Lale Devri Wikipedia

Yaşam

Biyografi

Azmi Karamahmutoğlu Kimdir? Eski Ülkü Ocakları Başkanı Azmi Karamahmutoğlu Hakkında Tüm Bilinenler

Siyaset dünyasının dikkat çeken isimlerinden biri olan Azmi Karamahmutoğlu konuk olduğu programlarda ve sosyal medyada yaptığı açıklamalarla dikkat çekiyor.

Azmi Karamahmutoğlu Kimdir?

Azmi Karamahmutoğlu, Alparslan Türkeş'in göreve atadığı son Ülkü Ocakları Genel Başkanıdır.

Başlığın diğer anlamları için Lale (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Lale (Tulipa) (Farsça : لاله), zambakgiller (Liliaceae) familyasından Tulipa cinsini oluşturan güzel çiçekleri ile süs bitkisi olarak yetiştirilen, soğanlı, çok yıllık otsu bitkitürlerinin ortak adı.

Anavatanı Pamir, Hindukuş ve Tanrı dağlarıdır^[1]. Türkler göçleri esnasında bu bitkinin soğanlarını Anadolu'ya getirmiştir. 'lü yıllarda Avrupa'ya Anadolu'dan giden lale özellikle Hollanda'da çok yaygındır. Soğanlarının üzerinde zarımsı bir örtü bulunur. Etli ve yeşil yaprağı vardır. Çiçekler, saplar ucunda çoğunlukla bir, bazen ikidir.Kırmızı, sarı ve ara tonlarda renklere sahiptir.

yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman tarafından Hollanda Kralı'na gönderilen laleler, ilk başta Hollandalıları ve kısa zaman içerisinde tüm Avrupalıları hayranlık içinde bırakmışlardır. Böylece günümüze kadar dünyanın en fazla lale üreten ülkesi Hollanda olmuştur.

Kültürel açıdan lale

Lale özellikle doğu kültür ve mitolojilerinde özel bir yere sahiptir. Edebi eserlerde sıkça kullanılmasının yanı sıra mitolojilerde de lalenin ortaya çıkışına dair farklı ve çok çeşitli hikâyeler bulunmaktadır. Bunların en ünlüsü ve özellikle doğu edebiyatında en sık kullanılanı Pers mitolojisindeki lalenin kökeni söylencesidir. Bu söylenceye göre yaprağın üstündeki bir çiğ tanesine yıldırım düşmüş, böylece çiğ tanesi ve yaprak alev almıştır. Daha sonra donarlar ve lale meydana gelir. Bu hikâyeden yola çıkarak, lale çiçeğinin ortasındaki koyuluğun bu yanma işleminin sonucu olduğuna inanılırdı.

Bahçıvanlık alanında sınıflandırma

Bahçıvanlıkta laleler, çiçek morfolojilerine ve bitki boyutlarına göre 15 gruba ayrılır.^[2][3]

• Single Early - Fincan şeklinde 8 cm'den uzun olmayan tek çiçeğe sahiptir. Orta sezondan önce çiçeklenme gösterir. Toplam uzunluğu 15–45 cm arasındadır.
• Double Early - Kase şeklinde ve 8 cm uzunluğunda iki çiçeğe sahiptir. Genel olarak 30–40 cm arasında gelişir.
• Triumph : Fincan şeklinde ve 6 cm genişliğinde tek çiçeğe sahiptir. Geç sezonun ortalarında 35–60 cm'ye kadar gelişir.
• Darwin Hybrid - Oval bir şekilde 8 cm genişliğinde tek çiçeğe sahiptir. Geç sezonun ortalarında 50–70 cm'ye kadar gelişir. Bu grup aşağıda yazılan Single Late grubundaki büyük Darwin laleleriyle karıştırılmamalıdır.
• Single Late - Çiçekleri kadeh veya fincan şeklinde olup 8 cm genişliğindedir. Bazılarının sapında birden çok çiçek vardır. Geç sezonda 45–75 cm'ye kadar gelişir.
• Lily-Flowered (Zambak Çiçekli) - Çiçekler ayrık, dar ve benekli orta kısma sahiptir. Önceleri eski Darwin grubunda bulunan bu çiçekler yılında kendi gruplarına sahip olmuşlardır.^[4]
• Fringed (Püsküllü)
• Viridiflora
• Rembrandt
• Parrot
• Double Late - Büyük ve ağır çiçeklere sahiptir.
• Kaufmanniana - Nilüfer çiçeği şeklinde laledir.
• Fosteriana
• Greigii - Yeşil yaprakları kahverengi beneklidir.^[5]
• Species
• Çokçiçekliler - Resmi bir grup değildir. Bu gruptaki lale türleri yukarıdaki 15 gruptan herhangi birisine aittir ama tek bir lale soğanından birden fazla çiçeklenme gerçekleştiği için ayrı bir grupmuş gibi gösterilir.

Çiçeklenme zamanına göre sınıflandırılması da şöyledir:^[6]

• Erken Sezon - Single Early, Double Early, Greigii, Kaufmanniana, Fosteriana, Species
• Orta Sezon - Darwin Hybrid, Triumph, Parrot
• Geç Sezon - Single Late, Double Late, Viridiflora, Lily-flowered, Fringed, Rembrandt

Türler

• Tulipa armena
• Tulipa agenensis
• Tulipa aucheriana
• Tulipa biflora
• Tulipa borszczowii
• Tulipa butkovii
• Tulipa carinata
• Tulipa celsiana
• Tulipa clusiana
• Tulipa cretica
• Kıbrıs lalesi (Tulipa cypria)
• Tulipa dasystemon
• Tulipa didieri
• Tulipa dubia
• Tulipa edulis
• Tulipa ferganica
• Tulipa gesneriana
• Tulipa goulimyi
• Tulipa greigii
• Tulipa grengiolensis
• Tulipa heterophylla
• Tulipa hoogiana
• Tulipa humilis
• Tulipa iliensis
• Tulipa ingens
• Tulipa julia
• Tulipa kaufmanniana
• Tulipa kolpakowskiana
• Tulipa kuschkensis
• Tulipa lanata
• Tulipa lehmanniana
• Tulipa linifolia
• Tulipa marjolettii
• Tulipa mauritania
• Tulipa micheliana
• Tulipa montana
• Tulipa orphanidea
• Tulipa ostrowskiana
• Tulipa platystigma
• Tulipa polychroma
• Tulipa praecox
• Tulipa praestans
• Tulipa primulina
• Tulipa pulchella
• Tulipa retroflexa
• Tulipa saxatilis
• Tulipa sharonensis
• Tulipa sprengeri
• Tulipa stapfii
• Tulipa subpraestans
• Tulipa sylvestris
• Tulipa systola
• Tulipa tarda
• Tulipa tetraphylla
• Tulipa tschimganica
• Tulipa tubergeniana
• Tulipa turkestanica
• Tulipa undulatifolia
• Tulipa urumiensis
• Tulipa urumoffii
• Tulipa violacea

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Peki, Lale Devri Sadrazamı kimdir? Lale Devri sırasında 3. Ahmed’in sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır. 3. Ahmed bu dönemde gerçekleşen reformlarda sadrazam ile uyumlu bir şekilde hareket etmiştir.

Lale Devri Özellikleri

tarihinde Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti için savaşsız bir dönem başlamıştır. Yaşanan bu barış ortamı da yapılması planlanan birtakım yenilik ve reformlar için uygun bir ortam yaratmıştır. Özellikle mimari, sağlık, sanat gibi alanlarda batı dünyasına ayak uydurmak isteyen Osmanlı Devleti, bu dönemde Avrupa’yı yakından gözlemlemeye başlamış; kültürel ve sosyal alanda bir dizi reforma girişmiştir.

Lale Devri Islahatları

ile arasında gerçekleşen Lale Devri ıslahatları ve Lale Devri gelişmeleri şu şekilde sıralanabilir:

• Paris, Viyana ve Londra gibi şehirlere geçici elçilikler açılmıştır.
• İbrahim Müteferrika ve Said Efendi tarafından ilk Türk matbaası kurulmuştur.
• Türk öğrenciler çağdaş bir eğitim almaları için yurtdışına gönderilmiştir.
• İstanbul’da yaşanan yangınlarla etkin bir mücadele etmek adına Yeniçeri Ocağı’na bağlı Tulumbacılar Birliği kurulmuştur.
• Yurtdışından gelen eserlerin Türkçeye çevrilmesi için Tercüme Heyeti oluşturulmuştur.
• Osmanlı ülkesinde ilk kez çiçek aşısı uygulanmıştır.
• Yalova’da kâğıt; İstanbul’da çini ve kumaş fabrikaları açılmıştır.
• Barok ve Rokoko tarzında mimari eserler inşa edilmiştir. Nuri Osman Camii ve 3. Ahmed Çeşmesi bu dönemin öne çıkan eserlerindendir.

Lale Devri Hangi İsyanla Sona Ermiştir?

Lale Devrini sona erdiren hadise yılında gerçekleşen Patrona Halil İsyanıdır. 12 yıl süren bu dönemden memnun olmayan bir kitle; Osmanlı Devleti ile İran arasında sürmekte olan savaştan kötü haberlerin gelmesi üzerine harekete geçmiş ve bu hareketlilik Yeniçeri Ocağında da bir karşılık bulmuştur. Yaşanan bu gelişmeler üzerine, Yeniçeri Ocağının Bölüğünde görevli olan Patrona Halil ve beraberindekiler yılında ayaklanmışlar; çıkan isyan üzerine padişah 3. Ahmet tahttan çekilmiş ve Lale Devri de sona ermiştir.

Lale Devri, dönemin en önemli yöneticilerinin köşk ve konaklarında lale ekilmesinden adını alan, sık sık yenilik ve ıslahatların yapıldığı bir dönemdir. Aynı zamanda tarihsel kaynaklar ve uzman tarihçiler tarafından zevk ve eğlence dönemi olarak da adlandırılır. 

Osmanlı İmparatorluğu’nun gelecekteki politikalarını ve bazı kurumsal sistemlerini değiştirecek olan bu dönem tarihi açıdan oldukça önemlidir. Lale Devri, birçok tarihçi tarafından Batılılaşma politikalarının başlangıcı olarak da görülüyor. Gelin Lale Devri'ni inceleyip, bu dönemde yapılan yeniliklere ve ıslahatlara yakından bakalım. 

İlk olarak, Lale Devri nedir?

Lale Devri, Osmanlı İmparatorluğu'nda 3. Ahmet döneminde başlayan ve 12 yıl boyunca süren dönemdir. Bazı tarihçilerin 'Zevk ve eğlence dönemi' olarak adlandırdığı Lale Devri'nde pek çok yenillik de yapılmıştır. Bu yeniliklerden içeriğimizin devamında da bahsedeceğiz. Şimdi Lale Devri'ne neden 'Lale Devri' dendi, buna bakalım. 

Kültürel ve sosyal yaşantıda birçok yeniliğin ve gelişmenin yaşandığı bu dönemin başlangıcından sonuna kadar bir barış dönemi yaşandı. Yaşanan savaşsız süreç ve yöneticilerin laleye duyduğu ilgi, dönemin bu şekilde isimlendirilmesini sağladı. Bu tabiri ilk kullanan kişi ise Yahya Kemal Beyatlı’dır. Lale Devri ismi Yahya Kemal Beyatlı ile Ahmet Refik Altınay arasındaki bir sohbet esnasında ortaya çıktı. İki yazar da bu dönem hakkında eserler üreterek tarihe ve edebiyata önemli katkılar sağlamıştır. 

Peki Lale Devri ne zamandır?

Lale Devri, yılları sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü, Venedik Cumhuriyeti ve İspanya arasında gerçekleşen savaşın ardından imzalanan Pasarofça Antlaşması'nın sonrasında başlamıştır. Bu barış antlaşması ismini imzalandığı konum olan, Sırbistan’ın Pasarofça şehrinden almıştır. 

Bu barış, zevk ve eğlence dönemi, günler süren Patrona Halil İsyanı ile son bulmuştur. İsyanı, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın düzenlediği eğlenceleri ve yaptıklarını israf olarak gören aynı zamanda da ekonomik problemler çeken bir grup başlatmıştır. Başlangıcın ardından geniş kitlelerin katıldığı ayaklanma sonucunda Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilmiş, sultan tahttan indirilmiştir. 

Lale Devri padişahları kimlerdir?

Dönemin sultanı III. Ahmet, kültürel ve sosyal yaşamda birçok yenilik ve ıslahat gerçekleştirdi. III. Ahmet bu politikaları uygularken Sadrazam İbrahim Paşa ile uyumlu bir şekilde çalışmıştır. Nitekim Lale Devri’nin bitişinde Patrona Halil İsyanı sonucunda III. Ahmet tahttan indirildi, sonraki varis IV. Ahmet ise sıradaki sultan olmayı reddetti. Tahtan indirilen III. Ahmet’in ardından yeğeni ve II. Mustafa’nın oğlu olan I. Mahmud tahta geçmiştir. 

Lale Devri’nde yapılan yenilikler ve ıslahatlar nelerdir?

• Tulumbacılar Birliği
• Batı'ya gönderilen elçiler
• Batı'ya gönderilen öğrenciler
• Tercüme Heyeti
• Darü't-Tıbâati'l Amire
• Türk kültürünün Avrupa’ya yayılması ve kültür etkileşimi
•  İlk kağıt fabrikası
• Çiçek aşısı
• Seramik ve çini fabrikaları
• Hendesehane

Modern itfaiye teşkilatı: Tulumbacılar Birliği

yılında ülkeye büyük zararlar veren yangınlar sonucunda Sultan III. Ahmet’in emri ile kurulmuştur. Bu teşkilat önceki itfaiye teşkilatına göre daha modern ve daha teşkilatlı olacak şekilde planlandı. Tulumbacılar Birliği, Yeniçeri Asker Ocağı'na bağlı bir afet birliği olarak bu dönemde kurulmuş oldu. 

Bu teşkilatın kurulması halkın, can güvenliği konusunda yöneticilere ve sultana duyduğu güveni arttırmıştır. 

Gelişmişliği izlemek için Batı'ya gönderilen elçiler

Askeri konular hariç olmak üzere sosyal konularda Avrupa’dan geride kalındığını fark eden Osmanlı yönetimi, batıdaki gelişmeleri daha yakından takip edebilmek için birçok ülkeye elçilikler açtı. Elçiler gönderildiği ülkelerde gösterişli bir şekilde karşılandı ve büyük saygı gördü. 

Osmanlı elçileri, Avrupa’nın birçok ülkesinde yenilikleri takip etmiştir. Fransa elçisi Osmanlı ile Fransa arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesinde büyük rol oynamış, öte yandan Rusya elçisi ise Osmanlı ile Rusya arasında sınır sorunları yüzünden çıkabilecek muhtemel bir savaşı önlemiştir. Dolayısıyla bu dönemde açılan elçiliklerin Osmanlı’ya oldukça fazla katkı sağladığını kolaylıkla söyleyebiliriz. 

Eğitim adına Batı'ya gönderilen öğrenciler

Osmanlı yenilikleri yakalamak adına elçilikler ile yetinmemiş, Avrupa’ya eğitim alması için çok sayıda öğrenci de göndermiştir. Tarih boyunca ülkelerdeki gerilemenin önlenmesinde iyi eğitim alan, nitelikli insanlar rol oynamıştır. Osmanlı da yenilikleri yakalamak için batı ülkelerine eğitim amaçlı öğrenciler göndermiş, bu politika ile nitelikli bürokratların yetiştirilmesi amaçlamıştır.

Batı eserlerinin çevrilmesi: Tercüme Heyeti

Görevi yurt dışından gelen eserleri dilimize çevirmek olan Tercüme Heyeti bu dönemde kurulmuştur. Çevrilen eserlerin çoğu dini konularda olmuştur. Bu eserlerin çevrilmesi, batı ile etkileşim adına da önemli bir adımdır. 

İlk özel matbaa: Darü't-Tıbâati'l Amire

Dönemin en önemli yeniliklerinden biri ise ilk özel matbaanın açılmasıdır. Dönemin din adamlarından alınan izinle ve Sultan III. Ahmet’ten alınan uygunluk fermanıyla Darü't-Tıbâati'l Amire adlı matbaa kurulmaya başlandı. Matbaa, Said Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın desteğiyle açıldı. Makine ve Latin Alfabesi kalıpları Avrupa’dan getirildi. Matbaada basılan ilk kitap yılında bir sözlük olan Vankulu Lügatı oldu.

Türk kültürünün Avrupa’ya yayılması ve kültür etkileşimi

Osmanlı’da sosyal ve kültürel anlamda Batılılaşma sürecinin başlamasının ardından Avrupa ile olan etkileşim arttı. Artan etkileşim hem Osmanlı’da Avrupa kültürünün yayılmasına hem de Avrupa’da Türk kültürünün yayılmasına sebep oldu. Osmanlı’da, özellikle süsleme sanatlarında ve mimari alanlarda Avrupai tarzlar görülmeye başlandı. Avrupa’da ise Türk kültürü bir moda unsuru oldu. 

İlk kâğıt fabrikası

İlk kâğıt fabrikası Lale Devri’nde Yalova’da açılmıştır. Fabrikanın açılma nedeni ise ilk özel matbaa olan Darü't-Tıbâati'l Amire matbaasının ihtiyaçlarını karşılamaktı. Bu fabrikanın kuruluşu ekonomik açıdan oldukça önemlidir. Matbaanın Osmanlı’daki gelişiminde büyük rol oynamıştır. 

Sağlık alanında önemli gelişme: Çiçek aşısı

Lale Devri’ndeki en önemli gelişmelerden biri de çiçek aşısının kullanılmaya başlanmasıdır. Çiçek hastalığı dönemin en tehlikeli hastalığıydı. Çiçek hastalığı, hastalarda ateş semptomu gösteriyor ve acı dolu bir süreç yaşatıyordu. Aşının uygulanmaya başlanmasıyla, pek çok insanda bu hastalığa karşı bağışıklık oluşmaya başladı ve çiçek hastalığından mağdur olan insan sayısında ciddi bir düşüş yaşandı.

Seramik ve çini fabrikaları

Bu dönemde hem mimari alanda hem de günlük hayatta kullanılabilmesi için seramik ve çini fabrikaları kurulmuştur. Bu gelişme Türk mimarisine birçok yenilik kazandırmış ve bu materyallerden oluşan süslemeleri kültürümüzün bir parçası haline getirmiştir. 

Hendesehane

Osmanlı’da kurulan ilk modern askeri okuldur. Bu okul, askeri mühendisler yetiştirmiş ve Batılı tarzda bir eğitim vermiştir. Hendesehane, Lale Devri’nin sonunda Sultan I. Mahmud tarafından kuruldu. Okulun kurulmasının amacı ise kara ve deniz ordularına mühendisler yetiştirmekti. 

Lale Devri’nin özellikleri nelerdir?

• Diplomasi ön plana çıkmıştır, savaşsız bir dönemdir. 
• Avrupa’nın sosyal ve kültürel anlamda üstünlüğü kabul edilmiştir. 
• Osmanlı’daki ilk modern kurum ve teşkilatlar bu dönemde kurulmuştur. 
• İlk kez geçici elçilikler açılarak Avrupa’nın yenilikleri takip edilmiştir. 
• Zevk ve eğlence dönemidir. 

Lale Devri birçok özelliğiyle, Osmanlı tarihinde birçok yenilik ve ıslahata ev sahipliği yapıyor. Sağlıktan eğitime, eğitimden afet durumu teşkilatlarına kadar pek çok alanda ıslahat yapılmıştır.

Sonuç: Lale Devri’nde neler oldu, önemi nedir?

Özetlememiz gerekirse sağlıktan eğitime, eğitimden afet durumu teşkilatlarına kadar birçok alanda ilklerin gerçekleştiği bu dönem, Batılılaşma sürecine de ayna tutmasıyla oldukça önem arz ediyor. Aynı zamanda bir barış dönemi olan ve yöneticilerin yeniliklere olumlu bakışıyla özel bir dönem olan bu devir, Osmanlı tarihiyle ilgilenen insanların mutlaka yakından incelemesi gereken bir tarihi süreçtir. 

Emoji İle Tepki Ver

31