Mononükleer Fagositik Sistem
Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım
MAKROFAJ SiSTEMi (Mononükleer Fagositik Sistem)
Ortak fonksiyonları fagositoz ve pinositoz ile vücut savunması ve çöpçülük; kökenleri kemik iliği kanda monosit bağ dokularında makrofaj olan ve ortak morfoloji olarak bol lizozom, GER, iyi gelişmiş Golgi kompleksi ve pseudopodlara sahip hücrelerin oluşturduğu bir sistemdir. Bu sistemin hücreleri normalde bağ dokularında histiyosit , aktive olduklarında aktive edilmiş makrofaj şeklinde bulunurlar. Hücreleri;
*Karaciğerde Kuppfer hücreleri
*MSS’de mikroglia hücreleri
*Osteoklast
*Alveolar makrofaj
Mast Hücreleri (Labrosit- Mastzellen ): Granülleri fagositoz ürünü sanıldığından İyi beslenmiş hücre anlamına gelen mast zellen olarak adlandırılmışlardır. Kemik iliği orjinli bu hücreler kan yoluyla dokuya gider ve çoğalırlar. µm çapında, oval ya da yuvarlak hücrelerdir. Çekirdek küçük ve merkezi yerleşimlidir. İri granüllü hücrelerdir. Granüller çekirdeği maskeleyebilir. Granülleri, glikozaminoglikan içerikleri nedeni ile polianyonik olduklarından bazofilik ve metakromatiktir. 0,,5 µm çapında ve membranlı olan granülleri tomar, kristal, tanecikli ve karışık olmak üzere 4 tiptir. Granüllerinde;
Histamin:Bronşiyolar düz kaslarda kontraksiyon ve kapiller permiabilitede artışa yol açar.
Heparin: Proteoglikan yapısındadır. Kan pıhtılaşmasını önler ve damarların yaşam boyunca açık kalmasını sağlar.
Lökotrien (Slow reacting factor of anafilaksi=SRS-A): Düz kaslarda yavaş kontraksiyonlar yapar. Hücre içinde depolanmaz. Sitimulasyonla membran fosfolipidlerinden sentezlenip, hemen salınır.
ECF-A (Anaflaksinin eozinofil kemotaktik faktörü ): Kan eozinofillerini kendine çeker. Nötral proteazlar:
Mastositlerde mitoz nadirdir. Analog hücresi olan bazofillerde ise mitoz görülmez. İnsanda mast hücre sayısı bazofil hücre sayısına eşittir. Parakrin hücrelerdir. En çok dermiste, sindirim ve solunum yollarında bulunur. MSS’de ise sadece meninkslerde bulunur.
Mastositler esas olarak iltihabi yanıtta kullanılacak kimyasal aracıların depolanması fonksiyonunu üstlenirler. Mast hücrelerinin 2 tipi vardır;
Bağ dokusu mast hücreleri; Granüllerinde bir proteoglikan olan heparin hakimdir.
Mukozal mast hücreleri: Granüllerinde bir glikozaminoglikan olan kondroitin – sulfat hakimdir.
Mast hücrelerinin yüzeylerinde Ig E için spesifik reseptörler bulunur.
*Yabancı maddeler (antijen) vücuda girdiğinde makrofajlar B-lenfositlere bilgi aktarır. B-lenfositler, plazma hücrelerine dönüşür ve bunların salgıladıkları Ig E mast hücre yüzeyindeki reseptörlere tutunur. Aynı antijen ya da benzer antijen vücuda tekrar girdiğinde bu yapılar üzerine tutunur. Tüm granüller deşarj olur. Birkaç dakika içinde yerel yanıt (ürtiker) ya da yaygın yanıt olan ani yüksek duyarlılık reaksiyonu ya da özel bir tipi anaflaktik şok ortaya çıkarak ölüme yol açar.
Plazma Hücreleri: Az sayıda, daha çok intestinal mukozada ve kronik iltihaplı alanlarda yerleşik büyük, oval hücrelerdir. Nukleusları eksentrik yerleşimlidir. Nukleus kromatini araba tekerleği ya da saat kadranı gibi dağılım gösterir. Sitoplazmalarında çok iyi gelişmiş GER sisternaları ve Golgi kompleksi yer alır. GER sisternaları ve eksentrik yerleşimli çekirdekleri ile kesitlerde kolaylıkla tanınırlar. Yan yana gelmiş plazma hücreleri şaşı göz hücreleri olarak da adlandırılır. B-lenfositlerden farklanırlar. Nadiren bölünürler. Ömürleri gündür. Fonksiyonları, antikor sentezleyerek organizmanın sıvısal (humoral) savunulmasıdır.
Yağ Hücreleri (Adiposit): Nötral yağların depolanması ve ısı üretilmesi için özelleşmiş hücreler.
Kandan Gelen Hücreler: Fonksiyonlarını bağ dokularında gerçekleştiren, diyapedez ile dolaşımdan çıkarak bağ dokularına giden ve geri dönemeyen kan hücreleridir.
Nötrofiller: loplu çekirdeğe sahip, granüllerinde alkalen fosfataz ve fagositinleri içeren fagositik hücrelerdir. İltihabi reaksiyonlarda sayıları artar. Nötrofiller, fagositozdan kısa bir süre sonra ölürler. Bu süreç çok enerji gerektirdiğinden hücre tüm glikojen rezervlerini tüketirler. Öldüklerinde, lizozomal enzimlerini ekstrasellüler ortama bırakır ve komşu dokunun liquefactionuna yol açar. Ölü nötrofiller, doku sıvısı ve abnormal materyal Pü (cerahat) olarak adlandırılır.
Eozinofiller: Çekirdekleri 2 loplu ve asidofil boyanan granüllere sahip hücrelerdir. Aktif fagositik hücre değillerdir. Ancak ortamda antijen – antikor kompleksi varsa fagositoz yaparlar. Allerjik ve parazitik enfeksiyonlarda sayıları artar.
Mastosit ve bazofilden salgılanan ECF-A, eozinofillerin ortama kemotaksis ile gelmesine yol açar. Eozinofiller, aril sulfataz ve histaminaz salgılar. Bu enzimler, lökotrien ve histamine tutunarak inhibe eder. Bu süreçle allerjik reaksiyonların şiddeti azaltılır.
Bazofil :Fonksiyonları ve yapıları mast hücrelerine benzediğinden kan mastositleri olarak da adlandırılırlar.
Lenfositler: Hücresel savunma (T-lenfositler ) ve sıvısal savunma (B-lenfositler) yapan hücrelerdir. T–lenfositler uzun ömürlüdür. B-lenfositler, daha kısa ömürlüdür ve uyarıldıklarında antikor salgılayan plazma hücrelerine ve bellek hücrelerine farklanırlar.
Tek çekirdekli fagositik sistem
Tek çekirdekli fagositik sistem veya mononükleer fagositik sistem, bağışıklık sisteminin, yutma özelliğine sahip (fagositik) hücrelerini içeren ve bu hücrelerin pinositoz ve fagositoz yapmasıyla, vücut savunması ve artıkları temizleme işlerinde görev alan parçasıdır. Bu hücreler genellikle bol sayıda lizozom, granüllü endoplazmik retikuluma ve iyi gelişmiş Golgi kompleksine, ayrıca yalancı ayaklara (pseudopodlara) sahiplerdir.
Bu hücreler temel olarak monositler ve makrofajlardır; lenf düğümlerinde ve dalakda birikirler. Karaciğerdeki Kupffer hücreleri ve dokulardakihistiyositler de tek çekirdekli fagositik sistemin hücrelerindendir.
Tek çekirdekli fagositik sistem terimi yerine "lenforetiküler sistem" veya "retiküloendoteliyal sistem" terimleri kullanılagelmiş olsa da; günümüzde "tek çekirdekli fagositik sistem" terimi kullanılmaktadır; çünkü artık endoteliyal sistem hücrelerinin sadece makrofajlardan ibaret olmadığını anlaşılmıştır.[1]
Tek çekirdekli fagositik sistemin görevleri arasında;
Tek çekirdekli fagositik sistem, birincil ve ikincil lenfoid organlara ayrılarak incelenmektedir:
Birincil lenfoid organlar Tek çekirdekli fagosit sistemi hücrelerinin üretildiği ve olgunlaştırıldığı bölgelerdir. Bu hücreler kemik iliğinde üretilir, timüsde olgunlaştırılır.
İkincil lenfoid organlar Tek çekirdekli fagosit sisteminin işlevini yaptığı bölgelerdir. Bunlar, lenf düğümleri, dalak, kanatlı hayvanlarda "bursa fabricious" ve MALTdır.
Tek çekirdekli fagosit sistemin lenfoması, "retiküloendoteliozis" olarak isimlendirilir.