Koplik Leke Nedir
Genel Bilgi
Kızamık pediatrik tıbbi literatürde ilk kez 1965 yılında Rauh ve Schmidt tarafından tanımlanmıştır.
Measles (kızamık) ağırlıklı olarak çocuklarda görülen oldukça bulaşıcı viral bir hastalıktır. Karakteristik olarak ateş, öksürük, konjunktivit, ciltte kızarıklık ve düzensiz yayılan kırmızı benekler, burun akıntısı, Koplik lekeleri (Koplik’s spots) [1] görülür.
(Resim 1)
Etkenler:
Measles (kızamık) hastalığına neden olan rubeola virüsü Morbillivirüs türünün, Paramyxoviridae ailesine ait bir RNA virüsüdür. Rubeola virüsü, enfekte olmuş bir insanın burun ve boğaz mukozasında yaşar. Hapşırma ve öksürük ile diğer bir bireye kolayca bulaşabilir.
Belirti ve Semptomlar
Kızamık genellikle 7 ila 14 günlük kuluçka süresinden sonra soğuk algınlığı gibi; sinüs tıkanıklığı, öksürük, kırmızı, rahatsız gözler ve burun akıntısı ile başlar.
İki gün sonra genellikle farkına varılmayan, ağız içinde, yanakların iç kısmında Koplik lekeleri ortaya çıkar.
Dört gün sonra semptomlar ağırlaşır. İlk olarak boyunda ve yüzde daha sonra gövdede, kollarda ve bacaklarda lekeler kendini gösterir. Bazı hastaların ışığa karşı duyarlılığı olabilir.
İki ila dört gün sonra halsizlik, öksürük, konjunktivit (kırmızı gözler) birden bire iyileşir. Lekeler hızla azalmaya başlar. Eğer herhangi bir komplikasyon gelişmezse kızamık seyrini 14-15. günde durdurur. Virüsün üremesi döküntülerin başlaması ile azalır.
Kızamık hastaları enfeksiyona karşı düşük direnç gösterirse bronşit, kulak enfeksiyonu ya diğer bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir. Hatta müdahale edilmezse pnömoni, mastoidit (tümük iltihabı)[2] ve orta kulak iltihabı gibi ağır işitme kayıplarına neden olabilecek iltihabi durumlar görülebilir.
Kızamık yaklaşık olarak 1000 kişiden 1’i zeka geriliği ile sonuçlanabilecek beyin iltihabı geliştirir. Yaklaşık 1000 kişiden 1’i kızamıktan ölebilir. Kızamık virüsü (rubeola) ayrıca subakut sklerozan panensefalit (SSPE)[3] ile de ilişkilendirilebilir.
Yetişkinlerde döküntüye neden olabilecek birçok klinik tablo olduğu için teşhisi daha zordur. Ayrıca hamile bireylerin kızamıktan kaçınmak için özen göstermeleri gerekmektedir. Aksi takdirde erken doğum, düşük doğum kilosu ve anne ölümü meydana gelebilir.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Kızamık fiziksel bulgular ile teşhis edilir. Karakterize bulgular ateş, öksürük, akut burun akıntısı, göz kapaklarının iltihaplanması, yayılma ve döküntü, yanak içlerinde küçük, düzensiz, merkez kısımları mavimsi-beyaz olan, parlak kırmızı lekelerdir.
Kızamık enfeksiyonunun doğrulanması, kızamık virüsü sandwich-capture immünoglobulin (IgM) antikor tahlili olarak adlandırılan bir kan testi ile yapılabilir. Bu test vücuttaki lekelerin oluşmaya başlamasının üçüncü gününden sonra yapılırsa en doğru sonucu verir.
Kızamığın spesifik bir tedavisi yoktur. Bazı çocuklar için A vitamini takviyesi tavsiye edilir. Semptomlar istirahat, asetaminofen[4] içerikli ilaçlar ve nemli hava ile tedavi edilebilir.
Kızamık aşısı, kızamık salgınlarını önlemek için en etkili yöntemdir. Önlenmesine yönelik aşılama olmasına karşın, gelişmekte olan ülkelerde yılda 30-40 milyon vaka ile önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir.
Kızamıktan kaçınmak genellikle zordur. Çünkü belirtileri henüz ortaya çıkmamış birinden hava yolu ile bulaşabilir. Kızamık, döküntüler ortaya çıktıktan ortalama 4 gün sonra bulaşıcı değildir.
Hastalığın Diğer İsimleri
Morbilli
Nine day measles
Rubeola
Kaynakça
Görsel 1: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/measles/symptoms-causes/syc-20374857
https://rarediseases.org/rare-diseases/measles/
http://www.floradergisi.org/fulltext.aspx?issue_id=69&ref_ind_id=184
[1] Koplik Lekeleri(Koplik’s Spots): Kızamığa özgü, yanağın iç kısımlarında oluşan merkezleri mavimsi-beyaz renkte olan kırmızı lekelerdir.
[2] Mastoidit(Tümük İltihabı): Kulak kepçesinin arkasında bulunan mastoidit kemik dokusunun havalı hücrelerinin iltihabı.
[3] SSPE: Çocuklarda ve ergenlerde kızamık hastalığından aylar-yıllar sonra ortaya çıkabilen sarsıntılı nöbetler ve motor anormalliklere neden olabilen beyin rahatsızlığıdır.
[4] Asetaminofen(Parasetamol-APAP): Bir tür ağrı kesici ve ateş düşürücü.
Kızamık komplikasyonları nispeten yaygındır ve ishal gibi hafif komplikasyonlardan zatürre (doğrudan viral zatürre veya ikincil bakteriyel zatürre), laringotrakeobronşit (krup) (doğrudan viral laringotrakeobronşit veya ikincil bakteriyel bronşit), orta kulak iltihabı,[34] akut beyin iltihabı,[35]kornea ülseri (kornea skarına yol açar)[36] ve 15 ayın altındaki aşılanmamış 600 bebekten yaklaşık 1'inde ve daha nadiren daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ilerleyici ve sonunda ölümcül olan subakut sklerozan panensefalit[37] gibi ciddi komplikasyonlara kadar çeşitlilik gösterir.
Ayrıca kızamık bağışıklık sistemini haftalar ya da aylar boyunca baskılayabilir ve bu durum orta kulak iltihabı ve bakteriyel zatürre gibi bakteriyel süperenfeksiyonlara katkıda bulunabilir.[8][38][39][40][41] İyileşmeden iki ay sonra diğer bakteri ve virüslere karşı antikor sayısında %11-73 oranında azalma görülür.[42]
1920'lerde kızamık zatürresi nedeniyle ölüm oranı %30 civarındaydı.[43] Komplikasyon riski yüksek olan kişiler bebekler ve 5 yaşından küçük çocuklar,[17] 20 yaşından büyük yetişkinler,[17] hamile kadınlar,[17]lösemi, HIV enfeksiyonu veya doğuştan gelen bağışıklık yetmezliği gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler[17][44] ve yetersiz beslenen veya A vitamini eksikliği[17][45] olan kişilerdir. Komplikasyonlar genellikle yetişkinlerde daha şiddetlidir.[46] 1987 ve 2000 yılları arasında, Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamığa bağlı ölüm oranı her 1000 vakada üç ölüm veya %0,3'tür.[47] Yetersiz beslenme oranlarının yüksek olduğu ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu az gelişmiş ülkelerde ölüm oranları %28'e kadar çıkmıştır.[47] Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde (örneğin AIDS'li kişiler) ölüm oranı yaklaşık %30'dur.[48]
Önceden sağlıklı olan çocuklarda bile kızamık hastaneye yatmayı gerektiren ciddi hastalıklara neden olabilir.[44] Her 1000 kızamık vakasından biri, genellikle kalıcı beyin hasarıyla sonuçlanan akut ensefalite ilerler.[44] Kızamık hastalığına yakalanan her 1000 çocuktan bir ile üçü solunum ve nörolojik komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybedecektir.[44]
Nedenleri[değiştir kaynağı değiştir]
Alman aşı karşıtı ve HIV/AIDS inkârcısı[180] Stefan Lanka 2011 yılında kendi web sitesinde bir meydan okuma başlatarak kızamığın bir virüsten kaynaklandığını bilimsel olarak kanıtlayacak ve virüsün çapını belirleyecek kişiye 100.000 Avro vermeyi teklif etmiştir.[181] Hastalığın psikosomatik olduğunu ve kızamık virüsünün var olmadığını öne sürmüştür. Alman doktor David Bardens tarafından çeşitli tıbbi çalışmalardan elde edilen ezici bilimsel kanıtlar sunulduğunda, Lanka bulguları kabul etmedi ve Bardens'i mahkemeye başvurmaya zorladı. İlk dava, Lanka'nın ödülü ödemesine karar verilmesiyle sonuçlandı.[114][182] Ancak temyize gidildiğinde, sunulan kanıtların kendi şartlarını tam olarak karşılamaması nedeniyle Lanka'nın ödülü ödemesine gerek kalmadı.[183] Dava, aralarında nörolog, tanınmış şüpheci ve bilime dayalı tıp savunucusu ve Lanka'ya "kaçık" diyen Steven Novella'nın da bulunduğu pek çok kişinin bu konuda yorum yapmasına yol açan geniş bir uluslararası haber aldı.[184]
Salgınlar aşılanmamış toplumlarda kolayca ortaya çıktığı için, hastalık bir toplumda yeterli aşılamanın bir testi olarak görülmektedir.[185] Kızamık salgınları Amerika Birleşik Devletleri'nde, özellikle de aşılanma oranının düşük olduğu toplumlarda artış göstermektedir.[122] Tek bir bölge içinde yaşa veya sosyal sınıfa göre farklı aşı dağılımı, aşılama etkinliğine ilişkin farklı genel algıları tanımlayabilir.[186] Genellikle başka ülkelerden gelen yolcular tarafından bir bölgeye sokulur ve tipik olarak kızamık aşısı olmayanlara yayılır.[122]