Limited Şirket Hisse Haczi

Sermaye şirketlerinde ortakların sahip olduğu şirket hisseleri, mali bir değer ifade etmeleri sebebiyle haczi kabil mal ve haklar arasında kabul edilmektedir. Bu bağlamda, ortakların kişisel alacaklıları da, borçlu ortak aleyhine genel haciz yolu ile veya rehnin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibi başlatabilirler.

Şirket ortaklarının şirketteki hisselerinin haczini öngören, sayılı Türk Ticaret Kanununun (“TTK”) “Ortakların Kişisel Alacaklıları” başlıklı maddesi aynen şu şekildedir:

(1) Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece ortaklardan birinin kişisel alacaklısı, hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kâr payından ve şirket fesholunmuşsa tasfiye payından alabilir. Henüz bilanço düzenlenmemişse alacaklı bilançonun düzenlenmesi sonucunda borçluya düşecek kâr ve tasfiye payı üzerine haciz koydurabilir.

(2) Sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını, o ortağa düşen kâr veya tasfiye payından almak yanında, borçlularına ait olan, senede bağlanmış veya bağlanmamış payların, 9/6/ tarihli ve sayılı İcra ve İflas Kanununun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca haczedilmesini ve paraya çevrilmesini isteyebilirler. Haciz, istek üzerine, pay defterine işlenir.

(3) Bunun dışında, alacaklılar, tüm ticaret şirketlerinde alacaklarını, ortağın şirketten olan diğer alacaklarından da alabilme ve bunun için haciz yaptırabilme yetkisini de haizdir.

(4) Yukarıdaki hükümler borçlu ortakların şirket dışındaki mallarına alacaklıların başvurmalarına engel olmaz.

Hükmün gerekçesinde; bu hükmün, sayılı eski Türk Ticaret Kanunundan (“eski Kanun”) farklı olarak uygulamanın gereksinimlerine cevap verecek şekilde ve Yargıtay kararlarına göre yeniden düzenlendiği belirtilmiştir.

Birinci fıkra, sadece şahıs şirketleri ile ilgili bir düzenleme içermektedir. İkinci fıkra ise anonim şirketler ve hisse senetlerinin yanı sıra, “sermaye şirketleri” ibaresi kullanılarak, limited şirketleri ve senede bağlanmamış payları da kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Buna göre; haczedilecek ve paraya çevrilecek hissenin bir anonim veya limited şirkete ait bulunması veya senede bağlanmış olup olmaması, herhangi bir hüküm farkı yaratmaz. TTK m ile, haczin talep halinde pay defterine işlenebileceği belirtilerek aleniyete kavuşması, bu yolla şeffaflığın sağlanmasına da olanak verilmiştir.

TTK m. ’ün bir diğer özelliği, eski Kanundan kaynaklanan şüpheleri gidererek, haczin ve paraya çevrilmenin hangi hükümlere göre yapılabileceğini açıklığa kavuşturmasıdır. Buna göre, anonim ve limited şirketlerde ortakların hisselerinin haczi ve bunların paraya çevrilmesi sayılı İcra ve İflas Kanununun (“İİK”) taşınırlara ilişkin madde ve iştirak halinde tasarruf edilen mallara ilişkin madde hükümlerine göre yapılacaktır. TTK’nun şirket ortaklarının şirketteki hisselerinin haczini öngören maddesinde doğrudan gönderme yapılan İİK m’e göre: “Bir intifa hakkı veya taksim edilmemiş bir miras veya bir şirket yahut iştirak halinde tasarruf edilen bir mal hissesi haczedilirse icra dairesi, yerleşim yerleri bilinen ilgili üçüncü şahıslara keyfiyeti ihbar eder. Bu suretle borçlunun muayyen bir taşınmazdaki tasfiye sonundaki hissesi haczedilmiş olursa icra memuru haciz şerhinin taşınmazın kaydına işlenmesi için tapu sicil muhafızlığına tebligat yapar. Anonim şirketlerde paylar için pay senedi veya pay ilmühaberi çıkarılmamışsa, borçlunun şirketteki payı icra dairesi tarafından şirkete tebliğ olunarak haczedilir. Bu haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunludur; ancak haciz, şirket pay defterine işlenmemiş olsa bile şirkete tebliğ tarihinde yapılmış sayılır. Haciz, icra dairesi tarafından tescil edilmek üzere Ticaret Siciline bildirilir. Bu durumda haczedilen payların devri, alacaklının haklarını ihlal ettiği oranda batıldır. Haczedilen payların satışı, taşınır malların satışı usulüne tabidir. Diğer taşınırlarda icra dairesi başkasına devre mani tedbirleri alır.”

Ayrıca belirtmek gerekir ki; pay senedinin teslimi ortaklık hakkının devrini sağlamadığından, pay senedinin haczedilmesi borçlunun, şirketteki ortaklık payının haczedildiği sonucunu doğurmaz.

- Limited şirketlerde hisse haczinin usul ve şartları:

Limited şirketlerde ortaklık payı, limited şirkete haciz yazısının tebliği ile haczedilebilecektir. Ayrıca icra memurunun şirket merkezine bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işlenmesini sağlamak suretiyle bu hususu tutanakla tespit etmesi ile pay haczinin yapılması mümkündür.[1]

- Anonim şirketlerde hisse haczinin usul ve şartları:

Bilindiği üzere, anonim şirketlerde hisse senedi çıkarılması zorunluluğu yoktur. Hisse senedi çıkarılmış ise, bunlar İİK’nun taşınır mallarla ilgili haciz ve muhafaza hükümlerini düzenleyen maddesi uyarınca icra müdürlüğünce haczedilebilir ve muhafaza altına alınır. Çıplak paydan doğan haklar ise, İİK’nun maddesi gereğince şirkete haciz yazısı tebliğ olunarak haczedilir. Borçlunun hissesinin haczedildiğinin tebliği üzerine, anonim şirketçe, haczin şirket pay defterine işlenmesi zorunlu olmakla birlikte, haciz, şirket pay defterine işlenmemiş olsa bile şirkete tebliğ tarihinde yapılmış sayılır. Öte yandan anonim şirketlerde de icra müdürü şirket merkezine bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek suretiyle ve bu hususu tutanakla tespit ederek çıplak pay haczini yapabilir. Bu durumda da, haczin şirkete tebliğ edildiği tarih haciz tarihi sayılır. Anonim şirketlerin henüz kıymetli evrak niteliğinde senede bağlanmamış hisselerinin haczinde İİK’nun maddesi doğrultusunda yapılan tebliğden sonra şirket idaresi itirazda bulunmamış veya itiraz reddedilmiş ise hisselerin borçlu adına ve hesabına şirket nezdinde ve mamelekinde bulunduğu kesinleşir.[2]

Sonuç olarak; anonim ve limited şirketlerde şirket ortağının şirketteki hisselerinin haczi sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca mümkündür ve sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun taşınır satışı hükümlerine tabi olmaktadır. Bu durumda, ortağın kişisel alacaklısı tarafından borçlunun şirketteki hissesinin haczi talep edildiğinde, icra müdürlüğünce şirkete ve şirketin bağlı olduğu ticaret sicil müdürlüğüne haciz yazısı tebliğ olunarak hissenin haczi şirkete ve ticaret siciline bildirilir. Ayrıca icra memurunun şirket merkezine bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işlenmesini sağlamak suretiyle bu hususu tutanakla tespit ederek pay haczini yapması da mümkündür.

[1] Yargıtay HD E/ K/ T

[2] Yargıtay HD E/ K. / T

LİMİTED ŞİRKET ORTAĞININ HİSSESİ HACZEDİLEBİLİR

            Ticaret kanununun cü maddesine göre “Bir şahıs şirketi devam ettiği sürece ortaklardan birinin kişisel alacaklısı, hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kâr payından ve şirket fesih olmuşsa tasfiye payından alabilir. Henüz bilanço düzenlenmemişse alacaklı bilançonun düzenlenmesi sonucunda borçluya düşecek kâr ve tasfiye payı üzerine haciz koydurabilir.

            Oysa eski Ticaret kanunununci maddesine göre limited şirketlerde ortaklardan birinin kişisel alacaklısı, şirket devam ettiği sürece haklarını borçlu şirket ortağının şahsi mallarından, şirket bilançosuna göre o ortağa düşen kar payından ve şirket fesih olmuşsa tasfiye payından alabiliyordu. Yani limited şirket ortağının şahsi borcundan dolayı ortaklık payının doğrudan haczedilmesi mümkün değildi.

            Limited şirket ortağından alacaklı olan taraf borçlunun Limited şirketteki hisselerinin haczi için Ticaret Sicil memurluğuna haciz müzekkeresi yazılmasını ve haczin sicil kayıtlarına tescil edilmesini ister.  Alacaklı, ayrıca üçüncü kişi konumunda olan şirkete 89/1, 1. haciz ihbarnamesi gönderebilir. Sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını, o ortağa düşen kar veya tasfiye payından alabilecekleri gibi, borçlularına ait olan, senede bağlanmış veya bağlanmamış paylarını ve limited şirket ortağının şahsi taşınır mallarının haczini ve paraya çevrilmesini isteyebilirler.

Borçlunun limited şirketteki hissesi üzerine konan haciz, şirket pay defterine işlenir.

Limited şirket ortağının şahsi borcu sebebiyle alacaklı şirketin fesih ve tasfiyesini isteyemez. Oysa eski Ticaret kanununun ci maddesine göre alacaklının bu hakkı vardı.

Bunun dışında, alacaklılar, tüm ticaret şirketlerinde alacaklarını, ortağın şirketten olan diğer alacaklarından da alabilme ve haciz yaptırabilme yetkisini de haizdir. Yapılan bu değişiklik sonucu, sermaye şirketi olan limited şirketlerde ortaklardan birinin kişisel alacaklısına,  Eski Ticaret kanununun aksine, ortağın ortaklık payının haczini ve paraya çevrilmesini isteme hakkı tanınmıştır.

             Söz konusu değişiklik, maddenin gerekçesinde;  Sayılı kanundaki sermayesi paylara bölünmüş şirketlerle anonim şirketlere ve hisse senetlerine özgülenmiş bulunan 2. fıkra (sermaye şirketleri) ibaresi kullanılarak limited şirketleri ve senede bağlanmamış payları da kapsayacak tarzda genişletilmiştir. Haczedilecek ve paraya çevrilecek payın anonim, limited ve paylı komandit şirkete ait bulunması veya senede bağlanmış olup olmaması, herhangi bir hüküm farkı yaratmaz şeklinde açıklanmıştır.

            Madde gerekçesinin devamında da belirtildiği üzere, hükmün diğer bir yeniliği, haczin ve paraya çevrilmenin hangi hükümlere göre yapılabileceğinin açıklığa kavuşturulmasıdır. Yeni Ticaret kanununun Md/2. hükmü gereğince, limited şirketlerde borçlu ortağın payı İcra İflas Kanununun taşınırlara dair hükümlerine göre haczedilecektir. Bu durumda, icra müdürlüğü, alacaklı tarafından borçlunun üçüncü kişi limited şirketteki hissesinin haczi istendiği takdirde, borçlunun hissesi şirkete haciz yazısı tebliğ edilerek haczedilebilecektir. İcra memuru şirket merkezine bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işletmek suretiyle ve bu hususu tutanakla tespit ederek çıplak pay haczini yapabilir.

             Burada üzerinde durulması gereken diğer bir husus da şudur:

Yeni Ticaret kanununun Md. /2 ile getirilen diğer bir yenilikle limited şirketlerde, esas sermaye payının, ispat aracı olan bir senede veya nama yazılı senede bağlanabilmesidir.  Madde şu şekilde düzenlenmiştir. “Esas sermaye pay senetleri ispat aracı şeklinde veya nama yazılı olarak düzenlenir.”

Kanun maddesinin gerekçesi şöyledir: “ esas sermaye payını içeren nama yazılı senet çıkarılması, paya devir ve dolayısıyla dolaşım kolaylığı sağlamayacaktır.  Limited şirket esas sermaye payını, anonim şirket payına dönüştürmeyecek ve yaklaştırmayacak, sadece ispat aracı olarak kullanılabilecek ve payın devrinde bazı kolaylıklar sağlayabilecektir.

            Şu halde, limited şirketlerde pay senetleri birer ispat vasıtası niteliğinde olup, pay senedinin teslimi ile ortaklık hakkı devir ve temlik edilemez ve yine aynı sebeple bu haklar üzerine rehin ve haciz konulamaz.

 Pay senetlerinin kazanılması ile sermaye payı devralınmış olmaz. Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılmalı ve tarafların imzaları noterce onanmalıdır. Ayrıca devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri; rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullara da belirtilmelidir.

            Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur. 

Yasaya göre pay senedinin teslimi ortaklık hakkının devrini sağlamadığından, pay senedinin haczedilmesi borçlunun, limited şirketteki ortaklık payının haczedildiği sonucunu doğurmaz. Yukarıda da belirtildiği üzere, ortaklık payı, limited şirkete haciz yazısının tebliği ile veya icra memurunun şirket merkezine bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işletmek ve bu hususu tutanakla tespit etmekle pay haczi mümkündür.

SONUÇ: Limited şirket ortağından alacaklı olan hakkını şirketin bilançosu gereğince o ortağa düşen kâr payından ve şirket fesih olmuşsa tasfiye payından alabileceği gibi henüz bilanço düzenlenmemişse bilançonun düzenlenmesinden sonra borçluya düşecek kâr ve tasfiye payı üzerine de haciz koydurabilecektir.

Kaynakça:

Sayılı eski Ticaret Kanunu

Sayılı yeni Ticaret Kanunu

AVUKAT EROL TÜRK  

[email&#;protected]