Kök Hücre Tup Bebek Tedavisi

Çocuk sahibi olamama durumu, evli çiftlerin yaklaşık %15&#;inde rastlanan bir sorundur. Fakat bazı basit olan yöntemlerle netice alınamasa dahi günümüzdeki teknik imkanlar sayesinde tüp bebek tedavileri çiftlere çözüm sunuyor. Sonuç olarak şayet erkekte bir iki tane bile sperm hücresi ve kadında da yumurta hücresi mevcutsa bunların laboratuvarda birleştirilmesiyle çiftlerin bebek sahibi olma hayallerine kavuşması sağlanabiliyor. Ortalama üç tüp bebek denemesinden sonrası tüp bebek tedavilerinde toplamda % ’lara ulaşan bir gebelik gerçekleme oranı bulunmaktadır.

Yardımcı üreme yöntemlerinden tüp bebek tedavisinde kök hücre nedir ve kaynakları nelerdir?

Kök hücre insan vücudunda mevcut olan ve organları oluşturan, her çeşitten vücut hücresine dönüşebilen ana hücrelerdir. Kök hücreler; sınırsız sayıda bölünebilir, kendini revize edebilir, yeni organa veya dokuya dönüşebilmektedir. Kök hücrelerin bunlar gibi çok sayıda fonksiyonu mevcuttur. Kök hücreler vücutta görülen zedelenme ya da onarıma gerek görülen alana giderek ihtiyaç duyulan hücre şekline dönüşerek olası hasarı giderirler. Kesik, yanık, kalp krizi vb. her koşulda vücudumuzda ki bir acil servis özelliğinde yardıma koşan kök hücre; insan vücudunda en fazla anne karnında yani cenin halindeki bebekte bulunur. İlerleyen zaman etkeniyle vücutta yer alan kök hücreler azalmaya başlar. Bu sebeple genç bir insanın kırılan kolu yaşlı bir insanın kırılan kolundan çok daha çabuk iyileşir ve buna benzer zaman etkeniyle kaybolan kök hücreye örnek verilebilir.

Kök hücrenin kaynaklarından bahsetmek gerekirse;

Embriyonik kök hücre: Döllenme sonrasında iki hücreli ve zigot olarak adlandırılan kök hücreler oluşur. Döllenme gerçekleşmesi ardındaki dönemde blastosist isimli içi boş bir yapı oluşur ve bünyesinde 2 çeşit hücre barındırır. Bu 2 çeşit hücreden merkezde olanı embriyonik kök hücreyi meydana getirir ve embriyonik hücreler bütün olgun hücrelere dönüşebilir.

Fetal kök hücre: Embriyo döllenmesi ardından geçen 8 hafta sonrasında fetüs olur. Gelişiminden 1 ay sonrası da yumurta ve sperm hücrelerinin meydana gelmesini sağlar.

Erişkin kök hücre: Diğerlerinden çok farklı olan bu kök hücre; insan ya da hayvanlarda doğum ardından gelişmeye başlar. Elde edildiği en uygun yer ise kemik iliğidir.

Kök Hücrenin Fonksiyonları Nelerdir?

Kök hücrenin;

• yeni kan hücresi üretimi,
• organ nakli,
• şeker hastalıkları,
• kalbin kendini yenileme evresi,
• bağışıklıkla ilgili olan hastalıklar,
• sinir sistemi üzerinde ciddi yenileme ve iyileştirme etkisi bulunmaktadır.

Bütün bu fonksiyonlarının dışında artık günümüzün gelişen teknolojisiyle kök hücre; tüp bebek tedavisinde de umut kaynağı olmaktadır. Tüp bebek tedavisinde kök hücre kullanımı çok önemli bir gelişmedir.

Kök hücre tedavisini zorlaştıran taraf; erişkin dokuların çok fazla hücre barındırması ve bu sebepten ötürü kök hücrelerin tanımlanmasının kolay olmamasıdır. Olgun dokudaki doğru kök hücreyi fark etmek çok ayrıntı ve ince iş gerektirmektedir. Bir başka sebebi kök hücreyi doğru bir biçimde farklılaştırmaktır. Doğru olan farklılaşma için de doğru koşulların hazırlığının zor olmasına bağlı olarak kök hücre tedavisi zor bir tedavi niteliğini taşır.

Enjekte edilen yeni kök hücrelerin diğer hücre ve organlara uyum sağlamak zorundalığı kök hücre tedavisi zorlaştıran bir diğer etkendir. Örnek vermek gerekirse; beyne enjekte edilen bir kök hücre; beynin karmaşık olan yapısını çözmek ve ona uyum sağlamak için uğraşır. Bazı organ nakilleri esnasında da vücuda enjekte edilen yeni kök hücreleri vücudu yabancı olarak algılar ve reddeder. Buda kök hücre tedavilerinin olasılıkları arasındadır.

Günümüzün Gelişen Teknolojisiyle Tüp Bebek Tedavisinde Kök Hücre

Günden güne hız kazanan tüp bebek tedavisi konusunda günümüzde kök hücre ile ilgili yapılan çalışmalar; tedaviyi olumlu yönde etkileyecek çok sayıda özelliği geliştirmek için yapılmaktadır. Tüp bebek tedavisinde kök hücre ile ilgili yapılan çalışmaların bir an önce bitmesi, çiftlerin en büyük beklentisidir. Tüp bebek tedavisinde kök hücre çalışmaları tamamlandığı takdirde erkeklerde ve kadınlarda görülen % 2 oranındaki azospermi ve erken menopoz sorunlarında dahi gebeliğin gerçekleşmesi sağlanabilir. Fakat bu çalışmalar henüz tamamlanmadığı için çiftlerin bu konuda biraz daha beklemesi gerekmektedir.

Her ne kadar umut vadeden bir çalışma olsa nihayetinde henüz tamamlanmamıştır. Ancak unutulmaması gereken konu yaş faktörünün tüp bebek tedavisinde olumsuz etki bıraktığı bu nedenle çalışmasının neticesi merakla beklense dahi günümüz koşullarına göre tüp bebek tedavisinde hareket edilmelidir. Yaş faktörü göz ardı edilmeden ve geç kalmadan tüp bebek tedavisi için ilgili hekime başvurulmalıdır.

Artık ileri yaşta annelik mümkün

Annelik yaşı, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ilerlemiş durumda. Türkiye’den bir istatistik vermek zor olmakla beraber, İngiltere’de son 20 yıl içinde kadınlarda ilk kez anne olma yaşının yaklaşık beş yıl, erkeklerde ise baba olma yaşının 4,5 yıl ileriye gittiği görülüyor. Bu durumda, yaşla birlikte değişen yumurtalar da birtakım sorunlar yaratıyor. “Geçmişte bize ‘Çocuğum olmuyor’ diyerek başvuran çiftlerin yaşlarını, bugünkülerle kıyasladığımızda artık yardım arayan çiftlerin yaş ortalamalarının daha ileri olduğunu görüyoruz” diyen Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Cem Fıçıcıoğlu, şu bilgileri veriyor: “Tüp bebek tedavisi için başvuran kadınların üçte ikisi ileri anne yaşı dediğimiz dönemde oluyor. Yaşla birlikte yumurta rezervi azaldığı gibi yumurta kalitesi de düşüyor. Hamile kalmak zorlaştığı gibi sonrasında düşük yaşama ihtimali de artıyor. Çünkü kadınlar, belirli bir yumurta rezerviyle dünyaya geliyor ve bu 36 yaşından sonra hızla azalıyor. yaşlarına gelindiğinde rezerv artık gerilemiş oluyor. 10 yıl içinde de süreç menopoza doğru ilerliyor.”

İlerlemiş yaş, yumurtayı olumsuz etkiliyor

Bu durum, ikinci çocuğuna sahip olmak isteyen kişilerde de sıklıkla görülüyor. 35 yaşın üzerindeki kadınların yumurta kalitesi ile genetik yapısında bozukluklar başlayabiliyor. Yumurtanın genetik yapısındaki bozukluklar; yumurtanın döllenmesine, ilerlemesine ve tutunmasına olumsuz etki yapabildiği gibi tutunan embriyonun düşmesine de yol açabiliyor. 43 yaşından sonra tüp bebek tedavisi uygulanan hastalarda embriyolar beşinci güne geldiğinde, bunların genetik teste tabi tutulduğunu söyleyen Prof. Dr. Fıçıcıoğlu, “Gelen sonuçlara göre, tüm embriyoların yüzde 5’ten daha azında normal genetiğe sahip embriyo bulunabiliyor. Dolayısıyla 43 yaşından sonra dramatik bir düşüşten bahsetmek mümkün” diyor.

Yumurta rezervinde seviyeler farklı ise

Anne olma yaşı ilerlediğinde, herkes aynı seviyede olmayabiliyor. Yumurta rezervi azalan hastalar da kendiliğinden gebe kalabiliyor. Ancak herhangi bir nedenden gebe kalamadıkları takdirde, geçen zaman onların aleyhine işleyebiliyor. Eğer geçen zaman belli bir sürenin üzerindeyse ya da başka bir neden varsa ve tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyuluyorsa hastalara takip gerekiyor. “Bu gruba; mevcut yumurtalık rezervleri ve yaşları da uygunsa bireyselleştirilmiş tedaviyle, maksimum yumurtadan yanıt alabilecek seçenekler sunulması gerekiyor” diyen Prof. Dr. Fıçıcıoğlu, şöyle devam ediyor: “Günümüzde uygulanmayan ama gelecekte ümit vadeden yöntemler arasında; mitokondri transferi, pronükleer transfer, kromozom tedavileri yer alıyor. Ancak günümüzde bunların uygulandığı ve ümit vadettiği durumlara şu an uzağız.”

Başarıyı arttıran yöntemler

İlerleyen anne yaşında, düşükleri önlemek ve tüp bebekteki başarı oranını arttırmak için genetik tarama testleri embriyo üzerinde de yapılabiliyor. Geniş kapsamlı yapılan bu testler sonucunda normal embriyo bulunduğunda hastanın transfer başına gebelik oranı daha da yükseliyor. Ancak canlı doğum oranları, bu test yapılanlarda ve yapılmayanlarda aynı. Dolayısıyla bu da tartışmalı bir konu olup, her hastada uygulamanın gerekip gerekmediği sorusunun bugün tüm alanlarda sorgulandığını söyleyen Prof. Dr. Fıçıcıoğlu, “Günümüzde koruyucu ve destekleyici yöntem olarak PRP tedavisi uyguluyoruz. PRP, ‘trombositten zengin plazma’ anlamına geliyor. Hastadan alınan kan örneğiyle yapılan işlem sonrasında trombositten zengin plazma elde ediliyor. Bu solüsyon yani PRP, ultrasonografik yolla yumurtalıklara enjekte ediliyor. PRP tedavileri daha kısa süreli bir etkiye sahip olsa da olumlu sonuç alınan vakalar bulunuyor. Kendiliğinden gebe kalan, yumurta kalitesi yükselen, tüp bebek tedavisi gören hastalarda artan başarı olduğu gibi, etki görmeyenlerle de karşılaşılıyor. Tüm bunların dışında kök hücre çalışmaları da yapılabiliyor. Kemik iliğinden ya da yağ dokusundan elde edilen kök hücrelerin yumurtalara enjeksiyonuyla artan gebelik oranlarını gösteren çalışmalar bulunuyor. Ancak kök hücre uygulamaları bakanlık iznine tabi olduğundan seçilmiş vakalarda yapılabiliyor. Olumlu ve olumsuz yönleri var. Yağ dokusundan elde edilen yöntemler de mevcut. Kendi kliniğimizde yer alan kök hücre laboratuvarında sabah erken saatlerde hastadan lokal anestezi ile çok küçük bir yağ dokusu alınıyor. Bu yağ dokusunu dört saatlik işlem sonrası, belli bir sürece tabi tutarak ‘stromal vasküler fraksiyon’ (SVF) elde ediliyor. SVF hastanın yumurtalıklarına enjekte ediliyor. Böylece yumurtalıkların uyarılması, daha iyi hale gelmesi, daha kaliteli yumurta ve embriyo elde edilmesi, günümüzde beklenen ve bizim pratik uygulamamızda yer alan bir yöntem” diyor.

Yumurta dondurma nedir?

Henüz evli değilseniz ya da çocuk sahibi olmayı ertelemeyi istiyorsanız, ailede erken yumurtalık yetersizliği hikayesi varsa, yumurtalık çikolata kistiniz varsa, yumurtalık operasyonu geçirdiyseniz veya yumurtalara zarar verebilecek bir tedavi kullanmak zorundaysanız, yumurta dondurma seçeneğini düşünmeniz faydalı oluyor. Sosyal yumurta dondurma olarak adlandırılan bu sürecin, yaşları arasında yapılması öneriliyor.

Başarı oranını arttırın!

Eğer 30 yaşın üzerindeyseniz, şu an çocuk sahibi olmayı düşünmüyorsanız, yumurta rezerv tehdidi yaşıyorsanız ve ailenizde erken menopoz hikayesi varsa yumurta dondurma işlemi yapmanın yararınıza olabileceğini unutmayın. Yine erken dönemlerde alınabilecek tedbirlerin başında hayat tarzını iyileştirmek geliyor. Doğal beslenmek, şekerden ve yüksek kalorili yiyeceklerden uzak durmak, egzersiz yapmak ve antioksidan kullanmak da diğer önlemler arasında sayılıyor. Antioksidan içeren gıdalar tüketmek, üzüm çekirdeği ekstresi ve hücre yenileyici vitaminler kullanmak, insülin direnci varsa bununla mücadele etmek, uygun kiloda olmak ile aktif bir yaşam benimsemek de ileri yaşlarda gebe kalmaya yardım edebiliyor.