Koza Hani

Anıtın adı:

Koza Hanı

Şehir:

Çarşı, Bursa, Türkiye

İnşa tarihi:

H. 25 Zilkade / M. 29 Eylül

Mimar(lar) / usta(lar):

Pulad Şah Oğlu Abdülali.

Dönem / Hanedan:

Osmanlı Dönemi

Bani(ler):

II. Bayezid (H. / M. ).

Tanıtım:

II. Bayezid tarafından, İstanbul'daki imaretine gelir getirmesi amacıyla inşa ettirilen Koza Hanı, yaklaşık x metre ölçülerindeki bir avlunun çevresinde iki kat halinde sıralanan odalar ile doğu cephesine bitişik, tek katlı ahırdan oluşmaktadır. Dış duvarlar, dönüşümlü olarak yerleştirilmiş bir sıra kesme taş, iki sıra tuğla ile kaplanmıştır. çatı seviyesindeki iki sıra kirpi saçağın altında, tuğladan bir çift zencirek şeridinin yapının dört cephesini de dolaştığı görülmektedir. Alt kat odalarının pencereleri mazgal şekilli; üst kat odalarının pencereleri ise, dikdörtgen şekillidir.

Kuzey cephesinin ortasındaki taçkapı, iki yanındaki birer mekanla birlikte cepheden dışa taşıntı yapmaktadır. Ortada yer alan, üzeri aynalı manastır tonozu ile örtülü taçkapı eyvanı iki kat boyunca yükselmektedir. Taçkapının iki yanındaki mekanlar iki katlıdır. Alt kat mekanları birer kemerle taçkapı eyvanına açılırlar.

Avlunun ortasında, birbirlerine kemerlerle bağlanmış kesme taştan sekiz desteğin taşıdığı sekizgen planlı mescid yer almaktadır. Mescidin altındaki sekizgen alan şadırvan olarak değerlendirilmiş ve bunun ortasına bir destek daha inşa edilmiştir. Mermer merdivenler ile çıkılan mescid bir kubbe ile örtülüdür.

Hanın zemin katında 50 oda vardır. Köşe odaları aynalı manastır tonozu ile, diğer odalar ise, avluya dik uzanan beşik tonozla örtülüdür. Odaların önünde, avlunun dört kenarına da inşa edilmiş revaklar vardır. Kare şekilli payelerle taşınan revakların üzeri, avluya paralel beşik tonozla örtülüdür. Doğu kanadındaki odalardan birisi, hanın ahırına geçilen bir mekan olarak düzenlenmiştir. İkinci katta, taçkapının iki yanındaki mekanlarla birlikte 54 oda vardır. Taçkapının iki yanında mekanlar ve köşe odaları manastır tonozuyla, diğer odalar beşik tonozla örtülüdür. Her iki katın odalarında birer ocak bulunmaktadır. Kubbelerle örtülü üst kat revakı da, kare şekilli payelerle taşınmaktadır. Yakın zamana kadar ahşap olan üst kat revakı, “Bursa Eski Eserleri Sevenler Derneği” tarafından bugünkü şekilde inşa ettirilmiştir.

Ahırın düzgün bir planı yoktur. Genel olarak bir avlunun üç kenarına “U” şeklinde yerleştirilmiş iki sıra sahından oluşmaktadır. Sahınların üzeri beşik tonoz ile örtülüdür.

Hanın dış cephe duvarlarını dolanan, tuğla ile yapılmış bir çift zencirek şeridinden başka taçkapı cephesinde de süslemeler bulunmaktadır. Taçkapı zemininin yaklaşık cm yukarısından başlayan burmalı kaytan silme taçkapı ana nişini ve cephesini çevrelemektedir. Kemer köşeliklerinde, kesme taşlar üzerine açılmış oyuklara yerleştirilmiş firuze renkli çini parçalarıyla beş kollu yıldızlar ve değişik geçmeler şeklinde geometrik süslemeler oluşturulmuştur. Ayrıca, pişmiş topraktan silmelerle yapılmış iri bir zencirek motifi taçkapı cephesinin üç kenarını dolanmaktadır.

Han, günümüzde de çarşı olarak kullanılmaktadır.

Anadolu Selçukluları zamanında inşa edilmiş menzil hanlarının yerine Osmanlılar zamanında şehir içi hanları önem kazanmıştır. Bu hanların bazen, içinde ticareti yapılan malın cinsine göre Bakır Han, Demir Han, Pirinç Hanı ve İpek Hanı gibi adlarla adlandırıldıkları görülmektedir. Koza Hanı da ipek kozası ticaretinin yapıldığı bir handır. Yapı, bu özelliğini günümüzde de devam ettirmektedir.

Tarihlendirme:

Koza Hanı'nın inşa kitabesi yoktur. Ancak, Bursa Şer'iye Sicilleri'nden edinilen bilgilere göre II. Bayezid tarafından Pulad Şah Oğlu Abdülali'ye inşa ettirilen yapının inşaatına Rebiülâhir /Şubat-Mart tarihinde başlanmış ve 25 Zilkade /29 Eylül tarihinde açılış töreni yapılmıştır.

Seçme Kaynakça:

Baykal, K., Koza Hanı ve Mescidi, Bursa,

Baykal, K., Bursa ve Anıtları, II. Baskı, Levent,

Demiralp, Y., Erken Osmanlı Sanatı, Beyliklerin Mirası, Madrid, , s.

Gabriel, A., Une Capitale Turque Brousse Bursa, Paris,

Yüksel, İ.A., Osmanlı Mimârîsinde II. Bâyezid-Yavuz Selim Devri (/), İstanbul,

Citation:

Yekta Demiralp "Koza Hanı" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers,  monash.pw?id=monument;isl;tr;mon01;15;tr

Hazırlayan: Yekta Demiralp

MWNF Numarası: TR 24