Kemosentez Nedir?
Bilindiği gibi canlılar Güneş ışığını kullanarak inorganik maddelerden organik madde sentezi yaparlar. Fakat bazı canlılar bu durumun aksine inorganik maddelerin oksidasyonu sonucunda oluşan kimyasal enerjiyi kaynak olarak kullanır ve organik madde sentezini gerçekleştirir. Bu şekilde gerçekleştirilen organik madde sentezini kemosentez adı verilmektedir. Kemosentez olayını gerçekleştiren canlılara ise kemoototrof canlı adı verilir.
Biyolojide Kemosentez Yapan Canlılar ve Özellikleri Nelerdir?
Kemosentez yapan canlılar şunlardır;
Biyoloji konu anlatımlarında kemosentez yapan canlıları, kemosentez yapan bakteriler başlığı altında incelenmektedir.
Eğer bir canlı kemosentez yapıyorsa o canlı;
Kemosentez olayında kullanılan inorganik maddeler ise şunlardır;
Kemosentez;
→ İnorganik maddelerin oksidasyonu sonucu açığa çıkan kimyasal enerjiyi kullanarak organik madde sentezlenmesine kemosentez denir. Besinlerini kemosentezle üreten canlılara kemoototrof canlılar denir.
→ Azot, hidrojen, kükürt, demir bakterileri ve arkelerin çoğu kemosentez yapar.
→ Kemosentetik organizmalar; doğadaki dengenin korunmasında, ortamdaki atık maddelerin parçalanarak çevre kirliliğinin önlenmesinde görev alır.
→ Kemosentezde klorofil görev almadığı için besin üretmek için ışık KULLANILMAZ. Bu nedenle kemosentez hem gündüz hem de gece gerçekleşir.
→ Kemosentez sadece prokaryot canlılarda gerçekleşir.
→ Kemosentezde H2S, H2, NH3, NO2, Fe ve S gibi inorganik maddeler oksitlenir.
→ Oksitlenme sonucu elde edilen enerji ile ATP sentezlenir.
→ Sentezlenen ATPler CO2 ve H2 O’yu birleştirmek için kullanılır. Böylece besin ve O2 üretilir.
→ Üretilen O2 atmosfere VERİLMEZ. Yine başka inorganik maddeleri oksitlemek için kullanılır.
İnorganik madde + O2 → Yeni inorganik madde → + → (Enerji) → CO2 + H2O → (Enerji) → Besin + O2
(ayrıntılar ve çizimler videoda, betulbiyoloji.com)
Örnek:
2H2S + O2 -> 2H2O + 2S + Enerji
CO2 + H2O -> Besin + O2
KAP GEÇ
⇒ Kemosentez sadece prokaryotlarda görülür.
⇒ Klorofil taşımazlar.
⇒ CO2 özümlemesi yapılır.
⇒ O2 üretilir ancak atmosfere verilmez.
⇒ ETS kullanılır.
⇒ Işıklı ya da ışıksız ortamda gerçekleşebilir.
⇒ Kemosentetik canlılar madde döngülerinde kullanılırlar.
Kemosentez konusundan sonraki konu Fotosentez ve Kemosentez Karşılaştırma dır.
Youtube deki Kemosentez videoma buradan gidebilirsiniz.
Kemosentez, ışık enerjisi olmadan organik madde üretilmesidir. Gereken enerji; demir, kükürt, hidrojen veya azot gibi inorganik bileşiklerin veya metanınoksitlenmesiyle elde edilir.
Fotosentezde, klorofile sahip canlılar, hammadde olarak H2O (su) ve CO2 (karbondioksit) veya H2O yerine H2S veya sadece H2 kullanmak suretiyle karbonhidratları sentez ederler. Fotosentez, enerjiye ihtiyaç gösteren, yani aktivasyon enerjisine sahip bir reaksiyondur. Gereken enerji klorofil tarafından absorbe edilen güneş ışığından elde edilir. Organik maddelerin sentezi için güneş ışığı yerine kimyevi reaksiyonlardan ortaya çıkan enerji kullanılacak olursa bu reaksiyona kemosentez adı verilir.
Bazı bakteriler, ışık enerjisine ihtiyaç göstermeden kimyevi enerji ile organik maddeleri sentez ederler. Mesela azot, kükürt, demir ve hidrojenbakterileri klorofile sahip olmadıkları halde kemosentez sayesinde kemoototrof olabilirler. Bu şekilde kendi besinlerini üreten bakterilere “kemosentetik bakteriler” denir. Kemosentetik bakteriler inorganik maddeleri oksitleyerek elde ettikleri kimyevi enerjiyi kullanarak CO2 ve H2O’dan kendilerine karbonhidratlı besinler yaparlar.
Azot, toprakta organik azot bileşikleri nitratlar ve amonyum tuzları halinde bulunur. Azotlu bileşikler, bakterilerin aracılığı ile okside edilir, bu sürece nitrifikasyon denir. Nitrifikasyon ile azot, bitkilerin kullanabileceği bileşiklere dönüşürken, açığa çıkan enerji de nitrifikasyon yapan bakteriler tarafından kemosentez için kullanılır.
Bitkiler havadaki CO2’yi bağlayarak organik bileşikler yapmaktadır. Fakat bitkilerin, havada bulunan azot (N2) gazını kullanmaları mümkün değildir. Gelişmeleri için büyük öneme sahip olan azotu, azotlu bileşikler halinde topraktan alırlar. Topraktaki azotun kullanılır hale gelmesi ile tabiatta azot devinimi gerçekleşir.
Kemosentez, ışık enerjisi olmadan organik madde üretilmesidir. Gereken enerji; Demir, Kükürt, Hidrojen veya Azot'un oksitlenmesiyle elde edilir.
Fotosentezde, yeşil pigmentli klorofile sahip canlılar, ham madde olarak H2O (su) ve CO2 (karbondioksit)ya da H2O yerine H2S veya sadece H2 kullanmak süretiyle karbonhidratları sentez ederler. Fotosentez, enerjiye ihtiyaç gösteren bir olaydır. Bu iş için, klorofil tarafından absorbe edilen güneş ışığının enerjisi harcanmaktadır. Şayet güneş ışığı yerine organik maddelerin sentezi için kimyevi reaksiyonlardan hasıl olan enerji kullanılacak olursa meydana gelen bu olaya “kemosentez” veya “kimyasentez” adı verilmektedir. Bazı bakteriler, ışık enerjisine ihtiyaç göstermeden kimyevi enerji ile organik maddeleri sentez ederler. Mesela azot, kükürt, demir ve hidrojen bakterileri klorofile sahip olmadıkları halde kemosentez sayesinde ototrof (kendi beslek)dirler.
Bu şekilde kendi besinlerini üreten bakterilere “kemosentetik bakteriler” denir.
Kemosentetik bakteriler inorganik maddeleri oksitleyerek elde ettikleri kimyevi enerjiyi kullanarak CO2 ve H2O’dan kendilerine karbonhidratlı besinler yaparlar.
Toprakta N (azot), organik azot bileşikleri nitratlar ve amonyum tuzları halinde bulunurlar. Azotlu bileşikler, bakterilerin aracılığı ile, okside edilir ki, bu olaya nitrifikasyon denir. Nitrifikasyon ile azot, bitkilerin kullanabileceği birleşikler haline gelirken cereyan eden kimyevî olaylardan serbest kalan enerji de nitrifikasyona sebep olan bakteriler tarafından kemosentez için kullanılır.
Bitkiler bilindiği gibi havadaki CO2’yi bağlayarak organik bileşikler yapmaktadır. Fakat bitkilerin, havada bulunan azot (N2) gazını kullanmaları mümkün değildir.
Gelişmeleri için büyük öneme sahip olan azotu, azotlu bileşikler halinde topraktan alırlar. İşte, topraktaki azotun kullanılır hale gelmesi de kemosentez ile olduğundan, bu olay sayesinde tabiatta azot devri tamamlanmış olmaktadır.
Kemosentez çeşitleri
1. Demir bakterileri: FeCO3 (Demir karbonat)ı oksitleyerek enerji sağlarlar. Bu enerjiyle de şeker, yağ ve protein gibi maddeler sentezlerler.
2. Sülfür bakterileri: H2S’yi oksitler ve çıkan kimyasal enerjiyle de kendilerine glikoz sentezlerler.
3. Hidrojen bakterileri: H2’yi oksitleyerek enerji sağlarlar.
H2 + O2 → H2O + 68 Kal (Enj)
4. Azot bakterileri, N bileşiklerini oksitlerler.
Nitrosomanos
2 NH3 + 3O2 → 2 HNO2 + 2 H2O + 158 Kal (enerji) Nitrit asit (nitritleşme)
Nitrosococus
2 HNO2 + O2 → 2 HNO3 + 43 Kal (enerji) Nitrat asit (nitratlaşma) değişik bir tepkimedir. Cıva ve helyum ortaya çıkar