Nefes Verirken Hırıltı Çıkması

6 Mayıs Dünya Astım Günü. Sıklıkla görülen solunum yolu hastalıklarının başında astım geliyor. Çevresel faktörler, sigara dumanı, alerjenler, hava kirliliği, mesleksel uyaran maruziyeti gibi modern hayatın risk faktörleri, astım görülme olasılığını artırıyor. Liv Hospital Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ferah Ece astımın tedavi edilebilir bir hastalık olduğuna dikkat çekiyor. Prof. Dr. Ferah Ece “Düzenli tedavi gören hastaların büyük çoğunluğunda, astım yaşamı olumsuz yönde etkilemez. Buna karşılık eksik ya da düzensiz tedavi; astım hastalığının giderek ağırlaşması ile hava yollarında ve çevresinde oluşan geriye dönüşümsüz yeniden yapılanmaya neden olur” diyor.

Astım Nedir? Neden Olur?

Astım, solunum yollarının mikrobik olmayan bir iltihap sonucu aşırı derecede duyarlı olmasına ve bazı etkenlerle ataklar halinde daralmasına neden olan bir solunum yolu hastalığıdır. Toz, duman, koku gibi uyaranlar öksürük, nefes darlığı ve göğüste sıkışma hissi gibi yakınmalara yol açar. Krizde hava yollarını saran kaslar kasılır, hava yollarının yüzeyleri iltihaplanıp şişmeye başlar, balgam oluşur. Tüm bu tepkimeler hava yollarının daha daralıp tahriş olmasına neden olur ve hırıltı, hışıltı ile kendini gösterir. Kalıtım, cinsiyet ve şişmanlık gibi kişisel risk faktörleri ve alerjen maruziyeti, sigara dumanı, hava kirliliği, mesleksel uyaran maruziyeti gibi çevresel risk faktörleri astım görülme olasılığını artırır. Ayrıca soğuk hava, mikrobik hastalıklar, aşırı yorgunluk ve psikolojik bozukluklar da astım şikayetlerini artırabilir.

Astımın En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?

Astımın belirtileri, nefes darlığı, hırıltılı nefes alıp verme, göğüs kafesinde sıkışma hissi, normal insanlara göre daha çabuk yorulma, hareket mesafesinde kısalma, bazen de öksürüktür. Astımda belirtilerin aniden ortaya çıkmasına astım atağı veya astım krizi adı verilir. Bu durumda hastalarda ağır bir nefes darlığı olur.

Astım Tanısı Nasıl Konur?

Astım ataklar halinde gelen bir hastalıktır ve hasta atak aralarında normal olabilir. Atak sırasında astım tanısı koymak hekim için kolaydır çünkü hastalığın karakteristik muayene bulguları vardır. Atak dışında ise hastalığın öyküsü hekimi astım tanısına yönlendirir. Tanı için hastadan akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, alerji testi, bazı kan tetkikleri istenilir. Genellikle, atak dönemi dışında akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testleri normaldir. Bu durumda hastanın yanında taşıyabileceği, basitçe soluk verme hızını ölçen PEF metre adı verilen aletler kullanılır. Hasta sabah ve akşam bu aletle hava akımını ölçer ve kaydeder. Hekime verdiği bu kayıt listesindeki sabah akşam farkı hesaplanarak tanı konabilir.

Astım Tedavisi Nasıldır?

Astım tedavisinde; belirtilerin kontrol altına alınması, kişilerin normal aktivitelerini sorunsuz yapabilmeleri, astım ataklarının önlenmesi, akciğer fonksiyonlarının normal ya da normale yakın seviyelerde tutulması hedeflenir. Bu da tetikleyici risk faktörlerine maruziyetin ortadan kaldırılması ve astım tedavisinin düzenlenerek belirli aralıklarla takibi ile mümkün olur. Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar kontrol edici ve nefes açıcı olmak üzere iki gruba ayrılır. Kontrol edici ilaçlar mikrobik olmayan iltihapı iyileştirir, etkileri uzun dönem düzenli kullanıldığında ortaya çıkar. Kortizon içeren ilaçlar, lökotrien sistemini etkileyen ilaçlar, uzun etkili beta agonist ilaçlar, teofilin ve anti-IgE bu grupta sayılır. Nefes açıcı ilaçlar ise kullanımdan hemen sonra etkilerini gösterir ve nefes darlığı, hırıltılı solunum gibi şikayetlerde rahatlama sağlar. Bu grup ilaçlar, kısa etkili beta agonist ilaçlar, antikolinerjik ilaçlar ve teofilindir. Düzenli tedavi gören hastaların büyük çoğunluğunda, astım yaşamı olumsuz yönde etkilemez. Buna karşılık eksik ya da düzensiz tedavi; astım hastalığının giderek ağırlaşması ile hava yollarında ve çevresinde oluşan geriye dönüşümsüz yeniden yapılanmaya neden olur. 

Birçok çocuktaki sorunlardan birisi de akciğerlerde duyulan hırıltıdır. Hırıltı kelimesi bazen hışıltı olarak bilinir. Hırıltılı solunum akciğerlerde bronşların daralması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. En sık neden gribe bağlı bronşiolittir.

Hırıltı
Hava kesesi girişinin daralması sonrası gelişir ve hava kesesindeki hava çıkmakta zorlanır. Bunun sonucu da ıslık sesi gibi bir ses duyulur. Bu sese hırıltı denir. Hırlayan çocuklara da hırıltılı çocuk denir.

Hırıltı birçok hastalıkta görülebilen bir durumdur. Gribal enfeksiyonlar özellikle küçük bebeklerde bronşları etkiler ve daralma yapabilir. Bunun sonucu da akciğerlerde ıslık çalma gibi bir ses duyulabilir. Bronşiolit gibi bir akciğer enfeksiyonu sonucu olabildiği gibi reflüye bağlı da hırıltı görülebilmektedir. Daha birçok nedene bağlı hırıltı olabilmektedir.

Hırıltı solunum diğer adıyla hışıltı akciğerlerde duyulan bir sestir. Hırıltılı solunum özellikle küçük bebeklerde çok sık görülmektedir. Hırıltılı solunumun bir çok nedeni vardır

 Hırıltılı solunum olan (Hışıltılı) çocuk, hangi çocuklara denir?

Göğüslerinde hırıltı (hışıltı) duyulan çocuklara denir. 3 ve daha fazla hırıltı atağı olan çocuklar incelenmelidir.

Hışıltının ne kadar sürdüğü önemli midir?

Evet önemlidir. 3 haftadan uzun süren hışıltılar ve aralıklı olarak 3 kereden fazla süren hışıltılar önemlidir.

Ne zaman başladığı önemli midir?

Evet önemlidir. Genellikle 1 yaşından önce başlayan hışıltılar genelde geçicidir veya doğumsal bir nedenledir. Ayrıca çocukların büyümesine, nefes borusunun büyümesi ayak uyduramadığı için olabilir ve genelde çocuk 3 yaşına gelince düzelir. Bazen 12 yaşına kadar devam edebilir. 3 yaşından sonra görülen ve 3 haftadan uzun süren hışıltıların nedeni astım yani alerjik bronşit olabilir.

Çocuğumda hışıltı 3 yaşından sonra da devam eder mi?

Çocukta egzama varsa, anne veya babada astım varsa 6 yaşına kadar devam etme şansı %70’tir. Bunun dışında çocukta alerjik nezle, grip olmadan da hışıltı olması veya kanda %4 ve üstü eozinofil varsa da devam etme şansı %70’tir. Bunlar yoksa düzelme şansı %95’tir.

Çocuğumda hışıltı duyarsam  ne yapmalıyım?

Genellikle gribal enfeksiyonlarda hışıltı duyulur. Eğer çocuğun nefes alıp vermesi hızlanmışsa, zor nefes alıp veriyorsa, 3 haftadan uzun sürüyorsa ve 3 kereden fazla olmuşsa mutlaka çocuk alerji uzmanı tarafından görülmelidir.

Ne gibi hastalıklar olabilir?

Birçok nedeni olabilir. Örneğin; reflü, kistik fibroz, astım, doğumsal anomaliler, yabancı cisim aspirasyonu, enfeksiyonlar gibi nedenler bunların bazılarıdır. Bu nedenden dolayı incelemeler yapılmalıdır.

Tedavisi var mıdır?

Öncelikle neden bulunmalı ve tedavisi ona göre düzenlenmelidir

Sonuç olarak hırıltılı solunum bebek ve çocuklarda çok rastlanılan bir durumdur. Hırıltılı solunumun nedenleri dikkatlice araştırılmalı ve bu araştırma sonucunda kesin teşhis konulmalıdır. Bu teşhis sonrasında hırıltılı solunum tedavi edilmelidir. 

Hırıltılı çocuklarda teşhis ve tedavinin yapılmasında çocuk alerji uzmanları ve çocuk göğüs hastalıkları uzmanları özel eğitim alan uzmanlardır. Bu nedenle özellikle sık tekrarlayan hırıltılı solunumu olan bebek ve çocukların bu uzmanlar tarafından teşhis ve tedavisinin yapılması çok önemlidir.

Prof. Dr. Ahmet Akçay