Metin Türleri 5 Sınıf Konu Anlatımı

Tüm edebi metinler bir türe sahiptir. Bir metnin türünü ortaya çıkarmak için konusuna, anlatım özellikleri gibi detaylara bakmak gerekir. Metin türlerinin özellikleri birbirinden farklı olduğundan dolayı metnin birden çok özelliğini ele almak önemlidir. 5. Sınıf öğrencilerinin metin türleri konusunda bilgi sahibi olması, genel kültür düzeylerine katkıda bulunur. İşte konuyla ilgili bilinmesi gerekenler…

METİN TÜRLERİ KONU ANLATIMI

Bir amaca bağlı yazılmış her yazının mutlaka metin türlerinden birini örnek teşkil edeceğini unutmamak gerekir. Bu bağlamda metin türlerinin karşımıza çıkma ihtimalinin son derece yüksek olduğunu belirtebiliriz. Metin türlerinin düz yazı ve şiir olmak üzere iki gruba ayrıldığını yazımızın başında belirtmiştik. Şimdi ise konuyu ayrıntıları ile ele alıyoruz.

DÜZ YAZI

Konuşurken kullandığımız dilde dahil olmak üzere, dergilerde, kitaplarda ve gazetelerde okuduğumuz yazılar düz yazılardan oluşur. Düz yazılar duygu ve düşüncelerin cümleler ile ifade edildiği ve içinde uyak ve ahengin bulunmadığı yazılardır.

Düz yazı türleri kendi içinde 3 başlık altına toplanmaktadır. Bunlar;

• Olay,
• Bildirme
• Düşünce (fikir) yazılarıdır.

1.OLAY YAZILARI

Mevcut bir olayın kahramanlar dahilinde yer ve zamanının belirlenerek kurgulanması olay yazıları olarak tanımlanmaktadır. Bu tür yazılarda yaygın olarak öyküleyici anlatım tekniğine başvurulur. Olay yazılarında ayrıntılara yer verilmez. Kişilerin hayatlarının belli ve kısa bir anı ele alınır. Bundan dolayı da 3-5 sayfa yazılardan oluşmaktadır.

a. MASAL: Hayali olayların konu edildiği yazılara masal adı verilir. Eğitici ve öğreticilik özelliğine sahiptirler. Aynı zamanda masallarda evrensel konulara değinilerek bilgilendirici mesajlar verilir. Masallara "Bir varmış bir yokmuş" şeklinde başlanır ve buna en iyi örneklerden biri olarak "1001 Gece Masallarını" vermek mümkündür.

b. HİKAYE: Hikayeler genellikle kısa soluklu eserlerden oluşur. Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayları konu alır. Hikayede yer alan karakter sayısı az olmakla birlikte bu yazılar giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Örnek olarak Rıfat Ilgaz'dan Hababam Sınıfı ve Ömer Seyfettin'den Kaşağı hikaye türleri arasında yer almaktadır.

c. FABL: Bu tür yazılarda sıklıkla kahramanlar bitkiler ve hayvanlardan oluşur. Evrensel konuları içine alan fabl, ders verici niteliğe sahiptir. Yani insan dışı varlıklara insansı özellikler verilir ve onların yaşadıkları olaylar esas alınarak çeşitli dersler verilir.

Ezop, La Fontaine ve Beydeba, dünyada bilinen önemli fabl yazarları arasında yer almaktadır.

Örneğin; Yengeç ana, yavrusunu sürekli uyarıyormuş.

-şunu böyle yapma, bunu böyle yapma! Öyle eğri büğrü yürüme, doğru dürüst yürü!...

Canına tak eden yavru yengeç, anasına şöyle demiş:

-Peki, sen doğru dürüst yürü önümden de ben de yürümek nasılmış öğreneyim!

d. ROMAN: Hikaye ile karıştırılmamalıdır. Çünkü romanlar hem yazı hem de zaman açısından daha kapsamlı ele alınır. Ayrıntılara yer verilir. Toplumların ve fertlerin başında geçmiş ya da geçmesi söz konusu olan geniş zamanlı ayrıntıları ile yazılan yazı türüdür. Aynı zamanda olayla alakalı yer ve zaman belli olup karakter sayısı da daha fazladır.

Oğuz Atay Tutunamayanlar, Halid Ziya Uşaklıgil'in Aşk-ı Memnu romanını örnek olarak vermek mümkündür.

2.DÜŞÜNCE YAZILARI

a. MAKALE: Bir konu hakkında bilgi vermek ya da gerçeğin kanıtları ile birlikte savunulduğu yazıları içerir. Makalenin temelinde fikir yatar. Araştırma ve incelemelere dayalıdır. Makalelere örnek olarak gazete ve dergilerdeki köşe yazıları verilebilir.

b. DENEME: Yazarın kendi düşünceleri ve görüşlerinin yer aldığı, net kurallar ve bilimsel bir gerçeğe dayandırılmayan yazılara deneme yazısı adı verilir.

3. BİLDİRME YAZILARI

a. BİYOGRAFİ: Toplumda oldukça önemli bir yere sahip olan ünlü kişileri tanıtmak amacıyla yazılan yazılar biyografi yazılarıdır. Üçüncü kişiler aracılığı ile tanınmış kişinin yaşamı kronolojik bir şekilde anlatılmaktadır.

b. OTOBİYOGRAFİ: Şahsın kendi yaşamı ile ilgili bilgilere yer verdiği yazı türüdür. Yani kişi kendi ağzından kendi yaşam hikayesini ele alır.

4.ŞİİR

Şiir, ilgi çekici bir dil ile ahenkli mısralar içerisinde duygu, düşünce ve hayallerin aktarıldığı yazı türüdür. Şiir duygu ve sanat öğelerini taşımaktadır. Şiir yazarları yani şairler şiirlerdeki başlık ile anlatılanın uyumlu olmasına bir hayli önem verir.

Olay, düşünce, duygu ve hayalleri sözlü ve yazılı olarak güzel ve sanatlı biçimde anlatan sözlü ve yazılı eserlere edebiyat eseri denir. Olay yazıları, Düşünce yazıları, Haber (bildirme) yazıları, hikaye, masal, fabl. 5. Sınıf Metin Türleri Konu Anlatımı, Metin Türleri Konu Anlatımı , 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı, 5. Sınıf Türkçe.

Metin Türleri

Olay Yazıları

Hikaye(Öykü)

Olmuş veya olabilecek olayları belli bir plan çerçevesi içinde yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüne hikâye (öykü) denir.

– Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.
– Dar bir zaman dilimini kapsar.
– Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.
– Romana göre kısa eserlerdir.
– Karakter sayısı azdır.
– Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
– Kısa soluklu eserlerdir.
– Olay, başlangıçtan sonra doğru giden bir olayın bir anlık parçasıdır.

Masal

Olağanüstü olaylarla süslü, olağanüstü kişilerin başından geçen, zaman ve yer kavramları belirli olmayan hayalî olayların anlatıldığı yazılara masal denir.

– Masalda eğiticilik ve öğreticilik esastır.
– Masallardaki olaylar gerçeğe uymaz.
– Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.
– Masalın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.
– Masallar tekerlemeyle başlar.
– Masaldaki karakterler; cinler, periler, devler ve hayvanlar olabilir.
– Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
– Ulusal konulara yer verilmez, evrensel konular ve mesajlar içerir.

Fabl(Öykünce)

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan özelliği verilerek başlarından geçen olayların insanlara ibret dersi verecek şekilde anlatıldığı kısa yazılara fabl denir.

– Sonunda ders verme amacı güden yazılardır.
– Genellikle hayvanlar ve bitkiler konuşturulur.
– Fabl kahramanları insanlar gibi düşünür, insanlar gibi konuşur ve tıpkı insanlar gibi
davranır.
– Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop, La Fontaine ve Beydeba’dır

Olay, düşünce, duygu ve hayalleri sözlü ve yazılı olarak güzel ve sanatlı biçimde anlatan sözlü ve yazılı eserlere edebiyat eseri denir. Olay yazıları, Düşünce yazıları, Haber (bildirme) yazıları, hikaye, masal, fabl. 5. Sınıf Metin Türleri Konu Anlatımı, Metin Türleri Konu Anlatımı , 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı, 5. Sınıf Türkçe.

Bildirme Yazıları

Mektup

Kişinin, uzaktaki kişilerle haberleşmek, gördüklerini, duygu ve düşüncelerini paylaşmak amacıyla yazdığı yazılara mektup denir. Mektup, konuları ve yazılış amaçları bakımından özel mektup, iş mektubu ve edebi mektup gibi türlere ayrılır. Mektup bir hitapla başlar.

Mektup Yazarken Uyulması Gereken Kurallar

Tarih: Kâğıdın sağ üst köşesine, hitapla aynı sıraya yazılır. Tarihten önce mektubun yazıldığı yer yazılır.
Hitap: Hitap mektubun başlığıdır. Hitap bir iki sözcükten uzun olmamalı, aradaki sevgi, saygı, içtenlik derecesi bu bir iki sözcükte toplanmış olmalıdır. Hitaptan sonra virgül (,) işareti koymayı unutmamak gerekir.
Giriş: Mektubun yazılış nedeni bu bölümde belirtilir. Giriş birkaç cümleliktir.
Gelişme: Mektubun söyleşi bölümüdür. Verilecek haberler, sorulacak sorular bu bölümde yer alır.
Sonuç: Bu bölümde mektup yazılan kimsenin ve tanıyorsak o ailedekilerin durumu, sağlığı sorulur. Kendi durumumuzdan haber veriler. İyi dileklerle mektup bitirilir. Mektubun sağ alt köşesine ad, soyad yazılıp imzalanır. Kâğıt özenle katlanıp zarfa konularak zarf kapatılır.

Dilekçe

Bir isteği belirtmek, bir şikayeti duyurmak, bir konuda blgi vermek veya bilgi vermek amacıyla yazılan başvuru yazısına dilekçe denir.

Düşünce Yazıları

ir toplumu; sosyal, siyasal, bilimsel vb. konularda düşündürmek amacıyla fikri temelleri olan, bir kısmı kişisel düşünceler olurken bir kısmı ispatlanmış gerçeklere dayanarak yazılan yazılara düşünce yazıları denir. Düşünce yazılarında açıklayıcı ve tartışmacı anlatım teknikleri çokça kullanılır. Fikri alt yapısı olan türler olması sebebiyle de düşünceyi geliştirme yollarından sayısal verilerden yararlanma, tanık gösterme, örneklendirme ve karşılaştırmalara sık sık başvurulur.

Şiir

Duygu, hayal ve düşüncelerin bir düzene bağlı olarak, çekici bir dil ve ahenkli mısralar içinde aktarılmasına şiir denir.

– Şiir, bir ana duygu etrafında yazılır.
– Diğer türler gibi şiir de bir plana sahiptir.
– Ancak her ölçülü ve kafiyeli metin, şiir değildir.
– Şiirde “duygu” temel unsurdur ama duygunun dışında “düşünce” ve “hayal” de vardır.
– Şiirde “sanat” ögesi ağır basar. Bu bakımdan şiirde sözcük seçimi öne çıkar. Aslında şiir, sözcüklerin ahenk oluşturacak şekilde bir araya getirilmesinden oluşur.

Her şiirin bir başlığı vardır. Başlığın, şiirde anlatılanlarla uyumla olması gerekir. Şiirde her bir satıra dize (mısra) denir. Şiiri yazarken her dizenin başındaki harf büyük harfle yazılır.

Dört dizelik kümelere kıta (dörtlük) denir. İki dizeden oluşan kümelere de beyit adı verilir.

Şiir yazana şair denir. Halk şiiri yazan ve bunu çalıp söyleyene de ozan denir. Günümüzde ise şair yerine ozan sözü de kullanılmaktadır.