Çalmaya baladktan sonra i kazas, hastalk, engel gibi sebeplerle i gücü düen bireylere malulen emeklilik ile erken emeklilik frsat tannyor. Bu kiiler, kontrolleri altnda olmayan sebeplerden dolay emekli olmak zorunda kaldklar için de onlara belli bal yardmlar alabilirler. Öncelikle, sigortal çalan bireylerin malulen emekli olabilmesi için belli art ve kurallar bulunuyor. Bu artlar kiinin meslei, sigorta tipi ve dier birçok etkene göre deiiklik gösteriyor. Ancak temel kabul edilen ve herkesin sahip olmas gereken üç art var:
Bu kurallar, bazen farkl artlar altnda deiiklik gösterebiliyor. Örnein, ar engelli olduu raporlanan bir birey için 10 yllk sigortal çalan olma zorunluluu bulunmayabiliyor. Gerekli artlar salayan ve malulen emekli olma hakk kazanan kiiler ise birçok farkl indirim ve haktan faydalanabiliyor.
Malulen emekli olma hakk kazanan kiiler vergi indiriminden faydalanabiliyor. Ancak kanunlara göre bu indirimden faydalanabilmek için malulen emekli kiinin özür raporu ile yaknndaki defterdarlk ya da vergi dairesine bavuruda bulunmas gerekiyor. Kanun'a göre malulen emekli olan kii çalma gücünün en az %49 orannda kaybetmise gelir vergisinde engellilik indirimi uygulanabilir.
Malulen emekli kiiler, vergi indirimi ve muafiyeti gibi haklardan faydalanabiliyor. Buna ek olarak malulen emekli olan kiinin engelli ve malul haklarndan yararlanabilmesi için sigortal bir ekilde çalrken sakatlanmas gerekir. Vergi indirimi dnda malulen emeklilere Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakflar (SYDV) tarafndan herhangi bir sosyal yardm yaplmaz. Kiinin ar engelli raporu varsa ve bu rapor salk kurulu tarafndan onaylanmsa, hanede kii ba gelirin aylk TL'den düük olmas ve bakma muhtaç olmas durumunda bakm ayl için bavuru yapabilirler.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Yüzde 40 veya daha fazla engelli olduğu için vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmiş 4/a (SSK) kapsamındaki kişilere daha kolay şartlarla yaşlılık aylığı bağlanması yani erken emeklilik imkanı sağlayan bu uygulama aşağıda açıklanmıştır. Engellilerle ilgili diğer özel emeklilik şartları Engelliler – Çalışma Gücü Kaybı Olanlar İçin Özel Emeklilik Şartları Nelerdir ? başlıklı yazıda, vergi indiriminden yararlanma hakkının nasıl elde edileceği ise Engellilik Nedeniyle Vergi İndiriminden Nasıl Yararlanılır ? başlıklı yazıda açıklanmıştır.
Bu imkandan sadece sigorta başlangıcı 1 Ekim tarihinden önce olan ve emeklilik şartları yönünden 4/a (SSK) şartlarına tabi olan sigortalılar yararlanabilirler. 1 Ekim veya sonrasında sigorta başlangıcı olanlar ise sayılı Kanunun 28 inci maddesinde engellilere tanınan erken emeklilik imkanından yararlanabilirler. (Bkz. Engelliler – Çalışma Gücü Kaybı Olanlar İçin Özel Emeklilik Şartları Nelerdir ?)
Sigorta başlangıç tarihi yani işe giriş tarihi 6 Ağustos ’ten önce olup bu tarih itibariyle 12 yıl veya daha fazla sigortalılık süresi olanlar, vergi indirimine esas engellilik oranı ne olursa olsun fark etmez prim ödeme gün sayısı ile emekli olabilirler.
Sigorta başlangıcı 6 Ağustos ’ten önce olmakla birlikte bu tarihte 12 yıldan daha az sigortalılık süresi bulunanlar ise aşağıdaki şartlarla emekli olabilirler.
I. Derece Engelli
(% 80 % arası engelliliği olanlar)
6/8/ Tarihindeki Sigortalılık Süresi/Başlangıcı | Sigortalılık Süresi | Gün Sayısı |
12 yıldan Fazla 6/8/’den önce | 15 yıl | |
9 yıl 12 yıl 7/8//8/ | 15 yıl | |
6 yıl 9 yıl 7/8//8/ | 15 yıl | |
3 yıl 6 yıl 7/8//8/ | 15 yıl | |
0 yıl 3 yıl 7/8//8/ | 15 yıl | |
6/8/ tarihinden sonra | 15 yıl |
II. Derece Engelli
(% 60 % 79 arası engelliliği olanlar)
6/8/ Tarihindeki Sigortalılık Süresi/Başlangıcı | Sigortalılık Süresi | Gün Sayısı |
12 yıldan Fazla 6/8/’den önce | 15 yıl | |
9 yıl 12 yıl 7/8//8/ | 15 yıl 8 ay | |
6 yıl 9 yıl 7/8//8/ | 16 yıl 4 ay | |
3 yıl 6 yıl 7/8//8/ | 17 yıl | |
0 yıl 3 yıl 7/8//8/ | 17 yıl 8 ay | |
6/8/ tarihinden sonra | 18 yıl |
III. Derece Engelli
(% 40 % 59 arası) engelliliği olanlar
6/8/ Tarihindeki Sigortalılık Süresi/Başlangıcı | Sigortalılık Süresi | Gün Sayısı |
12 yıldan Fazla 6/8/’den önce | 15 yıl | |
9 yıl 12 yıl 7/8//8/ | 16 yıl | |
6 yıl 9 yıl 7/8//8/ | 17 yıl | |
3 yıl 6 yıl 7/8//8/ | 18 yıl | |
0 yıl 3 yıl 7/8//8/ | 19 yıl | |
6/8/ tarihinden sonra | 20 yıl |
Sigorta başlangıç tarihi yani işe giriş tarihi 6 Ağustos veya sonrası olanlar aşağıdaki şartlarla emekli olabilirler.
Birinci derecede (% 80 % arası) engelliliği olanlar en az 15 yıl sigortalılık süresi ve en az prim ödeme gün sayısı,
İkinci derecede (% 60 % 79 arası) engelliliği olanlar en az 18 yıl sigortalılık süresi ve en az prim ödeme gün sayısı,
Üçüncü derecede (% 40 % 59 arası) engelliliği olanlar en az 20 yıl sigortalılık süresi ve en az prim ödeme gün sayısı,
şartıyla emekli olabilirler.
Engelliliği nedeniyle yukarıda belirtilen şartlarla emeklilik (yaşlılık aylığı bağlanması) için herhangi bir yaş şartı aranmaz. Sadece sigortalılık süresi ve prim gün sayısı şartı aranır.
Vergi indiriminden dolayı emekli olmak isteyen kişinin, emeklilik başvurusu yaptığında sigortalı bir işte çalışıyor olma şartı aranmaz, zaten emeklilik başvurusu için işten ayrılmış olma yani sigorta çıkışının yapılmış olması şartı aranır. Burada önemli olan vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmiş olmaktır. (monash.pw)
Engelli kadrosundan işe başlayanlar ile işe başladıktan sonra engelli olanlar engelli memur olarak aynı haklara sahip olurlar.
• İşe girişlerinde %60 ve üzerinde engel oranına sahip olanlar malulen emeklilik hakkına sahip değillerdir. Ancak işe girişten sonra engelli hale gelip %60 ve üzerinde çalışma gücünü kaybedenler malulen emeklilik hakkını elde ederler. Bu kişilerin en az 10 yıllık sigortalılık süresine sahip olmaları gerekir. Başkasının bakımına muhtaç hale gelen malul çalışanlar için bu süre aranmaz diğer şartların uygun olması halinde malulen emekli edilirler.
• Sonradan %60’ ın altında engel oranına sahip olanlar ile işe engelli kadrosundan girenler işe giriş tarihlerine göre erken emeklilik haklarını elde ederler. öncesi işe girmiş memurlar için Sayılı Yasa hükümleri, sonrası işe girenler için Sayılı Yasa hükümleri uygulanır. Buna göre 1 Ekim öncesi işe girmiş engelli memurların tamamı 15 yılda emekli olurken, sonrası işe girenler engel oranlarına göre kademeli ( sene arası) erken emeklilik hakkı elde ederler.
• İşe girdiklerinde engelli oldukları halde engel durumlarını beyan etmeyip engelli kadrosunda olmayanlar doğuştan ya da işe girmeden önce engelli olduklarını gösteren raporlarını Sosyal Güvenlik Kurumu ya ilettikleri takdirde uygun görülürse erken emeklilik hakkını alırlar.
•Doğuştan ya da işe girmeden önce malul durumda engelli oldukları Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulunca tespit edilenler (raporlarını sunmayıp sağlam olarak işe girenler) sonradan bu raporlarını sunduklarında da malulen emekli olamazlar.
TSK da çalışanların malulen emeklilik işlemlerinde maluliyet tespiti Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre yapılmaktadır. Engel oranı %60 ve üzerinde olanların malulen emeklilik hakkı elde edebilmesi için mutlaka Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre değerlendirilmesi ,dolayısıyla sağlık raporlarının tam teşekküllü asker hastanelerinden alınması gerekir.
TSK da engelli kadrosunda olan memurlar sonradan başka bir hastalığa bağlı engele sahip olurlarsa sadece bu engelin Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre değerlendirmesi sağlıklı çalışanların değerlendirildiği maddelere göre yapılır.
Asker hastaneler dışında alınmış sağlık raporlarının asker hastanelerde onaylanma şartı (TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre değerlendirilmesi) Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Muayene Yönergesine göre zorunludur.
Erken emeklilik ve maluliyet için alınmış raporların Sosyal Güvenlik Kurumu ya bağlı olan Sağlık Kurulunca değerlendirildiği, gerekirse tekrar raporlanma istenebileceğini ve son kararın bu sağlık kuruluna ait olduğu da bilinmelidir.
• İş Kanuna tabi olan engelliler de işe giriş tarihlerine göre düzenlenmiş kademeli erken emeklilik hakkına sahiptirler. Ancak erken emeklilik hakkı için 1 Ekim öncesi işe girmiş olanların mutlaka vergi indirimi hakkını almış olmaları gerekir. 1 Ekim sonrası işe giren SSK' lı çalışanlar ile Bağ-Kur ve Emekli Sandığına tabi çalışanlar vergi indirimi belgesi almak zorunda değildirler.
Bağ-Kur engelli emekliliği hakkı 1 Ekim sonrası sayılı yasa ile tanımlanmıştı.
Engelli emekliliği ve malulen emeklilik, SGK nezdinde sigortalı olan vatandaşların daha erken ve daha az prim gün sayısı ile emekli olmasını sağlayan emeklilik türleridir. Yazımızda, engelli emekliliği ve malulen emekliliğe ilişkin temel bilgiler vereceğiz ve bu konularda en çok sorulan soruları cevaplayacağız.
ENGELLİ EMEKLİLİĞİ
Engelli Emekliliği Nedir?
İster sigortalılık öncesi isterse sonradan meydana gelsin, %40 ve üzerinde engeli bulunan SGK nezdinde sigortalıların yararlanabileceği, avantajlı, daha az çalışma süresi ve daha az prim gün sayısı gerektiren emeklilik türüdür. Özürlü-sakat emekliliği, vergi indirimli emeklilik olarak da bilinir.
Engelli Emekliliğinin Şartları Nelerdir?
Şartlar SSK (4-A), BAĞ-KUR (4-B) ve Emekli Sandığı (4-C)’liler için farklıdır. SSK’lılar için işe başlama tarihi ve engel oranı; prim gün sayısı ve sigortalılık süresi açısından önemli iken, BAĞ-KUR’lular için işe başlama tarihinin önemi yoktur. Emekli Sandığı’na tabi olan sigortalılar için ise ne engel oranının ne de işe başlama tarihi dikkate alınır. Engel oranının %40 ve üzerinde olması yeterlidir. Yalnızca memuriyete başladıktan sonra engeli ortaya çıkanlarda engel oranı prim gün sayısını etkiler.
Malulen Emeklilik Engelli Emekliliği midir?
Hayır, değildir. Malulen emeklilik ayrı bir emeklilik türüdür. Şartları farklıdır.
Engelli Emekliliği İçin Vergi İndirim Belgesi Gerekir mi?
SSK ve Emekli Sandığı’na tabi olan sigortalılar için gerekirken BAĞ-KUR’lular için gerekmez. Ayrıca vergi indirim belgesi talep edildiği sırada sigortalı olunması gerekmektedir.
Engelli Emekliliğinde Yaş Şartı Var mıdır?
Yoktur.
Engelli Emeklisi Çalışırsa Maaş Kesilir mi?
Hayır, kesilmez. Ancak normal emekliler gibi sosyal güvenlik destek primi öder.
Engelli Emeklisi Normal Emeklilere Göre Daha mı Az Maaş Alır?
Hayır, aksine normal emeklilere göre %5 daha fazla emekli maaşı alır.
Engelli Emeklileri Engelli Aylığı Mı Alır?
Hayır. Engelli emeklilerinin almış olduğu aylık emekli maaşıdır. Engelli aylığının şartları ve miktarı ise tamamen farklıdır.
MALULEN EMEKLİLİK
Malulen Emeklilik Nedir?
Çalışanın işe girdikten sonra malul kalması ile hak kazanılan emeklilik türüdür.
Malulen Emekliliğin Şartları Nelerdir?
10 yıldan uzun süredir sigortalı olan ve en az prim gün sayısına sahip olan çalışanın, herhangi bir hastalık veya kaza nedeniyle %60 ve üzerinde çalışma ve meslekte kazanma gücünü kaybetmesi ve bunun Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilmesi üzerine hak kazandığı emeklilik türüdür. Sigortalının sürekli birisinin bakımına muhtaç hale gelmesi durumunda ise 10 yıl şartı yoktur.
Malulen Emeklilikte Vergi İndirim Belgesi Gerekir mi?
Hayır, gerekmez.
Malulen Emeklilikte Yaş Şartı Var mıdır?
Hayır, yoktur.
Malulen Emekli Çalışırsa Maaş (Aylık) Kesilir mi?
Malullük aylığı bağlanmış bulunan sigortalının, Kanuna tabi olarak yeniden çalışmaya başlaması halinde aylığı, çalışmaya başladığı tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren kesilir. Bunların sosyal güvenlik destek primine tabi tutularak, aylıkları kesilmeden çalışmaları mümkün değildir.
Ancak 1/10/ tarihinden önce sigortalı olup malullük aylığı alanlar, aylık sigorta statüsü dışındaki sigorta statüsünde SGDP tabi çalışabilir. 4/a Kapsamında malullük aylığı alan sigortalı 4/b kapsamında sigortalı olmayı gerektirir faaliyette bulunursa aylığından % 15 oranında SGDP kesilir. 4/b Kapsamında malullük aylığı alan sigortalı 4/a kapsamında sigortalı olursa işveren ödediği ücretten %7,50 oranında SGDP keserek SGK’ya yatırır.
| SSK’lı bir işe başlarsa | Bağ-Kur’lu bir işe başlarsa | Emekli Sandığı’na bağlı bir işe başlarsa |
SSK’dan malulen emekli olanlar | Aylık kesilir. | Aylık kesilmez. Aylıklardan oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir. | Aylıkları kesilmez. |
Bağ-Kur’dan malulen emekli olanlar | Aylıkları kesilmez. Prime esas kazançları üzerinden sosyal güvenlik destek primi kesilir. | Aylık kesilir. | Aylıkları kesilmez. |
Emekli Sandığı’ndan emekli olanlar | Aylıkları kesilmez. Prime esas kazançları üzerinden sosyal güvenlik destek primi kesilir. | Malullük aylıkları kesilmez. Aylıklarından sosyal güvenlik destek primi kesilir | Aylıkları kesilir, emekli sandığına tabi hizmetleri devam ettirilir. |
Malulen Emekli Normal Emeklilere Göre Daha mı Az Maaş Alır?
Hayır. Aksine emeklilik maaşı normal emeklilikten bir miktar yüksektir.
En Düşük Malullük Aylığı Tutarı Ne Kadardır?
En düşük malullük aylığı tutarı TL' dir.
Olgun Hukuk Bürosu- Av. Ümit OLGUN
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Departmanı
DETAYLI BİLGİ İÇİN
TELEFON VE WHATSAPP:+90 () 68 12
MAİL ADRESİ : [email protected]