Mimar Sinan Okuma Metni

.. 16.04.2014] 12. “Bu mektup bir insanın, yaptığı işin kalıcı olması için gösterebileceği çabanın insanüstü bir örneğidir. Bu mektubun ihtişamı, modern çağın insanlarının bile zorlanacağı taşın ömrünü bilmesi, yapı tekniğinin değişeceğini bilmesi, 400 sene dayanacak kâğıt ve mürekkep kullanması gibi yüksek bilgi seviyesinden gelmektedir. Şüphesiz bu yüksek bilgiler de o koca mimarin erişilmez özelliklerindendir. Ancak erişilmesi gerçekten zor olan bu bilgilerden çok daha muhteşem olan 400 sene sonraya çözüm üreten sorumluluk duygusudur. Yapıtlarıyla birlikte, kişiliğine de hayran kalmamak elde değil. Umarım birçoğumuza örnek olur.” Kaynak: URL1 13. Yerasimos, tarih araştırmalarının bugüne kadar önemsemediği “efsane” türüne önem verilmesi gerektiğini söylüyor. Bunun, hem mimarlık tarihi hem de “fikirler tarihi” bağlamında özellikle önemli olduğunun altını çiziyor. Bunun için bkz. Yerasimos, Stefanos, 1995, Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, (çev.) Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.263­265. 14. Özgün metin: “Kırk yedi câmi‘­i selâtîn yapdım ve yüz kırk mesâcid ve otuz aded hân­ı sultân ve yüz kırk sarây­ı a‘yan ve yüz yigirmi cesûr ve yedi aded su kemerleri ve niçe bin hânedân­ı şûrefâ­yı kibâr­ı a‘yan inşâ edüp ulûm­ı hendesede çok san‘at icrâ edüp ferîd­i asr oldum. Ammâ halifeliğim İslâmbol’da Şehzâde câmi‘inde icrâ etdim. Üstâdlığım Süleymâniyye câmi‘inde tekmîl etdim. Ammâ cümle makdûrum bu Selîm Hân câmi‘inde sarf edüp yed­i tûlâmı ayân u beyân etdim.” Bunun için bkz. 1999, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, cilt: 3, YKY, İstanbul, s.248. 15. Buna ilişkin bir değerlendirme için bkz. Sönmez, Zeki, 1999, Osmanlı Mimarisinin Gelişiminde Hassa Mimarlar Ocağı’nın Yeri, Örgütlenme Biçimi ve Faaliyetleri, cilt:10, (Der.) Güler Eren, Osmanlı­Kültür ve Sanat, Ankara, s.186. 16. Crane, Howard, Akın, Esra, 2006, Sinan’s Autobiographies: Five Sixteenth­ Century Texts, (Der.) Gülru Necipoğlu, Brill Publishers, Boston, s.85. 17. Bu, Dayezâde Mustafa Efendi’nin Selimiye Risâlesi’nde belirttiği “Mimarnâme”dir. Dayezâde Mustafa Efendi Solakzâde Tarihi’ni okurken, Edirne Selimiye Camisi ile Ayasofya’nın kubbe genişliğine ilişkin bir karşılaştırmanın kaynağı olarak verilen sözkonusu bu risaleye kendisinin de göz attığını belirtir ve daha geniş bir alıntıyı Selimiye Risâlesi’ne koyar. Zeki Sönmez, “Mimar Sinan merhum”a ait olduğu belirtilen “Mimarnâme”nin, bu eserden alıntılandığı söylenen pasajların tümüyle “Tezkiret­ül Bünyân”dan aktarıldığını gerekçe göstererek, yazarın “Mimarnâme” olarak tanımladığı eserin aslında “Tezkiret­ül Bünyân” olduğunu belirtir. Bunun için bkz. Sönmez, Zeki, 1988, Mimar Sinan ile İlgili Tarihi Yazmalar­Belgeler, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.17, ss.102­103. Ancak, kendisinin çok daha geniş biçimde alıntıladığı bölüm “Tezkiret­ül Bünyân” ve nüshalarında olmadığı gibi, bilinen diğer Mimar Sinan risalelerinde de böyle bir pasaj bulunmamaktadır. Morkoç, bunun Dayezâde Mustafa Efendi’nin eserini kaleme aldığı yıllarda halk arasında anlatılagelen hikâyeleri de metninde kullanmış olmasından kaynaklandığını düşünmektedir. Bunun için bkz. Morkoç, Selen B., 2010, A Study of Ottoman Narratives on Architecture, Academica Press, Palo Alto, ss.80­82. Öte yandan bu pasajda Sinan’ın ağzından aktarılan olayın niteliği, diyaloglar ve Sinan’ın kendisini ifade ediş biçimi, Sinan sonrası geç bir dönem metni olduğu izlenimini de açıkça göstermektedir. 18. Büyükçekmece Köprüsü’nün inşasına ilişkin önemli ayrıntıları buradan öğreniyoruz. Sözkonusu yazmada hiçbir yapı için anlatılmayan ayrıntıda bir yapısal uygulamadan burada bahsedilmiştir. Riskli bir zeminde inşa edilme zorunluluğu doğan bir köprünün özel yöntemlerle ayaklarının inşasının anlatılmış olması dikkat çekici. Diğer yapılar ise, dönemin olağan yapım teknolojisinin rutinleridir. Burada özel bir durum var. Hikâyenin anlatılma nedeni de şüphesiz ki bu özel durum. 19. Özgün metin: “Ol Süleymān­ı ins ü cān bu mūr­ı nā­tüvānla meşveret idüp sa‛ādetle buyurdılar ki…” Bunun için bkz. Crane, Akın, 2006, s.146. 20. İnalcık, Halil, 2003, “Osmanlı Tarihinde Dönemler: Devlet­Toplum­Ekonomi”, Osmanlı Uygarlığı, cilt: 1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss.137­149. 21. Özgün metinde geçen ifade “a’lâ”dır. 22. Crane, Akın, 2006, s.153. 23. İnalcık, 2003, s.18. 24. Crane, Akın, 2006, s.151. 25. İnşaatın başlamasıyla birlikte peş peşe birkaç yıl kışlarını Edirne’de geçirmesinin de bu ilgisizliğin bir başka nedeni olduğu düşünülebilir. Bunun için bkz. Sakaoğlu, Necdet, 2005, Bu Mülkün Sultanları, Oğlak Yayınları, İstanbul, s.153. 26. “…bu hakīri hıl‛at ü in‛ām­ı kāmkārile ser­firāz idüp…” Bunun için bkz. Crane, Akın, 2006, s.147. 27. “Muhassal ol pādişāhun in‛ām u ihsanına hadd u gāye yokdur.” Bunun için bkz. Crane, Akın, 2006, s.152. 28. “Sa‛ādetlü Pādişāhum bu mi‛mār aga bendenüz hālī ādem degil. Velāyeti var gibi. Ne ‛aceb hâlet vāqi‛ oldı.” Bunun için bkz. Crane, Akın, 2006, s.153. 29. Bunun için bkz. Crane, Akın, 2006, s.152. Günümüz Türkçesi: “Yüce Allah onun evladının ve tabi olanların dünya ve ahiretlerini mamur edip, Süleyman’ın makamında bulunan Sultan Murad Han’ın ömrünü uzun kılsın.” (Not: Metni sadeleştiren KTÜ Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Kenan İnan’a teşekkür ediyorum.) 30. Öz, Tahsin, 1943, “Mimar Mehmet Ağa ve Risale­i Mimariye”, Arkitekt, sayı:7­8, s.181. Bahsi geçen bu menâkıbnâmelere araştırma dünyası henüz ulaşamamıştır. 31. Morkoç, Selen Bahriye, 2009, “Sinan Historiyografisine Global Bir Bakış”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, sayı:13, ss.81­92. 32. Necipoğlu, Gülru, 2007, “Creation of a National Genius: Sinan and the Historiography of ‘Classical’ Ottoman Architecture”, Muqarnas, cilt:24, Brill Publishers, Boston, s.158. Bu icerik 4911 defa görüntülenmiştir. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=391&RecID=3403 4/4