Methiye Nedir Edebiyat

methiye nedir edebiyat

kaynağı değiştir]

Methiye (medhiyye) Nedir? Methiye Örnekleri

Methiye sözcüğünün kelime anlamı: “Övme/övgü”; bir kimseyi veya bir şeyi/nesneyi övmek için yazılmış şiir.

Genellikle dönemin padişah, sadrazam vb. devlet adamları, din büyükleri, dört halife gibi önemli şahısları övmek üzere yazılmış şiirlerdir.

Kutsal görülen müesseselere, saraya, köşke, bahçeye, tuğraya, çeşmeye ve daha pek çok nesneye yazılan
methiyeler de vardır.

Methiye aslında kasidelerin övgüye dayalı bölümlerinden birinin adıdır.

Methiyeler genellikle kaside nazım biçimiyle kaleme alınır.

Methiye Örnekleri:

Cevri aşağıdaki beyitte çeşmenin güzelliğinden övgüyle bahseder:

Meger her lûlesi bir çeşme-i dil-cuy- ı cennetdür
İder cari müselsel ab-ı tesnîm-i musaffayı

Cevrî, aşağıdaki beyitte ise İstanbul’un en güzel mesire yerlerinden biri olan Çamlıca’yı över:

Yeryüzünde gülşen-i cennet gibi zînef bulup
Oldı şâhâne mesire dil-küşâ cây-ı safâ

Nedim, aşağıdaki beyitte III. Ahmet’in tuğrasını över; onun gönüller açan güzel bir şekle sahip olduğunu, görenlerin hayran kalıp gözlerini ondan alamadıklarını ifade eder:

Taâlallâh ne tavr-ı hûb u şekl-i dil-güşâdır bu
Ki her bir şivesi hayret verir baktıkça insâne

Methiye Örneği (Şeyhülislâm Yahya Divanından 5. kaside):

Toplam 23 beyit olan bu kasidenin methiyeye ayrılan 13. – 20. beyitler şöyledir:

13
Yakdılar meşalelerin nergislerün gülzârda
Var ise şâh-ı cihân meyl-i çerâgân eyledi
14
Hazret-i Sultân-ı Gâzî Hân Murâd ol şâh kim
Nev-bahâr-ı adli dünyâyı gülistân eyledi
15
Halk-ı ‘âlem sâye-i ‘adlinde hep âsûde-hâl
Ebr-i nisânî gibi ihsânı yek-sân eyledi
16
Yer yüzinde zulmet-i zulmi izâle itmege
Hak te’âlâ tîgini hurşîd-i rahşân eyledi
17
Hazret-i Hak şöyle virdi havi ü kuvvet ana kim
Oldı nâfiz her ne kim emr itdi ferman eyledi
18
Rûbeh-i pür hîleveş kaçdı mukâbil olmadan
Hasm-ı dûna çün hücûm-ı şîr-i garrân eyledi
19
Karşuya bir kerre turmadı mukâbil olmadı
Heybet-i şemşîr-i kahrından hirâsân eyledi
20
Tîg-i kahrından hirâsân oldı baş göstermedi
Didiler havlından âheng-i Horâsân eyledi

Cevri Divanı’ndaki 24. kasidenin methiye bölümü:

Kalemiyye Der-Sitâyiş-i Merhum ve Magfûr Muhammed Paşa Eş-Şehir Bi-Diyârbekrî ‘aleyh’r-rahme

Kasidenin methiyeye geçildiği beyitler şöyledir:

8
Sabıka bir ser ü ser defter-i erbâb-ı kerem
Bir ‘Alî-cûd u Hasen-hulk u güzîn-akrân
9
Bir mühibb-i fukarâ merdüm-i dervîş-nihâd
Bir vefâ-dâr u safâ-bahş-ı kulûb-ı ihvân
10
Merd-i hoş-tâb’u suhan-fehm ü küşâde-meşreb
Yâr-ı erbâb-ı hüner hem-dem-i ehl-i ‘irfan
11
Cem’ olurlardı anun meclisine şâm u seher
Bî-tekellüf eğer a’lâ eğer ednâ yârân
12
Dil-nevâzâne idüp her birine cûd u kerem
Mümkin oldukça iderdi nice lutf u ihsan
13
Cümleden muhlîs-i dîrîne-i sıdk-âvareni
Dâyimâ eyler idi mahrem-i esrâr-ı nihân
14
İttihâd üzre idük fart-ı meveddetle temâm
Şöyle kim olmış idük reşk-fezâ-yı dil ü cân
15
Ne recâ eylesem olurdı yenında makbûl
Ne murâd itsem iderdi anı hâsıl ol ân
16
Kendüye itmiş idüm ehl-i kulûb-ı mâyil
Müteveccihler idi cânibine dervîşân
17
Çün bu ma’nâya anun kalbi şehâdet eyler
Da’vî-i sıdkumt isbâta yeter ol bürhân
18
Hâsılı bu ki bu âyîn bu uslûb üzre
İhtilâf eyledük ol zât ile bir nice zemân
19
Geldi bir dem ki felek döndi murâdınca anun
Oldı devletle emîrü’l-ümârâd 2Î-§ân
20
Vakt-ı devletde yine eyleyüp izhâr-ı vefâ
Dostluk resmine irgürmedi hergiz noksân
21
Lutfınun kankı birin ‘add ideyim zîrâ kim
Bu fâkire olan eltâfına yokdur pâyân
22
Ol melek-sîret ü pâkîze-şîyem kim misli
Gelmedi nakş olalı levh-i vücûda insân
23
Ol cevhân-merd pesendîde-reviş kim eyler
Cümle mülke anı nasb eylese sultân-ı cihân
24
Ol sezâ-vâr-ı hükümet ki gelür hakkından
Cümle mülke anı nasb eylese suItân-ı cihân
25
Ma‘delet-kâr u kerem-pîşe Muhammed Paşa
Kâbil-i feyz-ı hıred kâmil-i sâhib-iz’ân
***

Nedim Divanı’ndaki 8. Kaside Methiye Bölümü:

Tamamı 73 beyit olan Nedim bu kasidesinde methiye bölümünde (35. ve 62. beyitler arası) Damat İbrahim Paşa’yı över. Damat İbrahim Paşa’nın cömertliğinden, temiz meşrepliliğinden, huy güzelliğinden, cesaretinden sıkça bahseder.

İbrahim Paşa’ya Medhiyye Zımnında Hammâmiyye
35
Dedi ki bir iki beytü’l-kasîde kim olmuş
Anunla hazret-i sadr-ı güzîne midhatkâr
36
Cenâb-ı hazret-i destûr-ı âsman-mesned
Ki mihr-i zâtına bir gerd bâliş-i zar-târ
37
Semiyy-i cedd-i resûl-i Huda ki lûtfundan
cihanda âteş-i endûh u gam olur gülzâr
38
Yegâne sihr-ı güzîn-i halîfetü’l- İslâm
Vezîr-İ a’zam u ekram müşîr-i pâk-tebâr
39
‘Alîl-i mihnete cûd u sehâsı habb-ı zeheb
Marîz-i ye’se ‘atâyâsı şerbet-i dinâr
40
Dokunsa çeşmi eğer jeng-beste mir’âta
Yeşil çemen gibi neşv ü nemâ bulur jengâr
45
Zihî o kuvvet-i bâzû ki Hind-i garbîden
Zemine etse eğer nizenin halîde çü mâr
46
Çıkup o demde ser-i nize Hind-i şarkîden
Ederdi sadme-i yelmânı pây-ı râyı figâr
47
Cihan-penâh hidİvâ keremverâ sadrâ
Eyâ vezir-i felek-bârgâh-ı mihr âsâr
48
Sen ol hidiv-i cihânsın kim ahd-i lûtfunda
Nigehbânlık eder âşiyân-ı bülbüle mâr
49
Sen ol yegâne-i devr-i zamânesin ki senin
Nazirin olmadı meşhûd-ı dide-i devvâr
50
Cihânı lûtf u mürüvvetle kâm-rân etdin
Cihânda kim alasın ber-sebîl-i istimrar
51
Bu hüsn-i hulkı ki etmiş Hudâ sana ihsân
Bu baht-ı tâli’i k’etmiş felek sana isâr
52
Mübeşşer ol ki senin’izz ü devlet ü câhın
Olur ziyâde bülend ü medîd leyi ü nehâr
59
Delili olduğı çün hayr-ı ‘âleme sâ’i
Cihânda dâim olur âftâb-ı feyz-âsâr
60
‘Ale’l-husûs ki bu bende-i kerem-diden
Bu çâkerin bu keminen bu ‘abd-ı zâr u nizâr
61
O denlü lutf u kerem gördü hazretinden kim
O lutfu görmedi ebr-i bahârdan gülzâr
62
Nedim kendi kulun kendi müstmendindir
Unutma zerreni ey âftâb-ı feyz-âsâr

Methiye ve methiye örnekleri nedir

Divan edebiyatında bir kimseyi ya da bir devlet büyüğünü övmek için yazılan şiirlere methiye adı verilmektedir. Methiye Divan edebiyatı nazım türlerinden bir tanesidir. Genellikle kaside şeklinde yazılmakla birlikte nadir olarak farklı nazım şekilleri ile yazılmış methiyeler de mevcuttur. Methiyelerin kasidelerden farkı sadece fahriye bölümlerinden oluşmaktadır. Methiye Türk edebiyatında en çok işlenen konulardan bir tanesidir.

Methiyeler tür bakımından ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan ilki padişah, vezir gibi dönemin ileri gelen devlet adamlarını övmek için yazılanlar; diğerleri ise başta Dört Halife olmak üzere din büyüklerini övmek içi kaleme alınanlar.

Yaşayan kimseler için yazılan methiyelerde gerçek payı aranmamaktadır. Şair karşısındaki kişiyi överken ya kişisel menfaat peşinde koşmakta ya da şairliğini ispatlamak için hüner göstermeye çalışmaktadır. Ölüler için yazılan methiyelerde ise bir menfaat söz konusu değildir. Burada şairin söylediği sözler ve hissettiği duygular oldukça samimidir. Divan edebiyatında insan dışındaki varlık ve nesneler için de methiye yazıldığı görülmüştür.

Methiye Örneği

O sultan ki cism-i cihân cânıdır
Zamânın zamân-ı baharıdır.

Şinasi’nin “Büyük Reşid Paşa İçin” yazdığı kasidede bu özellikler açıkça görülür.

Sensin ol fahr-ı cihân-ı medeniyet ki heman
Ahdim vakt-i saddet bilir ebnâ-yı zaman

Sadr-ı millette vücûdun ulu bir mu ’cizedir
Bunu fehm eylemeyen müdrike-i âcizedir

Adl ü ihsânını ölçüp biçemez Newton’lar
Akl ü irfanını derk eylemez Eflâtun’lar

Şem’idir kalbimizin cân ile mâl il nâmûs
Hıfz içün bâd-ı sitemden olur adlin fânûs

Ettin âzâd bizi olmuşiken zulme esir
Cehlimiz sanki idi kendimize bir zencir

ŞİNASİ