Mai Siyah Pdf

halid ziya uşaklıgil

sunuş: a. ömer türkeş
ayrıntı: / türkçe klasik dizisi: 1

mai ve siyah / halid ziya uşaklıgil

yayıma hazırlayan / prof. dr. mehmet kanar

sunuş / a. ömer türkeş

son okuma / ahmet batmaz

bu kitabın türkçe yayım hakları

ayrıntı yayınları’na aittir.

kapak illüstrasyonu / berat pekmezci

kapak ve görsel tasarım / gökçe alper

dizgi / hediye gümen

baskı: kayhan matbaacılık san. ve tic. ltd. şti.

merkez efendi mah. fazılpaşa cad. no: 8/2
tel: () 31 85 - 00 66
topkapı / istanbul / sertifika no:

birinci basım: kasım / baskı adedi

isbn / sertifika no:

ayrıntı yayınları basım dağıtım san. ve tic. a.ş.

hobyar mah. cemal nadir sok. no: 3 cağaloğlu – istanbul
tel: () 15 00 faks: () 15 11
monash.pw
[email protected]

monash.pw
monash.pw
monash.pw
 halid ziya uşaklıgil
( Mart ) Eyüp’te doğdu. Uşaklı Helvacızadeler aile-
sine mensuptur. Mercan Mahalle Mektebi, Fatih Askeri Rüşdi-
yesi, İzmir Rüşdiyesi, Mechitariste Okulu’nda () okudu.
Avukat Auguste de Jaba’dan yabancı dil, Ermeni kâtip Antuan’dan
matematik dersleri aldı. İçindeki okuma aşkıyla telif ve tercüme
edebi eserleri okudu. Bir taraftan da çeviriler yapmaya, makale,
hikâye ve romanlarını yazmaya başladı. yılında Köse Raif
Paşa’nın yeğeni Memune Hanım’la evlendi. İlerideki yıllarda
yakınlarını peş peşe kaybetmenin acılarını yaşadı. İzmir Rüşdiye
ve İdadisinde öğretmenlikle başladığı görevine çeşitli devlet me-
murluklarıyla devam etti. Darülfünun’da Batı edebiyatı dersleri
verdi. Öte yandan Sahne-i Osmanî, Türk Derneği, İttihat ve Te-
rakki Cemiyeti üyesi oldu. Darülbedayi’nin ilmi heyetinde görev
aldı. Kısa süreli olsa da Nevruz dergisini ve Hizmet gazetesini
çıkardı. Halid Ziya Sabah, Servet-i Fünun, Mektep, İkdam, Vakit,
Peyam-ı Sabah, Tanin, Milli Mecmua, Güneş, Tercüman-ı Hakikat,
Tarîk, Resimli Ay, Hayat, Akşam, Muhit, Varlık, Yedigün, Anayurt,
Şehbal gibi gazete ve dergilerde eserlerini, yazılarını yayımladı.
Edebiyat-ı Cedide yazarı olarak dönemin bütün edebi simalarıy-
la tanıştı, bazılarıyla işbirliği yaptı. Türk edebiyatında romancı-
lığın edebi manifestosu hükmündeki Mai ve Siyah (, ,
) romanıyla kahramanların iç dünyasına girdi, ayrıntılı ruh
tahlilleri yaptı. Yayımlanmış eserlerinin belli başlıları Aşk-ı
Memnû (), Bir Yazın Tarihi (), Solgun Demet (),
Nesl-i Ahîr (), Kırk Yıl (I-IV, ), Saray ve Ötesi (I-III,
), Bir Acı Hikâye ().
 mehmet kanar
yılında Konya’da doğdu. İlköğrenimini doğduğu şehirde,
orta ve yükseköğrenimini İstanbul’da tamamladı. İstanbul Üni-
versitesi Edebiyat Fakültesi’nde Şarkiyat ve Türkoloji eğitimi al-
dıktan sonra mezun olduğu bölümde asistan, doçent ve profesör
oldu. İran Cumhurbaşkanlığı’nca İran Dili ve Edebiyatı alanın-
daki çalışmaları dolayısıyla “Yılın Araştırmacısı” seçildi. Emek-
liye ayrıldığı yılından beri Yeditepe Üniversitesi’nde görev
yapmaktadır. Kanar sözlük, gramer, tenkidli metin neşri, çeviri,
sadeleştirme, öyküleştirme, dil öğrenim seti çalışmaları yapmak-
tadır.
içindekiler

çevirmenin notu / prof. dr. mehmet kanar 8

osmanlı aydınının dramı / a. ömer türkeş

mai ve siyah
Bir-Yirmi
Prof. Dr. Mehmet Kanar
Çevirmenin Notu

T ürk edebiyatının Batı edebiyatı ölçülerine göre ilk

romanı olarak kabul edilen Mai ve Siyah tefrika
olarak () ve daha sonra kitap halinde ya-
yımlandığında (, ) büyük ilgi görmüştü.
Dilindeki ağdalı üsluptan dolayı yazar yıllar sonra, metnin
özüne dokunmadığını belirterek sadeleştirme yoluna git-
mişti. () Sadeleştirilmiş metin üzerinden yeni baskı-
ları gerek parantez içine açıklama koyma, gerek
sadeleştirme yöntemiyle yapılagelmiştir.
Bu çalışmada eserin iki farklı basımı arasında birçok
fark görüldüğü için () musavver/resimli
baskı (Âlem Matbaası, İstanbul) ve () (Muhtar
Halit Kütüphanesi, Matbaa-yı Hayriye ve Şürekası, İstan-
bul) baskısı esas alınarak çevrimyazı yoluna gidilmiştir.
Bugün anlaşılması zor gelen bütün kelimeler, Farsça,
Arapça tamlamaların karşılığı geçen kelimenin veya tam-
lamanın yanında köşeli parantez içinde verilmiştir.
Mai (Mavi) ve Siyah romanı bizim gibi dilciler için
ayrı bir kelime hazinesi hükmündedir. İleride bu romanın
bütün tamlamalar dahil olmak üzere bir sözlüğünün çı-
karılmasını da gerekli görmekteyiz.
Bu çalışmanın yararlı olmasını dilerim.
A. Ömer Türkeş
Osmanlı Aydınının Dramı

mai bir gece ile siyah bir gece arasında

geçen şu nasipsiz, talihsiz ömür!

E debiyatımızın en önemli isimlerinden Halid Ziya

Uşaklıgil, yılında İstanbul’da doğmuştu. Bir
süre Fatih Askeri Rüştiyesi’nde okuduktan sonra
babası ile birlikte İzmir’e yerleşti ve on beş yıl kadar bu
şehirde yaşadı. yılında döndüğü İstanbul’da –döne-
min etkin edebiyat hareketi olan– Servet-i Fünun toplu-
luğuna katıldı. Meşrutiyet’in ilanından sonra bir süre
Darülfünün’da Batı edebiyatı dersleri veren Uşaklıgil,
hükümet tarafından yurtdışı hizmetlere gönderildi. Cum-
huriyet döneminde Yeşilköy’deki köşkünde sessiz bir ha-
yatı yeğleyen ve bütün zamanını yazınsal faaliyetlerle
sürdüren Halid Ziya, yılında yine İstanbul’da
öldü. Halid Ziya, ’den fazla hikâye ile altı romana imza
atmış, tiyatro, şiir, hatıra, makale ve çevirileriyle arkasın-
da altmış kadar kitap bırakmıştır.

Servet-i Fünûn ya da Edebiyat-ı Cedide

Halid Ziya’yı ve Mai ve Siyah’ı daha iyi anlayabilmek
açısından Servet-i Fünûn edebiyatına kısaca değinmek
gerekir: Servet-i Fünûn dergisi 27 Mart tarihinde D.
Nikolaidi’nin sahip olduğu Servet gazetesinin eki olarak
 ——

çıkmaya başlamıştı. Başlangıçta bilimsel yeniliklere yer

veren derginin ilk sayılarında Ahmet İhsan, Ahmet Rasim,
Nabizâde Nâzım, Mahmud Sadık ve Dr. Besim Ömer
imzalı yazılar göze çarpar. yılında yazı işleri müdür-
lüğünü Tevfik Fikret’in devralmasından sonra dergide
sanat ve edebiyatın ağırlığı artmış, yazarlar kadrosuna
Halid Ziya Uşaklıgil, Cenâb Şahabettin, Mehmet Rauf,
Hüseyin Cahid gibi dönemin önemli genç isimlerinin
katılmasıyla birlikte dergi bir edebiyat hareketine, Ede-
biyat-ı Cedide akımına dönüşmüştür.
Dönemin düşünce yapısını oluşturan İslamcılık, Os-
manlıcılık, Türkçülük ve Medeniyetçilik ideolojilerinden
medeniyetçiliğe yakın duran “Edebiyat-ı Cedide” akımı-
nın en karakteristik özelliği Batı edebiyatına duyduğu
yakınlıktı. Batı medeniyetinin her bakımdan Doğu’yu
geride bıraktığını savunan yazar ve şairler Batı, özellikle
Fransız edebiyatı etkisinde eserler vermeye, onların bi-
çimlerini kullanmaya özen gösterdiler. Balzac, Stendhal,
Flaubert gibi Fransız romantiklerine hayranlık duyan
Cedideciler bireyin psikolojik tahlillerini öne çıkaran, içli
duyguları dile getiren ve dış dünya tasvirlerine ağırlık
veren eserler ürettiler. Buna karşılık siyasi baskılar nede-
niyle toplumsal meselelerden uzak durdular.
Hareketin ikinci ayırt edici özelliği kendilerini sanat-
sal bir dille ifade etme isteğidir. Sembollerle dolu, –deyim
yerindeyse– kendine kapalı, seçkinci dilleri nedeniyle
bugün bile muhafazakâr kesim tarafından “halktan ko-
pukluk” ile suçlanan Cedideciler aslında Türk edebiyatı-
nın modernleşme sürecine çok önemli katkıda
bulunmuşlardı. Ne yazık ki dergi ve hareket çok uzun
ömürlü olmadı; dergide yayımlanan “Edebiyat ve Hukuk”
başlıklı bir çevride yer alan “Fakat bir gün geldi ki
idaresiyle Fransa’da talak teessüs etti” ifadesi “Fransız
ihtilalini işaret ettiği” gerekçesiyle dönemin sansürüne
takıldı ve Servet-i Fünun’un kapatılmasına karar verildi
(16 Ekim ).
 ——

Mai ve Siyah’ın Basım Serüveni

Halid Ziya Uşaklıgil Servet-i Fünûn dergisine
yılında katılmıştı. Mai ve Siyah romanı da Mayıs ile
Mart tarihleri arasında dergide tefrika halinde ya-
yımlandı. Daha sonra kitaplaştırıldı.
Yukarıda belirttiğim üzere, Mai ve Siyah’ı yazdığı yıl-
larda Halid Ziya seçkinci bir dil anlayışını, Arapça ve
Farsça kökenli kelimelerle harmanlanmış ağdalı denile-
bilecek bir Osmanlıcayı savunuyordu. Ancak ileriki yıl-
larda dil konusundaki görüşlerinin yumuşadığı
söylenebilir. Nitekim Cumhuriyet döneminde eserleri
yeni alfabeye göre yeniden yayımlanırken dilini sadeleş-
tirmek işini bizzat üstlenmekten imtina etmemiştir. Mai
ve Siyah romanının basımına yazdığı önsözde sa-
deleştirme gerekçelerini ve yöntemini şöyle açıklamıştı:

“Mai ve Siyah () eski halinde mevcud olmakda devam ediyor,

eğer ona genç nesil de rağbet edecekse yeni yazı ile basılması
bir zaruret demek oluyor, bu takdirde de sadeleşmesine şid-
detle lüzum var; mademki yeni nesle mahsus olacakdır, lisa-
nını onun kabul edebileceği bir şekle sokmak teşebbüsün tabi’î
bir icabı demekdir.”

Ancak bu bir zamanlar savunduğu dil anlayışından

kesin bir geri dönüş anlamına gelmez. Zira Halid Ziya’nın
yaptığı çok büyük bir sadeleştirme işlemi değildir ve ro-
manın dili “ağırlığını” korumuştur. Düşüncelerini şu
sözlerle savunacaktır:

“Kitabda kalan lugatleri yeni nesilden me’nus bulmıyanlar

olabilir, fakat i’tikadımca yenilik, lisanını, yenisi kadar eskisi-
ni de, bilmemek değildir. Hiç bir milletde hiç bir münevver
genç yokdur ki kendi lisanının geçmişine vakıf olmasın. Ya-
pılan işe da’ir fazla izahata lüzum görmüyorum, vücude gelen
eser işin mahiyetini göstermeğe kâfidir.”

Ve imla konusuna da kısaca değinir:

 ——

“Görülecek ki imlâda kendimce muvafık bulduğum değişik-

likler var. İctihad kapısı kapanmamış olduğundan ben görüş-
me ve söyleyişime göre yazdım, netekim bir taşra çocuğu da
kendi telaffuzuna göre bir imlâ kullanmakdadır ve kullana-
cakdır. Hiç kimseye ‘Beni taklid ve bu tarzı ta’kib ediniz!’ di-
yecek salâhiyete malik olmak iddi’asında değilim, ancak kendi
nefsime ta’allûk eden salâhiyetle kana’at ediyorum.”

Bu samimi açıklamalarına rağmen gerek kendi me-

tinlerinin gerekse de Osmanlıca yazılmış diğer eserlerin
yeniden basımları bugün bile tartışmalı bir mesele olma-
yı sürdürüyor.

Mavi Çiçeğin Peşinde

Türk romanının –gerçek anlamda– miladının Halid
Ziya romanlarıyla başladığı tartışmasız bir hakikattir. Her
ne kadar Mai ve Siyah üzerinde Batılı romanların, özel-
likle de Balzac’ın Kayıp Hayaller’inin etkisi olduğu söy-
lense bile söz konusu etkiler esinlenme düzeyinden ileri
gitmez. Halid Ziya hikâyenin gövdesini ve kurgusunu
tasarlarken Batılı romanlardan yararlanmıştı belki ama
anlattığı çağın belli bir insan tipini ve yaşantısını ortaya
koyan özgün bir eser vermeyi de başarmıştı. Nitekim,
“Türkiye’de nesli adına konuşan ilk eser” diye tanımlaya-
caktır Tanpınar Mai ve Siyah’ı. Gerçekten de Mai ve Siyah
’lü yılların sonlarındaki İstanbul’a, İstanbul’daki
basın, edebiyat dünyasına ve Osmanlı aydınının açmaz-
larına aslında genel olarak aydının dramına ilişkin göz-
lemleriyle çağını aşan büyük bir romandır.
Üçüncü tekil şahıs bakış açısından anlatılan hikâye
Ahmet Cemil adlı duyarlı bir gencin hayatına dairdir.
Roman Edebiyat-ı Cedide’yi temsil eden Ahmet Cemil
ile muarızlarını temsil eden Raci isimli bir yazar arasın-
daki edebiyat tartışmalarıyla başlar ve bu andan iki yıl
sonrasına kadar devam eder. Ancak geriye dönüşlerle
Ahmet Cemil’in 22 yıllık hayat hikâyesinden de söz edi-
 ——

lir. Ahmet Cemil lise son sınıftayken babasını kaybetmiş,

ailesinin geçim yükünü üstlenmiş, edebiyata düşkün,
duyarlı ve donanımlı bir gençtir. İşte bu genç adamın iki
yıl içinde yok olan hayallerini işlemiştir Halid Ziya.
Halid Ziya romanına isim verirken renkleri simgeler
olarak kullanmış. Mai’nin ve Siyah’ın birer renk adı ol-
manın dışında ne türden anlamlar ifade ettiğini başta ve
sonda yer alan iki paragraftan çıkarabiliriz. Kitabın baş-
larında hayallere dalmış vaziyetteki Ahmet Cemil arka-
daşıyla sayıklarcasına konuşurken şunları söyler:

“Bak şu semaya, ne görüyorsun, bir derya-yı mîna [mina deniz].

Gözlerinle onun içine girmeye çalış; o mavilikleri yırtmak için
uğraş, ne görüyorsun? Mavi Daima mavi değil mi? Sonra
bak ayağımızın altındaki toprağa, ne buluyorsun? Câmid
[donuk] bir reng-i muzlim [karanlık renk] Of! O tabakat-ı
siyahı [siyah katmanları] parçalayarak içeriye bak; in, in, in, ne
kadar inebilmek mümkünse o kadar in; ne buluyorsun? O si-
yahlıklar içinde ne buluyorsun? Siyah Daima siyah değil mi?
İşte öyle bir şey yazmak istiyorum ki fevkine [üstüne] bakılsa
mavi daima mavi; zîrine [altına] bakılsa siyah daima siyah”

Hikâyenin sonuna geldiğimizde bir tek siyah düşecek-

tir Ahmet Cemil’in kaderine:

“Ta mebde-i hayat-ı hülyasında [hayal hayatının başında], ta

zaman-ı incila-yı ümidinde [umutlarının parladığı zaman]
Tepebaşı Bahçesinde Haliç’e bakarak seyrettiği mai gece ile o
bârân-ı elması [elmas yağmurunu] tahattur etti [hatırladı].
Pîş-i nigâhında [gözünün önünde] o mai gece ile bu siyah gece
tekabül etti [karşı karşıya geldi]. Mai ve siyah. Ah! Biçare hayat-ı
pejmürde [solgun hayat]! Mai bir gece ile siyah bir gece ara-
sında geçen şu biçare ömr-i berhava [boşa giden ömür]!”

Anlaşılacağı üzere Mai rengin yaşamı, iyiyi ya da mut-

luluğu, Siyah renginse ölümü, kötüyü ya da acıyı simge-
lediği söylenebilir. Ancak daha öte yorumlar da
yapılabilir. Halid Ziya’nın Alman Romantizmi’nin nere-
 ——

deyse tanıtıcı bir işareti olan Mavi Çiçek simgesine gön-

derme yaptığını ve Fransız romantik edebiyatından
ziyade –ansızın kabaran ve hızla değişen duygu ve dü-
şüncelere ağırlık vermesiyle, birbirlerine şiirler okuyan,
hararetle sohbet eden, kolayca aşık olan saf ve iyi insan
tipleriyle, söz konusu duygu ve düşünceleri taşıyan dilin-
deki sanatkârlığıyla– Mai ve Siyah’ın Alman romantik
edebiyatına daha yakın düştüğünü düşünüyorum.

Edebiyatımızın İlk “Tutunamayan”ı

Osmanlı Türk romanında sıklıkla işlenen “züppe” tipi
Batı özentisi erkek tipini eleştirmek için yaratılmıştı ve o
günden bugüne kadar Türk Sağı’nın eleştiri repliklerinden
hiç düşmedi. Tevfik Fikret, Halid Ziya, Mehmet Rauf gibi
yazarları, savundukları Batılı edebiyat anlayışı ve yaşam
tarzlarıyla Servet-i Fünün’cular tam da bu tipe karşılık
geliyorlardı. Gerek kişilikleri gerek eserleri Osmanlı mu-
hafazakârlarının şiddetli saldırı ve sataşmalarına maruz
kalmıştı. Hatta Ahmet Mithat bir makalesinde onları
“Dekadanlar” olarak niteleyecekti.
Halid Ziya Mai ve Siyah’ta bu çatışmalara yer verirken
kendi görüşlerinin savunusunu da yapıyor. Ahmet Cemil
karakteri, hem sanat anlayışı hem de kişilik olarak Servet’i
Fünun sanatçılarını temsil eder. Bozuk bir karaktere sahip
olan Raci ise eski edebiyatın temsilcisidir. Romanda da
görüleceği üzere tartışma yeni ve eski edebiyat anlayışla-
rı ile başlayıp kişisel çatışmalara doğru sürüklenmektedir.
Aslında gerilim daha derinlerde bir yerdedir. Orhan
Koçak, Edebiyat-ı Cedide üzerinde oluşmuş önyargı ta-
bakasının nedenlerini araştırdığı “Kaptırılmış İdeal: Mai
ve Siyah üzerine Psikanalitik Bir Deneme” adlı yazısında,
“Batılılaşma adı verilen ama aslında gecikmişliğin kabul-
lenilmesi anlamına gelen o büyük model kaymasının, her
türlü çabayı daha en başından bir kapılmaya dönüştüren
bu kaymanın, Osmanlı-Türk yazarını bir çifte açmazla
 ——

karşı karşıya bıraktığından” söz eder. “Bu çifte açmaz,

estetizmle suçlanan Halid Ziya gibi yazarlarla onları suç-
layan ‘yerlici’ ya da gelenekçi yazarları aynı zeminde bu-
luşturur; yabancı model karşısında her ikisi de aynı
gecikmişlik konumundan konuşuyordur.”
Tam bu noktada aynı gecikmişliğin bir başka coğraf-
yadaki tezahürü olan “Yeraltı Adamı”yla Ahmet Cemil
arasındaki benzerliklere kısaca değinebiliriz. Dostoyev-
ski’nin Yeraltından Notlar’ında karşımıza çıkan öfkeli,
saldırgan, kaba roman kahramanıyla Ahmet Cemil’in naif
kişiliği kendilerini gerçekleştirememe ortak paydasında
birleşirler. Jale Parla’nın “Türk Romanında Yazar ve Baş-
kalaşım” adlı incelemesine gönderme yaparak açıklarsak
eğer; Yeraltında Notlar’da Dostoyevski, Mai ve Siyah’ta
Halid Ziya, her ikisi de “yoğun bir şekilde hissettikleri
başarısızlık ve eksiklik duygusunu çeşitli başkalaşım im-
geleri ve metaforlar kullanarak” hikâyelerine yansıtmış-
lardır. Aynı açmazların kıskacında kavrulan bu iki
karakter kendilerini dile getirişleri ile farklılaşırlar; Ye-
raltı Adamı fevridir, Ahmet Cemil ise içine akıtacaktır
öfkesini
Halid Ziya kahramanının çatışmalı ruh halini dile
getirmekte gerçekten de çok başarılı. Ahmet Cemil’in iç
dünyası sadece iç monologlarla değil olayların akışı ve
genç adamın tavırlarıyla da netlik kazanır. Evet, Ahmet
Cemil Batı kültürünü edinmek isteyen, duyarlı, biraz da
hayalperest bir genç. Hakikatle baş edemediği anlarda
mücadele etmek yerine hayallere sığınır. Hayalleri bü-
yüktür ama hayatla müdahale etmek konusundaki yeter-
sizliği hayallerini gerçekleştirmesini engeller ve onu bir
mutsuzluk döngüsüne sıkıştırır. Bu öyle bir döngü ki
Ahmet Cemil’i en yakın arkadaşını kıskanmaya itecek,
sona geldiğinde büyük umutlar bağladığı eserini yakma-
ya kadar sürükleyecektir. Abartılı gelebilir ama bu kişilik
özellikleriyle Ahmet Cemil edebiyatımızın ilk kaybedeni,
tutunamayan ilk karakteridir.
 ——

Ahmet Cemil mavi çiçeğin peşinde koşa dursun,

Ahmet Cemil’in duygu ve düşünce dünyasına nüfuz et-
memizi sağlayan derinlikteki psikolojik tahliller sayesin-
de okur onun falının siyah çıktığını, yani kaybedeceğini
çok önceden kavrar. Bu kavrayış hikâyenin dram yükünü
ağırlaştıran etkenlerden biri. Diğer etkenler olarak mev-
simsel ve mekânsal değişimleri sayabilirim.
Mai ve Siyah’ta mekânların yüklendikleri anlamlar
önemlidir. Her ne kadar siyasal meselelerden uzak dur-
duklarını söylesek de Mai ve Siyah’ta mekânsal farklılık-
lar fırsat farklılıklarını da işaret eder. Ahmed Cemil
kısıtlı bütçesiyle –geleneksel bir hayat sürdüren ailesi ile
birlikte– Süleymaniye’de oturan ve hak ettiğini düşündü-
ğü konuma bir türlü gelemeyen bir genç. En yakın arka-
daşı Hüseyin Nazmi ise varlıklı –aynı zamanda
modern– ailesi sayesinde Erenköy’deki köşklerinde yaşa-
yan ve Ahmet Cemil’in arzuladığı başarıyı yakalayan bir
karakter. Halid Ziya, özellikle Ahmet Cemil ve Hüseyin
Nazmi arasındaki ilişkiyi, Ahmet Cemil’in tutunamamış-
lığını ve kışkırtılmış arzularını irdelerken mekân tasvir-
lerini çok iyi kullanmıştır.
Mai ve Siyah’ta önemli bulduğum yerlerin altını çiz-
dim. Ancak bir başka okuma tarzında bambaşka noktalar
öne çıkarılabilir ki bu da romanın çok katmanlı, hatta
yazarını aşan derinlikteki yapısını ortaya koyması açısın-
dan önemlidir. Bugün Halid Ziya Uşaklıgil adı anıldığın-
da akla ilk gelen eserinin –popüler kültür tarafından
yağmalanmış– Aşk-ı Memnu olmasını elbette yadırgamı-
yoruz ama üstadın gerçek başyapıtı hiç şüphesiz Mai ve
Siyah’tır.