Merkez Bankası Reeskont Kredisi Nedir

Reeskont kredisi, merkez bankalarının geleneksel para politikası araçlarından biri olurken, reeskont kelime anlamı olarak ‘iskonto’ demektir. Şimdi daha detaylı anlatmaya çalışalım.

Reeskont bir bankanın, elinde bulundurduğu ve henüz ödeme zamanı gelmemiş senetleri bir başka bankaya iskonto ettirmesi yani kırdırması anlamına gelirken; reeskont kredisi ise, ihracatçılara ve döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) kaynağından kullandırılan uygun maliyetli, ihracat taahhütlü kredi işlemleridir.

Kredilerin vadesinde geri ödemesi döviz üzerinden gerçekleştiği için, Merkez Bankasının döviz rezervlerine katkı sağlanmaktadır.

Reeskont kredilerinden kimler faydalanabilir?

Reeskont kredilerinden ihracatçılar, ihracata yönelik mal üreten imalatçı şirketler, yurtdışı müteahhitler, uluslararası fuarcılık yapan şirketler, döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyet icra eden şirketler faydalanabilir.

Reeskont kredileri, 360 güne kadar vadelendirilebilinirken; para birimine göre kaynak maliyeti Euribor veya USD Libor olarak belirlenmiştir.

Etiketler

Bankaların elinde vadesi henüz gelmemiş olan senetler bulunabilir. Bu senetlere bağlı olan alacaklar ve borçlar asıl değerlendirileceği günde gerçek değerlerine indirgenebilir. Bu indirgeme işlemine reeskont denir. Senedin vade tarihi gelene kadar geçen süreye denk gelen faizi de içeren bir işlemdir. Merkez bankalarının şartlarını kendisi belirlemek şartıyla çeşitli senetleri iskontoya tabi tutarak yani re-iskonto yaparak, reeskont penceresi altında para politikası uygulamalarında kullandıkları bir araçtır.

Reeskont nedir?

Reeskont vade tarihi henüz gelmemiş olan senetleri elinde bulunduran herhangi bir bankanın bu senetleri vade günündeki asıl değerlerine indirgenmesi için yapılan bir işlemdir. Kısa tanımı ile bir yeniden iskonto ediştir. İngilizce bir terimdir. İskonto yolu ile eldeki vadesi gelmemiş senetleri nakit paraya çevirmek için kullanılır.

Reeskont faizi nedir?

Reeskont işlemi Türk lirası karşılığında döviz verilen bir tür kredidir. Merkez Bankasına döviz geliri sağlamaya yarar. Reeskont için tutar hesaplanırken faiz oranları kısa dönemli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranıdır. Avans ve reeskont işlemleri Merkez Bankası Kanunu’nun 45. maddesi gereğince gerçekleştirilir. Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından reeskont faiz oranı yıllık olarak belirler ve her yeni dönemde farklı oranlar için açıklama yapılır. Reeskont kredisi hesaplama işlemi için belirli bir formül kullanılır. Reeskon faiz hesaplama formülü şu şekildedir:

Reeskont miktarı = Normal Değer Faiz Oranı Vade gün sayısı / 36.000 + Faiz Oranı * Gün sayısı

Reeskont avans faizi hesaplama işlemi için bazı internet sitelerinden faydalanabilmek mümkündür. Bu işlem için hazırlanmış olan sitelerdeki ilgili yerlere gerekli bilgiler yazarak hesapla butonuna tıklamak yeterli olacaktır. Reeskont faiz oranı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından açıklanır ve açıklanan oranlar resmî gazetede yayınlanır. Örnek olarak 2022 yılı Ocak ayı için bu 2 Ocak 2022 tarihinde yayınlanan Resmî Gazete’ye göre vadesine en fazla üç ay kalan senetler reeskont edildiğinde iskontosunun faiz oranı yıllık olarak % 14,75 olarak açıklanmıştır.

Reeskont faizi nerelerde uygulanır?

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, reeskont uygulamasında yetkilidir. Sigorta şirketlerinden ya da bankalardan reeskont faizini kabul edebilir. Hem Türk lirası için hem de diğer ülkelerin para birimleri için reeskont yapılabilir. Alacaklı ya da borçlu olma durumu Türk lirası ya da diğer para birimleri ile gerçekleştirilmiş olabilir. Reeskont faizi uygulamasında sorumlu olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasıdır. Merkez Bankası reeskontu hem para politikalarını belirlemek hem de reel piyasayı desteklemek için kullanabilir. Reeskont faizinin uygulandığı bazı durumlar şu şekildedir:

• Merkez Bankası, bazı koşullar ve teminatlara bağlı olarak kabul ettiği bazı senetler için avans verebilir.
• Senetlerin nakit paraya dönüştürülmesi işlemleri sırasında kullanılır. Bu sayede nakit değer ile asıl değer arasında görülen değişiklikleri belirler.
• Para piyasalarındaki arzı etkiler. Para politikalarının belirlenmesi için kullanılır.
• Reeskont uygulaması yetkisi bulunan merkez bankalarının, reel piyasayı desteklemek için de kullandığı bir uygulamadır.
  
  

ANASAYFAYA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ

Merkez bankalarının geleneksel para politikası araçlarından biri reeskont kredileridir. Reeskont kredisi, adı üstünde, bir banka tarafından iskonto edilmiş bir borç senedinin bir merkez bankası tarafından yeniden iskonto edilmesi karşılığında verilen kredidir. Şirket B, şirket A’dan ticari bir alışveriş karşılığında bir borç senedi alır. Paraya ihtiyacı olan şirket B, aldığı borç senedini çalıştığı ticari bankaya götürerek iskonto ettirip (kırdırıp) parasına kavuşur. Piyasaya para sürmek isteyen bir merkez bankası, ticari bankaların borç senetlerini bir kez daha iskonto edebilir (kırabilir) ve bu yolla piyasaya ek likidite sağlamış olur. Merkez bankacılığında en önemli ilkelerden biri, varlıkların olabildiğince kısa vadeli olmasıdır. Bir merkez bankası, reeskont penceresinden piyasaya likidite veriyorsa, reeskont ettiği borç senetlerinin kısa vadeli olmasına dikkat eder. Açık piyasa işlemi yoluyla bankalara para veriyorsa, verdiği paranın kısa vadeli (hatta gecelik) olmasını ister. Bir merkez bankasının varlıkları ne kadar kısa vadeliyse, para politikasında o kadar esnekliği var demektir. Arzu ettiği an daha önce verdiği likiditeyi çekebilecek demektir.

PARASAL TEŞVİK OLDU

1930 yılında çıkan ilk yasa da dahil olmak üzere, bizde de Merkez Bankası’nın vadesine en fazla üç ay kalmış borç senetlerini üç imza taşıması şartıyla kabul etmesi ilkesi getirilmişti: Birinci imza borç senedini veren şirket A’ya ait; ikinci imza borç senedini alıp ticari bankasına iskonto ettiren şirket B’ye ait; üçüncü imza da borç senedini iskonto eden ticari bankanın merkez bankasına borç senedini yeniden iskonto ettirmesi halinde atması gereken imza. Üç imza aranmasının nedeni, borç senedinin arkasında ticari bir ilişkinin olmasını aramaktan kaynaklanıyor. Birçok alanda olduğu gibi, bu alanda da evrensel kurallara uymakta zorlanan Türkiye kendine özgü bir sistem geliştirmekte çok başarılı oldu. Önce, borç senedinin arkasında bir teminat söz konusuysa (örneğin gayrimenkul ipoteği), üç imza şartı askıya alındı. Bir şirketin borç senedi hazırlayıp bankaya vermesi, bankanın da bunu iskonto edip merkez bankasına yeniden iskonto ettirmesinin yolu açıldı. Ardından, üç ay vade az geldi. Her üç ayda bir senetler yenilenerek Merkez Bankası’ndan çok daha uzun vadeli para kullanmanın yolu açıldı. Reeskont penceresi bir para politikası aracı olmaktan çıkıp ucuz faizle ekonomiye parasal teşvik vermenin bir mekanizması haline getirildi.

HASTALIK DEVAM EDİYOR

Merkez Bankası’nın verdiği orta vadeli yatırım kredileri böyle kredilerdi. Para politikasıyla hiçbir alakası yoktu. Olmadığı için de 1991 yılında uygulamadan kaldırılmıştı. Merkez Bankası’nın verdiği orta vadeli reeskont kredilerinin uygulamadan kaldırılması, o dönem için bir devrim olarak nitelendirilebilir. 2000’li yıllarda reeskont kredisi yeniden uygulamaya konulup Eximbank yoluyla ihracatçıların desteklenmesine yönelik kullanılmaya başlandı. Reeskont kredileri bir para politikası aracı olarak değil, teşvik mekanizmasının bir parçası olarak kullanılmaya devam etti. Anlaşılan, reeskont edilen senetlerin vadesinin en fazla üç ay olması şartı fiilen hiçbir öneme sahip olmadığından yasada yapılan bir değişiklikle vade sınırı kaldırılmıştı. Perşembe günü yapılan Merkez Bankası Genel Kurulu’nda da yasada yapılan değişiklik Banka Esas Mukavelesi’ne yansıtıldı. Bütün bunlar şunu gösteriyor: Para basarak teşvik verme hastalığımızdan kurtulabilmiş değiliz.

Reeskont, kısaca tekrar iskonto anlamına gelir. Yani, herhangi bir bankanın elinde bulunan ve daha ödeme zamanı gelmemiş olan senetleri bankanın kendi belirlediği belli başlı şartlar karşılığında merkez bankasına iskonto ettirerek paraya çevirmesi diyebiliriz. Reeskont kredisi ise TL veren, geriye döviz alan bir kredi şeklidir. Reeskont kredileri sayesinde Merkez Bankasına döviz geliri sağlamak amaçlanmıştır. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklama doğrultusunda Türk lirası olarak verilecek reeskont kredilerinin banka tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde kullandırılacağı ifade edilmiştir. Bu doğrultuda belirlenen kurallar şu şekildedir:

• Reeskont kredileri için belirlenen limit 60 bin TL’dir.
• Belirlenmiş olan kredi limitinin 20 bin TL’si Türk Eximbank, 10 bin TL’ si diğer bankalar, 30 bin TL’si ise kamu bankaları tarafından yapılacak kredi kullanımları şeklindedir.
• Firma bazındaki minimum kredi tutarı ise KOBİ’ler için 25 milyon TL, diğer firmalar için 50 milyon TL olarak belirlenmiştir.
• Eximbank haricindeki bankalar aracılığıyla kullandırılacak olan kredilerin asgari %70 tutarı KOBİ’lere verilecektir.
• Aracı bankalardaki komisyon miktarı en az 150 baz puan şeklinde olabilecektir.
• Reeskont kredilerinden yabancı para reeskont kredisi alabilen firmalar ve yurt dışı bağlantısı olup müteahhitlik hizmeti veren firmalar ile uluslararası fuarlara katılan firmalar kullanabilecektir.