Son yıllarda hayatımıza giren ve hatta adını ilk kez duyduğumuz baharatların arkası kesilmiyor. Bunlardan biri de genellikle televizyon programlarında alternatif tıp önerileri arasında duyduğumuz kişniş. Herkesin mutfağında olması gereken, halk arasında aş otu, abaza otu, kuzbere ve kara kimyon gibi isimlerle bilinen kişnişi daha yakından tanımanız için bu yazıyı hazırlamayı uygun gördük. Kişniş nasıl bir bitkidir, nerede, nasıl yetişir, vücuda hangi faydaları sağlar, herhangi bir zararı var mıdır gibi soruların yanıtlarını bu makale içerisinde bulabilirsiniz.
Yeşil yaprakları ile maydanozu andıran ve Maydanozgiller ailesine ait olan kişniş, hoş kokusu ve faydaları ile doğanın insanlara en güzel yararları arasındadır. Diğer adı ile aşotu olarak pek çok yerde kullanımı yaygın olan kişniş, özellikle sağlığa olan faydaları ile adından söz ettiriyor. Kökeni Akdeniz ülkeleri olan kişniş, dünya mutfaklarının pek çoğunda lezzetli bir bitki olarak kullanılmaktadır.
[renkbox baslik="Rezene Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/rezene-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2015/02/rezene-faydalari-hakkinda-bilgi.jpg" renk="yesil" yenisekme="evet"][/renkbox]
Sonbahar aylarında ekimi gerçekleştirilen kişniş, bol güneşi ve hafif toprak yapısında daha güzel yetişebilen bir bitkidir. Maydanoza benzeyen yeşil yaprakları da birçok şekilde kullanılırken, kişnişin asıl tüketildiği kısmı tohum şekline benzeyen kısmıdır. Ekşi bir tada sahip olan kişnişin çiğnenerek tüketilmesi gerekir. Yapraklarının kokusu rahatsız edici olsa da, kişnişin asıl kısmı son derece hoş ve lezzetli bir kokuya sahiptir.
Yıl boyunca verimini koruyan kişniş, ülkemizde ve dünya çapında kullanılan bir bitkidir. Görüntüsü tıpkı maydanoz bitkisine benzemektedir. Türkiye’de özellikle Konya ve Isparta gibi şehirlerde kişniş yetiştiriciliği yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Tohumundan baharat olarak yemeklerde de yararlanmak mümkündür. Sadece kişnişten yemek tarifleri de birçok yörede oldukça meşhurdur.
Kişniş sağlık açısından oldukça faydalı bir bitki olmasının yanında, besleyici değerinin yüksek olmasından dolayı da çocukların sık sık tüketmesi gereken bir bitki niteliği taşımaktadır. Kişniş ismi bazı yöre ve şehirlere göre farklılık göstermektedir. Kişniş hakkında öne çıkan isimler arasında, kara kimyon, kuzbere, abaza otu ve kişnit gibi farklı isimlerle bilinmektedir.
Kişniş, yemeklerde ve bitki çayı olarak pek çok şekilde kullanılması mümkün olan bir bitkidir. Yeşil yaprakları ile yemeklere lezzet katarken tohumu ile de bitki çayı hazırlanıp içilmektedir. Kişnişin kullanımı ile ilgili damak tadına uygun birçok tarif bulunmaktadır.
Bunlardan biri olan sarımsaklı yoğurt içerisine eklenmesidir. Taze kişnişi haşlayıp üzerine yoğurt dökerek tüketebilirsiniz. Bu sayede vücuttaki toksinleri atma, bağırsakları çalıştırma ve sindirim sistemini düzene sokma gibi faydalarından yararlanabilirsiniz.
Kişniş çayı şeklinde tüketmek için ise, kişniş tohumlarını ezip sıcak suyun içinde yaklaşık 5 dakika demlendirerek içime hazır hale getirilebilir. Kişniş faydaları ile bilinen ve son derece yararları olan bir bitkidir. Bu nedenle ölçülü olmak kaydıyla kişnişi mutlaka kullanmaya özen göstermek gerekir.
Güçlü bir antioksidan özelliği taşıyan kişniş, kanserden kalp hastalıklarına kadar pek çok ciddi hastalığın tedavisinde doğal bir seçenek olarak varlığını korumaktadır. Sindirim sorunu genellikle herkesin yaşadığı problemler arasındadır. Bu noktada kişnişi yemeklerde çeşitlendirerek ya da çay şeklinde tüketerek sağlıklı bir sindirim yapısına sahip olmak mümkündür.
Vücutta bulunan iltihaplanma sorunlarına birebir olan kişniş, aynı zamanda adet düzensizliği ve cilt bozukluklarını da iyi gelmektedir. Hoş kokulu bir bitki olmasından dolayı eski çağlarda kişniş tohumu ağız kokusunu gidermek amacıyla kullanılırdı. Bu anlamda ağız kokusu sorunu olanlar kişniş tohumu çiğneyerek bu sorundan kurtulabilirler. Kişnişin en çok bilinen faydaları şunlardır;
Kişniş, daha çok faydaları ile bilinen, yan etkileri insan vücudu için söz konusu olmayan bir bitkidir. Ancak her bitkinin fazla kullanımına bağlı olarak gösterdiği yan etkiler, kişniş bitkisi için de geçerlidir. Mide ve sindirim sistemine yararlı bir bitki olarak o organlara direkt etki ettiğinden fazla tüketime bağlı olarak ishal gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
Diğer yandan mide asidi aşırı fazla olma sorunu olan kişilerin kişnişi temkinli bir şekilde tüketmelerinde fayda vardır. Aşırı kişniş tüketimi bazı cilt sorunlarını tetiklemekle birlikte, güneş ışınlarına karşı kişinin aşırı hassas olmasına neden olabileceği için, cilt kanserini tetikleme gibi yan etkisi mevcuttur.
Peki, kişnişi ne zaman ve nereden temin edebiliriz? Aslında bu tür baharat ve şifalı otlarda, en sağlıklı yöntem kendi yetiştirdiğimiz, doğal ürünleri kullanmaktır. Fakat ne yazık ki kırsal hayatın neredeyse bitme noktasına geldiği günümüzde bu mümkün olmuyor. Fakat yine de en güzel nerede yetişir, hangi mevsimde alınmalıdır bunları bilmekte fayda var.
[renkbox baslik="Keten Tohumu Nedir? Nasıl Kullanılır? Faydaları ve Yan Etkileri Nelerdir?" link="https://bilgihanem.com/keten-tohumu-nedir-nasil-kullanilir/" resim="https://bilgihanem.com/wp-content/uploads/2016/03/keten-tohumu-faydalari-hakkinda-bilgi.jpg" renk="kahve" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Kişniş, ülkemizde daha çok Burdur, Isparta ve Konya yöresinde yetişmektedir. Bitkinin tohum kısımları kullanılmaktadır. Yılın Ağustos ve Eylül ayları olgunlaşma dönemidir. Bu dönemde toplanan tohumlar kurutularak ya tane şeklinde ya da öğütülüp baharat şeklinde kullanılmaktadır.
Kişnişi istediğiniz şekilde kullanabilirsiniz. Salatalara, yemeklere tane şeklinde veya baharat olarak ekleyebilirsiniz. Tane halinde olanlarını turşuya koyabilirsiniz. Toz şeklindeki halini ise yoğurda ve bala karıştırarak yiyebilirsiniz. Ancak herhangi bir yan etkisine maruz kalmamak için aşırı kullanımdan kaçınmanızı ısrarla öneririz.
Bir Asya ve Afrika bitkisi olan kişniş ülkemizde Akdeniz bölgesinde yetişiyor. Kişnişin yaprakları ve meyvesi tüketilebildiği gibi, kişniş tohumu olarak tüketmek de mümkün. Bol vitamin, bol mineral, kalsiyum ve daha birçok şifalı içerik barındıran kişniş son yıllarda giderek popülerlik kazanıyor. Peki adını sıklıkla duyduğumuz bu bitki ile tanışma zamanı gelmedi mi?
Maydonozgiller ailesinin bir üyesi olan kişniş, tad olarak en çok narenciyeye benzemektedir. Görüntü olarak maydanoza çok benzeyen kişniş, ortalama 20-60 cm uzunluğunda, tüysüz, yeşil bir bitkidir. Kendine has bir kokusu vardır. Eski Mısır’dan Çin’e, İncil’e kadar birçok eski metinde kişnişin faydalarından söz edilmiştir. Yemeklerden pastalara, çaydan çorbaya kullanım alanı oldukça geniş olan kişniş ile bir kez tanıştıktan sonra mutfağınızın vazgeçilmez bir parçası olacak.
İçerisinde birçok vitamin ve mineral bulunan kişniş, enfeksiyonlarla savaşır ve bağışıklığı kuvvetlendirir.
Kişniş özellikle et yemeklerine farklı bir lezzet katmak için kullanılsa da her tür güveç yemeğine ekleyebilirsiniz. Makarna ve salata soslarında da denemenizi tavsiye ederiz. Kişnişin gövdesi fasulye yemeğini tatlandırmak için kullanılmakta. Pek çok kadın hamur işlerinde, turşularda, patates yemeklerinde gizli lezzet formülü olarak kişnişten yararlanıyor. Bal ile karıştırarak kahvaltılarda bile bu besleyici ot ile güne şifalanarak başlamayı deneyin. Taze kişniş de ezilerek baharat halini alan kişniş tohumu da faydalı bir baharat olarak mutfağınıza bir an önce girmeli.
Kişniş, taze halde bulunması zor bir bitkidir. Mevsiminde bulursanız yemeklere koyabilirsiniz, salatalarda kullanabilirsiniz, sos yapabilirsiniz. Taze halde bulamıyorsanız tohumlarını alıp kendiniz yetiştirebilirsiniz.
Kişniş, gövdesi ve sapı da tüketilebilen bir bitkidir. Gövde ve saplarını ayırarak yemeklerinize katabilirsiniz. Yemeklerinize bambaşka bir lezzet verecektir.
Kişniş özellikle et yemeklerine farklı bir lezzet katmak için kullanılsa da her tür güveç yemeğine ekleyebilirsiniz.
Kişniş tohumu ise aktarda bulabileceğiniz bir üründür. En yaygın olarak ezilmiş ve baharat haline getirilmiş kişniş tohumu ile karşılaşırsınız. Bu tozu tüm yemeklerinizde gönül rahatlığıyla kullanabileceğiniz gibi, balla karıştırarak da tüketebilirsiniz. Son olarak kişniş tohumu, tohum halinde bulunacak olursa çay şeklinde tüketilebilir.
Kişnişin yan etkileri gözünü korkutmasın. Bu yan etkiler daha çok aşırı tüketim sonucu gelişiyor.
Kişniş yukarıda da faydalarını belirttiğimiz üzere, beden ve ruh sağlığımız açısından oldukça yararlı bir bitkidir. Ancak kişniş bazı kimseler için zararlı etki gösterebilir. Mide rahatsızlığı olan kimseler kişnişten uzak durmalıdır. Gastrit, ülser gibi sorunları tetikleyebilir, mide asidini artırabilir. Kişniş tohumu, içeriğindeki bileşenler alerjiye neden olabilir. Hamile kişiler ve karaciğer rahatsızlığı başta olmak üzere süregelen bir rahatsızlığı olanlar kişniş tüketmemeli ya da bu konuda doktorlarına muhakkak danışmalıdırlar. Hamile kişilerin sütün kesilmesine neden olabileceğinden doktor tavsiyesi almadan kullanmaları tavsiye edilmez. Aşırı tüketilmesi boğaz kuruluğuna da neden olabilir.
NOT: Siz en iyisi ölçülü kullanmaya özen gösterin ve ciddi bir rahatsızlığınız varsa doktorunuza danışmadan kullanmayın.
Nereden buluruz diye sorarsanız; tazesi için semt pazarları, kişniş tohumu içinse aktarlar doğru adres olur. Farklı cinsleri aklınızı karıştırmasın. Akdeniz bölgesinde yuvarlak olan kişniş Hindistan bölgesinde daha büyük ve oval oluyor. İkisinin de içeriği aynı olduğundan size sadece birini seçmek kalıyor.
İLGİLİ İÇERİKLER
Kişniş Otu Ne İşe Yarar?
Kişnişin sağlık açısından pek çok yararı bulunmaktadır. Kişniş otu; cilt iltihabı, ishal, ağız ülseri, kolesterol seviyeler, hazımsızlık gibi pek çok hastalığın tedavi edilmesinde önemli rol üstlenir. Bunun yanı sıra kişniş otu çiçek hastalığı, menstrüel bozulmalar, kan şekeri, çiçek hastalığı, konjonkivit rahatsızlıkları adına da oldukça faydalıdır. Görme yetilerine de çok olumlu etkileri bulunmaktadır.
Kişniş Otu Nerede Yetişir ve Bulunur?
Türkiye çapında yabani bitki veya kültür bitkisi şeklinde yetişen bir bitkidir. Kişniş otu; Isparta, Konya, Burdur gibi yörelerde yetişmekte ve bu bölgelerde bulunmaktadır.
Kişniş Otu Hangi Mevsimde Olur ve Yetiştiriciliği Mümkün müdür?
Kişniş otu; sıcak tropik iklimde yetiştiği için en iyi; sonbahar ve kış aylarında yetişmektedir. Bununla beraber pek çok tropik ülkede olduğu üzere sene boyu bu tür iklimde yetiştirmek mümkündür. Bu yerlerde kişniş yaprakları sene boyu yeşil kalır.
Kişniş Otu Nasıl Kullanılır? Kişniş Otunun Kullanımı
Kişniş otu; yemekler için baharat şeklinde kullanıldığı gibi, bitki çayı şeklinde de tüketilmektedir. Kişniş otunun taze hali salata türlerinde, kuru hali ise öğütülerek yemeklerin içerisinde kullanılmaktadır.
Kişniş Otu Faydaları Nelerdir, Neye Yarar ve İyi Gelir?
Kişniş otunun insan sağlığı açısından birden fazla yararı bulunmaktadır. Bunlardan birkaçı;
- Kişniş otunun içerisinde bulunan güçlü antioksidan özelliği ile kanser dahil neredeyse pek çok hastalığa karşı koruma görevi üstlenmektedir.
- Sindirim sisteminin sürekli çalışmasını sağlayarak, hazımsızlık problemlerini gidermektedir.
- Kişniş; içerisinde yer alan cineol isimli madde ile deri ve göz iltihaplanmalarına karşı doğal bir ilaçtır.
- Hem antioksidan özelliği hem de içerisinde yer alan oleik asit gibi asitler ile kap- damar hastalığını korumaktadır. Kalp krizi ve felç gibi hastalıkların yaşanma riskini azaltmaktadır.
- İçerisinde yer alan lineoik asit türü asitler ile kötü kolesterol ile savaşarak, insan vücuduna destek olmaktadır.
- Sindirim sisteminin sürekli çalışmasını sağlayıp, hazımsızlık problemlerini gidermektedir.
Kişniş Otunun Zararları Var mıdır?
Kişniş otunun zararlarının oldukça az olduğunu belirtmek önemlidir. Kişniş otu; her besinde olduğu gibi cilt alerjisine sebep olabilir. Bunun yanı sıra gebe kadınların kullanmamaları tavsiye edilmektedir. Oldukça ender şekilde görülmekle beraber ciltte yaratmış olduğu hassasiyetten ötürü güneş yanığı riskini çoğaltabilir.
Kişniş otu Nerede Satılır?
Kişniş otunu; marketlerde veya sebze satan yerlerde bulmak mümkündür.
Yumuşak, tüysüz bir bitkidir. 60 cm boya ulaşabilir. Yenen meyveleri 3–5 mm çapında top şeklindedir.