Mıknatısın kutupları etrafında oluşan manyetik alan çizgileri
Eski ve kısmen günümüzde de kullanılabilen bir kuram olan mıknatısın moleküler kuramına göre; mıknatıslanabilen cisimlerin içinde Kuzey (North) ve Güney (South) kutuplar bulunur. Cismin içindeki kutuplar, cisim mıknatıslanmadan önce moleküler seviyede düzensiz gruplar halindedir. Cisim manyetik hale geldiğinde, cismin içindeki bu grupların birçoğu aynı doğrultuya gelerek cismin toplam manyetik alanına katkıda bulunur. Böylece tek bir manyetik alan ve tam bir manyetik kutupluluk elde edilir.
Mıknatıslığın modern elektron kuramı da kısmen aynı noktaları kabul eder ama yük fikrini bırakır. Domain veya atom gruplarından meydana gelen tanecik fikrine ağırlık verir. Manyetiklik durumunun sebebini atom ve moleküllerin manyetik momentlerine ve dış etkilerle cismin içindeki manyetik kuvvetin paralelleştirilmesine bağlar.
Manyetik kuvvetin etkisi ile, kendisi manyetik olmadığı halde çekilen maddelere paramanyetik, itilen maddelere diyamanyetik denir. Paramanyetik maddelere örnek olarak alüminyum, baryum ve oksijen, diyamanyetik maddelere ise cıva, altın, bizmut, silisyum ve benzeri maddeler verilebilir.
Mıknatıslama[değiştir
İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Besinlerimiz Ünitesi Mıknatısların Uyguladığı Kuvvet Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.
MIKNATISLARIN ÖZELLİKLERİ
BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ? → Mıknatıs nedir, mıknatıs çeşitleri nelerdir? → Mıknatısın hangi kutupları birbirini iter ve çeker? → Temas gerektirmeyen kuvvet nedir?
Mıknatıslar ve Kutupları
Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri ve bu maddelerden yapılan cisimleri çeken maddelere mıknatıs denir.
Mıknatısların çekme kuvvetinin en fazla olduğu uç kısımları mıknatısların kutuplarıdır. Mıknatısların kutupları N ve S harfleriyle isimlendirilir.
Mıknatısların kutupları neden N ve S harfleriyle isimlendirilir?
Çubuk mıknatısı ortasından bir ip bağlayarak asarsak bir süre sonra mıknatısın bir ucu kuzeyi diğer ucu ise güneyi gösterir. Mıknatısın kuzeyi gösteren ucuna kuzey kutup denir ve bu kutup (İngilizce kuzey demek olan North kelimesinin baş harfi) N harfiyle, mıknatısın güneyi gösteren ucuna güney kutup denir ve bu kutup (İngilizce güney demek olan South kelimesinin baş harfi) S harfiyle isimlendirilir.
Bütün mıknatıslarda N ve S kutbu bulunur. Mıknatıslar ne kadar küçük parçalara bölünürse bölünsün her parça mıknatıs özelliği gösterir ve bölünen her parçanın kutupları vardır.
Mıknatısların Birbirini İtme ve Çekme Durumları
Mıknatısların farklı kutupları (N ve S) birbirine yaklaştırıldığında birbirini çeker. Mıknatısların aynı kutupları (N, N veya S, S) birbirine yaklaştırıldığında ise birbirini iter.
Mıknatıs Çeşitleri
Mıknatıslar kullanım alanlarına göre farklı şekillerde ve büyüklüklerde yapılır.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan;
çubukmıknatıs,
yuvarlak mıknatıs,
halka mıknatıs,
at nalımıknatıs
Umıknatıs şeklindedir.
Temas Gerektirmeyen Kuvvet
Mıknatıs cisimlere çekme, başka mıknatıslara da itme veya çekme çekme kuvveti uygular. Mıknatısların kuvvet uygulayabilmesi için cisimlere veya başka mıknatıslara dokumasına gerek yoktur. Bu kuvvete temas gerektirmeyen kuvvet denir.
Mıknatısların Etki Ettiği Maddeler
Mıknatıslar yapısında demir, nikel, çelik ve kobalt olan cisimleri çeker. Mıknatısın çektiği cisimlere toplu iğne, çelik kaşık, demir çivi, metal ataşlar örnek verilebilir.
Günlük Hayatta Mıknatısların Kullanıldığı Yerler
Temas gerektirmeyen kuvvet uygulayabildiklerinden dolayı mıknatıslardan birçok alanda yararlanılır. Örneğin buzdolabı kapaklarında mıknatıs kullanılır. Bu sayede bu dolabının kapısı kendiliğinden açılmaz. Ayrıca buzdolabına yapıştırılan magnetlerin arkasında da mıknatıs bulunur.
Mıknatısların en eski kullanım alanlarından biri de pusuladır. Pusulanın ibresi, ince bir mıknatıstır.
Terziler dökülen iğnelerini mıknatıslar sayesinde rahatlıkla toplarlar.
Çöplerin içerisinde bulunan bazı metal maddeler mıknatıslar yardımıyla ayrılır. Ayrıca bazı yazı tahtası silgileri mıknatıslı olduğu için tahtaya yapışık gibi durular.
Radyo, televizyon, cep telefonu, hoparlör, elektrik süpürgesi, çamaşır makinesi, kapı zili gibi birçok elektronik eşyada mıknatıslardan yararlanılır.
Mıknatısların Yeni Kullanım Alanları
Sağlık alanında birçok hastalığın teşhisinde kullanılan, insanların iç organlarını görüntüleyen MR cihazı mıknatıslardan yararlanılarak tasarlanmıştır.
Bazı hızlı trenlerde(maglev) tekerlek yerine mıknatıs kullanılır. Bu trenin gittiği raylar da mıknatıstan yapılmıştır. Tren rayların bir santimetre üzerinde havada ilerler. Böylece çok yüksek hızlara ulaşır.
Siz de mıknatısların temas gerektirmeyen kuvvetinden nerelerde yararlanılabileceğini düşünüp yeni fikirler üretebilirsiniz.
Kategoriler 4. Sınıf Fen Bilimleri
kaynağı değiştir]
Mıknatısların belirli bir mesafeden etki edeceği kuvvet olarak tanımlanır.
Bir Mıknatısın Çekim Gücü[değiştir kaynağı değiştir]
Feldspat temizleme (Mika ve oksitli mineral ayrımı.)
Kil temizleme (Demirli minerallerin ayrımı.)
Cam kumu temizleme (Demir minerallerinin ayrımı.)
Yüksek kaliteli kuvars temizleme
Manyezit zenginleştirme (Serpatin ve demirli bileşiklerin ayrımı)
Artıklardan metal kazanımı
Sahil ve Mineral kumlarının değerlendirilmesi (İlmenit ve manyetik mineral ayrımı)
Bor zenginleştirme (Demirli içerikler, kil, arsenik ve mika uzaklaştırılması)
Kromit zenginleştirme
Boksit (Tenör yükseltme)
Magnetik zenginleştirme
Atıklardan metal ayrımı
Ahşap, plastik, gıda vb. sektörlerde istenmeyen metallerin ayrılmasında
Sıvılar içindeki demir bileşiklerinin ayrılmasında
Ağır ortamlarda oluşturulan ağır ortamın geri kazanılmasında
Dökümden gelen metalin ayrımında
Seramik ve Cam sektöründe hammadde ve ara ürünlerde demir ve bileşiklerinin ayrılmasında
Öğütülmüş endüstriyel hammaddelerin ve gıda ürünlerinin prosess sırasında demir kirliliklerinin ayrımında kullanılır.
Yüksek alan şiddetli magnetik çubuklar, seramik, cam, gıda, plastik, madeni yağ, boyalar, kuru ve sıvı ortamlarda demir ve diğer magnetik metallerin tutulmasını sağlar
Denizciler pusula ile yönlerini bulurlar.
Hurda yığınları arasındaki demir parçalarının ayıklanmasında
Vinçler de ağır yükleri kaldırmak için elektro mıknatıs kullanılır.
Elektrik motorlarında,kapı zillerinde,telgraf ve telefon gibi araçlarda
Elektrik santrallerinde jeneratörlerde elektrik elde etmek için kullanılır
Hızlı trende raylarda ve treninde sürtünmeyi azaltmak için kullanılır.
Asansör sistemlerinde sayısal kat bilgisi oluşturmak için raylar üzerine yerleştirilir.
