Kuran Da Mehdi Ayetleri
Mehdi
Muhammed bin ʿAbd Allâh ''(Nefs’üz-Zekiyye)'' ile karıştırılmamalıdır.
Muhammed el-Mehdî ile karıştırılmamalıdır.
Mehdi (Abbasi) ile karıştırılmamalıdır.
Mehdi (Fatımi) ile karıştırılmamalıdır.
Mehdi (Arapça: المهدي), İslam'da ahir zamanda geleceğine ve İslam'ın dünya hakimiyetini gerçekleştireceğine inanılan kurtarıcı kişidir. "Kendisine rehberlik edilen", Allah tarafından yol gösterilen, hususi ve şahsi bir tarzda Allah'ın hidayetine nail olan (hidayete erdirilen) kişi manasındadır.[1] İnanç Kur’an'da yer almamakla birlikte bazı ayetlerin yorumları, hadisler ve dini önderlerin sözleri üzerinden değişik İslam coğrafyalarında kendisine yer edinmiştir.
Mehdi, Mesih, Deccal, Süfyan gibi karakterler erken İslam tarihinde, iktidar olma savaşı veren Kufe merkezli Alioğulları (Ehl-i beyt), Horasan coğrafyasından siyah sancaklı Abbasiler ve Ebu Süfyan soyundan gelen Şam merkezli Ümeyyeoğulları (Emeviler) gibi guruplar arasında, çıkış yerleri olarak o günün güç merkezlerini işaret eden, toplumda kendilerine yer edinme adına, iyi karakterlerin kendi içlerinde, kötü karakterlerin ise rakiplerinde aranması yönünde, haklarında çok sayıda hadis uydurulan,[2][3][4] dönemin dinsel-politik figürleri olarak ortaya çıktılar.[5] Daha sonraki dönemlerde ise birtakım dini guruplar, bu figürlerin gerçek anlamda var olduğuna inandılar ve onları inanç esaslarına dahil ettiler. Bu veya benzer deyim ve tiplemeler İslam dünyasında günümüze kadar devam etmiş, dini guruplar kendi liderlerini mehdi, mesih gibi kurtarıcı, rakiplerini ise deccal, süfyan gibi aşağılayıcı sıfatlarla anmaya devam etmişlerdir.[6][7] O kadar ki, Abbasoğulları veya Alioğullarının Mehdi figürüne rakip olarak, Emeviler, iyi bir karakter olan kurtarıcı Süfyan figürünü ortaya sürdüler. Ancak Abbasi veya Ehli beyt taraftarları kısa sürede yeni hadislerle bu figürü (Süfyan) kötü bir karaktere çevirmeyi ve Emevileri alt etmeyi başardılar.[8] Yine politik-dini bir figür olarak Mesih bir gece sabaha karşı "Emevi başkenti" olan Şamda beyaz Minareye iner,[9] Mehdi ile birlikte namaz kılarlar ve güçlerini birleştirerek deccal ile savaşırlar.[10][11][12]
"Mehdilik konusu", kaynaklarda deccal, süfyan, melhame, ahir zaman ve kıyamet gibi eskatolojik korku mitleri ile birlikte işlenmiştir. İmam Suyutiye göre Ashab-ı Kehf, Mehdi’nin yardımcıları olacaktır.
Kurtarıcı inancı dinler tarihinin ortak paydası olarak görülmektedir.[13] Bazı yazarlar, İslam'daki Mehdî inancının kökenlerini Mecusîlik gibi Fars inançlarında ararken diğer bazıları da bunu Yahudi-Hristiyan geleneğindeki “Mesih” öğretisine alternatif oluşturma amacına bağlarlar.[14] Ancak tarihsel olarak Mecusi inancı daha eskiye dayandığı için, Mesih inancını geliştiren Yahudîler’in de, bu düşüncelerini Babil sürgünü zamanında dönemin etkin dini Mazdeizm’den almış olması muhtemeldir.[kaynak belirtilmeli]
Şiiliğin inanç esaslarından sayılan Mehdi inancı, akademik çevrelerde pek fazla itibar edilmese de [15] tarih boyunca olduğu gibi tasavvuf ve tarikat merkezli, kendi liderlerini Mehdi, cemaatlerini de Mehdinin cemaati olarak görmek isteyen Sünni toplumlarında da yaygın kabul ve etki gücüne sahiptir.
İslâm tarihinde birçok kişi Mehdi olarak görülmüştür. Bunlardan ilkinin de Ali olduğu ifade edilmektedir.[16] Daha sonra oğlu Muhammed bin Hanefiyye de bir grup tarafından Mehdi olarak kabul edilmiştir.[17] Öte yandan Ömer bin Abdülazîz için de Mehdi sifatının kullanıldığını görmekteyiz.[18] Keza Muhammed en-Nefsüzzekiyye bizzat babası tarafından Mehdi unvanıyla takdim edilmiş ve Mehdi olduğu söylenmiştir. Yine Abbasi halifesi Muhammed el-Mehdî bin Abdullâh Mansûr da babası Mansur tarafından Mehdi olarak sunulmuştur.[19] (Mehdilik iddiasında bulunanlar listesi)
Dini kaynaklar[değiştir kaynağı değiştir]
Ana maddeler: İmâmet (Mustâ‘lî i'tikadı) ve Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım
İsmâilîlikmezhebinde, diğer sülaleden gelen ve gayba eden Mesih'in Kâ’im olarak Rücu edeceğine inanmışlar ve daha sonra da bu inancı Fâtımîler'in İkinci imâmı olan Kâ’im'in adına yansıtmışlardır. İmâmet (Mustâ‘lî i'tikadı)'na göre ise Mehdi Yirminci Mustâ‘lî’îyye-Tâyyîb’îyyeİmâmı olan Onuncu Fâtımî HâlifesiEl-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh'ın oğlu Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım'dır.
Dürzîlerde[değiştir kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Yediciler ve Karmatîler
Yediciler'in en önemli kollarından biri olan Karmatîler, İsmâ‘îl’îyye'nin kurucusu Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir'in gayba halinde Mehdi olarak saklandığına inanmışlar ve geri dönüşünü beklemişlerdir. Daha sonra kendini Mehdi ve Halife olarak ilân eden ilk Fâtımî Halifesi Ebû Muhammed ‘Ubayd Allâh ibn el-Huseyn el-Medhî ortaya çıktığında dahi Fâtımîler'in halifeliğini tanımayarak Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir'in Mehdi olarak geri dönüşünü beklemeğe devam etmişlerdir.