Tepkime hızı dışarıdan gözlemleyebildiğimiz, belirgin fiziksel veya kimyasal özellik değişimi sayesinde ölçülebilir. Bu belirgin özellikler arasında;
gibi özellikler verilebilir. Örneğin başlangıçtaki rengi bilinen bir tepkimenin renk değişim hızını ölçerek tepkimenin hızı hakkında veri elde edebiliriz. Aynı durum başlıca ph değişiminde veya iletkenlik değişiminde olmak üzere diğer özellik değişimlerinde de gözlemlenebilir.
Bir tepkimenin hızını, tepkimeye giren maddelerin derişimlerine göre yazılmasına hız denklemi denilir. Hız denkleminde derişim kullanıldığı için saf katılar ve sıvılar hız denkleminde yer almaz; hız denkleminde sadece gaz ve çözelti halinde bulunan giren ürünler yazılır.
Tepken maddelerin derişiminin artması taneciklerin çarpışma sayısını arttırır ve böylece etkin çarpışma sayısı artar. Etkin çarpışma sayısının artması tepkimenin hızını arttırır. Bu yüzden giren maddelerin derişimleriyle tepkime hızı arasında bir oran vardır. Bu orana orantı sabiti denilir ve ile gösterilir. Orantı sabiti her tepkimede değişiklik gösteren bir sabittir. Yani her tepkimenin kendisine has bir orantı sabiti vardır.
Hız denklemini, hız sabitine () ve tepken derişimlerine göre yazılmasına hız yasası denilir. Hız denklemi mekanizmalı tepkimelerde ve ara basamaksız tepkimelerde farklı yazılır. Hız denkleminde şu kurallara uyulması gerekir:
Gerçek hayatta tepkimeler nadiren tek bir basamakta gerçekleşir. Tek basamakta gerçekleşmeyen tepkimelerde ara tepkime basamakları gözlemlenir. Ara tepkime basamakları gözlemlenen tepkimelere mekanizmalı tepkimeler denilir. Mekanizmalı tepkimelerde taraf tarafa toplama yaptığınız zaman oluşan tek tepkimeye mekanizmalı tepkimenin genel tepkimesi denilir.
NO(g) + Cl2(g) => NOCl2(g) (hızlı)
NOCl2(g) + NO(g) => 2NOCl(g) (yavaş)
—————————————————————
2 NO(g) + Cl2 => 2NOCl(g) (Net Tepkime)
Yukarıda örnek bir mekanizmalı tepkime verilmiştir. Bu verilen tepkime mekanizmasına göre şu verileri yorumlayabiliriz
Kimyasal tepkimeler, giren ve ürünlerin fiziksel hallerine göre homojen ve heterojen olarak sınıflandırılabilir. Eğer girenlerin ve ürünlerin hepsinin fiziksel halleri aynıysa homojen faz tepkimesi olarak adlandırılır. Eğer girenlerin ve ürünlerin fiziksel halleri farklıysa o tepkime heterojen faz tepkimesi olarak adlandırılır.
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/06/ tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: monash.pw
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Tepkime hızı, bir kimyasal tepkimenin gerçekleşme hızıdır. Belirli zaman aralığında, ürünlerin derişimindeki artma veya reaktantların derişimindeki azalma ile saptanır. Örneğin bir demir parçasının havadaki oksijenin etkisiyle paslanması yıllar alırken, bir kağıdın yanması saniyeler içinde olur.
Kimyasal kinetik, fiziksel kimyanın tepkime hızlarıyla ilgilenen alt dalıdır. Kimyasal kinetiğin kavramları; kimyagerlik, kimya mühendisliği, enzim bilimi ve çevre mühendisliği gibi pek çok alanda kullanılır.
Kimya ayt konu anlatımı, Kimya tyt konu anlatımı , Kimya yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Kimyasal Tepkimelerde Hız hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz..
Kimyasal olarak baktığımızda her tepkime farklı sürelerde gerçekleşir. Kimya biliminde tepkime hızları çok önemli ve büyük bir konudur. Kimya biliminde tepkime hızlarıyla ilgilenen dalına tepkime kinetiğidenilir.
Kimyasal tepkimelerde hız birim zamanda harcanan veya oluşan madde miktarı olarak tanımlanır. Kimyasal tepkimelerde hız ifade edilirken madde miktarındaki değişim genelde molveya molarite ile ifade edilir.
Kimyasal bir tepkimenin gerçekleşebilmesi için gerekli koşullar çarpışma teorisi ile açıklanmıştır.
Bu teori, adından da anlaşılacağı üzere parçacıkların çarpışması ile ilgilidir.
Çarpışmanın tepkime ile sonuçlanabilmesi için parçacıkların belirli bir kinetik enerjiye sahip olması gerekir. Bu enerjiye sahip olmayan parçacıkların çarpışması sonucu tepkime gerçekleşmez.
Parçacıkların doğru açı ile çarpışması gerekir. Bir molekül yeterli enerjiye sahip olmasına rağmen doğru açı ile çarpışmazsa tepkime gerçekleşmez.
Bu şartı sağlayan çarpışmaların sayısı ile tepkime hızı doğru orantılıdır.
Etkin Çarpışma Nedir?
aneciklerin yeterli kinetik enerjisi yoksa uygun doğrultuda çarpışsalar bile hiçbir değişime uğramadan birbirlerinden ayrılırlar. Uygun doğrultu ve yeterli enerjiyle gerçekleşen çarpışmalara etkin çarpışma denir.
Etkin çarpışma yapmak için; tanecikler yeterli kinetik enerjiye sahip olmalı ve bağları koparacak uygun geometrik açılarla çarpışmaları gerekmektedir.
Aktifleşme Enerjisi Nedir?
Ürün oluşturmak üzere iki tanecik çarpıştığında önce ara ürün meydana gelir. Çarpışan taneciklerin birleşmesi sonucu oluşan, kararsız yapıdaki bu ara ürüne aktifleşmiş kompleks denir. Aktifleşme enerjisi Ea ile sembolize edilir.
Aktifleşme enerjisi fazla olan tepkimeler yavaş gerçekleşirken aktifleşme enerjisi düşük olan tepkimeler hızlı gerçekleşir. Doğal ortamda çoğu biyolojik tepkimenin hızlı gerçekleşmesi için enzim kullanılır.
Madde Cinsi
Tepkime sırasında kopan ve oluşan bağ sayısı ne kadar fazla isev genellikle tepkime hızı o kadar yavaş olur. İyonlar arasındaki tepkimeler, nötr atomlar arasındaki tepkimelerdenv daha hızlıdır. Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen tepkimeler aynı yüklü iyonlarv arasında gerçekleşen tepkimelere göre daha hızlıdır.
Derişim
Derişim arttıkça etkin çarpışma sayısı artar. Buna bağlı olarak tepkime hızı artar.
Sıcaklık
Sıcaklık artışı tanecikleri hızlandırır. Hızlanan tanecikler birbirleriyle daha çok çarpışmaya başlarlar. Bu sayede sıcaklık artışı taneciklerin çarpışma sayısını arttırdığı için tepkimeyi hızlandırır. Buna örnek olarak dışarıda beklemiş bir yemeğin buzdolabında beklemiş bir yemeğe göre daha hızlı bozulması verilebilir.
Sıcaklığın tepkime üzerindeki etkisi Maxwell – Boltzman dağılım eğrisi üzerinde gösterilir. Aşağıdaki grafik belirli bir kinetik enerjideki molekül sayılarını vermektedir. Daha küçük olan tümsek daha büyük sayıda molekülün daha hızlı hareket ettiği anlamına gelmektedir.
Basınç-Hacim
Gaz fazındaki tepkimelerde basıncın artmasıyla (hacim azalması) tepkime hızı artar, basıncın azalmasıyla (hacim artması) tepkime hızı azalır.
Katalizör
Tepkimenin mekanizmasını değiştiren maddelere katalizör, tepkimenin hızını arttıran katalizörlere pozitif katalizör, azaltan maddelere ise negatif katalizör veya inhibitör denir.
Katalizörlerin Özellikleri
Katalizör hız denkleminde hız sabitini değiştirerek tepkime hızına etki eder.
Her tepkimede katalizör kullanılmak zorunda değildir.
Katalizör, aktfileşmiş kompleksin enerjisini düşürür böylece ileri ve geri aktifleşme enerjisini aynı miktarda arttırır veya azaltır.
Katalizör, tepkimenin mekanizmasını değiştirir.
Katalizörün tepkimenin entalpi değişimi üzerinde bir etkisi yoktur.
Katalizörler tepkime sonunda eksilmeden veya herhangi bir yapısal değişikliğe uğramadan, girdikleri gibi çıkar.
Kimyasal Tepkimelerde Hız, Kimyasal Tepkimelerde Hız Konu Anlatımı