Genel anlamı üzerinden ise med harfleri ile birlikte Elif harflerinin öne çıkan sıralaması doğrultusunda ayrı yazılması şeklinde anlatmak mümkün. Bu durum Arapça üzerinden yapılan bir dilbilgisi kuralı şeklinde ön plana çıkar. Özellikle hata yapmadan kelimeleri ve cümleleri doğru yazmak için unsur önemlidir.
Medd-İ Munfasıl Nedir?
Arapçada Med harflerinin ardından Elif harfleri gelir. Böylece bu harfler ayrı kelimelerde bulunur ise o vakit meddi munfasıl olur. Yani ayrı med anlamı olarak ifade edildiğini söylemek mümkün. Bu bağlamda Harfi med ile birlikte sebeb-i Med şeklinde bilinen hamze, ayrı olarak yazılması anlamı taşımaktadır. Bu bağlamda son harf med harflerinden biri ile noktalanır.
Böyle cehalet harekeli elif olan başka bir kelime bir harf geldiği zaman ise meddi munfasıl olmuş olur. Genelde Med harflerinin arkasından hamze gelmektedir. Böylece Med harfi ile beraber hamze harfi bir arada olduğu vakit yine aynı şekilde meddi munfasıl durumu ortaya çıkar.
Diğer bir ifadeyle kelimenin son harfinde Med harfi yer alır. Arkasından gelen kelimenin ilk harfi s Hamza olarak öne çıkar. Sonuç olarak bu durum meddi munfasıl etkisini ortaya çıkarır.
Medd-İ Munfasıl Örnekleri Hangileridir?
Meddi munfasıl üzerinden birçok farklı örnek ele almak mümkün. Elbette bu konuda örnek alırken Arapça üzerinden harfler eşliğinde kelimeler oluşturulmaktadır. Bu kelimeler doğrultusunda Med harfi ile birlikte Elif harfleri ve hamze harfleri doğrusunda sıralama gerçekleşir.
- يَٓا اَيُّهَا
Yukarıda verilen örnekte ilk kelimedeki sonak Elif, med harfi olarak öne çıkar. Hemen arkasından gelen kelimenin ilk harfi ise Hamze harfidir. Bu bağlamda neydi harfi ile beraber hamze harfi ayrı kelimeler üzerinden ele alınır.
Bu durumda Sonuç olarak meddi munfasıl ortaya çıkmaktadır. Söz konusu okuma olduğu zaman ise, 4 elif miktarı uzatmak suretiyle kelime ve kelimeler okunur. Aynı zamanda bu konuda birçok farklı örnek ele almak ve yazmak mümkün.
- فَلاَ تُزَآُّوا اَنْفُسَكُمْ
- وَمَا اَنْزَلَ
- ياَ اَيُّهَا
- رَبَّنَاۤ اِنَّكَ
Bu şekilde yukarıda öne çıkan kelime ve kelime gruplarını da olduğu gibi meddi munfasıl meydana gelmektedir.
Med Harfleri
Üstünden sonra harekesiz elif, ötreden sonra harekesiz vav, esreden sonra harekesiz ye varsa uzatma (Med) yapılır. Uzatmayı gerçekleştiren bu harekesiz (ي و ا) harflere de Uzatma Harfi (Harf-i Med / Med Harfi) denir.
Temel uzatma ölçüsü 1 elif miktarı (bir parmak kaldıracak kadar veya elif diye iki heceyi söylecek kadar saniye) dir.
Medd-i Tabi (Doğal (Kısa) Uzatma)
Uzatma harflerinden sonra fazla uzatma sebebi olan hemze, cezim, şedde yoktur. Zamir ve kural dışı uzatmalar da bu tanımdadır. (Kural Dışı Uzatmalar : Kelime altında med yazarsa uzatılır, kasır yazarsa uzatılmaz)
Uzatma Ölçüsü : 1 elif miktarıdır.
Medd-i Muttasıl
Uzatma harflerinden hemen sonra fazla uzatma sebebi olan kısa hemze vardır. Hemze, uzatma harfi ile aynı kelimede yan yanadır.
Uzatma Ölçüsü : Yavaş okuyuş (4 elif), Orta okuyuş (3 elif), Hızlı okuyuş (2 elif)
Medd-i Munfasıl
Uzatma harflerinden hemen sonra fazla uzatma sebebi olan uzun hemze vardır. Hemze, uzatma harfi ile ayrı kelimede yan yanadır.
Uzatma Ölçüsü : Yavaş okuyuş (4 elif), Orta okuyuş ( elif), Hızlı okuyuş ( elif)
Medd-i Lâzım
Uzatma harflerinden hemen sonra fazla uzatma sebebi olan cezim veya şedde vardır. Cezim ve şedde uzatma harfi ile aynı kelimede ve yan yana olmalıdır. Bu kalıcı cezim ve şeddeye “Sükûnu Lâzım” denir.
Uzatma Ölçüsü : 4 elif miktarıdır.
Medd-i Ârız
Uzatma harflerinden sonraki harekeli harfte durulacaksa duruşta geçici bir cezim oluşur. Bu cezime “Sükûnu Ârız (Duruş Cezimi)” denir. Uzatılarak birleştirme yapılır.
Uzatma Ölçüsü : Yavaş okuyuş ( elif), Orta okuyuş ( elif), Hızlı okuyuş (1 elif)
Medd-i Lîn
Üstün harekesinden sonra gelen cezimli vav veya cezimli ye harflerine Lîn (yumuşak okunan) harfleri denir. Burada uzatılan hareke değil Lîn harfleridir.
Uzatma Ölçüsü : Yavaş okuyuş ( elif), Orta okuyuş ( elif), Hızlı okuyuş (1 elif)
LamElif : Lam ve Elif harflerinden oluşur. Lam’ın harekesi üstün ise Lââ sesi ile uzatılarak okunur.
Uzatma İptali : Uzatma işlemi gereken yerde harekesiz olan vav, ye, eliften hemen sonra başka harekesiz harfler de bulunursa uzatma iptal olur. Ayrıca uzattıran vav dan sonra gelen harekesiz elifler de okunmaz yokmuş gibi hareket edilir.
Not : Sure başlarındaki hariç Kur’an’da harekesi olmayan harf okunmaz. Kur’an’da sadece şu dört harfin harekesi olmayabilir.
و ى ا ل
Üstün + Harekesiz Elif
İnce harfleri Â, Kalın harfleri A sesi ile uzatır.
Esre + Harekesiz Ye
İnce harfleri İ, Kalın harfleri Iİ şeklinde geçiş yaparak uzatır.
Dik Esre : Uzatılan esredir. Esreden sonra harekesiz ye gelirse bu esrenin uzatılacağını hatırlatmak için dik yazılır.
Ötre + Harekesiz Vav
İnce harfleri UÜ arası bir ses ile, Kalın harfleri U sesi ile uzatır.
Dik Üstün
Uzatılan üstündür. Kalın harflerde A, ince harflerde  sesiyle uzatılır. Dik üstünden sonra harekesiz Vav veya Ye gelirse, bunlar okunmazlar. Bu Vav ve Ye yokmuş gibi hareket edilip atlanırlar. Ra kalındır.
Uzun Süreli Uzatma
Kısa süreli uzatılan yerlerde harekesiz olan vav, ye, eliften hemen sonra kısa veya uzun hemze (harekeli elif) gelirse uzatma süresi 4 elif ( saniye) olur. Kolaylık olması açısından uzatılan yere med (uzatma işareti) konur.
Uzun Süreli Uzatarak Birleştirme
Kısa süreli uzatılan yerlerde harekesiz olan vav, ye, eliften ve dik üstünden hemen sonra birleştirme işareti olan şedde ve cezim gelirse hem uzun süre uzatılır hem de birleştirme yapılır. Kolaylık olması açısından uzatılan yere med (uzatma işareti) konur. Uzatarak birleştirme genelde üstün + elif + şedde şeklindedir.
Med (Uzatma) Harfleri:
(واى): Kısaca VÂY harfleri dediğimiz harekesiz harflerdir. Bir önceki harfi
iki hareke miktarı uzatırlar. Buna Medd-i Tabii diyoruz.
Med Sebepleri:
Bazı durumlar vardır ki, daha fazla uzatmayı gerektirir. Buna kısaca Sebebi Med (Uzatma sebebi) denir ve iki tanedir.
monash.pw
2.Sükûn
Med Ölçüleri:
*Sebebi Med bulunmaksızın, sadece med harfinin olduğu durumlarda, uzatma ölçüsü sabittir ve kullanılan en yaygın birim, 1 Elif miktarıdır. Bu miktarın zaman değeri olarak karşılığı ise iki harekenin tam manasıyla telaffuzunda geçen süredir. Yani iki hareke= 1 Elif miktarıdır.
*Aslî Med ölçüsü olarak kabul gören 1 Elif miktarı, Kasır mertebesinin ölçüsüdür. En kısa med mertebesi olarak kullanılan Kasır, bu anlamda hiç uzatmamak değil, aksine 1 Elif miktarı uzatmak demektir.
*Med harflerinden sonra, hemze veya sükûn gelmesi nedeniyle daha fazla uzatmayı gerektiren ve genel olarak Ferî Medler dediğimiz Med çeşitlerinde kullanılan ölçülerin yorumlanması da şu şekildedir:
Bu ilimle meşgul olan alimlerin bir kısmı, Kasır üzerine ilâve edilen her Elif miktarını yine 2 Hareke ile ifade ederken, bir kısmı da Hareke ölçüsünü kullanmayıp, onun yerine Hareke değerindeki her kademeyi, Elif olarak ifade etmeyi tercih ettiler. Bizde de, bilinen yaygın uygulama bu şekildedir. Değişen şey, sadece, hareke yerine Elif teriminin kullanılması olmuş fakat zaman değeri değişmemiştir. Buna göre kullandığımız Med mertebeleri ve ölçüleri şöyledir:
Kasır : 1 Elif = 2 Hareke
2 Elif = 3 Hareke
Tevassut: 3 Elif = 4 Hareke
4 Elif = 5 Hareke
Tul : 5 Elif = 6 Hareke
Med Çeşitleri:
*Med harfinden sonra Hemze veya Sükûn gelmezse, Med harfinin tabiatı gereği 1 Elif miktarı uzatıldığını ve buna Aslî Med dendiğini gördük. Bir diğer adı da
Meddi Tabii dir. ( نُوحِيهَا ) örneğinde her üç harfin de arka arkaya, üç Meddi Tabii yi gerçekleştirdiğini görüyoruz.
Medleri uzatma sebebine göre iki grupta toplayabiliriz:
monash.pw Hemze olan Medler.
monash.pw Sükûn olan Medler.
Sebebi Hemze olan Medler:
اَلْمَلٰـۤئِكَةُ سِۤئَ سُوۤءَ
gibi.
Kasırla okumak caiz değildir. 4 Elif miktarı uzatılır.
( بِمَاۤ أُنْزِلَ قَالُوا اٰمَنَّا إِنِّىۤ أَخَافُ ) gibi.
Kasırla okumak caiz olmakla birlikte beraberinde dikkat edilmesi gereken bazı ek bilgiler gereklidir. Bunlar detay bilgiler olduğu için buraya almıyoruz. Meddi Munfasıl 4 Elif miktarı uzatılır.
*Hemze, harekeli Elif ( ِاَ ُ ) veya ( ء ) şeklinde yazılabilir. Daha önce, Harflerin Bitişmesi konusunda bütün şekillerini görmüştük.
*Arapça bilmeyenlerin bitişik ve ayrı kelimeleri tanımasında zorluk olabilir. Bu nedenle Meddi Muttasıl ve Munfasılı birbirinden ayırt edebilmek için, ülkemizde yaygın olan Kurân nüshalarında görülen ve pratikte kolaylık sağlayacak şu hususa dikkat edilebilir:
*Harfi Medden sonra gelen Hemze ( ء ) şeklinde yazılmışsa Meddi Muttasıl,
( ِاَ ُ ) şeklinde yazılmışsa, Meddi Munfasıldır.
Sebebi Sükûn olan Medler:
*Bir harfte, Cezim veya Şeddenin bulunması, onun sükûn işareti taşıdığını gösterir. İlki cezimli, ikincisi harekeli aynı iki harf, birlikte tek harf olarak Şedde ile
gösterildiğinden, o da sükûn işareti olarak kabul edilir.
( لْ + لِ = لِّ
Bir kelime sonunda sükûn ya lâzımî olur, ya da arızî olur.
Lâzımî olması demek geçildiğinde ve durulduğunda değişmeyen, sabit kalan sükûn demektir. Bu yüzden en kuvvetli med sebebidir.
Ârızî sukûn ise; Geçiş halinde yokken, durulduğunda, vakıf gereği ortaya çıkan sükûndur.
Meddi Lâzımın, kelimede veya harfte oluşmasına ve sükûn işaretine göre çeşitli tanımlamalar yapılır. Buna göre;
( وَلاَالضَّاۤلِّينَ ) gibi.
( اۤلْئٰنَ ) gibi.
bir okuyuş için gereklidir. ( الۤمۤ Elif Lâm Mîm) Görüldüğü gibi, ( أَلِفْلاَمِّيمْ ) şeklinde okurken, Lâm harfinin ortasındaki uzatma harfi Elif ve Lâm ile Mîm harfi
arasında, bitişmeden dolayı ortaya çıkan şedde, telaffuzda belirgindir. İşte, Meddi Lâzımın harfte şedde ile oluşmasından dolayı, Meddi Lâzım Harfi Musakkale denmiştir.
*Yukarıda geçen isimlendirmeleri ezberlemek, pratikte çok önemli değildir. Önemli olan meddi lâzımı tanıyabilmek ve gereğini yerine getirmektir.
Bütün meddi lâzım çeşitleri, en az meddi muttasıl kadar uzatılmalıdır. Medde sebeb olması yönüyle, sükûnu lâzım, hemzeden daha kuvvetli olduğundan meddi muttasıldan biraz fazla çekilmesi daha uygundur. 4 veya 5 Elif çekilmelidir.
( اَلْعَالَمِينَ ) gibi.
*Her meddi ârız, geçildiğinde meddi tabîye dönüşür ve sadece 1 Elif miktarı uzatılır.
*Meddi ârız, oluştuğu kelimenin son harekesine göre değişik uzatma ölçüleri ve bazı özel vecihlerle okunur. Şimdi örnekleriyle bunları görelim:
(اَلْمُسْتَقِيمَ) gibi;
*1 den 5 Elife kadar herhangi bir ölçü ile uzatılabilir.
( يَوْمِ الدِّينِ ) gibi;
*Yine 1 den 5 Elife kadar herhangi bir ölçü ile uzatılabilir.
*Ayrıca sadece kasır ile Ravm yapılır.
Ravm: Harekeyi düşük bir perdeden, hafif bir sesle ifade etmektir.
( نَسْتَعِينُ) gibi
*Bu da, 1 den 5 Elife kadar herhangi bir ölçü ile uzatılabilir.
*Sadece kasır ile Ravm yapılır.
*Ayrıca, tercihe göre her uzatma ölçüsü ile İşmâm da yapılabilir.
Burada İşmâm, harfde sükûn üzere durduktan sonra, sessiz olarak dudakları ötre yönünde uzatmak ve böylece adeta harekeye işaret etmektir.
*Meddi ârızda son harf
( ق ط ب ج د ) harflerinden biri ise, kalkaleden dolayı, Ravm ve İşmâm yapılmaz. (Kalkale için ilgili konuya bakınız.)
*Okuyuşta, uygulanması caiz olan bütün meddi ârız vecihleri, hep beraber değil, sadece tercihli olarak biri uygulanır.
Meddi Lîn: Bu medde, uzatma harfleri yerine, Lîn harfleri devreye girmiştir. Lîn harfleri: Öncesi üstünlü olan, cezimli Vâv ( وْ ) ve Ye ( ىْ )dir.
*Lîn harfinden hemen sonraki harfte durulursa meddi lîn olur. ( وَالصَّيْفِ ) örneğinde olduğu gibi.
*Mukattaa harfi olarak Kurânı Kerîmde, iki yerde bulunan, ( عَيْنْ )lardaki sükûn hariç, diğer bütün meddi lîn sükûnları ârızîdir.
*Meddi ârız için geçerli olan bütün vecihler, son harfin harekesine göre meddi lîn için de geçerlidir.
a. Elif:Üstünlü harfi uzatır ve uzatılan harf, kalın harflerden ise kalın (“â” şeklinde), ince harflerden ise ince (“ê” şeklinde ancak imalede olduğu gibi çok ince yapmadan, % 45’lik a’ya doğru meylederek) okunur (peltek ve keskin ze’nin zı’ya, sin’in sad’a, he’nin ha’ya karışmaması için, bu harflerin ince tonda uzatılmasına daha çok itina göstermek gerekir): فَا , بَا , طَا
Not: Aslında burada Arapçada, Türkçedeki gibi, tam olarak “a” ve “e” ayırımı yoktur. Onun için en doğrusu, “a’ya meyilli / a tonunda” veya “e’ye meyilli / e tonunda” okumak gerekir şeklinde söylemektir. İnce harfler, elif ile uzatıldıkları zaman; bir kısmı “â” şeklinde, bir kısmı ise, % 45’lik a’ya doğru meyillendirilerek okunur. Hangi harflerin “â” şeklinde, hangi harflerin ise % 45’lik a’ya doğru meyillendirilerek okunacağını, hocalardan dinleyerek, en doğrusu da Arapların Kuran okuyuşunu dinleyerek öğrenmeliyiz.
b. Vav: Ötreli harfi uzatır ve uzatılan harf, kalın harflerden ise kalın (“u” şeklinde), ince harflerden ise ince (“ü” şeklinde) uzatılarak okunur: كَانُوا , كَفَرُوا , مُوتُوا
c. Ye:Esreli harfi uzatır ve uzatılan harf her zaman ince okunur: فِى , لِى , مِى , قِيلَ
Not:
i) Med harfinden sonra sakin (yani cezimli yahut şeddeli) bir harf gelip de ikisi aynı kelimede bulunursa, bu harf yine çekilerek okunur (uzatma yapıldıktan sonra tenvinli harfe tutturulur): بِضَارِّينَ . Fakat bu sakin harf, med harfi ile aynı kelimede değilse o zaman uzatılmaz: وَلَا الضَّالِّينَ , أُوتُوا الْكِتَابَ
ii) Bazen, med harfi elif veya ye olmadığı halde hareke dik yazılarak, çekilir: لَكِنَّ , لَه ُ, بِهِ
iii) Bazen, üstünlü harf, elif yerine vay veya ye ile uzatılır: زَكَوةٌ
MED HARFLERİ (UZATMA HARFLERİ)
*MED HARFLERİ ŞUNLARDIR (elif waw ye) ا و ي
bu harfler harekesiz bir şekilde geldikleri zamn kendilerinden önceki harfi kısa bir sure uzatmaktadırlar.
1) ا elif harfi med harfi yani uzatma harfi olabilmesi için harekesiz olması gerekir ve bu harften önceki harekesi fetha yani(üstün) olması gerekir
misaller : باَ ب قَا لَ باَ عََ
örneklerde gördüğümüz gibi elif harfi harekesiz olarak geldiği zaman yani bir ses vermeyip sakin olduğu zamn kendisinden önceki sesi harfi uzatmaktadır
baabe gaale baa a gibi ikilediğim harfler uzatılır
2)vav harfi و
med harfi yani uzatma harfi olabilmesi için harekesiz olmalı ve bundan önceki harfin harekesi damme yani(ötre)olmalıdır
misaller: قُو لُو مَكْتُو بْ اَبُو كَ
guulü mektuub ebuuke örneklerinde olduğu gibi vava harfi uzatmaya sebebiyet verir.
3) ي ye harfi med harfi olabilmesi için yine diğer harflerimizdeki özellikler geçerlidir harekesiz olmalı ve kendisinden önceki harfin harekesi kesra yanii(esre) olmalıdır
misaller: رَحِيمْ عَلِيمْ
rahııım aliim örneklerinde de görüldüğü gibi harekesiz harf kendisinden önceki harfi uzatmaktadır .
ALFABE, HAREKE, CEZM, ŞEDDE, MED HARFİ, HEMZENİN YAZILIŞI, KAMERİ VE ŞEMSİ HARFLER
Arap alfabesinde 28 harf vardır. Harfler, kelime içindeki durumlarına göre farklılık gösterir. Harflerin; tek başına, başta, ortada ve sonda olmak üzere 4 yazılış şekli vardır. Harflere ve yazılış şekillerine geçmeden önce şu yazım kurallarına dikkat edelim:
1- Harfler sağdan sola doğru yazılır. Bütün kalem hareketleri sağdan sola doğru olur. Bazı kişiler, bilhassa “be” ve “te” gibi harfleri yazarken soldan sağa doğru yazmaktadırlar. Bu bir yazım hatasıdır. Harfler, sağdan sola doğru yazılmalıdır.
2- ط “tı” ve ظ “zı” harfleri yazılırken, ilk öce alt kısımları yapılmalı ve daha sonra çizgileri çekilmelidir. Yani çizgiler, alt kısımları yapıldıktan sonra konur.
3- Bütün harfler önceki harfler ile bitişirken şu 6 harf kendisinden önceki harf ile bitişmez: ا د ذ ر ز و
4- د “dal” ve ذ “zel” harfleri satır üstünde;
ر “rı” ve ز “zı” harfleri satır altında yazılır.
Yine ل “lam” harfi satır üstünde olur. Ancak ل “lam” harfinin kelime sonundaki yazılışı satır altındadır.
5- ك “kef” harfi kelime başında ve ortasında yazılırken üst çizgileri sonradan yapılır.
6- لا “lamelif” müstakil bir harf olmayıp, lam ve elif harflerinin birleşmesiyle oluşur.
7- Hemzenin yazılışını da özel olarak burada işlemek istiyoruz. Hemze (ء) kelime içindeki yerine göre bazen elif (ا), bazen vav (و), bazen ye (ى) üzerinde ve bazen de tek başına yazılır. Hemzenin yazılışını üç şekilde inceleyebiliriz:
1- HEMZENİN BAŞTA YAZILIŞI:
A- Hemze başta gelir ve harekesi üstün veya ötre olursa elif (ا) üzerine yazılır.
( أَنْتَ ، أَمِينٌ ، أَمْسِ ، أَمْرٌ ، أَيْنَ )
B- Eğer hemze başta gelir ve harekesi esre olursa elif (ا) altına yazılır.
( إِنَّمَا ، إِنَّا ، إِنْ ) kelimelerinde olduğu gibi.
2- HEMZENİN ORTADA YAZILIŞI:
A- Hemze ortada gelir ve önceki harfin harekesi fetha ve kendisi sakin veya fethalı ise elif (ا) üzerine yazılır.
( رَأْسٌ ، سَأَلَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
B- Hemze fethalı veya sakin, önceki harf dammeli ise vav (و) üzerine yazılır.
( مُؤْمِنٌ ، رُؤْيَةٌ ) kelimelerinde olduğu gibi.
C- Eğer hemzeden önceki harf esreli ise “ye” (ى) üzerine yazılır. Ancak ortadaki yazılışta (ى) harfini açıkça göremeyiz. (ى) harfini temsilen sadece dişi “ye” üzerine yazılır.
( بِئْرٌ ، جِئْتَ ، بِئْسَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
D- Eğer hemze, elif (ا) ile zamir arasında fetha ile harekeli olarak gelirse desteksiz yazılır. Eğer ötreli olursa vav (و) ile yazılır. Ve eğer esreli olursa dişi “ye” üzerine yazılır.
( أَعْدَاءَهُ ، أَعْدَاؤُهُ ، أَعْدَائِهِ ) kelimelerinde olduğu gibi.
3- HEMZENİN SONDA YAZILIŞI:
A- Hemze sonda gelir ve önceki harf sakin olursa desteksiz yazılır.
(جَاءَ ، جُزْءٌ ، سَوْءٌ ) kelimelerinde olduğu gibi.
B- Eğer önceki harf harekeli ise, önceki harekeye göre uygun harf üzerine yazılır. Ötreye uygun harf vav (و); üstüne uygun harf elif (ا); esreye uygun harf de ye (ى) dir.
( دَنُؤَ ، قَرَأَ ، هَنِئَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
Daha önce söylediğimiz gibi, Arap alfabesinde 28 harf vardır. Şimdi bu harfleri öğreneceğiz. Harflerin hem yazılışlarına hem de telaffuzlarına dikkat edelim:
Bu bölümüne kadar bazı yazım kuralları ile harfleri tanıdık. Harflerin tek başına, başta, ortada ve sonda yazılış şekillerini öğrendik. Burada şunu özellikle belirtmek istiyorum: Harflerin telaffuzu çok önemlidir. Şimdi bu önemi, örnek kelimelerin telaffuzunu inceleyerek kavrayalım:
Harflerin telaffuzu çok önemlidir. Yanlış telaffuz edilen harf, kelimenin anlamını etkiler ve değiştirir. Mesela Arapçada üç farklı “s” sesi vardır: Keskin se س , peltek s ث ve sad ص harfi. Sad harfiyle yazılan صَوَاب (sava:b) “doğru” manasında iken; peltek se ile yazılan ثَوَاب (seva:b) “sevap” manasındadır. Ya da sad harfiyle yazılan صَيْف (sayf) “yaz mevsimi” manasında iken; sin ile yazılan سَيْف (seyf) “kılıç” manasındadır. Ya da خ “hı” harfiyle yazılan خَلَقَ “yarattı” manasında iken; ha ile yazılan حَلَقَ “traş etti” manasındadır.
Misalleri çoğaltmak mümkündür. Biz bu kadar misalle yetiniyor ve diyoruz ki: Harf telaffuzlarına dikkat etmeli ve manayı bozacak şekilde telaffuzları değiştirmemeliyiz.
Şimdi, sizler ile yazım testi yapacağız. Yan yana yazılan harflerin nasıl birleşeceğini öğreneceğiz. Sizden istediğimiz şey: Harfleri biz birleştirmeden önce sizlerin birleştirmeye çalışması ve daha sonra biz birleştirdiğimizde, doğru birleştirip birleştirmediğinizi kontrol etmenizdir. Hazırsanız başlayalım:
ت ب ا ر ك | ص ر ا ط | م ا ل ك | ا ل ن ا س |
تبارك | صراط | مالك | الناس |
ي ك ذ ب ون | ا ل م ف ل ح ون | ا ل ع ا ل م ي ن | م خ ت ل ف و ن |
يكذبون | المفلحون | العالمين | مختلفون |
Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!
Şimdi de farklı bir teste geçelim: Şimdi sizlere farklı kelime yazılışları göstereceğiz. Sizden istediğimiz şey, hangi yazılışın doğru olduğunu bulmaya çalışmanız. Hazırsanız başlayalım: Evet, bu 3 kelimeden hangisinin yazılışı doğru:
1. ÖRNEK | الإن سان | الحم د | الصيف |
2. ÖRNEK | يشعرون | الع قاب | ال مهاد |
3. ÖRNEK | فئت ين | القناطير | الأن هار |
4. ÖRNEK | معرض ون | حب طت | مطهرة |
Ve şimdi de son sorumuz: Kendinden sonraki harfle bitişmeyen harfler, bu dizilişlerden hangisidir?
ا د ذ ر ز و | ط د ذ و ر ز | ا س د ذ ر ز |
HAREKE
Şimdi hareke konusuna geçeceğiz. Kuran-ı kerimi okumasını bilenler elbette harekeleri tanıyordur. Bizler, bilenlere tekrar mahiyetinde, bilmeyenlere ise öğretmek için hareke konusunu burada işliyoruz. Hazırsanız başlayalım:
Hareke: Harfleri okumamıza yarayan işaretlere denir. Alfabe, Türkçedeki sessiz harflere karşılık gelirken; harekeler ise sesli harflere karşılık gelir. 3 hareke vardır: fetha yani üstün; kesra yani esre; ve damme yani ötre.
Fetha: Harflerin üzerine, sağdan sola eğik olarak yazılır. e, a sesi verir. Şimdi üstün için şu örnekleri inceleyelim:
جَعَلَ ، خَلَقَ ، غَفَرَ ، نَصَرَ ، صَدَقَ
bu kelimelerdeki bütün harflerin harekesi üstündür.
Kesra: Harflerin altına, sağdan sola eğik olarak yazılır. ı, i sesi verir. Kesra için de şu örnekleri inceleyelim:
غَضِبَ ، رَضِيَ ، عَمِلَ ، وَسِعَ خَشِيَ
Bu kelimelerin orta harflerindeki harekeler kesradır.
Damme: Harflerin üzerine, küçücük bir vav şeklinde yazılır. u, ü sesi verir. Damme için de şu örnekleri inceleyelim:
فُتِحَ ، ذُكِرَ ، كُتِبَ ، ذُبِخَ ، وُضِعَ
Bu kelimelerin baş harflerindeki harekeler ötredir.
Cezm: Üzerinde bulunduğu harfi, kendinden önceki harf ile bağlayan, küçük daire şeklindeki işarettir. Şimdi de cezm için şu örnekleri inceleyelim:
مِنْ ، قَدْ ، عَنْ ، هَلْ ، كُنْ
bu kelimelerin son harflerinin harekesi cezmdir.
Şedde: Üzerinde bulunduğu harfi, iki kere okutan ve önceki harfe bağlayan işarettir. Sağdan sola doğru yazılır. Şimdi de şedde için şu örnekleri inceleyelim:
ثُمَّ ، اِنَّ ، اِلاَّ ، لَعَلَّ ، اَنَّ
Bu kelimelerin son harfleri şeddelidir. Şimdi de cezm ve şeddeyi, fiil örneklerinde inceleyelim:
عَذَّبَ ، يُحِبُّ ، اَعَدَّ ، قَدَّمَ ، حَرَّمَ | اَنْزَلَ ، اَحْسَنَ ، اَفْصَحَ ، يُوَسْوِسُ ، اَصْبَحَ |
Tenvin: İsimlerin sonunda bulunan ve “n” sesiyle kelimeyi bitiren çift harekelerdir. Tenvin üç tanedir:
Fethatân: İki üstün demektir. Kelimeyi “-en, -an” sesiyle bitirir. Eğer İsim, yuvarlak te (ة) veya hemze (ء) ile bitmezse, iki üstün(ا) ile birlikte yazılır. Şimdi iki üstün ile ilgili örnekleri inceleyelim:
كَثيرًا ، قَرْيَةً ، جَمِيعًا ، اَزْوَاجًا ، كِتَابًا ، مَاءً ، مَدْرَسَةً
Kesretân: İki esre demektir. Kelimeyi “-in, -ın” sesiyle bitirir. Şimdi de iki esre ile ilgili örnekleri inceleyelim:
شَدِيدٍ ، هَدِيَّةٍ ، قُوَّةٍ ، يَوْمٍ ، بَعْضٍ
Dammetân: İki ötre demektir. Kelimeyi “-un, -ün” sesiyle bitirir. Şimdi de ötre ile ilgili örnekleri inceleyelim:
فِتْنَةٌ ، حَسَنَةٌ ، جُنَاحٌ ، سَمِيعٌ ، مُصِيبَةٌ
Şimdi de Med, yani uzatma harflerini öğrenelim: Med harfleri üç tanedir. Elif, vav ve ye. Bu harflere aynı zamanda illet harfleri de denir. Arapçada bazı durumlarda kelime içindeki harfler uzatılarak okunur. Bunun için gerekli olan şartlar vardır: Med harfinin uzatarak okutabilmesi için, harekesiz gelmesi şarttır. Ayrıca, eliften önceki harfin üstün; “vav”dan önceki harfin ötre; Ve “ye”den önceki harfin de kesre olması gerekir. Şimdi de med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim: ilk önce “elif” med harfinin örneklerine bakalım:
كَانَ ، غَالِبَ ، جَاهَدَ ، قَالَ ، جَاءَ
Şimdi de “vav” med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim:
يَقُولُ ، يُعْجِزُونَ ، اُوتِىَ ، اَعُوذُ ، يَصُدُّونَ
Şimdi de “ye” med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim:
يُرِيدُ ، نُزِيقُ ، تَجْرِى ، اَلَّذِينَ ، يَمِيزُ
Med harfleri olan elif, vav ve ye’den başka, elif gibi uzatan ve elif gibi görev yapan bir de elif-i maksure dediğimiz, Kelimenin sonunda “ye” şeklinde görülen bir elif vardır. Bu “ye” harfinin elif-i maksure adını alması için; kelime sonunda olması ve fetha ile harekeli harften sonra sakin olarak gelmesi gerekir.
كُبْرَى ، سَلْمَى ، طُوبَى
Kelimelerinde olduğu gibi. Bu kelimelerin son harfi, kendinden sonra elif varmış gibi uzatılır. Şimdi de şu kaidelere bir daha dikkat edelim:
1- İki üstün –yuvaralak te ve hemze ile bitmeyen isimlerde- elif harfiyle birlikte yazılır. İki ötre ve iki esre ile biten isimler ise elifsiz yazılır.
2- Yuvarlak ة “te” ile biten isimlerde ise iki üstün elifsiz yazılır.
3- Ayrıca, öncesinde uzatma harfi olan hemze yine elifsiz yazılır.
Şimdi sizlere test edeceğiz. Testteki amacımız hem anlama yüzdenizi ölçmek hem de konuyu pekiştirmek. Soruların tamamına ilk seferde doğru cevap vermek zorunda değilsiniz. Önemli olan kendinizi ölçmeniz ve sorunun doğru cevabını öğrenmeniz. Hazırsanız testimize başlayalım:
1- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde hem fetha hem de cezm kullanılmıştır:
عَمِلَ ، جَعَلَ ، لَيْسَ
Evet, doğru cevap لَيْسَ
2- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde hem damme hem de şedde kullanılmıştır:
يُحِبُّ ، أَنْزَلَ ، أَعَدَّ
Evet, doğru cevap يُحِبُّ
3- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde meddi harf olarak elif kullanılmıştır?
عَذَّبَ ، جَاهَدَ ، أُوتٍيَ
Doğru cevap جَاهَدَ
4- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde med harf olarak vav kullanılmıştır?
يَقُولُ ، لَعَلَّ ، عَنْ
Doğru cevap يَقُولُ
5- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde meddi harf olarak ye kullanılmıştır?
جَاءَ ، يُعْجِزُونَ ، كَثِيرًا
Doğru cevap كَثِيرًا
Şimdi kameri ve şemsi harfler konusuna geçeceğiz. Kameri ve şemsi harfleri bilmek, Arapça yazabilmek için çok önemlidir. Bu sebeple, bu konuya çok dikkat etmelisiniz. Şimdi dersimize geçelim:
KAMERİ VE ŞEMSİ HARFLER
Arap alfabesinde harfler iki çeşittir: 1- Kamerî harfler 2- Şemsî harfler. Şimdi Kamerî harfleri inceleyelim:
KAMERÎ HARFLER: 28 harfin 14 tanesi kameri, 14 tanesi de Şemsî harflerdir. Harflerin bu şekilde adlarının bilinmesi, isim cinsi kelimelerde, kelimenin başına harf-i tarif denen “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam”ın (ل) okunup okunmayacağını belirler. “el” (ال) takısının isme kattığı anlam, “Marife-Nekra” konsunda detayıyla işleneceğinden burada bu bahse girmiyoruz. Kameri harfler ile başlayan bir ismin başına “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam” (ل) cezimlenmek suretiyle açığa çıkarılır. Yani “lam” okunur.
اَلْحَمْدُ ، اَلْكَافِرُونَ ، اَلْوَسْوَاسُ ، اَلْعَصْرُ
Kelimelerinde olduğu gibi, “lam” harfi cezimlenerek okunur. Kameri harfler şunlardır:
ا ، ب ، ج ، ح ، خ ، ع ، غ ، فَ ، قَ ، كَ ، م ، وَ ، ه ، ى
Bu harfleri kolay ezberlemek için, bu harflerden şu iki cümle oluşturulmuştur:
اَبْغِ حَجَّكَ وَ خَفْ عَقِيمَهُ
ŞEMSÎ HARFLER:
Şemsi harfler şu harflerdir:
تَ ، ث ، د ، ذ ، ر ، ز ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ل ، ن
Şemsî harfler ile başlayan bir ismin başına “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam” (ل) okunmadan direk kelimenin ilk harfi olan şemsî harfe geçilir. Şemsî harfin üzerine şedde konur.
اَلشَّمْسُ ، اَلنَّاسُ ، اَلرَّحِيمُ ، اَلتَّوَّابُ ، اَلرِّزْقُ
Kelimelerinde olduğu gibi, “lam” harfi okunmayarak, kendinden sonra gelen harf şeddeli şekilde okunur. Ayrıca başında elif-lam takısı bulunan isimlerin sonundaki tenvin kalkar.
Şimdi de şemsi ve kameri harflerin testini yapalım. Bizler size bir harf söyleyeceğiz, sizler bu harfin şemsî mi yoksa kameri mi olduğunu söyleyeceksiniz. Hazırsanız başlayalım:
ب ? Kameri /ر ? Şemsi / م ? Kameri / ط ? Şemsi / ن ? Şemsi / و ? Kameri / س ? Şemsi / ج ? Kameri / ك ? Kameri… ve son olarak: ل ? Şemsi
Birinci dersimizin sonuna geldik. Bu derste: Alfabeyi, harflerin telaffuzunu, harekeyi, hemzenin yazılışını, meddi, tenvini, kameri ve şemsi harfleri öğrendik. Ve sakın bu derste öğretilen bilgileri tam manasıyla öğrenmeden bir sonraki derse geçmeyin. Bir sonraki derste görüşünceye kadar, Allaha emanet olun. Essalamu aleyküm.