Bakterilerde "suş", ortak özellikleri ile başka suş'lardan ayırdedilebilen bir gruptur. Bu farklılıklar genelde moleküler düzeyde algılanabilse de bakterinin fizyolojisi ve yaşam döngüsüne etki edebilirler, örneğin patojenliğe yol açabilirler. Farklı E. coli suşları farklı hayvanlarda yaşadıkları için sudaki dışkı kirlenmesinin kaynağını anlamak mümkündür. Yeni E. coli suşları doğal mutasyonlar sonucu sürekli olarak belirmektedir ve bunların bazılarının özellikleri içinde bulundukları konak hayvana zararlı olabilir. Çoğu sağlıklı insanda böylesi yeni bir E. coli suşu bir hafif bir ishale yol açsa da, küçük çocuklarda, başka bir hastalıktan dolayı zayıf düşmüşlerde veya bazı ilaçları alanlarda ciddi bir hastalık hatta ölüm meydana gelebilir.
E. coli’nin suşlarının sınıflandırılması, bakterilerin yüzeyindeki antijenler yoluyla yapılır. Serotiplendirme için ilk şema Kaufmann tarafından geliştirmiştir. Bu serotiplendirme E. coli’nin somatik (O), flagellar (H) ve kapsül (K) antijenlerine göre yapılır. O antijeni dış hücre zarını oluşturan lipopolisakkarit yapıdadır ve ısıya dirençli yüzey antijeni olarak tanımlanır. O antijeni, beş ya da daha fazla sayıda farklı polisakkarit grubu tarafından oluşturulmaktadır. "H" de flagelladaki antijeni belirtir. " yılında Kauffmann ve Vahlne kapsül antijenini göstermek için K antijeni kavramını ortaya atmıştır." E. coli serotipleri arasında ölümcül olabilmesinden dolayı en ün yapmış olanı OH7'dir.[13]
Evrimi[değiştir kaynağı değiştir]
E. coli'nin büyümesi ve bölünmesi. E. coli, orta kısmından yeni hücre duvarı yaparak büyür (solda). Bazı başka bakteriler ise (örneğin Corynebacterium diphtheriae) hücrenin kutuplarından büyür (sağda). Mavi ve kırmızı, sırasıyla, eski ve yeni hücre duvarını gösterir.
E. coli’nin kendine özgü özelliklerinden biri olan hem aerobik hem de anaeorobik koşullar altında büyüyebilme yeteneğine sahip olması onu biyoteknolojide önemli bir konak organizma yapar. Araştırmacılar bu bakteriyi büyük miktarda DNA veya protein üretmek amacıyla bir fabrika gibi kullanırlar. "Rekombinant DNA teknolojisi alanında en çok kullanılan mikroorganizmadır." Rekombinant DNA teknolojisinin ilk faydalı uygulamalarından biri E. coli 'nin manipüle edilerek onun diyabetli hastalar için insülin üretmesini sağlamak olmuştur. E. Coli, hem endüstriyel hem de medikal alanda birçok uygulamada kullanılmaktadır.[3]
E. coli suşunun adı K'dir. E. coli K, laboratuvarda çalışılan en iyi bakteri türlerindendir. K12 suşu hastalık yapan faktörleri taşımaz ve hatta K12'nin ilk izolasyonundan günümüze geçen yıllar zarfında kapsül yapma yeteneğini kaybederek laboratuvar ortamına uyum sağlamış, artık doğal ortamında (yani insan bağırsağında) başka E. coli türleriyle rekabet edemeyecek kadar zayıflamıştır. K suşu, Alkalin Fosfataz (ALP) enzimini aşırı eksprese eden bir E. coli mutant formudur. Mutasyon, enzimi sürekli olarak kodlayan gendeki bir kusur nedeniyle ortaya çıkar. Bu özel mutant form, yukarıda belirtilen enzimi izole etmek ve saflaştırmak için kullanılır.
Bakteriyel konjugasyon ve transdüksiyonE. coli K'de genetik araştırmayı mümkün hale getirmiştir ve moleküler biyolojinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. DNA'nın çoğalması, RNA transkripsiyonu, protein sentezi gibi, moleküler biyolojinin pek çok önemli mekanizması bu organizmada yapılan araştırmalarla anlaşılmıştır.[15] Modifiye edilmiş E. coli hücreleri aşı geliştirme, biyoremediasyon, biyoyakıt üretimi, aydınlatma ve immobilize enzimlerin üretiminde kullanılmıştır.[16]
Su saflaştırılması ve evsel atık su arıtımında önemi[değiştir
Koli Basili: Memelilerin Bakterileri
3 dakika
Koli basili, insanlarda doğal olarak yaşayan bir bakteridir. Bağırsak hastalıkları üreten bazı patojenik suşlar olduğu için, bunun bize veya evcil hayvanlarımıza yayılmasını nasıl önleyeceğimizi bilmek önemlidir.
Şüphesiz, Koli basili (E. coli) enfeksiyonunu duymuşsunuzdur. Belki de onun ürettiği rahatsızlıktan kendiniz muzdarip olmuşsunuzdur veya belki de olan birini tanıyorsunuzdur. Ama çiftlik hayvanlarının bu bakterinin taşıyıcıları (rezervuarları) olduğunu biliyor muydunuz?
E. coli en çok araştırılan serbest yaşayan bakteri olarak kabul edilir. Var olan türlerin çoğu memelilerin ve kuşların kolonlarında yaşar. Bu hayvanlarda hastalığa neden olmazlar, aksine sindirim süreçlerini gerçekleştirmelerine yardımcı olurlar. Bununla birlikte, gastrointestinal sistem dışında, patojenik suşların toksinlerine karşı savunmasız olan doku ve organlarda enfeksiyonlara neden olurlar.
Aşağıda, hem insanları hem de hayvanları etkileyebilecek bu ilginç patojenik ajan hakkında daha fazla bilgi vereceğiz.
Koli Basili: Patojenik bir ajan
Bu bağırsak bozukluklarına neden olabilecek çok sayıda serotip vardır. Bugüne kadar en çok çalışılan patojenik suşlardan biri, Shiga toksini veya STEC’in bir ürünü olan Koli basilidir. Bu tür bakteriler, 7 derece ve 50 derece arasındaki sıcaklıklarda optimum büyüme yaşar.
STEC suşu arasında, yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da meydana gelen majör hemorajik kolit (kanlı ishal) ve hemolitik üremik sendrom (HUS) salgınları ile ilişkili olan O H7 serotipi bulunmaktadır.
İnsanlarda, bir koli basili enfeksiyonu karın ağrısı ve ishale neden olur ve ardından ateş, kusma ve diğer ağrı ve sızılar izler.
Hayvanlarda rezervuarlar
STECS bağırsak yolunda yaşar ve çok çeşitli hayvan türlerinde atıklar yoluyla vücuttan atılır. Bunlar arasında çiftlik hayvanları (koyun, keçi ve domuz gibi çiftlik hayvanları) ile diğer memeliler (kediler ve köpekler) ve kuşlar (tavuklar ve hindiler) bulunur. İnekler, zoonotik STEC’in en önemli rezervuarıdır.
Bulaşma yolları ve enfeksiyon kaynağı
Sindirim sisteminde bulunan bir mikroorganizmadan bahsettiğimiz için, su ve dışkı atıklarıyla kirlenmiş yiyecekler yoluyla yayılır. Bu patojenik suşların çoğu, kolit semptomlarından sorumludur. Toksin kan dolaşımına girdiğinde ortaya çıkan hemolitik üremik sendrom (HUS) gibi daha ciddi bozukluklara da neden olabilirler.
Çiftlik hayvanlarında enfeksiyonun ana kaynağı içme suyu, yiyecek ve ayrıca bir hayvanın çevresidir. Bu nedenle, çiftlik hayvanlarıyla aynı bölgede yaşayan vahşi hayvanlar ve refakatçi hayvanlar da taşıyıcı olabilir.
İnsanlarda koli basilinin yayılması oral-fekal yolla gerçekleşir. Bazı vakalar, bakterileri sahiplerine dışkılarıyla yayan evcil hayvanlarla ilgilidir. Meyve ve sebzeler, başka bir olası bulaşma yoludur. Bunun nedeni, büyüme veya hasat sırasında bir noktada, suşu taşıyan hayvanların dışkılarıyla temas etmiş olabilmeleridir.
Tüm bu gerçekler göz önüne alındığında, çiğ veya az pişmiş et ve süt ürünlerini tüketmek insanlar için sağlık riski oluşturuyor ve bulaşma olasılığını artırıyor. Aynı şey, kontamine olmuş yiyeceklerin ve bunların hazırlanmasında kullanılan mutfak gereçlerinin ve yüzeylerin temizliği söz konusu olduğunda da geçerlidir.
Koli basili enfeksiyonunun tedavisi
Gerçek şu ki, E-coli bakterisinin yok edilmesi için bir antibiyotik tedavisi yoktur. Dehidrasyonu önlemek için en iyi eylem, bir bireyin diyetine yeterince sıvı eklemektir.
Hemolitik üremik sendrom geliştiren bireylerin hastaneye kaldırılması gerekecektir. Elektrolit ve sıvı kaybını kontrol etmek için gözlem altında kalmaları gerekecektir. Bunun nedeni, durumun böbreklerin işlevlerini kaybetmelerine neden olmasıdır.
Kontrol ve önleme
Çiftlik hayvanlarında STEC’in doğru kontrolü, esas olarak kontaminasyon kaynağına odaklanmalıdır. Başka bir deyişle, hayvan rezervuarı. Bu, bu bakterilerin çiftlik hayvanları arasında bağırsakta kolonileşmesini azaltmak için uygun önlemlerin alınması anlamına gelir:
Aşılama
Hayvanların diyetini değiştirmek
Probiyotiklerle tedavi
İnsanlara gelince, önleyici tedbirler iyi hijyene ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından belirlenen gıda güvenliği tavsiyelerinin uygulanmasına odaklanır.
Ellerinizi sık sık yıkayın
Yiyecekleri hazırladığınız ve pişirdiğiniz alanı temiz tutun
Meyve ve sebzeleri iyice yıkayın
Çiğ ve az pişmiş et ve peynir tüketiminden kaçının
Bakterileri öldürmek için yiyecekleri doğru sıcaklıkta pişirin (en az 70 derece)
Önleme anahtardır
Koli basili, bahsettiğimiz gibi, hemorajik kolit ve hemolitik üremik sendrom gibi ciddi hastalıklara neden olan bir bakteridir. Bununla birlikte, bu tür mikroorganizmaların çoğunun, hayvanların olduğu kadar bizim de vücudumuzun bir parçası olduğunu unutamayız. Başka bir deyişle, bağırsaklarda besinlerin emilimi gibi çok sayıda işleme yardımcı olurlar.
Patojen suşların yayılmasını önlemek için hijyene dikkat etmeli ve yiyeceklerimizi doğru şekilde kullanmalı ve pişirmeliyiz.
Kuş gribi, domuz gribi, noro virüs etkileri hâlâ tartışılırken nurtopu gibi bir koli basilimiz daha oldu!
Almanya'nın kuzeyinde bulunan eyaletlerde hızla yayılan, 'ü aşkın kişinin hastalanmasına, onlarcasının yoğun bakıma kaldırılmasına ve 2 kişinin ölümüne yol açan koli basilinin (EHEC monash.pw H7 bakterisi) kaynağı henüz tespit edilemedi. Uzmanlar hastalığın daha çok yayılmasından endişeli. Ülkemizde de görüldüğü bilinen bu koli basili hakkında çok fazla bilgi yok. Akıllarda yurt dışından Türkiye'nin de bu bakteriden etkilenip etkilenmeyeceği konusunda sorular varken Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Aylin İzat Liceoğlu'na bu bakterinin nasıl bulaştığını, etkilerini sorduk.
Koli Basili nedir? monash.pw veya Escherichia coli olarak bilinen koli basili, memelilerin kalınbağırsaklarında yaşayan genellikle yararlı bir bakteri türüdür. Ancak normal şartlar altında insana zarar vermeyen bu bakterinin EHEC (Enterohemorajik monash.pw) grubuna ait monash.pw H7 türü hayati tehlikeye neden olabilir.
EHEC (monash.pw H7) nasıl bulaşır? Etkenin başlıca yayılma kaynakları iyi pişmemiş veya çiğ et, pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, iyi temizlenmemiş çiğ sebze ve meyve, EHEC’i taşıyan hayvanlarla temas. Ayrıca yeteri miktarda klorlanmamış su içmek, koli basili içeren göl ve havuzlarda yüzmek de etkenin bulaşmasına yol açabilir. EHEC insandan insana bulaşabildiği için özellikle toplu yaşam alanlarında yayılmasını önlemek zordur.
EHEC (monash.pw H7) belirtileri nelerdir? Bakteri bulaştıktan birkaç gün sonra ilk belirtiler şiddetli bulantı ve karın ağrısı olarak ortaya çıkar. Bunu şiddetli, kanlı ishal takip edebilir. Birlikte ateş ve kusma olabilir. Tedavi altına alınan hastalar gerekli müdahalerin ardından hızla iyileşebiliyor. Bazı kişilerde hastalık belirti vermeden, kendiliğinden iyileşebiliyor. Ancak bazı vakalarda EHEC ölümcül sonuçlar doğurabiliyor.
EHEC (monash.pw H7) neden ölümcül olabilir? EHEC (monash.pw H7) ürettiği toksin ile hastalık yapar. Özellikle yaşlı insanlarda ve çocuklarda HUS Sendromu'nun ortaya çıkmasına yol açabilir. HUS Sendromu'na bağlı olarak hastalarda alyuvarlar imha olur, böbrek yetmezliği görülür. İnme ve koma görülebilir. Bu durum, bazı hastaların hayatlarını kaybetmesi ile sonuçlanır.
EHEC (monash.pw H7) tanısı nasıl konur? EHEC (monash.pw H7) bakterisi belirtileri gösteren kişilerin zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekir. Burada yapılacak olan dışkı kültürü ile bakterinin varlığı saptanabilir.
EHEC (monash.pw H7) nasıl tedavi edilir? Enfeksiyona yakalanmış çoğu kişi ilaç tedavisi olmadan kendiliğinden 5 – 10 gün içinde iyileşir. Tedavi sırasında antibiyotik kullanımının iyileşme üzerinde bir etkisi yoktur, hatta bazı vakalarda HUS Sendromunu tetiklediği ve böbrek yetmezliğine yol açtığı görülmüştür.
Hastada HUS Sendromu görülüyorsa yoğum bakımda tedavi altına alınır. Tedavi için çoğunlukla kan nakli ve diyaliz gerekir. HUS Sendromu'nun hayati tehlike yarattığını unutmamak gerekir. Bu neden HUS Sendromu belirtisi gösteren hastalar derhal bir hastaneye başvurmalı.
EHEC'den (monash.pw H7) nasıl korunabiliriz? EHEC’in yaptığı hastalıktan korunmak için tüketilen etin mutlaka iyi pişirilmesi gerekir. Ayrıca çiğ etin hazırlanması aşamasında kullanılan tüm mutfak aletlerinin dezenfekte edilmesi bakterinin yayılmasını engeller. Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerini, iyi temizlenmemiş çiğ sebze ve meyveyi yemekten kaçınılmalı. Sık sık elleri yıkamak etkenin insandan insana bulaşmasının önüne geçer.
Ayrıca temiz olmayan suların içilmesi veya içinde yüzülmesi de EHEC’in bulaşma olasılığını arttırır. Bu nedenle temiz su tüketilmeli ve temizliğinden emin olmadığınız sularda yüzülmemelidir. Hastalanmış bebeklerin bezini değiştirdikten sonra eller mutlaka yıkanmalı. Enfeksiyon kapmış kişilerle aynı havuzda yüzmemeli ve birlikte banyo yapılmamalı.
