Mazi Ve Muzari Fiil Çekimleri

Dilbilgisi kitaplarında, kelime çeşitleri arasında zikredilen ve dilin, yargı bildiren en küçük birimi olan cümlenin vazgeçilmez öğesi fıiller, siygası açısından mazi, muzari ve emir fiili olmak üzere üç kısma ayrılmış ve bunlar arasında sadece muzari fıilin bazı çekimleri mu'rab olarak kabul edilmiştir. Oluşturulan fıil çekim tabloları ise zamiriere göre yapılmıştır. Bu çalışmada, muzari fıiller için lamel-fiii merkezli bir çekim tablosu sunulacak ve bunlar arasında zikredilen eNil-i !Jamse (beş fıil)'nin mu'rab ya da mebni oluşu üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler:

Muzari fıil, çekim tablosu, ef'af-i {Jamse, mu'rab, mebni

In grammar books, Arabic verbs which are counted as a kind of word and essential element of the sentence that is the smallest unit of the language, are separated in their modalities into such three parts as fı'l madi (perfect), fı'l mudaari' (imperfect) and fı'l emr (command). From those, only fı'l mudari has been accepted as mu'rab. And the others are mebni. On the other hand, the tables of conjugation are formed as based on pronouns. In this study, we will introduce a table of conjugation according to lamel fı'l (the last title of the verb) for fı'l mudaari' and dea! with ef'al-i hamse (fıve verbs) in terms of mu'rab or mebni

Keywords:

Fi'l mudaari (imperfect), table of conjugation, fıve verbs, mu'rab, mebni,

Tam Metin

ARAPÇADA MUZARİ FİİL

Arapça eğitimimizin bu dersinde; sülasi babda muzari fiil çekimini öğreneceğiz. Arapçada fiil çekimleri çok önemlidir. Bu sebeple fiil çekimi konularına azami mertebede önem vermelisiniz. Şimdi hazırsanız muzari fiil konumuza başlayalım.

Muzari fiil: Şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Demek, mazi fiil geçmişten haber verirken; muzari fiil, şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamandan haber vermektedir. Her zaman olduğu gibi, İlk önce muzari fiil ile ilgili kaideleri maddeleyeceğiz, ve daha sonra örnek kelime ve cümleler üzerinde bu kaideleri inceleyeceğiz. Muzari fiil için şu kaideleri sıralayabiliriz:

1- Muzari fiil, mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına; elif, te, ye ve nun ( ا  ت ى ن ) harflerinden biri, şahsa göre getirilir. Bu harfler “eteyne” ( اَتَيْنَ ) kelimesinde bir araya gelmiştir. Bu harflere “Muzaraat” harfleri denilir.

 2- Muzaraat harflerinin harekesi: sülâsi, humâsi ve südâsi fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir.

 3- Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi damme yani ötre olur.

 4- Sülâsi mazi fiil, muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Sülasi fiillerin muzari sigasını öğrenmek için sözlüğe bakmak gerekir. Yani sülasi fiillerin muzarisi semaî’dir. Halbuki Rubâi, humâsi ve südâsi fiillerde ise muzari fiil belli kalıplara göre gelir.

 5- Sülâsi fiilin mazi ve muzaride orta harekesi altı babda gösterilir ki, bu bablar şöyledir:

1. bab: mazi üstün; muzari ötre: يَكْتُبُ كَتَبَ
2. bab: mazi üstün; muzari kesra: يَجْلِسُ جَلَسَ
3. bab: mazi üstün; muzari üstün: يَذْهَبُ ذَهَبَ
4. bab: mazi kesra; muzari üstün: يَعْلَمُ عَلِمَ
5. bab: mazi ötre; muzari ötre: يَحْسُنُ حَسُنَ
6. bab: mazi kesra; muzari kesra: يَحْسِبُ حَسِبَ

Bir daha hatırlatalım: sülasi fiillerin muzarisi bir kaideye göre gelmez. Bu altı babdan birine göre gelir. Bu sebeple sülâsi fiillerin muzarilerini sözlüğe bakarak öğreniriz, mazi fiilden bir kaideye göre türetemeyiz. Hâlbuki Rubâi, humâsi ve südâsi fiillerin muzari fiili belli kalıplara göre gelir.

1. kaidemiz de şu: Yeni bir sülâsi fiil öğrenirken ilk önce mazisini, sonra muzarisini yazarız. Türkçesini ise maziye göre söyleriz. Muzariyi olduğu gibi yazmayıp hareke ile de gösterebiliriz. Bu hareke orta harfi temsil eder. Mesela:

يَجْلِسُ جَلَسَ yazılabileceği gibi muzari fiilin orta harekesi gösterilerek de yazılabilir.

Oturdu : ـِ ) يَجْلِسُ  جَلَسَ )

Bildi : ـَ ) يَعْلَمُ  عَلِمَ )

Çıktı : ـُ ) يَخْرُجُ  خَرَجَ) gibi…

Ve 7. Kaide olarak: Muzari fiilin aldığı ekler şöyledir: 

Muzarinin gaib müfrediyapılırken:Mazi fiilin başına “ye” gelir. Ve son hareke ötre olur…

Gaib müsennada: Yine mazi fiilin başına “ye” gelir, fiilin son harekesi üstün olur, ve harekesiz elif ile esreli nun ilave edilir…

Gaibin cemisinde ise: Yine başa “ye” gelir, son hareke ötre olur, ve harekesiz vav ile üstünlü nun ilave edilir…

Gaibe müfredi yapılırken:Mazi fiilin başına “te” gelir. Ve son hareke ötre olur…

Gaibe müsennada: Yine mazi fiilin başına “te” gelir, fiilin son harekesi üstün olur, ve harekesiz elif ile esreli nun ilave edilir…

Gaibe cemisinde ise: Başa “ye” gelir, son hareke cezimlenir, ve üstünlü nun ilave edilir…

Muhatab müfredi yapılırken:Mazi fiilin başına “te” gelir. Ve son hareke ötre olur…

Muhatab müsennada: Yine mazi fiilin başına “te” gelir, fiilin son harekesi üstün olur, ve harekesiz elif ile esreli nun ilave edilir…

Muhatab cemisinde ise: Yine başa “te” gelir, son hareke ötre olur, ve harekesiz vav ile üstünlü nun ilave edilir…

Muhataba müfredi yapılırken:Mazi fiilin başına “te” gelir. Son hareke esre olur, ve harekesiz ye ile üstünlü nun ilave edilir…

Muhataba müsennada: Mazi fiilin başına “te” gelir, fiilin son harekesi üstün olur, ve harekesiz elif ile esreli nun ilave edilir…

Muhataba cemisinde ise: Başa yine “te” gelir, son hareke cezimlenir, ve üstünlü nun ilave edilir…

Mütekellim müfredde: Mazi fiilin başına elif gelir. Son hareke ötre olur…

Mütekellim müsenna ve mütekellim cemide ise: Mazi fiilin başına nun gelir ve son hareke ötre olur…

Muzari fiil ile ilgili bu 7 kaideyi öğrendikten sonra, şimdi bu kaideleri örnek kelime ve cümlelerde inceleyelim. İlk önce çekim tablomuzda mazi bir fiilin nasıl muzariye döndüğünü görelim ve daha sonra örnek cümlelere geçelim.

Şimdi mazi bir fiil olan عَلِمَ fiilini muzariye çevirelim ve muzari olarak çekimini yapalım: عَلِمَ fiilinin muzarisiيَعْلَمُ dur. Ve çekimi şöyledir:

Sülasi fiillerin muzari çekimini gördünüz. Ancak elbette sadece bir defa dinlemekle çekim tablosunu ezberleyemezsiniz. 

1. Kaide olarak: “Muzari fiil, mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına, muzaraat harfleri denilen; elif, te, ye ve nun (ا ت ى ن ) harflerinden biri, şahsa göre getirilir.” demiştik. Mütekellim-müfred başına “elif” almıştır… Gaibe-müfred ve müsenna ile muhatab ve muhatabanın bütün sigaları ise başına “te” almıştır. Mütekellim-müsenna ve cemi, başına “nun” almıştır. Gaibin bütün sigaları ve gaibe-cemi de başına “ye” almıştır…
   
   
2. kaide olarak: “Muzaraat harflerinin harekesi: sülâsi, humâsi ve südâsi fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir.” demiştik. Bütün muzari fiillerin ilk harekesi üstündür. Humâsi ve südâsi babda da bu böyledir. Ancak 4 harften oluşan rubâi fiillerdemuzaraat harflerinin harekesi ötre olur. Mesela bir rubâi fiil olan عَذَّبَ fiilinin muzarisiيُعَذِّبُ dur. İlk hareke ötrelidir… Yine şu misallere de bakabiliriz:  بَشَّرَ  fiilinin muzarisiيُبَشِّرُ  dur. رَتَّبَ  fiilinin muzarisiيُرَتِّبُ  dur. Gördüğünüz gibi, muzaraat harfi olan “ye”nin harekesi, üstün değil; ötredir. “ye” harfi gibi, diğer muzaraat harfleri olan “elif, te ve nun”un harekesi de rubâilerde ötre olur.
   
   
3. Kaide olarak: “Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi damme olur.” demiştik. Bu kaideyi de çekim tablomuzda görüyorsunuz. Getirilen ekleri bu tablo ile göstermiş ve yerinde izah etmiştik.

1. Ve 5. Kaidelerde: “Sülâsi mazi fiil, muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Halbuki Rubâi, humâsi ve südâsi fiillerde ise muzari fiil belli kalıplara göre gelir.” demiştik ve bu maddeyi yerinde izah etmiştik. Burada tekrar izaha ihtiyaç görmüyoruz…
   
   
2. Kaide olarak: “Yeni bir sülâsi fiili öğrenirken ilk önce mazisini, sonra muzarisini yazarız. Türkçesini ise maziye göre söyleriz. Muzariyi olduğu gibi yazmayıp hareke ile de gösterebiliriz. Bu hareke orta harfi temsil eder.” demiştik ve bu maddeyi de yerinde izah etmiştik. Bu yüzden tekrar izaha ihtiyaç görmüyoruz.
   
   
3. Kaide olarak da Muzari fiilin aldığı ekleri söylemiş ve bunu bir tablo ile göstermiştik. Daha sonrada bu ekleri örnek fiilimize uygulamıştık.

Gördüğünüz gibi, dersin başında kaide olarak verilen her şey, daha sonra örnekleriyle açıklanmakta ve konu örneklerle pekiştirilmektedir. Bu sistem, bizim ders işlerken takip ettiğimiz sistemdir. Dersimizde ilk önce kaideleri öğretiyor ve daha sonra her kaideyi örnekleriyle izah ediyoruz. İzah edilmedik hiçbir maddeyi bırakmıyoruz. Şimdi, muzari fiile bir kaça kaide daha ekleyelim:

Muzari fiilin başına “se” ( سَ ) getirilerek “yakın gelecek zaman” ve “sevfe” ( سَوْفَ ) getirilerek de “uzak gelecek zaman” elde edilir. Mesela: يَكْتُبُ  “yazar” fiilinin başına “se” ( سَ ) getirerek سَيَكْتُبُ  şeklinde söyleyecek olursak, mana “yazacak” anlamına gelir. Eğer سَوْفَ  يَكْتُبُ  dersek, bu da uzak gelecek zamanda “yazacak” manasına gelir. Birkaç örnek ile bu konuyu dilerseniz pekiştirelim:

ذَهَبَ  “gitti” ; يَذْهَبُ  “gider” ; سَيَذْهَبُ  yakın zamanda “gidecek” سَوْفَ يَذْهَبُ uzak zamanda “gidecek”…

جَلَسَ “oturdu” ; يَجْلِسُ  “oturur” ; سَيَجْلِسُ  yakın zamanda “oturacak” سَوْفَ يَجْلِسُ uzak zamanda “oturacak”…

عَلِمَ “bildi” ; يَعَلَمُ  “bilir” ; سَيَعْلَمُ  yakın zamanda “bilecek” سَوْفَ يَعْلَمُ uzak zamanda “bilecek”…

Son bir örnek daha verelim: حَسُنَ “güzel oldu” ; يَحْسُنُ  “güzel olur” ; سَيَحْسُنُ  yakın zamanda “güzel olacak” سَوْفَ يَحْسُنُ  uzak zamanda “güzel olacak”… Şimdi de muzari fiil ile ilgili örnek cümlelere geçelim ve ilk örneklerimizi Kuran-ı Kerimden verelim:

اَللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ

“Allah onlarla alay eder.” (Bakara 15)

اَلَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ

“Onlar Allah’ın ahdini bozuyorlar. (Bakara 27)

وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ

“Seni hamdin ile tesbih ediyoruz.” (Bakara 30)

يُقِيمُونَ الصَّلاةَ

“Namazı ikame ederler.” (Bakara 3)

سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ

“İnsanlardan bazı sefihler diyecekler ki…” (Bakara 142)

وَيَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ

“Ve lanet ediciler onlara lanet ederler.”  (Bakara 159)

إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ

“Ancak size kötülüğü ve fuhşu emreder.”  (Bakara 169)

يَسْأَلُونَكَ عَنِ اْلأَهِلَّةِ

“Sana hilali soruyorlar.”  (Bakara 189)

إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ

“Muhakkak ki Allah tövbe edenleri sever ve temizlenenleri sever.”  (Bakara 222)

وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا

“Ve insanların dalga dalga Allah'ın dinine girerlerken görürsün.” (Bakara 222)

Şimdi de muzari fiile dair günlük konuşma cümlelerine bakalım:

يَذْهَبُ النَّجَّارُ اِلَى السُّوقِ اَلْآنَ

Marangoz şimdi çarşıya gidiyor.

تَكْتُبُ عَائِشَةُ الدُّرُوسَ كَلَّ يَوْمٍ

Aişe her gün dersleri yazar. 

سَنَلْعَبُ الْكُرَةَ غَدًا

Yarın top oynayacağız.

تَجْلِسُ الْعَائِلَةُ فِى الْحَدِيقَةِ

Aile bahçede oturuyor. 

يَفْهَمُ التَّلاَمِيذُ الدَّرْسَ

Öğrenciler dersi anlıyor.

Şimdi de cümle tahliliyle beraber muzari fiile bakalım:

تَجْلِسُ أُسْرَةُ عَلِىٍّ تَحَتَ الشَّجَرَةِ  “Ali’nin ailesi ağacın altında oturuyor.” Bu cümlede “تَجْلِسُ” fiildir. “أُسْرَةُ” ise faildir. “أُسْرَةُ عَلِىٍّ” kendi içinde ise: “أُسْرَةُ” muzaf; “عَلِىٍّ” ise muzafun ileyhtir… “تَحَتَ” ise mef’uldür. “تَحَتَ الشَّجَرَةِ” kendi içinde ise: “تَحَتَ” muzaf; “الشَّجَرَةِ” ise muzafun ileyhtir…

تَجْلِسُأُسْرَةُ عَلِىٍّ تَحَتَ الشَّجَرَةِ  Ali’nin ailesi ağacın altında oturuyor.

mef’ul         fail       fiil

أُسْرَةُعَلِىٍّ

 Muzafun ileyh  muzaf

تَحَتَالشَّجَرَةِ

  Muzafun ileyh  muzaf

يَرْفَعُ اِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ “İbrahim temelleri yükseltiyor.” Bu cümlede “يَرْفَعُ” fiildir. “اِبْرَاهِيمُ” ise faildir. “الْقَوَاعِدَ” ise mefuldür.

يَرْفَعُاِبْرَاهِيمُالْقَوَاعِدَ   İbrahim temelleri yükseltiyor.

 mef’ul    fail      fiil

Bu örneklerden sonra şimdi geldi testimize. Bakalım muzari konusunu ne kadar iyi öğrendiniz. Hazırsanız başlayalım:

1- Muzaraat harfleri bu şıklardan hangileridir?

A-  ا  ت ك ن      B- ا  ت ى ن       C-   ا  ت ى س  

Doğru cevap B

2- Şu ifadelerden hangisi doğrudur?

A- Muzari fiil şimdiki zaman demektir.

B- Muzari fiil şimdiki, geniş ve gelecek zaman demektir.

C- Muzari fiil geniş zaman demektir.

Doğru cevap B… Muzari fiil şimdiki, geniş ve gelecek zaman demektir.

3- Bu kelimelerden hangisi “gidiyoruz” anlamına gelir?

A-  تَذْهَبُ    B- يَذْهَبُونَ    C-   نَذْهَبُ  

Doğru cevap C

4- Bu kelimelerden hangisi müzekker için “onlar biliyorlar” anlamına gelir?

A-  يَعْلَمْنَ      B- يَعْلَمُونَ    C-  تَعْلَمُونَ  

Doğru cevap B

5- Bu kelimelerden hangisi müennes için “onlar biliyor” anlamına gelir?

A- يَعْلَمْنَ    B- تَعْلَمْنَ   C- يَعْلَمْنَ  

Doğru cevap C

6- Bu kelimelerden hangisi müzekker için “siz biliyorsunuz” anlamına gelir?

A-  تَعْلَمُونَ    B-  نَعْلَمُ    C- تَعْلَمْنَ  

Doğru cevap A

7- Bu kelimelerden hangisi müennes için “biliyorsun” anlamına gelir?

A-  تَعْلَمُ     B-  نَعْلَمُ     C- تَعْلَمِينَ  

Doğru cevap C

8- Sülasi fiilin muzaraat harfinin harekesi hangisidir?

A- Fetha  B- Kesra  C- Damme  

Doğru cevap A Fetha

9- Rubai fiilin muzaraat harfinin harekesi hangisidir?

A- Fetha  B- Kesra  C- Damme  

Doğru cevap C damme

10- Hangisi muzari fiilin başına gelirse “yakın gelecek zamanı” ifade eder?

A- سَ    B- سَوْفَ    C- اِنَّ  

Doğru cevap A

Arapçada Muzari Fiil dersimizin sonuna geldik. Bu dersi yüzde yüz öğrendiğinizde bir sonraki dersimize geçebilirsiniz. Bir sonraki derste görüşünceye kadar Allah’a emanet olun. Essalamu aleyküm

Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!