Işığın Madde Ile Etkileşimi 7 Sınıf Konu Anlatımı
7. sınıf Işığın Madde ile Etkileşimi Konu Anlatımı
Işığın Soğurulması, Renk, İnce Kenarlı Mercek, Kalın Kenarlı Mercek, Çukur Ayna, Güneş Enerjisi, Tümsek Ayna
Işığın Kırılması, Odak Noktası kavramlarının bolca karşımıza çıkacağı Işığın Madde ile Etkileşimi konusunun detayları aşağıda yazımızda.
Işığın Madde ile Etkileşimi
Işığın Soğurulması
Işık ışınları herhangi bir madde ile karşılaştığı zaman ışınların bir kısmı yansır, bir kısmı ise madde tarafından tutulur. Işığın madde tarafından tutulmasına ışığın soğurulması denir. Işığın madde tarafından soğurulması maddenin sıcaklığını artırır.
Etkinlikteki siyah mürekkepli suyun sıcaklığı kırmızı mürekkepli suya göre daha fazla artar. Bu gözlemden yola çıkarak koyu renk görünen cisimlerin ışığı daha iyi soğurduğu söylenebilir. Güneşli yaz aylarında genellikle açık renkli giysiler, kış aylarında ise genellikle koyu renkli giysiler giyilir. Bunun sebebi koyu renkli giysilerin ışığı açık renkli giysilere göre daha fazla soğurmasıdır. Soğurulan ışık cisimlerin sıcaklığını artırır.
Renklerin Oluşumu
Görme olayının gerçekleşmesi için cisimlerin üzerine düşen ışığın cisimden yansıyarak göze kadar ulaşması gerekir. Cisimlerin üzerine aynı güneş ışığı düşmesine rağmen cisimler farklı renklerde görünür. Günlük hayatta karşılaştığınız değişik renklerdeki tüm varlıklar, üzerlerine düşen ışığın bir kısmını soğurur bir kısmını ise geri yansıtır. İnsan gözünün algıladığı renklerin kaynağı, cisimler tarafından soğrulmayan, yansıtılan ışıktır.
Kırmızı bir elma kırmızı yansıtırken, yeşil elma yeşili yansıtır. Kendi renkleri dışındaki ışınları ise soğurur.
Kırmızı ışıkta yeşil elma kırmızıyı soğuracağı için siyah görünür.
Not: Cisimlerin farklı renkte görülmesinin sebebi, bazı ışınları soğurup, diğerlerini yansıtmasıdır. Cisim hangi renk ışığı yansıtıyorsa o renk görülür.
Not: Cisimden ışık yansımıyorsa cisim siyah görülür.
Güneş Enerjisinin Kullanım Alanları
Güneş canlıların temel enerji kaynağıdır. Güneş’te meydana gelen bazı olaylar sonucunda açığa çıkarak
ışık ışınlarıyla yeryüzüne ulaşan enerji güneş enerjisi olarak adlandırılır.
Trafik Lambası Güneş panelleri sayesinde trafik lambalarının elektrik ihtiyacı da doğal kaynaklardan üretilmiş olur.
Evlerin çatısına yerleştirilen güneş panelleri (güneş pilleri) kendi büyüklüğü oranında elektrik üretir. Güneş panelleri neredeyse hiç bakıma gerek duymadan yıllarca çalışır.
Güneş ışınlarının ocağın odak noktasında toplanması sayesinde yemekler, güneş ocaklarında pişirilir.
Aynalar
Aynalar ve Aynaların Kullanım Alanları
Işığın tamamına yakınını düzgün olarak yansıtabilen yüzeylere ayna denir. Aynalar metal yüzeylerin parlatılması veya cam levhaların kaplanmasıyla oluşur. Bu kaplama gümüş veya alüminyum olabilir.
Aynalar yansıtıcı yüzeylerinin özelliklerine göre düz ve küresel ayna olmak üzere ikiye ayrılır.
Düz Ayna: Yansıtıcı yüzeyi düz olan aynalara denir. Düz aynalarda görüntü özellikleri;
»Cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün aynaya olan uzaklığı eşittir.
»Cismin boyu ile görüntünün boyu eşittir.
»Cismin sağı görüntünün soludur.
»Cismin görüntüsü düzdür ve simetriktir.
Küresel Ayna: Yansıtıcı yüzeyi küresel olan ayna çeşidine küresel ayna denir.
Küresel aynalar tümsek ayna ve çukur ayna olmak üzere ikiye ayrılır.
Tümsek ayna: Olduğundan daha geniş bir alanı görmek amacıyla kullanılan ayna çeşididir. Tümsek aynalar geniş açılı bir görüş sağlar.
Örneğin; otomobillerin yan aynalarında geniş bir görüntü sağlamak, otoparktaki kavşaklarda karşıdan gelen arabayı görebilmek, mağaza ve marketlerde güvenlik amaçlı geniş bir alanı görüntülemek için kullanılır.
Çukur ayna: Cismi olduğundan büyük gösteren ayna çeşididir.
Örneğin; el feneri, araba farı, aynalı teleskop ve diş hekimlerinin ağız içi muayenede kullandığı aletlerin yapımında çukur aynalar kullanılır.
Aynalarda Görüntü Oluşumu
Bir cismin görünmesi için ortamda ışık olması gerekir. Aynalarda görüntü ışık kaynağından çıkan ışınların aynadan yansıdıktan sonra göze ulaşması ile oluşur.
Düz Aynada Görüntü Oluşumu
»Görüntü aynanın arkasında oluşur.
»Görüntü düzdür.
»Cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün aynaya olan uzaklığı eşittir.
»Cismin boyu görüntünün boyuna eşittir.
»Cismin simetrisidir. Sağ el aynada sol el gibi görünür.
Küresel Aynalarda Görüntü Oluşumu
Çukur ve yansıtıcı bir yüzeye gönderilen paralel ışın demetleri yüzeyde yansıdıktan sonra ortak bir noktadan geçer. Bu noktaya odak noktası denir. Işın demetlerini bir noktada kesişecek şekilde yansıtan aynalara ise çukur ayna denir.
Tümsek ve yansıtıcı bir yüzeye gönderilen paralel ışın demetleri yüzeyde yansıdıktan sonra ışınların uzantıları ortak bir noktadan geçer. Bu noktaya odak noktası denir. Yan sıyan ışın demetlerinin uzantılarını aynanın arkasında bir noktada kesişecek şekilde yansıtan aynalara ise tümsek ayna denir.
Çukur aynada cismin görüntüsü cismin aynaya olan uzaklığına göre değişir.
»Cismin görüntüsü, ters ve cisimden küçük olabilir.
»Cismin görüntüsü, ters ve cismin boyu ile aynı olabilir.
»Cismin görüntüsü, ters ve cisimden büyük olabilir.
»Cismin görüntüsü, düz ve cisimden büyük olabilir.
Görüntünün Tümsek Aynadaki Özellikleri:
»Görüntü daima cisimden küçüktür.
»Cisim aynadan uzaklaştıkça görüntünün boyu kısalır.
»Görüntü düzdür.
Işığın Kırılması ve Mercekler
Işık ışınlarının saydam ortamdan başka bir saydam ortama geçerken doğrultusunun ve hızının değişmesine ışığın kırılması denir.
Görme olayının gerçekleşmesi için cisimlerin üzerine düşen ışığın cisimden yansıyarak göze kadar ulaşması gerekir.
Su dolu bir bardağın içindeki pipetin herhangi bir noktasından gelen ışın ortam değiştirerek kırılır. Bu nedenle göz, pipetin üzerindeki bu noktayı gelen ışının doğrultusunda görür. Pipetin suyun içindeki gerçek yeri ile görünen yeri farklı olduğundan pipet kırılmış gibi görünür.
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi 1. ortamdan 2. ortama geçen ışık ışını kırılmaya uğrar. Gelen ışının yüzeye temas ettiği yerden dik olarak çizilen kesikli çizgiye yüzeyin normali denir ve kısaca “N” harfi ile gösterilir. Işığın geliş doğrultusu ile yüzeyin normali arasındaki açıya gelme açısı denir. ikinci ortama geçen ışığın doğrultusu ile yüzeyin
normali arasındaki açıya ise kırılma açısı denir.
Mercekler ve Merceklerin Kullanım Alanları
Cisimlerin olduğundan daha büyük görünmesini sağlayan büyüteçler birer mercektir. Işınları kırarak görüntü oluşmasını sağlayan ve en az bir yüzeyi küresel olan cisimlere mercek denir. Mercekler ışınları kırarak toplamak ya da dağıtmak amacıyla üretilir. Bunların yapımında cam veya plastik kullanılır. Mercekler, kenarlarının ve orta kısımlarının ince ya da kalın olmasına göre ince kenarlı ve kalın kenarlı olmak üzere iki grupta incelenir.
İnce Kenarlı Mercek
Mercekleri elinize alıp incelediğinizde bazılarının ortasının şişkin ve kenarının ince olduğunu fark edersiniz. Kenarı ortasına göre ince olan merceklere ince kenarlı (yakınsak) mercek denir. İnce kenarlı merceğin sembolü çift taraflı oktur.
İnce kenarlı merceğe paralel bir ışık demeti gönderildiğinde ışınlar kırılarak bir noktada toplanır. Kırılan ışınların toplandığı noktaya odak noktası denir. Odak noktası “F” harfiyle gösterilir. Odak noktasının merceğe olan uzaklığına ise odak uzaklığı denir.
Bir cismin ince kenarlı mercekteki görüntüsü belli mesafede düz ve cisimden büyük oluşur. Bu nedenle ince kenarlı mercekler büyüteç görevi yapmaktadır.
Kalın Kenarlı Mercekler
Kenarı ortasına göre kalın olan merceklere kalın kenarlı (ıraksak) mercek denir. Kalın kenarlı merceğin sembolü iki ucundan içe dönük ok bulunan doğru şeklindedir.
Kalın kenarlı merceğe paralel gelen ışınlar birbirinden uzaklaşacak şekilde kırılır. Kırılan ışınlar hiçbir zaman kesişmez, yalnızca uzantıları kesişir. Uzantılarının kesiştiği bu noktaya merceğin odak noktası denir. Odak noktası “F” harfiyle gösterilir.
Mercekler ve Kullanım Alanları
Mercekler cisimleri olduğundan büyük ya da küçük gösterme özelliğine sahiptir. Bu özelliklerden yararlanılarak üretilen gözlük ve kontak lensler görme bozukluğu olan insanların net görmesini sağlar.
Görüntüleri olduğundan büyük göstermek için kullanılan büyüteç, ince kenarlı mercek kullanılarak oluşturulur. Saat tamiri gibi ince işçilik gerektiren meslek grupları ince kenarlı bir mercek olan büyüteçleri kullanır.
Uzaktaki cisimleri görmek için dürbün veya teleskop gibi araçlar kullanılır. Bu araçlar tasarlanırken mercekler kullanılır.
Mikroskop gözle görülemeyecek kadar küçük cisimleri görmek için kullanılan bir araçtır. Mikroskobun yapısında da ince kenarlı merceklerin bulunduğu sistemler kullanılmaktadır.
Kameralardaki objektiflerde de ince kenarlı mercekler bulunur. Objektifin ileri geri hareket etmesiyle net görüntü elde edilir.
7. Sınıf Fen Bilimleri Konuları için tıklayınız
7. sınıf Işığın Madde ile Etkileşimi, 7. sınıf Işığın Madde ile Etkileşimi Konu Anlatımı, Işığın Madde ile Etkileşimi Konu Anlatımı
<== 7.Sınıf Konularına geri dön
Ortaokul 7.SINIF ==> 5. Ünite: Işığın Madde ile Etkileşimi ==> Işığın Soğurulması
Kazanımlar
F.7.5.1. Işığın Soğurulması
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Işığın soğurulması, cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesi, güneş enerjisi
F.7.5.1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından soğurulabileceğini keşfeder.
F.7.5.1.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.
F.7.5.1.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla ilişkilendirir.
Renk filtrelerine girilmez.
F.7.5.1.4. Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir.
Kaynakların etkili kullanımı bakımından güneş enerjisinin önemi vurgulanır.
F.7.5.1.5. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanılacağına ilişkin ürettiği fikirleri tartışır.
Konu: Işığın Soğurulması
A- Işığın Soğurulması
Işığın cisimler tarafından tutulmasına ışığın soğurulmasıdenir.Işığın madde tarafından soğurulması maddenin sıcaklığını artırır.
Işığın soğurulmasında ışık enerjisi, ısı enerjisine çevrilir.
- Beyaz cisimler ışığın tamamına yakınını yansıtırken, siyah cisimler ışığı soğurur.
- Saydam cisimler ışığın büyük bir kısmını ilettikleri için ışığın soğurulması az olmaktadır.
- Mat ve koyu renkli cisimler ışığı daha çok soğurmaktadır. Bu nedenle kışın koyu renkli elbiseler giyerken, yazın açık renkli elbiseler tercih ederiz.
Örnek:Aynı büyüklükte beyaz, mavi ve siyah renkte üç şişemiz var.
Bunlar güneş alan yere yerleştiriliyor. İçerisine başlangıç sıcaklıkları aynı eşit miktarda sular konuluyor. Şişeler güneş ışığı altında 5 dakika bekletiliyor. Suların son sıcaklıklarını karşılaştırınız?
Koyu renkli yüzeyler ışığı soğurur, açık renkli yüzeyler ise ışığı yansıtır. Bu nedenle suların sıcaklıkları büyükten küçüğe doğru siyah, mavi ve beyaz olacaktır.
Işığın soğurulmasının etkileri
- Cisimlerin sıcaklıklarını artırır.
- Giysilerimizin renklerinin solmasına neden olur.
- Güneş ışığı altından kalan besinler bozulur.
- Güneş ışığının soğurulması ile bitkiler fotosentez yaparlar.
- Güneş pilleri sayesinde elektrik üretiriz.
- Güneş enerjisi ile sıcak su üretiriz.
- Işığın soğurulması ile tuzlu suyu damıtarak tatlı su elde ederiz.
- Pencereden evin içerisine gelen güneş ışığın soğurulması sonucu evimiz ısınır.
- Yanıcı ve patlayıcı tankerler fazla ısınmaması için parlak renkte yapılır.
- Radyometre yaprakları ışığı soğurması sonucu döner.
Radyometre (Işık değirmeni) nedir
Radyometre ortamdaki ışık şiddetini ölçen araçtır.
Radyometreye ışık çarkı veya ışık değirmeni de denilmektedir.
Havadan etkilenmeyen cam fanus içerisinde serbestçe dönebilen dört yaprağı bulunmaktadır. Yaprakların bir yüzü siyah diğer yüzü ise beyazdır.
Işık miktarı arttıkça dönme hızı da artar.
Işık enerjisini hareket enerjisine çevirmektedir.
B- Beyaz Işığın Renklere Ayrılması
Güneş ışığı beyazdır.
Beyaz ışık kırmızıdan mora kadar birçok rengin birleşmesi ile oluşur.
 |
| Beyaz Işığın Renklere Ayrılması |
Beyaz ışık prizmadan geçirilecek olursa kendini oluşturan renklere ayrılır.
Beyaz ışığın prizmadan geçtiğinde en az kırılan kırmızı, en fazla kırılan ise mordur.
Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, morrenkler oluşur.
Bunu ezberlemek için KuTu SaYaMaM kelimesi ezberlenebilir.
Beyaz ışığın renklerine ayrılmasına (ışık tayfı) örnekler
- Gök kuşağında,
- CD üzerinde,
- Suyun üzerine düşen yağ damlasında,
- Avizelerde,
- Sabun köpüğünde de görebiliriz.
 |
| Işık Tayfı |
Newton'un Renk Çarkı
 |
| Newton Çarkı |
Gökkuşağındaki renkler çarkın üzerine boyanmıştır.
Newton çarkını hızlı bir şekilde çevrilecek olursa beyaz renk oluşur.
Beyaz ışık tüm renklerin karışımından oluştuğunu ilk olarak Isaac Newton (Aysek Nivtın) tarafından bulunmuştur.
 |
| Beyaz Işığın Oluşması |
C-Cisimlerin Renkli Görünmesi
Etrafımızdaki cisimleri görebilmemiz için cisimlerden ışığın yansıması gerekir.Cisimlerin renkli görünmesinin nedeni bazı renkleri yansıtması, bazı renkleri de soğurmasıyla ilgilidir.
Not:Cisimleri yansıttığı renkte görünür.
Örnek: Beyaz ışık gönderilen kırmızı cisim, kırmızı rengi yansıtır ve kırmızı renkte görülür, diğer renkleri ise soğurur.
 |
| Beyaz ışık altında kırmızı cisim kırmızı görülür |
 |
| Beyaz ışık altında mavi cisim mavi görülür |
 |
| Beyaz ışık altında yeşil cisim yeşil görülür |
 |
| Beyaz ışık altında beyaz cisim beyaz görülür |
 |
| Beyaz ışık altında siyah cisim siyah görülür |
- Beyaz renkte olan cisimler bütün renkleri yansıtır.
- Siyah cisimler ise üzerine gelen bütün renkleri soğurur.
D-Güneş Enerjisinin Günlük Yaşamda Kullanımı
Yenilenebilir enerji
Doğada miktarı azalmayan enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji denir.Yenilenebilir enerji doğal kaynaklardan elde edilir, zamanla yok olmaz.
Bu enerjiyi sürekli kullanmamız azalmasına neden olmaz.
Rüzgâr enerjisi, güneş enerjisi, hidroelektrik enerji, biyokütle enerjisi, dalga enerjisi, jeotermal enerji yenilenebilir enerji kaynaklarıdır.
Fosil yakıtlar (Kömür, petrol, doğal gaz) yenilenemez enerji kaynaklarıdır.
Güneş Enerjisi
Güneş kullandığımız bütün enerjilerin kaynağıdır.Güneş enerjisini doğrudan ya da dolaylı olarak kullanmaktayız.
Güneş enerjisinin kullanımı kolay ve maliyeti azdır.
Güneş enerjisinden ısı ve elektrik elde edilmektedir.
Güneş enerjisinin kullanım alanları
- Güneş pilleri sayesinde, güneş enerjisinden elektrik enerjisi elde ederiz.
- Güneş pilleri hesap makinelerinde, yapay uydularda, güneş enerjisi santrallerinde kullanılır.
- Evimizin çatılarına kurulan güneş enerji sistemleri sayesinde, sıcak su elde edebiliriz.
- Güneş fırınları sayesinde yemek yapabiliriz.
- Güneş enerjisi ile deniz suyundan içme suyu elde edilebilir.
- Seraların ısıtılmasında yararlanılır.
- Güneş enerjisi ile çalışan otomobil, uçak yapılmıştır.
Güneş enerjisini neden tercih etmeliyiz
- Güneş enerjisi yenilenebilir enerjidir.
- Güneş enerjisi çevreyi kirletmez, küresel ısınmaya neden olmaz.
- Fosil yakıtların kullanımı azalır.
- Aile ve ülke ekonomisine katkı sağlar
Işığın Soğurulması Konu Anlatımıİndir
Diğer Konular
7.Sınıf 5.Ünite 1.Bölüm Işığın Soğurulması Konu Anlatımı
Işığın cisimler tarafından tutulmasına ışığın soğurulması denir. Işığın madde tarafından soğurulması maddenin sıcaklığını artırır. Işığın soğurulmasında ışık enerjisi, ısı enerjisine çevrilir.
* Beyaz cisimler ışığın tamamına yakınını yansıtırken, siyah cisimler ışığı soğurur.
* Saydam cisimler ışığın büyük bir kısmını ilettikleri için ışığın soğurulması az olmaktadır.
* Mat ve koyu renkli cisimler ışığı daha çok soğur-maktadır. Bu nedenle kışın koyu renkli elbiseler giyerken, yazın açık renkli elbiseler tercih ederiz.
Işığın soğurulmasının etkileri
– Cisimlerin sıcaklıklarını artırır.
– Güneş panelleri sayesinde elektrik üretiriz.
– Güneş ışığı altından kalan besinler bozulur.
– Giysilerimizin renklerinin solmasına neden olur.
– Güneş ışığının soğurulması ile bitkiler fotosentez yaparlar.
– Işığın soğurulması ile tuzlu suyu damıtarak tatlı su elde ederiz.
– Pencereden evin içerisine gelen güneş ışığın soğurulması sonucu evimiz ısınır.
– Yanıcı ve patlayıcı tankerler fazla ısınmaması için açık ya da parlak renkte yapılır.