Kuduz Köpek Nasıl Belli Olur

1-KUDUZ HASTALIĞI NEDİR?
Kuduz, evcil ve vahşi hayvanlarda görülen, zoonoz viral bir hastalıktır. Bu viral hastalık, insanlar da dâhil olmak üzere tüm memelilerin merkezi sinir sistemini etkiler. Hastalığın belirtileri ortaya çıktığında kuduz hemen hemen her zaman, hem hayvanlar hem insanlar için ölümcüldür.

2-KUDUZ HASTALIĞININ ETKİLERİ NELERDİR?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), kuduz hastalığını dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalıklarından biri olarak kabul etmektedir. Kuduz hastalığı günde 160 kişi, her 10 dakikada bir 1 kişi, %50’si çocuk olmak üzere kişilerin hayatını alıyor. Tahmini 150’den fazla ülkede endemik olup hastalık, kaynakların az olduğu ülkelerdeki toplulukları daha çok tehdit ediyor. Kuduz vakalarının % 95’inden fazlası Asya’da ve Afrika’da görülüyor1. Kuduzla Mücadele Küresel Birliği (The Global Alliance for Rabies Control) kuduzun neden olduğu küresel ekonomik yükün her yıl 8,6 milyar USD olduğunu tahmin ediyor. Tüm bu duruma rağmen, kuduz hastalığı doğru aşılama ve bilinçlendirme programları ile %100 önlenebilir.

3-KUDUZ HASTALIĞI NASIL BULAŞIR?
Kuduz virüsü, enfeksiyona maruz kalmış hayvanın tükürüğü ile yakın temas, ısırığı, çiziği ve tahrip olmuş cilt/mukoza zarını yalaması yoluyla hayvanlardan başka hayvanlara veya insanlara bulaşır. Köpekler, virüsün en yaygın kaynağıdır ve tüm insan kuduz ölümlerinin % 95’inden fazlasından sorumludur.

Yaban hayat popülasyonu da kuduz virüsünün bulaşması için bir kaynak olarak hizmet eder. Hastalığın bulaşmasında en çok etkisi olan yaban hayvanları Doğu Avrupa’da rakun köpekleri ve tilkiler; Kuzey Amerika’da kokarcalar ve yarasalar; Afrika ve Asya’da çakallar ve firavun fareleri; Latin Amerika’da yarasalar; Porto Riko ve diğer Karayip Adaları’nda firavun fareleri; Güney Kore’de ise rakun köpekleridir.

Kuduz evcil hayvanlara, hastalığı taşıyan hayvanlarla doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Hastalık insanlara ise kuduzlu bir hayvan ile temas veya kontamine olmuş evcil hayvanlarından bulaşabilir.

Evcil hayvanlardan veya yaban hayattan enfeksiyon alma riskini düşürmek ve bu ölümcül hastalıktan korunmak için alınabilecek en iyi önlem hayvanların aşılanmasıdır.

4-KUDUZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalığın belirtileri ortaya çıktıktan sonra, hastalık neredeyse hem hayvanlar hem de insanlar için öldürücüdür. Kuduz tanısını klinik gözlemlere dayanarak yapmak zordur ve tanı çoğunlukla güvenilmezdir.

Hayvanlarda en güvenilir kuduz işaretleri şiddetli davranış değişiklikleri ve açıklanamayan ilerleyici felçtir. Hastalık hayvanlarda saldırgan davranış ve/veya letarji ve felç belirtileri gösterebilir.

İnsanlarda kuduzun ilk bulguları baş ağrısı, ateş, kaygı ve karıncalanma veya ısırık bölgesi yakınlarında değişen duyarlılıklar olabilir. İnsanların çoğunda aynı zamanda göz bebeklerinin genişlemesi, ses ve ışığa alışılmadık duyarlılık, değişen vücut sıcaklığı, nöbetler, halüsinasyonlar ve hidrofobi (suyla temasta hatta su gördükten sonra spazmlar) görülür.

Hem insanlarda hem de hayvanlarda kuduz felçten komaya, daha sonra ölüme neden olur.

5-KUDUZ HASTALIĞI TANISI NASIL KONULUR?
Tanı konulmasının yolları:
- Kuduz olduğundan şüphelenilen bir hayvan tarafından ısırılması veya temas edilmesi durumunda
- Kuduz bulgularının çok erken tespit edilmesi durumunda

Fakat insanlarda ve hayvanlarda doğrulayıcı teşhis ancak ölüm sonrası yapılabilir.

6-KENDİNİZ VEYA EVCİL HAYVANINIZIN KUDUZ HASTALIĞINA MARUZ KALDIĞINDAN ŞÜPHELENİYORSANIZ NE YAPMALISINIZ?
Evcil hayvanınız veya bir kişinin, enfekte olmuş bir hayvana temas ettiği şüphesi varsa, erken müdahale hastalığı önleyebilir.

İlk adım derhal yara tedavisi uygulamaktır: Yarayı bol su ve sabunla veya deterjan ile yaklaşık 15 dakika yıkayın. Ardından, % 70 alkol/etanol, tentür veya iyot gibi virüsidal tedavi uygulayın. Yaraya dikiş atmayı mümkün olduğunca geciktirin.

Hemen bir doktora danışılmalıdır ve doktor kuduzun insanlarda gelişmesini önlemek için maruziyet sonrası kullanılacak profilaksi veya önleyici tıbbi tedaviye karar verecektir.

Veteriner hekim, kuduz hayvanlar için uygun müdaheleyi uygulayacaktır.

7-KUDUZ HASTALIĞI ÖNLENEBİLİR Mİ?
Kuduz, doğru aşılama ve bilinçlendirme programları ile % 100 önlenebilir. Kuduzla mücadele etmenin yolları:

- Köpek ve vahşi hayvanların toplu aşılanması yoluyla kaynaktaki enfeksiyonun azaltılması veya ortadan kaldırılması,
- İnsanlarla temasta olan evcil hayvanların ve yüksek riske maruz kalan çiftlik hayvanlarının aşılanması,
- İnsanlarda aşılama ve anti-rabies immunoglobulin uygulaması ile kuduzun önlenmesi ve tedavisi,

Evcil hayvan sahipleri ve veteriner hekimler, hayvanların aşılandığından emin olarak kuduza karşı küresel mücadelede kilit rol oynarlar.

8-KUDUZ HASTALIĞI BUGÜN NE KADAR CİDDİ BİR TEHDİTTİR?
Dünya Sağlık Örgütü yılda 59 bin kişinin kuduzdan öldüğünü (günde 160 kişi) ve yaklaşık 29 milyon kişinin kuduz olduğundan şüphelenilen hayvanlara maruz bırakıldıktan sonra tedavi altına girdiğini tahmin ediyor.

En büyük kuduz tehdidi, köpeklerde koruyucu aşılamanın yeterli seviyede yapılmadığı ve bulaşma sonrası tedavinin yaygınca uygulanmadığı, dünyanın en fakir bölgeleri olan Afrika ve Asya’dadır. Kuduz özellikle yaygın olduğu bölgelerde ciddi derecede ihmal edilmiş ve rapor edilmeyen bir hastalıktır. Bunun nedeni bu bölgelerde sağlık hizmetlerinin yeterli olmaması ve birçok kurbanın evde ölmesidir.

Daha gelişmiş ülkelerde bile hayvanların bir yerden başka alanlara hareket etmesi kuduzu sürekli bir tehdit haline getirir.

Kuduzla Mücadele Küresel Birliği, kuduzun yılda 8,6 milyar USD’ye ulaşan muazzam bir küresel ekonomik yükü olduğunu tahmin ediyor. Bu yükün büyük çoğunluğu Afrika (% 36,4) ve Asya (% 59,6)’dan gelmektedir.

9-BOEHRINGER INGELHEIM’IN KUDUZ HASTALIĞINA KARŞI SAVAŞTA ROLÜ NEDİR?
Boehringer Ingelheim, kuduz hastalığına karşı kullanılmak üzere ürettiği bir dizi aşısıyla, evcil hayvanlar, çiftlik hayvanları ve vahşi hayatta kuduzu önleme ve mücadelede küresel bir lider konumundadır.

Boehringer Ingelheim, kuduz hastalığını kontrol etmeye ve ortadan kaldırmaya yardımcı olmak için kuvvetlerin birleştirilmesi gerektiğine inanıyor ve veteriner hekimler, evcil hayvan sahipleri, hükümetler, sivil toplum kuruluşları, sağlık sorumluları ve diğer ilgili kişilerle birlikte hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için dünya çapında çalışıyor.

10. Kuduzla mücadele konusunda güçlü bir istek ve etkili aşılar mevcut olsa bile, kuduzun önlenmesi ve kontrolü sürdürülebilir bir çaba gerektirir.

Son SARS-COV-2 salgını, sağlık çalışanlarını ve daha önce kuduzla mücadeleye ayrılmış ekonomik kaynakları harekete geçirerek bu çabaya meydan okuyor. Kuduz hastalığıyla mücadelede küresel bir lider olan BOEHRINGER INGELHEIM olarak, veteriner hekimler, evcil hayvan sahipleri, mesleki ve sağlık kuruluşları ile GÜÇLERİMİZİ BİRLEŞTİRİYORUZ.

Referanslar

¹www.who.int/rabies/en/ [Last accessed 28/08/2022]

²Hampson K, et al. (2015). PLoS Neglected Tropical Diseases;9(4):e0003709. https://journals.plos.org/plosntds/article?id=10.1371/journal.pntd.0003709 [Last accessed 01/09/2022

³www.who.int/rabies/about/en/ [Last accessed 28/08/2022]

⁴ www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rabies [Last accessed 01/09/2022]

“Kuduz eğer önlemleri alınmazsa ölümü yüzde 100 olan ciddi bir hastalıktır” diyen Dr. Durdu, “Asya ve Afrika ülkelerinde her yıl yaklaşık 50 bin civarında kuduz kaynaklı ölümle karşılaşmaktayız. Ülkemiz kuduz açısından endemik bir ülkedir.

Sağlık Bakanlığı 2014 yılında yayınladığı kuduz saha rehberinde yılda ortalama 1 veya 2 kuduz vakasından dolayı ölüm gerçekleştiğini bildirdi. Yine aynı rehberde her yıl ortalama 180 bin kişiye kuduzdan korunmak amacıyla aşı ve/veya kuduz serumu yapıldığı belirtilmektedir” dedi.

“Dünya’da sadece 10 kişi kuduzdan kurtuldu”

Temel koruyucu önlemlerin başında kişilerin ısırılma ya da şüpheli temas halinde mutlaka hekime başvurmasının geldiğini belirten Dr. Durdu, “Hekimin uygun gördüğü vakalarda aşı, kuduz serumu gibi koruyucu yöntemler uygulanmalıdır. Hastalık geliştikten sonra spesifik tedavisi yok ancak bir takım destekleyici tedavilerle müdahale edilmektedir.

Açıkçası bu da sadece ölümü geciktirmektedir. Tıbbi literatürde, dünyada sadece 10 kişinin kuduz olduğu halde bu hastalıktan sağ kurtulduğu belirtilmektedir. Kurtulan hasta olmasına rağmen kuduz ölümcül hastalıkların en başında yer alıyor” diye konuştu.

Hayvanın kuduz olduğunu nasıl anlarız?

Kuduz hayvanın saldırgan özellikler gösterdiğine dikkat çeken Dr. Durdu, “Kuduz hayvan susadığı halde suyu içemez hatta su hayvanın saldırgan davranışlarını tetikler. Hayvanlarda, özellikle sokak köpeklerinde hayvanı tahrik etmedikçe saldırgan davranışlarla pek karşılaşmayız. Bu yüzden saldırgan davranışları varsa kuduz olma ihtimali vardır.

İnsan kuduz olgularının %92’si köpeklerden kaynaklanıyor. Bunu kedi, yarasa ve diğer kurt, tilki, gelincik gibi hayvanlar takip etmektedir. Fare,sincap ve tavşan gibi kemirgenler ve soğukkanlı hayvanlardan kuduz bulaştığı gösterilmemiştir” dedi.

“Bilim, kuduz tedavisinde gelişme gösteremedi”

Louis Pasteur’un 1885 yılında ilk kuduz aşısını uygulamasından bu güne kuduz alanında büyük gelişmeler yaşanmadığını söyleyen Dr. Durdu, “Günümüzde daha güvenilir aşılarımız var, onun dışında koruyucu olarak hazır antikor içeren kuduz serumu verilmektedir. Fakat virüs sinir sistemine ulaştıktan sonra hastanın ölümünü engelleyecek spesifik bir tedavi yöntemi yoktur. Burada temel strateji kuduz şüpheli temaslarda mutlaka aşı ve gerekiyorsa kuduz serumu uygulanmalıdır.

Bu nedenle herhangi bir şekilde kuduz açısından risk oluşturan sahipsiz ve aşısız kedi, köpek benzeri hayvanlar tarafından herhangi bir yaralanma, hayvanın salyasının mukozaya teması veya ciltte açık bir yaraya salya temas etmişse mutlaka bir an önce uzman hekime başvurup koruyucu önlemelerin alınması lazım” açıklamalarında bulundu.

Yarayı bol su ve sabunla yıkayın

Bu tür durumlarda yarayı bol su ve sabunla yıkamak gerektiğinin altını çizen Dr. Durdu sözlerine şöyle devam etti;

“Yarayı su ile yıkamak bile tek başına aşı kadar olmasa da kuduzdan kişileri koruyor. Büyük yaralarda hatta tazyikli su uygulamak lazım. Yaradaki yabancı cisimleri ve salyayı bol sabunlu suyla uzaklaştırmak gerekir. Sonrasında varsa alkol veya betadin ile o bölgeyi dezenfekte etmek lazım.

Hastalık geliştikten sonra tedavi şansı olmadığı için kuduz tanısı konulan hayvan ve/veya insan vakası varlığında koruma uygulanacak karantina bölgesi biraz geniş tutuluyor. Bu hastaların mutlaka tetanoz profilaksisi ve antibiyotik tedavisi açısından da değerlendirilmesi gerekir. Kuduz şüpheli ısırıklarda yaraya istisnai durumlar dışında 4 gün boyunca dikiş atılmaması gerekir.”