Kontrol Çaprazlama

KONTROL ÇAPRAZLAMASI 

✔ Baskın fenotipli bir bireyin genotipini bulmak amacı ile aynı karakter bakımından çekinik fenotipli bir bireyle çaprazlanmasına kontrol ya da test çaprazlaması denir.

✔ Kontrol çaprazlaması ile istenilen türler ıslah edilebilir.

​

EŞ BASKINLIK (KODOMİNANTLIK)

✔ Allel genler arasındaki baskınlığı eşit olması durumudur.

✔ Aralarında eş baskınlık olan genler heterozigot durumdayken birbirleri üzerine baskınlık kuramazlar. Bu durumda her iki geninde özelliğini taşıyan üçüncü bir fenotip meydana gelir.

✔ İnsanlarda görülen AB ve MN kan grubu eş baskınlık sonucu oluşmuştur.

​

ÇOK ALLELLİK

✔ Bir karakterin oluşumundan sorumlu allel sayısının ikiden fazla olmasıdır.

✔ Diploit kromozomlu hücrelerde bir karakterin oluşumu ile ilgili en fazla iki çeşit allel bulunabilir.

✔ Genotip Çeşit Sayısı: n(n+1)/2

✔ Fenotip Çeşit Sayısı: n (alleller arasında eş baskınlık varsa; n+eş baskınlık durumları)

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

KAN GRUPLARI

​

AB0 KAN GRUBU

✔ İnsanlarda kan nakillerinde görev alan kan gruplarından biridir.

✔ A, B ve 0 geninin çok allelliği ile kontrol edilir.

✔ A geni ile B geni birbirine eş baskındır. 0 geni ise çekinik gendir.  A = B > 0

✔ Genlerin farklı genotipler ile yan yana gelmesi ile 4 farklı fenotipte kan grubu oluşur. (A, B, AB ve 0)

​

Antijen (Aglütinojen): Bir canlıya dışarıdan giren yabancı proteindir.

Antikor (Aglütinin): Bağışıklık sisteminin antijene karşı ürettiği protein yapılı savunma proteinidir.​

​

RH KAN GRUBU

✔ İnsanlarda kan nakillerinde dikkat edilen diğer kan grubu Rh dır.

✔ Rh proteinine sahip olmak (R), Rh proteinine sahip olmamaya (r) tam baskındır.   R>r

​

KAN UYUŞMAZLIĞI (ERİTROBLASTOSİS FETALİS)

✔ A-B-0 kan grubu farketmeksizin, annenin Rh (-), babanın Rh (+) ve çocuğun Rh (+) olması durumudur.

✔ Annenin  kanında  bulunan D antikoru, çocuğa geçerek çocuktaki Rh antijenlerini çökeltmeye başlar, bu durumda çocukta ölü doğum, düşük ya da sakatlıklar görülebilir.

✔ Bu durumdan korunmak için kan uyuşmazlığı ihtimali olan ailelerde annenin hamilelik döneminde aşı olması gerekmektedir.

​

Canlıları gözlemleyerek onların fenotipleri hakkında genel bilgi edinilebilir ancak genotipleri hakkında kesin bilgiye ulaşmak bazen zordur.

Fenotipinde çekinik özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot (aa), baskın özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot (AA) ya da heterozigot (Aa) olabilir. Fenotipinde baskın özelliği gösteren genotipi bilinmeyen bireyin, genotipini öğrenmek amacıyla çekinik homozigot özelliği gösteren bireyle çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir. Bu yöntem Mendel tarafından kullanılmıştır ve hâlen genetikçilerin önemli aracı olmaya devam etmektedir.

Kontrol çaprazlamasının sonucuna göre baskın özellik gösteren bireyin genotipi belirlenir. Mor çiçekli bir bezelyenin genotipi MM ya da Mm olabilir. Bunu öğrenmek için mor çiçekli bezelyeler ile beyaz çiçekli bezelyeler çaprazlanır. Beyaz çiçekli bezelyeler homozigot çekinik genlere (mm) sahiptir. Çaprazlama sonunda oluşan bireylerin tamamı mor çiçekli ise genotipi araştırılan birey büyük olasılıkla homozigottur (MM).

Çaprazlama sonunda oluşan bireyler mor ve beyaz çiçekli ise genotipi araştırılan birey heterozigottur (Mm). Islah çalışmalarında seçilen canlıların genotipinin öğrenilmesi amacıyla yapılan uygulamalarda kontrol çaprazlaması önem arz etmektedir.

Post Views

Kontrol çaprazlaması nedir sorusuna cevap bulmak için öncelikle canlı bilimi kaynaklarından istifade etmeniz gerekir. İncelediğiniz kaynaklarda kontrol çaprazlama nasıl yapılır sorusuna da cevap bulacaksınız. Kontrol çaprazlamasına neden ihtiyaç duyulduğu da merak edilen konular arasındadır. Kontrol çaprazlaması neden yapılır? Söz konusu uygulama canlı bilimi açısından çok önemlidir. Kontrol çaprazlaması hangi amaçla yapılır sorusunun cevabı yazımızın devamında.

Kontrol Çaprazlaması Nedir?

Kontrol çaprazlaması, gen aktarımı konusunda sıklıkla karşınıza çıkan bir kavramdır. Söz konusu kavram günlük hayatın yanı sıra hayvan ve bitki yetiştiriciliği için hayati öneme haizdir. Kontrol çaprazlaması, genotipi bilinmeyen canlıların çekinik genlerinde yapılan çaprazlama işlemi ile genom diziliminin öğrenilmesi için yapılır.

Çekinik fenotip olan canlılar kesinlikle homozigot çekinik yapıya sahiptir. Çekinik genin baskın genle birleşmesi halinde ortaya çıkan gen de baskın olacaktır. Çekinik genin ortaya çıkarılması için birleşen genlerin her ikisinin de çekinik olması gerekir. Baskın fenotip canlılarda genotip homozigot veya heterozigot olabilir. Hal böyle olunca, canlının genotipini öğrenmek için kontrol çaprazlamasına ihtiyaç duyulur.

Kontrol Çaprazlaması Hangi Amaçla Yapılır?

Kontrol çaprazlaması, özellikle bitki ve hayvan yetiştiriciliğinde sıklıkla ihtiyaç duyulan bir uygulamadır. Yapılan uygulama ile yeni nesillere ne şekilde gen aktarılacağı da tahmin edilmiş olur. Gen yapısının sağlıklı şekilde tahmin edilmesi halinde daha bilinçli bir üreme süreci yaşanabilir.

Kontrol çaprazlaması, zayıf gen yapısına sahip olan bitki ve hayvan oluşumunu engeller. Bu uygulama ile daha sağlıklı nesillerin ortaya çıkarılması mümkündür.