Kronoloji Bilimi Nedir

Kronoloji bugün bilinen tarih olarak adlandırılan tarihsel süreci beli bir sıra yani zaman içinde düzenler. Böylece biz olayların, olguların aslında ne zaman gerçekleştiğini biliriz. Buradaki zaman kritik noktadır ve hedeftir. Daha genel ifadeyle tarihle ilgili edindiğimiz her yeni bilgi kendi konusu içinde kronolojik sıralamalarda tarihsel yerini alır. Peki kronoloji biliminin sağladığı faydalar nedir? Kronoloji örnekleri nelerdir? Kronoloji hazırlamanın ne tür faydaları vardır? İşte kronoloji ile ilgili bilinmeyenleri sizler için derledik.

Kronoloji Nedir?

Kronoloji olayları zaman içindeki oluş sıralarına göre düzenleme bilimidir. Kronoloji kelimesi eski Yunancadaki “chronos” zaman, “logos” mantık sözcüklerinden türetilmiştir. Bu bilim, zaman ölçümü olarak bilinen kronometri ve tarih yazımına dayanır. Eskiden yaşamış canlıların yaşını tahmin etmek için kullanılan radyo karbon tarihleme tekniği, kronoloji alanında da kullanılmaktadır. Aynı şekilde, dendrokronoloji, ağaçların yaşını, odunlarındaki çeşitli büyüme halkalarının ve iklimsel değişimleri yansıtan bilinen referans dizileriyle ilişkilendirilmesi yoluyla tahmin eder. Dendrokronoloji, radyo karbon tarihleme eğrileri için bir ölçümleme referansı olarak kullanılır.

Kronoloji tarihçi için kritik öneme sahip olmakla birlikte, kronoloji belirleme yöntemleri başta astronomi, jeoloji, paleontoloji ve arkeoloji olmak üzere birçok bilim dalında kullanılmaktadır. Yazılı tarihin yokluğunda, 19. yüzyılın sonlarında arkeologlar çanak çömlek teknikleri ve stillerine dayalı göreceli kronolojiler geliştirebileceklerini keşfettiler. Mısırbilim alanında William Flinders Petrie, mezarlarda tek bir zamanda bir araya getirilmiş çağdaş eser gruplarını kullanarak ve Mısır'ın en erken tarihsel evrelerinden geriye doğru metodik olarak çalışarak, hanedan öncesi Neolitik dönemlere nüfuz etmek için sıralı tarihlendirmeye öncülük etmiştir. Bu tarihleme yöntemi serileme olarak bilinir.

Kronoloji Neyi İnceler?

Kronoloji esası itibariyle bir belgeleme metodudur denebilir. Tarihsel süreçleri belgelerken kullanılan bu yöntem özellikle tarih araştırmacıları ve arkeologlar tarafından sıkça kullanılır. Tarihsel olayları, belgeleri, buluntuları gerçekleşme ve var olma bakımından tarihsel süreklilik içerisinde sıralama yöntemi kronolojidir. Dolayısıyla kronoloji bilimsel yöntemleri kullanarak geçmişteki objelerin, belgelerin ait oldukları tarihi bulmaya çalışır ve onları kronolojik olarak sıralar. Peki kronolojik zaman nedir?

Kronolojik Zaman Nedir?

Kronolojik zamanda, zamansal olguların, olayların oluş sırasına göre sıralanması kastedilmektedir. Bir nevi sıralı zaman veya zamanın sürekliliği dâhilinde sıralanması da denilebilir.

Kronoloji Biliminin Sağladığı Faydalar

Kronoloji biliminin en öneli faydaları şüphesiz tarih alanında olmaktadır. Tabi ki kronoloji yalnızca tarih alanında değil hemen hemen hayatın ve bilimin tüm alanlarında kullanılır ve hayati öneme sahiptir.

Kronoloji Hazırlamanın Ne Tür Faydaları Vardır?

Belirli bir konuya ait olguların oluş sıralarına göre düzenlenmesi o konuyla ilgili daha net bir görüş kazanmamızı sağlar. Kronoloji zamana yayılmış araştırma bulgularını, tarih, arkeoloji gibi, oluş sırasına göre düzenleyerek konunun bütünselliğinin algılanması ve ortaya konmasına yardımcı olur.

Kronoloji Örnekleri

Kronoloji örneğini insanlık tarihinden vermek gerekirse orta paleolitik (eski taş devri) dönemde insanlığa ait bilgilerin sıralaması şu şekilde olacaktır;

• 000 yıl önce: Fas 'da Homo sapiens'in olası ilk görünüşü.
• 000 yıl önce: "Y kromozom Âdem'i". Sadece erkekleri (baba) takip eden en yakın ortak ata.
• 000 yıl önce: Neandertal insanın ilk görünüşü
• 000-200.000 yıl önce: Batı Asya'da modern insan olması (Misliya mağarası)
• 000-150.000 yıl önce: "Mitokondriyal Havva". Sadece kadınları (anne) takip eden en yakın ortak ata.
• 000 yıl önce: (Etiyopya), anatomik modern insanlar ortaya çıkmıştır.
• 000 yıl önce: Homo Sapiens İdaltu (Sapiens’in bir alt türü)
• 000 yıl önce: İnsanlar ilk defa bu tarihte tekstil eşyası giymeye başladılar.
• 000 yıl önce: Afrika'nın Halkı.
• 000 yıl önce: Eemian buzullar arası dönemin zirvesi.
• 000–90.000 yıl önce: Kuzey Afrika'da, Sahara Çölü bölgesi ıslak ve bereketliydi.
• 000 yıl önce: Fas'taki Taforalt 'dan küçük delikli deniz kabuğu boncukları dünyanın herhangi bir yerinde bulunan kişisel süs eşyası yapımının en erken kanıtıdır.
• 000 yıl önce: Toba Yanardağı neredeyse insanlığın soyunu tüketen süper volkan patlaması gerçekleşti. Tüm Dünya'da yaklaşık 3000-1000 kişi kalmış olabilir.
• 000 yıl önce: Blombos Mağarası, Güney Afrika'dan soyut sanat veya sembolik sanatın en eski örneği — ızgara veya çapraz kapak desenleriyle kazınmış taşlar.
• 000 ila 75.000 yıl önce: Khoisanid Güney Afrika'dan Doğu Afrika'ya geri göç.

Çoğumuzun duyduğu ancak günlük olarak konusu açılmadıkça pek kullanmadığı kronoloji sözcüğünü konuşalım biraz da. “Kronoloji ne demek, kronoloji nedir?” gibi soruların açıklayıcı cevaplarından biri de okumaya devam edeceğiniz bu yazıda yer alıyor. Tarihler sıralamalar ve düzen gibi parametrelerin tek başlık altında toplandığı kronoloji biliminin detayları sizlerle…

Kronoloji, bir konunun, ayrılmış zamansal süreçlerinin bir sıraya konulmasıdır. Çağlar boyunca devam eden Dünya tarihi, savaşlar ve daha birçok dönemi kategorize ederek net bir şekilde incelememizi kronoloji sayesinde gerçekleştiririz. “Kronoloji ne demek ve kronolojinin faydaları nelerdir?” gibi sorularınızın cevaplarını sizler için derledik.  Tarihler ve olaylar arasında boğuşmaktansa Türk Dil Kurumu’nun “zaman dizini” tanımlamasını kullandığı kronolojiye başvurmamız bizlere zaman tasarrufu sağlar. Kronoloji yapılan ve yapılacak çalışmaların net bir çerçevesini görmemize imkân tanır.

Kronolojik Sıralama Nedir?

Kronolojik sıralama, zamanın belirli dönemlere bölünmesi sağlar. Bu sıralama yöntemiyle aynı tür ve eş zaman dilimlerinde meydana gelen veriler sıralanır. Birden fazla ya da tek bir kalemde de sıraya dizilebilen veriler, geniş bir alana sahip konuları daha net görmemize imkân tanır. Tarihin dönüm noktalarını ya da biyografilere ait önemli olayları kronolojik sıralama sayesinde aklımızda tutarız. Tarihlerin bu şekilde kategorize edilmesi ise daha önce olanları daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Kronoloji kendi başına bir bilimdir ve tarih ile iç içe çalışır.

Kronolojik sıralama bizlere geçmişten günümüze gelmeyi ya da günümüzde geçmişe gitme konusunda yol gösterici olur. Kronolojik sıralama belirlenirken benzer olay ve olgular kategorize edilerek genellikle tarih sırasına dizilir. Tarih ve sayı sıralamaları kronolojik sıralamanın en çok kullandığı verilerdir. Kronolojik sıralamayla belirli zamanlarda farklı bölgelerde bile olsa yaşanılan olayların eşleştirilmesi sağlanır ve genel bir bilgi haznesine ulaşılır. Gelecek zamanlara da doğru aktarımlara imkân tanıyan kronoloji bilimi, mevcut bilgilerin karmaşasına izin vermeden aktarılmasını sağlar.

Kronolojik Sıralama Nerelerde Kullanılır?

İlk gördüğünüz kronolojik sıralama örneğini hatırlamaya çalışın. Durun sizlere yardımcı olayım ilkokuldaki tarih şeridi desek? Tarih kitaplarında gördüğümüz Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatının yıllara göre öz bilgiler ile listelenmiş hali. Bunların hepsi bir kronolojik sıralama örneğidir. İlerleyen dönemlerde bilimsel çalışmalarda makale yazmış ve enformasyon toplamış olabilirsiniz bu alanlarda da kronolojik sıralamadan yararlanmanız muhtemeldir.

• Özgeçmiş ve biyografilerde
• Tarihi olayların düzenlenmesi ve analizinde
• Kitap, makale ve diğer içeriklerin tarih sırasına konulmasında
• Kurum ve kuruluşlardaki evrakların saklanması konularında kronolojik sıralamadan faydalanılmaktadır.

Kronolojik sıralamayı en sık gördüğümüz yerlerden biri de çoktan seçmeli soru seçenekleridir. Test üzerine kurulu bir sınav sistemimiz olduğu için soru metodu olarak bu yönteme de başvurulmaktadır. Yukarıdaki bilgileri kronolojik sıraya göre düzenleyiniz sorusu, öğrenilenlerin pekiştirilmesi için kullanılabilir. Bunun yanında kronolojik sıralama sadece bilim ve makalelerde kalmamalıdır. Kronolojik sıralamayı günlük hayatımızda da kullanmayı alışkanlık haline getirmemiz planlarımız konusunda bizlere yardımcı olur. Tarih sırası ile yapılacak işleri yazarak buna göre hayata geçirmek kafanızdaki karmaşıklığın önüne geçebilir.

Kronolojik Sıralama Nasıl Hazırlanır?

Kronolojik sıralama yapacağınız konuyu belirleyin. Konunun sınırlandırılmasına özen gösterin ve tarih sıralamalarına geçmeden önce başlangıç noktanızı belirleyin. Konunuzdaki önemli tarihleri araştırın. Doğruluğundan emin olduğunuz tarih ve bilgileri eşleştirerek başlangıçtan günümüze kadar kronolojik olarak sıralayın. En eski olan tarih başlangıç tarihiniz olarak kabul edilmektedir. Günümüze yaklaştıkça kronolojik sıralamanızı tamamlamaya hazırsınız demektir. Kronolojik sıraya dizilen olayların akılda kalıcılığı daha fazla olabilmektedir. Madde kullanımları ve rakamlar bilgilerin akılda kalıcılığını arttırmaktadır.

Bazı çalışmalarda ters kronolojik olarak da ilerlemek isteyebilirsiniz. Günümüz başlangıç noktalı olarak geri dönük tarihler ile paylaşmak istediğiniz bilgileri ters kronolojik olarak sıralayabilirsiniz. Ters kronolojik olarak sıralama seçeneği tamamen kişinin kendi isteğini kalmış bir seçenektir. Aktarılmak istenilen konunun kolay anlaşılabilmesi adına tercih edilebilir. Günümüzde olan olaylar daha güncel ve daha yoğun olduğunda konunun başlangıç noktasının önemi diğer birimlere göre az görülebilir. Vurgu bugünkü olaylara yapılmak isteniyorsa ters kronolojik sıralama seçeneği doğru bir metot olacaktır.

Kronoloji bilimini öğrendiyseniz bir başka bilim dalı hakkında bilgi edinmeye ne dersiniz? Eğer istiyorsanız Etnoloji Nedir? Etnolojik Ne Demek? başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.