Kontrol Çaprazlanması

Kontrol çaprazlaması nedir sorusuna cevap bulmak için öncelikle canlı bilimi kaynaklarından istifade etmeniz gerekir. İncelediğiniz kaynaklarda kontrol çaprazlama nasıl yapılır sorusuna da cevap bulacaksınız. Kontrol çaprazlamasına neden ihtiyaç duyulduğu da merak edilen konular arasındadır. Kontrol çaprazlaması neden yapılır? Söz konusu uygulama canlı bilimi açısından çok önemlidir. Kontrol çaprazlaması hangi amaçla yapılır sorusunun cevabı yazımızın devamında.

Kontrol Çaprazlaması Nedir?

Kontrol çaprazlaması, gen aktarımı konusunda sıklıkla karşınıza çıkan bir kavramdır. Söz konusu kavram günlük hayatın yanı sıra hayvan ve bitki yetiştiriciliği için hayati öneme haizdir. Kontrol çaprazlaması, genotipi bilinmeyen canlıların çekinik genlerinde yapılan çaprazlama işlemi ile genom diziliminin öğrenilmesi için yapılır.

Çekinik fenotip olan canlılar kesinlikle homozigot çekinik yapıya sahiptir. Çekinik genin baskın genle birleşmesi halinde ortaya çıkan gen de baskın olacaktır. Çekinik genin ortaya çıkarılması için birleşen genlerin her ikisinin de çekinik olması gerekir. Baskın fenotip canlılarda genotip homozigot veya heterozigot olabilir. Hal böyle olunca, canlının genotipini öğrenmek için kontrol çaprazlamasına ihtiyaç duyulur.

Kontrol Çaprazlaması Hangi Amaçla Yapılır?

Kontrol çaprazlaması, özellikle bitki ve hayvan yetiştiriciliğinde sıklıkla ihtiyaç duyulan bir uygulamadır. Yapılan uygulama ile yeni nesillere ne şekilde gen aktarılacağı da tahmin edilmiş olur. Gen yapısının sağlıklı şekilde tahmin edilmesi halinde daha bilinçli bir üreme süreci yaşanabilir.

Kontrol çaprazlaması, zayıf gen yapısına sahip olan bitki ve hayvan oluşumunu engeller. Bu uygulama ile daha sağlıklı nesillerin ortaya çıkarılması mümkündür.

KALITIM #4
KONTROL ÇAPRAZLAMASI – EŞ BASKINLIK – EKSİK BASKINLIK

Kontrol Çaprazlaması – Eş Baskınlık – Eksik Baskınlık;

KONTROL ÇAPRAZLAMASI (TEST ÇAPRAZLAMASI)

Genotipi bilinmeyen baskın özellikli bir bireyin genotipinin homozigot mu heterozigot mu olduğunu belirlemek için yapılır.
→ Çaprazlama yapılırken genotipi bilinmeyen baskın fenotipli birey ile aynı karakter açısından homozigot çekinik birey çaprazlanır ve oğul bireylerin oranları yorumlanır.
→ Kontol çaprazlamanın çekinik özellik gösteren bireyler için yapılmasına gerek yoktur. Çünkü çekinik özellik gösteren bireyin fenotipi a ise, genotipi aa şeklinde olur.

Yetiştiriciler bitki ve hayvan türlerinden daha iyi verim almak için kontrol çaprazlaması yaparlar.
(detaylar ve örnekler videoda)

Eksik Baskınlık (Ekivalentlik = İntermediyer)

Alellerden birinin diğeri üzerinde tam baskınlık gösterememesi halinde farklı bir atasal dölün ortaya çıkması olayıdır.
(detaylar ve örnekler videoda)

Eş Baskınlık (Kodominantlık)

Bir karaktere etki eden iki baskın genin eşit şiddette Fenotipte etki göstermesidir (eş baskınlıkta, eksik baskınlıkta olduğu gibi üçüncü bir ara Fenotip oluşumu görülmez).
AB ve MN kan grupları gibi
(detaylar ve örnekler videoda)

NOT
Eksik ve eş baskınlıkta; genotip ve fenotip ayrışım oranı eşittir.

İPUCU
Soruda 1 : 2 : 1 ayrışım oranı veriliyorsa şıklarda iki heterozigot bireyin çaprazlanmış olduğu aranmalıdır.

ÖRNEK
KB KB, AB AB gibi
(detaylar ve örnekler videoda)

Kontrol Çaprazlaması – Eş Baskınlık – Eksik Baskınlık konusundan sonraki konu  Çok Alellik ve Olasılık İlkeleri dır.
Youtube deki Kontrol Çaprazlaması – Eş Baskınlık – Eksik Baskınlıkvideoma buradan gidebilirsiniz.

Canlıları gözlemleyerek onların fenotipleri hakkında genel bilgi edinilebilir ancak genotipleri hakkında kesin bilgiye ulaşmak bazen zordur.

Fenotipinde çekinik özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot (aa), baskın özelliği gösteren bireyin genotipi homozigot (AA) ya da heterozigot (Aa) olabilir. Fenotipinde baskın özelliği gösteren genotipi bilinmeyen bireyin, genotipini öğrenmek amacıyla çekinik homozigot özelliği gösteren bireyle çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir. Bu yöntem Mendel tarafından kullanılmıştır ve hâlen genetikçilerin önemli aracı olmaya devam etmektedir.

Kontrol çaprazlamasının sonucuna göre baskın özellik gösteren bireyin genotipi belirlenir. Mor çiçekli bir bezelyenin genotipi MM ya da Mm olabilir. Bunu öğrenmek için mor çiçekli bezelyeler ile beyaz çiçekli bezelyeler çaprazlanır. Beyaz çiçekli bezelyeler homozigot çekinik genlere (mm) sahiptir. Çaprazlama sonunda oluşan bireylerin tamamı mor çiçekli ise genotipi araştırılan birey büyük olasılıkla homozigottur (MM).

Çaprazlama sonunda oluşan bireyler mor ve beyaz çiçekli ise genotipi araştırılan birey heterozigottur (Mm). Islah çalışmalarında seçilen canlıların genotipinin öğrenilmesi amacıyla yapılan uygulamalarda kontrol çaprazlaması önem arz etmektedir.

Post Views:216