Koroner anjiyografi; kalbi besleyen damarların görüntülenmesi yöntemidir. Katater salonunda yapılır. Kalp damarlarının içine röntgende görülen opak madde (kontrast madde) verilerek kalp damarlarının anatomisi gözlenir.
Neden yapılır? (Yapılması için kişide hangi tür şikayetlerin olması gerekir?)
Kalp damarlarının kalp kasını beslemede yetersiz kaldığının düşünüldüğü, buna ait deliller olduğu durumlarda yapılır. Eforla oluşan göğüs ağrısı olan hastalarda ve bu sebeple uygulanan efor testinin anormal olduğu durumlarda, ya da son zamanlarda giderek artan ya da istirahatla dahi gelmeye başlayan uzun süren göğüs ağrılarında, ani kalp krizinde tanı ve tedaviyi planlamak için uygulanan eşsiz bir tanı yöntemidir.
Ne zaman yapılır?
Anjiyografi hemen her zaman uygulanabildiği gibi elektif dediğimiz planlı anjiyografi için hastanın 6 saat aç olması istenir. Acil durumlarda ise gerekli önlemler alınarak mümkün olan en kısa zamanda uygulanır.
Riskli bir uygulama mıdır? Ne gibi riskleri vardır?
Anjiyografi girişimsel bir işlemdir. Dolayısıyla da tamamen risksiz bir uygulama değildir. En ciddi riskleri: ölüm, inme ve anjiyografi sırasında kalp krizi geçirme olasılığıdır ancak bu riskler toplamda 1/?den azdır. Bunun dışında daha sık görülen riskler:
- Kullanılan opak maddeye bağlı gelişen alerji,
- Anjiyo giriş yerindeki damarda gelişen komplikasyonlar (hematom, atardamar ile toplardamar arasında fistül, anevrizma dediğimiz damar duvarında balonlaşma gibi).
- Nadiren de bazı hastalarda yine kullanılan opak maddeye bağlı akut böbrek yetmezliğidir.
Anjiyo sırasında alınan radyasyonun zararı var mıdır?
Anjiyografi sırasında opak madde damardan geçerken röntgen ile saniyelik çekim yapılarak ortalama görüntü alınır ve bu miktarda alınan radyasyonun sağlığa zararı yoktur.
Anjiyografi öncesi hazırlık aşamasında nelere dikkat edilmelidir?
Anjiyo öncesi kesilmesi gereken bir takım ilaçlar var. Bu konuda hasta doktoru tarafından bilgilendirilecektir. Bunun yanı sıra planlı vakalarda 6 saatlik açlık gerekmektedir. Bunun dışında hastanın doktoru tarafından belirtilmedikçe özel bir hazırlığa gerek yoktur.
Anjiyo vücudun hangi bölgelerinden yapılır?
Sıklıkla femoral arter dediğimiz kasık bölgesindeki atardamardan ve radial arter denilen el bileği atardamarından uygulanır. Daha nadiren de, eğer bu iki damar uygun değilse, brakial arter dediğimiz dirseğin iç bölgesindeki atardamardan uygulanabilir.
Acılı/ağrılı bir işlem midir?
Lokal anestezi altında uygulanan bir işlemdir. Kişinin ağrı eşiğine göre değişkenlik göstermekle beraber genellikle sadece lokal anestezi yapılırken uygulanan iğne acısından fazla bir ağrı hissedilmez.
Anjiyo sırasında kullanılan ilacın zararı var mıdır?
Nadiren alerji yapabilir. Bir de bazı riskli hastalarda (bilinen böbrek yetmezliği ya da böbrek yetmezliği riski olanlarda, bazı ilaçları kullanan diyabetiklerde ) böbrek yetmezliği yapabilir.
Kasıktan mı koldan mı yapılması daha sağlıklıdır?
Anjiyo uygulanan kişinin fiziksel özelliklerine göre değişkenlik gösterir. Eğer hastanın karın ve bacak damarlarında bilinen tıkanıklıklar varsa, özellikle kasık ve karın bölgesi fazla kilolu olan kişilerde koldan anjiyo uygulaması komplikasyonları azaltmak adına daha sağlıklıdır. Bunun yanı sıra el bileği ince dolayısıyla da el bileği damarı ince olan örneğin ufak tefek, zayıf bayanlarda kasık damarından anjiyo uygulamak hem hasta hem de uygulayan hekim için daha kolay ve sağlıklı olacaktır.
Koldan ya da kasıktan yapılan anjiyonun birbirinden farkları, avantaj/dezavantajları nelerdir?
Kalp damarlarına ulaştıktan sonra kalp damarları ile ilgili alınan görüntüler ve yorum açısından her iki yoldan yapılan anjiyo arasında bir fark yoktur. Sadece el bileğinden anjiyonun uygulandığı atardamarın (radial arterin) komşuluğunda ven ya da sinir bulunmamaktadır. Ayrıca bu arter daha yüzeyel seyrettiği için anjiyo sonrasında bu damarda kanama kontrolü kasık damarına göre daha kolay sağlanmaktadır. Kısacası; el bileğinden uygulanan anjiyoda giriş yerine bağlı komplikasyonlar (kanama, şişme) yok denecek kadar azdır. Bunun yanı sıra el bileği arteri kasık arterine göre daha ince ve spazm dediğimiz işlem sırasında büzüşmeye daha meyildir. Bu da bu yolla kalp damarlarına ulaşmayı özellikle ince yapılı kişilerde engellemektedir.
Anjiyo yapılırken hasta neler hisseder? Genel anestezi altında yapılan bir işlem midir?
Genellikle lokal anestezi altında yapılır. Lokal anestezik ilaç iğneyle yapılırken hissedilen hafif bir yanma hissi dışında ek bir ağrı hissedilmez. Katater kalp damarındayken ya da kalp içindeyken oluşan ritim bozukluklarına bağlı çarpıntı hissi olabilir. Opak maddeye bağlı nadiren mide bulantısı kusma olabilir. Bu yüzden elektif (planlı) anjiyoların 6 saatlik açlık sonrası yapılması istenir. Anjiyo sırasında kalp kasılmasının değerlendirilmesi amacıyla kalp boşluğu içine verilen cc opak madde çoğunlukla göğüste ve yüzde geçici (yaklaşık sn süren) yanma hissi yapar.
Anjiyo ile ulaşılan bilgiler nelerdir?
Anjiyoda kalp damarları görüntülenerek; damarların ne büyüklükte olduğu, damarların çapı, damarlarda daralma olup olmadığı, daralmışsa ne kadar daraldığı, darlığın nerede olduğu, darlığın uzunluğu, darlıkta kireçlenme olup olmadığı, damarın içinde pıhtı olup olmadığı damarın düz mü kıvrımlı mı olduğu bilgileri alınır. Ve koroner anjiyografi tamamıyla tanısal bir yöntemdir. Çıkan sonuca göre tedavi (ilaç tedavisi, balon-stent- by-pass) planlanır.
Kapalı damar söz konusuysa anjiyoplasti mi yapılır?
Kalp damar hastalıklarında; damarlarda darlıklar, ki bu darlıkların da derecesi vardır, ya da tam tıkanıklık vardır. Anjiyoplasti yani kalp damarlarının balon ve/veya stentle açılma kararı: darlığın-tıkanıklığın yerine, derecesine, damar çapına ve darlığın uzunluğuna göre verilir. Özellikle ani kalp krizlerinde ilk dakikalar ve saatlerde uygulanan anjiyo işlemi ardından tıkalı damar genellikle anjiyoplasti işlemi ile açılabilir.
Anjiyoplasti nasıl yapılır?
Anjiyografi ile tespit edilen damar darlığı ya da tıkanıklığı anjiyoplasti işlemi ile açılmaya uygunsa: kalp damarına girişine yerleştirilen katater içinden kılavuz tel ilerletilerek damar içindeki darlıktan geçilir. Hekimin damar yapısının özelliklerine göre kararı ile; darlığa önce balon ile genişletme ardından stent ya da hiç balon uygulanmadan direkt stent uygulanabilir.
Stent nedir? Ne için kullanılır? Özellikleri nelerdir?
Damar içinde darlık bölgesine balon uygulandığında darlığa sebep olan plak damar duvarına yayılarak yapıştırılır ve tekrar bu plağın damar içini daraltmaması için çelik kafes şeklinde tanımlayabileceğimiz damar duvarına içten yerleştirilen ve plağı damar duvarına yapıştıran stentler kullanılır. Günümüzde stent teknolojileri hızla değişmekle beraber kabaca stentleri: ilaç salınımı yapan (ilaçlı stentler) ve yapmayan (normal stentler) olarak ikiye ayırabiliriz. Normal stentlerin en önemli dezavantajı; takılan stentin yeniden daralması sonucu 6 ile 8 ay içinde tekrar müdahaleye gereksinim olmasıdır. İlaç salınımlı stentlerde bu risk daha azdır. (%10 dan az). Bu her hasta için ilaç salınımlı stent kullanmak daha doğru olur anlamına gelmez. Normal stent, ilaç salınımlı stent seçimi; hastanın (diyabet varlığı, daha önce stent takılıp da daralma olması gibi?) ve stent takılan damarın özelliklerine (damar çapı küçük mü, darlık uzunluğu fazla mı?? gibi sorulan sorulara verilen cevaplara göre) göre hekim tarafından karar verilir.
Anjiyografi sonrası ne kadar süre istirahat gerekir (Hastane ortamında ve evde)?
Kasık damarından uygulanan anjiyo sonrası; kanama kontrolü amacıyla hastanın saat yatarak istirahatı gereklidir. Bundan sonra hekim kontrolünde kasık bölgesinde bir problem yoksa hasta mobilize olur, saatlik hastane içinde gözlem sonrası taburcu edilir. El bileğinden yapılan anjiyoda ise hasta anjiyodan hemen sonra mobilize olabilir. Yine saatlik gözlem ardından taburcu edilebilir. Evde ise hastanın doktoru tarafından özel bir şey belirtilmemişse kişi ertesi gün normal yaşamına dönebilir.
Anjiyografiden sonra kişi nelere dikkat etmelidir?
Kasık bölgesinden uygulanan anjiyo sonrası gün içinde uzun süren yolculuk yapmak, ağır bir şey kaldırılması önerilmez. Yine el bileğinden yapılan anjiyo sonrası ağır kaldırmak birkaç gün için önerilmez.
Ağrı olur mu?
Normalde anjiyo sonrası giriş yerinde ağrı olması beklenmez. Ancak hafif bir ağrıda hissedilebilir.
Hangi durumlar söz konusu olduğunda hemen hekim aranmalıdır?
- Anjiyo giriş yerinde kanama,
- Şişlik,
- Geniş bir alanı kaplayan morluk ya da şiddetli ağrı olması,
- Tansiyon düşmesi bulguları olması durumunda hastaneye başvurup hekim tarafından değerlendirilmek doğru olacaktır.