Kocaya Hitap

Onlar eşlerine aşkitom diyorlar; peki siz ne diyorsunuz? 

Babaannelerimizin dedelerimize; normalde’’ bey’’, kızınca ‘’herif’’, daha da kızınca ‘’hödük’’, dedelerimizin babaannelerimize; normalde ‘’hanım’’, kızınca ‘’kadın’’, daha da kızınca ‘’avrat’’ diye hitap ettiği az çeşitli dönemden ‘’aşkım’’ların, ‘’kocişkom’’ların havada uçuştuğu döneme hızlıca girmiş bulunuyoruz.

Büyüklerimizin kendi büyüklerine duydukları saygıdan dolayı eşlerine isimleri ile hitap etmekten çekinmesinin yerini fazlasıyla gösterişli ünvanlar almış durumda. Eskiden ‘’hacı’’ ünvanını almak için hac vazifesini hakkıyla yerine getirmek ve sonra bunu hayatın her aşamasına taşımak gerekiyordu. Bu ünvanı eğer eş dost vermişse, ancak o takdirde, eşlerin hitapları hacı, hacım diyerek devam ediyordu. Şimdilerde ise erkek hanımına asker arkadaşıyla muhabbet eder gibi ‘’hacı bir baksana’’ diye seslenebiliyor.

Günümüzün ‘’moda’’ sevgiliye seslenme sözlerinin başını ‘’aşkım’’, ‘’aşkitosu’’, ‘’hayatım’’ çekerken, bu sözcüklerden rahatsız olanların sayısı da yadsınamaz derecede fazla. Mesela Ekşi Sözlük’te ‘’aşkitosu’’ bir okur tarafından ‘’söyleyen kişinin ağzına kürekle vurma isteği uyandıran sözcük’’ olarak tanımlanmış. Sadece sevgiliye değil çocuklara da söylenen bu sözler, tartışma veya kızma cümlelerinin başını süsleyince de o cümle olumsuz olmaktan çıkmış olmuyor. Bu sözcükleri kullananların en çok yanıldığı husus belki de bu. Hemen hepimiz şöyle olaylara tanık olmadık mı? Yan masanızda otururken bir yandan dişini sıkıp bir yandan ‘’hayatım bak şu çocuğa, aşkım sen ne saçmalıyorsun’’ diye yükselen eş muhabbetleri…

Çocuklarımıza isimlerini vermek için biz anneler; dokuz ay hamilelik sürecinde akraba önerilerini dinliyor, beyimizle istişareler yapıp anlam araştırmalarında bulunuyoruz. O da yetmiyor tarihte bu isim kimlere verilmiş diyor, kolay telaffuz ediliyor mu, siyasal çağrışım yapıyor mu analiz ediyoruz. Sonra bizim o emektar isim hop‘’aşkitosu’’ oluveriyor. Sevgiyi, sevdiğimize sadece ismi telaffuz ederken kattığımız his ile de ifade edebiliriz. Ya da bu hitap seçimlerinin yerine adaba uygun farklı seçimler de yapılabilir.

Karı kocaların iş hayatındaki ünvanları günlük dilde kullanması da ayrı bir vaka. Sanki ev oturmasında, muhabbet arasında beyinin adı geçmiyor da, uluslararası bir konferansta ondan bahsediyorsun gibi, her defasında ismin başına bey ilave edince o kişi saygın oluyor mu? Tabi o saraylarda, konaklarda çekilen dizilerin bu hitaplarda payı büyük. İnşallah bir süre sonra babalarına annelerine bey diye hitap eden evlatlar türemez.

Osmanlı zamanında çocuklara okullarda “Münşeat” kitapları okutulurdu. Bu kitaplarda; “Anne kızına nasıl hitap edecek?”, ”Kız annesine mektup yazdığında nasıl hitap ederek başlatacak?”, “Baba oğluna nasıl hitap edecek?”, “Karısı kocasına nasıl hitap edecek”, “Oğul anneye, babaya nasıl hitap ederek mektup yazacak?”, “Devlet dairelerine dilekçede ifadeler nasıl olacak?” gibi sorulara yer verilmekteydi.

İşte o kitaptan bazı alıntılar…

Zevceye (eşe) hitaben yazılacak sözler:

– “İffetli hanımım.”

– Halilem hanım efendi. (Candan sevgilim hanımım.)

– Zevcei muhteremem hanım. (Hürmete layık sevgili karıcığım.)

– Hakikatlı efendim ruhum. (Gerçekten hakikaten efendim ruhum olan eşim.)

– Ruhum halilem. (Ruhumun en içten dostu.)

– Şeriki hayatım hanım efendi. (Hayat ortağım hanımım.)

– Refikai muhteremem iffetli hanım efendi. (Hürmete layık yoldaşım iffetli karıcığım.)

Geçmişle bugünün hitapları arasında bir kıyas yapınca sizin iç terazinizde hangi taraf ağır basıyor?

Sosyal hayattaki rumuzlar hürmet içermeli:  Dinimizin, çiftlerin birbirlerine seslenirken kullandığı kelimelerle ilgili bağlayıcı bir hükmü yok. Ancak adab-ı muaşeret gereği İslam, isimle hitap etmeyi hoş karşılamıyor. Tavsiye edilen güzel sıfatlarla seslenmek. Fakat samimi ve sıcak tabirlerin ev dışında kullanılması uygun görülmüyor. Bazı fıkıh kitaplarında hanımın beyine adıyla hitap etmesinin ‘mekruh’ olacağının söylenmesi de, o zamanın örfüyle ilgili bir hüküm olarak yorumlanıyor. Yani bir kadının kocasına, kocanın da eşine ismiyle hitap etmesi yasak değil. Kitaplarda geçen kaide, aile saygınlığını korumak için alınmış bir çeşit önlem olarak görülebilir.

Yüce Kitabımız, eşleri birbirlerinin elbisesi olarak tarif ediyor. Bu tasviri anlayabilmemiz de, üzerimize giydiğimiz elbiselerin çağrıştırdığı anlamı düşünmekten geçiyor. Öyle ki, toplumda kıyafetlerimizle karşılanıyoruz. Karşımızdaki kişi hakkındaki ilk yorumlarımızı çoğunlukla, elbisesi üzerinden yapıyoruz. Elbiselerimiz bizim kusurlarımızı örttüğü gibi, mahremiyetimizi de sağlıyor. Dahası, giydiğimizin temizliği, rengi, şıklığı, kalitesi, karşımızdakine kendimizle alakalı fikir veriyor. Her türlü kusur ve pejmürdelik ise, yine bize mal ediliyor. Hal böyle olunca, “Elbisemin ne önemi var?” deme lüksümüz kalmıyor.

Tıpkı bunun gibi eşler de birbirlerinin kimliğidir adeta. Bu temsili ihmal etmek ise eşler arasında hemen fark edilemeyecek deformasyonlara sebep olabiliyor. Kimi çiftler son zamanlarda evde birbirlerine karşı kullandıkları mahrem hitapları, başka ortamlarda da kullanabiliyor. Öyle ki sadece akraba, arkadaş çevresinde değil Facebook, Twitter, İnstagram gibi sosyal mecralar içerisinde de bu tavrı sürdürmekte bir beis görmüyorlar. ‘Aşkım, aşkitom, balım, kociş, tatlışım, hayatım, sevgilim’ gibi pek çok ifade artık iki kişinin özelinde kalmıyor. Kamuya mal oluyor! Hem de kişi tanıdığı tanımadığı onlarca takipçisinin olduğunu bildiği halde. Bu da bahsettiğimiz ‘elbise’ düsturuna ters düşebilecek bir duruma zemin hazırlayabiliyor ne yazık ki.

‘Eskiler saygıyı severdi’

Şimdilerde manzara bu yönde ilerlerken aklımıza eskiler, anne-babalarımız, anneanne-dedelerimiz geliyor. Hanım kocasını ‘efendi, bey’, bey de hanımını ‘hanım, arkadaş’ sözleriyle çağırırmış o zamanlarda. Çoğu kez isimlerine ekledikleri bu hitapları kimi zaman da meslekleriyle birlikte ifade ederlermiş, Hacı bey, hoca efendi, öğretmen hanım gibi. 60 yaşlarındaki Ayşe Köksal teyze, “Başkalarının bulunduğu ortamlarda, birbirimizin eşinden önce elbisesiydik. Hem utanırdık herkesin içinde özel hitaplar kullanmaya. Kayınvalide var, kayınbaba var, kayın var, görümce var bir evde. Saygıyı severdi zamanımızda karı-koca.” şeklinde anlatıyor kendi çağlarını. Eşlerin, birbirlerini ‘zat-ı âliniz’ sözüyle taltif ettiği, tekliflerini ‘lütfedin’ hitabıyla süslediği zamanlarda yaşadığını hatırlatıyor bize teyzemiz. Yeni nesil çiftlere, mahremiyet duygusunun çerçevelediği nezaket dolu bu hitapların neden soğuk geldiğini ise anlayamıyor.

Eşlerin evdeki pozisyonunun haricinde toplumda işçi, memur, yönetici, gazeteci, doktor vs. farklı konumları bulunuyor. Eşi avukat olan Dr. Bilge Demir Hanım, kendi deneyimlerinden yola çıkarak sosyal hayatta eşlerin iletişim kurarken ciddiyeti korumasını önemli görüyor. Ona göre saygı, evliliğin devamlılığını sağlayan ve yürütmeyi kolaylaştıran en önemli parametre. Bu nedenle eşimizin insanlar arasındaki saygınlığına değer katmak istiyorsak, sevgimizi sadece evde, saygımızı da toplumda ön plana çıkarmamız en güzeli. Eşinin kendisine dışarıdayken ismiyle bile hitap etmediğini, çoğu zaman ‘doktor hanım’ dediğini paylaşıyor bizimle Bilge Hanım. Kendisinin de ‘bey’ demeden eşinin ismini söylemediğini ekliyor: “Çevremizdeki kimselerin nazarında ‘seviyeyi koruyan bir çift’ olarak biliniyoruz. Bu sebepten ötürü takdir aldığımız da oluyor çoğu zaman. Birbirimizi taşıyabildiğimiz için mutlu oluyoruz haliyle.”

BU KONUYU SOSYAL MEDYA HESAPLARINDA PAYLAŞ