Kuvvetin Yavaşlatıcı Etkisi Nedir

İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Besinlerimiz Ünitesi Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.

KUVVETİN CİSİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Kuvvet nedir?
→ Kuvvetin cisimler üzerinde etkileri nelerdir?
→ Esnek ve esnek olmayan cisimler nelerdir?

Günlük hayatımızda kapıları açıp kapatırken, yemek yerken, oyun oynarken, yazı yazarken kuvvet uygularız. Peki, kuvvet nedir?

Duran cisimleri harekete geçiren, hareket eden cisimleri durduran, cisimlerin hızında, yönünde ve şeklinde değişiklik yapabilen itme veya çekme şeklindeki etkiye kuvvet denir

Duran bir cismi arkasından iterek veya önünden çekerek onu hareket ettirebiliriz. Örneğin oturmak için sandalyeyi kendimize doğru çekeriz.

Kuvvetin Cisimlere Etkileri

Kuvvet cisimlere etki ederek onların;

• hareketini durdurabilir,
• hareket hızını artırabilir,
• hareket hızını azaltabilir,
• hareket yönünü değiştirebilir.
• şeklini değiştirebilir.

1. Kuvvetin Hızlandırma Etkisi

Kuvvet hareket halindeki bir cismin hızını artırabilir. Bunun için cisme hareket yönünde kuvvet uygulanmalıdır.

Örneğin hareket eden bir bisikletin hızını artırmak için onun pedallarına daha fazla kuvvet uygulamalıyız. Böylece onun hızını artırabiliriz.

2. Kuvvetin Yavaşlatma ve Durdurma Etkisi

Kuvvet hareket halindeki bir cismin hızını yavaşlatabilir veya cismi durdurabilir. Bunun için cisme hareket yönünün tersinde kuvvet uygulanmalıdır.

Örneğin hızla koşan bir köpeğin tasmasına çekme kuvveti uygularsak köpeğin hızını yavaşlatabiliriz. Çekme kuvvetini artırırsak köpeği durdurabiliriz.

3. Kuvvetin Yön Değiştirme Etkisi

Hareket halindeki bir cisme hareket yönünden farklı bir yönde kuvvet uygularsak cismin hareket yönünü değiştirebiliriz.

Örneğin masa tenisi oynayan çocuk kendisine doğru gelen topa raketle kuvvet uygularsa top yön değiştirir.

4. Kuvvetin Şekil Değiştirme Etkisi

Kuvvet cisimlerin şeklini değiştirebilir.

Örneğin oyun hamuruna elimizle kuvvet uyguladığımızda istediğimiz gibi şekil veririz. Uygulanan kuvvet sonucu bazı cisimlerde şekil değişikliği geçici olurken bazıların da kalıcı olmaktadır.

Esnek Cisimler

Kuvvet uygulanan bazı cisimlerde görülen şekil değişikliği kuvvetin etkisi ortadan kalkınca cisim şekli eski haline geri döner. Böyle cisimlere esnek cisimler denir. Sünger, lastik, balon esnek cisimlerdir.

Esnek Olmayan Cisimler

Kuvvet uygulanan bazı cisimlerde görülen şekil değişikliği ise kuvvetin etkisi ortadan kalkınca cisim şekli eski haline dönmez. Böyle cisimlere esnekolmayan cisimler denir. Cam, kâğıt, bakır tel esnek olmayan cisimlerdir.

Kuvvet Nedir?

Hareket halindeki bir cismi durduran ya da duran bir cismi hareket ettiren etkiye kuvvet denmektedir. Aynı zamanda bir cismin şekil değişikliğine sebep olabilen bir etki olduğu da anlatılabilir. İnsanoğlu için önemli olan birçok farklı makineden ve farklı sistemlerin temelinde kuvvet yatar. Kuvvet ile beraber hareket eden tüm cisimler, görevini yerine getirmek için gerekli olan enerjiyi yaratır. Bu enerji ile beraber elde edilen güç üzerinden günlük yaşamda kullanılan pek çok unsur ortaya çıkar.

Bu etki aynı zamanda doğal yollarla da oluşabilmektedir. Örneğin rüzgar ile birlikte ya da yerçekimi ve daha birçok unsur üzerinden meydana gelebilir. Hatta doğal yollardan oluşan kuvvet etkisinin devamlı olarak sürdüğünü söylemek mümkündür. Bu etkiden enerji elde edilmesi yaşamın devam etmesi gibi durumlar söz konusudur.

Kısaca Kuvvetin Özellikleri ve Etkileri Nelerdir?

Kuvvetin cisimler üzerinde çok çeşitli etkileri bulunur. Bunlar içerisinde yavaşlama, hızlanma, şekil değiştirme ya da yön değiştirme, durma ve döndürme gibi birçok özellik yer alır. Bu özellikler hayatın devam etmesi ve yaşamın sürdürülebilmesi noktasında oldukça önemli bir potansiyel teşkil ediyor. Özellikle pek çok ayrıcalığı ile beraber kuvvetin çeşitli etkilerini maddeler halinde saymak mümkün.

- Kuvvetin hızlandırıcı etkisi,

- Kuvvetin yavaşlatıcı etkisi,

- Kuvvetin yön değiştirici etkisi,

- Kuvvetin şekil değiştirici etkisi,

- Kuvvetin döndürme etkisi,

Tüm bu etkiler doğrudan madde ile ilgilidir. Yani kuvvetin oluşturduğu etki madde üzerinde hareket imkanı sağlar ve bu farklı hareketler, yaşamın düzenli devam etmesine olanak verir. Kuvvet aynı zamanda ivme ile birlikte çok daha güçlü noktaya ulaşabilmektedir. Özellikle başta araçlar olmak üzere pek çok etmen konusunda, ivme üzerinden oluşan etki ile beraber güçlü bir kuvvet elde edilir. Bu kuvvet zamandan ve enerjiden kazanç elde etme imkanı sağlamaktadır.

sınıf dersi olan kuvvetin cisimler üzerindeki etkileri konusunda öğreneceğimiz maddeler şunlardır; A: Kuvvet B: Kuvvetin Hızlandırıcı Etkisi C: Kuvvetin Yavaşlatıcı Etkisi D: Kuvvetin Yön Değiştirici Etkisi E: Kuvvetin Sekil Değiştirici Etkisi. Şimdi sırayla Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri maddeler şeklinde nelerdir? inceleyelim;

A- Kuvvet

Duran bir cismi hareket ettiren, hareket halindeki bir cismi durduran, cismin hızında, yönünde ve şeklinde değişiklik yapabilen etkiye kuvvet denir. Bir cismi hareket ettirebilmek için itme ve çekme kuvveti uygularız. Örneğin, oyuncak arabayı ip ile çekebiliriz. Ya da bir cismi itebiliriz

B- Kuvvetin Hızlandırıcı Etkisi

Yürüyen insanın koşmaya başlaması o insanın hızlanması anlamına gelir. Durağan bir cismi itmeye başladığımızda da cisim hızlanır. Örneğin: Durağan bir market arabasını ittiğimizde hızlanır ya da sabit sürdüğümüz el arabasına uyguladığımız kuvveti arttırırsak el arabası hızlanır.

C- Kuvvetin Yavaşlatıcı Etkisi

Sabit ya da hızlı giden bir cisme tersi yönünde kuvvet uyguladığımızda cisim yavaşlar ve durur. Ya da ileriye doğru giden bir cismi geriye doğru çekme kuvveti uyguladığımızda cisim yavaşlar ve durur.

D- Kuvvetin Yön Değiştirici Etkisi

Doğru bir yönde giden cisme önünden sağından ya da solundan kuvvet uyguladığımızda cisim yön değiştirir. Hatta hızlı bir şekilde hareket eden bir cisim önünde durağan sert bir cisimle karşılaşırsa cismin yönü değişir. Örneğin: Top sürerken bir sağa bir sola çalım attığımızı düşünelim. Topun her defasında yönü değişir. Ya da kaleye şut çektiğimizde topun direğe çarptığını düşünün. Topun hemen yönü değişir.

E- Kuvvetin Şekil Değiştirici Etkisi

Sert ya da yumuşak bir cisme kuvvet uygulandığında şekli değişir. Mesela oyun hamuruna kuvvet uyguladığımızda şekli değişir. Ya da teneke kutulara kuvvet uyguladığımızda şekli değişir.

Kuvvetin cisimler üzerindeki etkileri;
Hareket halindeki cisimleri durdurabilir.
Duran cisimleri hareket ettirebilir.
Hareket halindeki cisimlerin hızını artırabilir veya azaltabilir.
Hareket halindeki cisimlerin yönünü değiştirebilir.
Cisimlerin şeklini değiştirebilir.

Kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini yakından tanıyalım.

Kuvvetin Hızlandırıcı Etkisi
Cisimler uygulanan kuvvetin etkisiyle hareket ederler. Kuvvet, cisme hızlandırıcı bir etki uygular. Hareket halindeki bir cisme, hareketi yönünde bir kuvvet uyguladığımızda ise cismin hızı artar.

Örneğin, duran bir topa vurarak topu harekete geçirir ve hızlanmasını sağlarız. Ya da top, hareket hâlindeyken topa hareket yönünde vurarak topun hızlanmasına neden olabiliriz.

Kuvvetin Yavaşlatıcı Etkisi
Hareket hâlindeki bir cisme, hareketinin zıt yönünde bir kuvvet uygularsak ne olur?
Uygulanan kuvvetin yönüne bağlı olarak cismin hızında değişiklikler olabilir. Cisimlerin hareketine zıt yönde uygulanan kuvvet, cisimlerin yavaşlamasına ya da durmasına neden olur.

Köpek gezdiren bir kişi köpeğin hızını azaltmak için ipi çekerek köpeği yavaşlatır. Bir diğer rüzgar karşıdan estiğinde yürümekte zorlanmamızın sebebi, rüzgarın hareketimize zıt yönde kuvvet uygulamasıdır.

Kırmızı ışığa yaklaşan bir şoför, arabanın frenine basarak, arabanın hareketine zıt yönde kuvvet uygulanmasına neden olur. Böylece araba yavaşlar ve durur.

Yukarıda verilen örnekler kuvvetin yavaşlatıcı etkisi olduğunun kanıtıdır.

Kuvvetin Yön Değiştirici Etkisi
Kuvvetin, cisimler üzerinde yavaşlatıcı ve hızlandırıcı etkisi olduğu gibi yön değiştirici etkisi de vardır. Hareket eden cisimlere kuvvet uygulayarak yönünü değiştirebiliriz. Örneğin, masa tenisi, voleybol gibi oyunlar oynarken topa farklı yönlerde kuvvet uygular ve topun yönünün değişmesine neden oluruz.

Voleybol ve futbol oyunlarında da oyuncuların topa vurması ile top sık sık yön değiştirir. Lunaparklardaki çarpışan arabalar da çarpışma sonrası yön değiştirerek hareket eder.

Kuvvetin Şekil Değiştirici Etkisi
Kuvvetin etkisiyle bütün cisimler şekil değiştirir mi?
Cisimler, üzerlerine uygulanan kuvvetten etkilenir. Cisimlere uygulanan vurma, bükme, sıkma ve germe gibi kuvvetler ile cisimlerin şekillerinin değişmesini sağlayabiliriz.

Oyun hamurunu sıktığımızda veya hamurun üstüne bastırdığımızda şekli değişir. Bakır tele kuvvet uyguladığımızda ona istediğimiz şekli verebiliriz. Kaleme veya kürdana fazla kuvvet uyguladığımızda bu cisimler kırılabilir. Bu örnekler kuvvetin şekil değiştirici etkisi olduğunu gösterir.

NOT: Cisme uygulanan kuvvet, her zaman duran bir cismi hareket ettiremeyebilir. Ya da bu kuvvet cismin hızını, yönünü ve şeklini değiştirmeyebilir. Uygulanan kuvvetin yetersiz olması durumunda cisimler üzerinde değişiklikler olmayabilir.

Bilgi Ekle    Yorum Ekle