Öncü Indikatörler

öncü indikatörler

Öncü ve Artçı Göstergeler

Öncü ve artçı göstergeler, ekonomilerin ya da finansal piyasaların güçlü ya da zayıf yanlarını değerlendirmek için kullanılan araçlardır. En basit haliyle öncü göstergeler, bir ekonomik döngü ya da piyasa trendinden önce değişir. Bunun aksine artçı göstergeler ise geçmiş hareketlere dayanır ve belirli bir piyasa ya da ekonomiye dair tarihi veriler hakkında içgörü sunar.

Diğer bir deyişle, öncü göstergeler tahmine yönelik sinyaller (hareketler ve trendler oluşmadan önce) verirken, artçı göstergeler de hali hazırda gerçekleşmiş trendlere dayanan sinyaller yaratır. Bu iki tür gösterge, teknik analizden (TA) faydalanan yatırımcılar ve tacirler tarafından sıklıkla kullanılır ve menkul kıymet, Forex ve kripto para alım satımları için oldukça kullanışlıdır.

Finansal piyasalarda TA göstergeleri, 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan eski bir geçmişe sahiptir. Bu göstergelerin altında yatan fikir, 1902 ve 1929 yılları arasında geliştirilmiş olan Dow Teorisine dayanır. Dow Teorisi en özünde fiyat hareketlerinin rastgele olmadığını dolayısıyla da daha önceki piyasa hareketlerinin analizlerine dayanarak tahmin edilebileceğini savunur.

Bunun dışında öncü ve artçı göstergeler ekonomik performansı belirlemek için de kullanılır. Bu sayede yalnızca teknik analize ve piyasa fiyatlarına ilişkin olmakla kalmaz diğer ekonomik değişkenler ve endeksler için de kullanılabilir.

Öncü göstergeler

Daha önce de belirttiğimiz gibi öncü göstergeler henüz ortaya çıkmamış trendler hakkında bilgi sunabilir. Dolayısıyla bu göstergeler potansiyel durgunlukları ve düzelmeleri tahmin etmek için kullanılabilir. Menkul değer piyasası performansı, perakende satışları ya da yapı ruhsatları buna örnek olarak verilebilir.

Öncü göstergeler ekonomik döngülerden önce gelme eğiliminde olur ve genel olarak kısa ve orta dönem analizler için uygundur. Örneğin, yapı ruhsatları öncü bir ekonomik gösterge olarak kabul edilebilir. İnşaat işçilerine yönelik gelecek bir talebi ve emlak piyasasına yatırımı işaret edebilir.

Artçı göstergeler

Öncü göstergelerin aksine artçı göstergeler, her zaman kendi başlarına fark edilir olmayan mevcut trendleri belirlemek için kullanılır. Dolayısıyla bu tip bir gösterge ekonomik döngülerin ardından hareket eder.

Artçı göstergeler genellikle uzun dönem analizlerde kullanılır ve ekonomik performans geçmişine ya da eski fiyat verisine dayanır. Diğer bir deyişle artçı göstergeler hali hazırda başlamış ya da sonlanmış piyasa trendlerine ya da finansal olaylara dayanarak sinyaller oluşturur.

Uyum göstergeleri

Kripto para dünyasınında daha az popüler olsalar da bahsetmeye değer uyum göstergeleri adında üçüncü bir tür gösterge daha bulunur. Bu göstergeler diğer iki türün arasında yer alır. Neredeyse gerçek zamanlı şekilde çalışarak mevcut ekonomik durum hakkında bilgi sağlar.

Örneğin, bir çalışan grubunun çalışma saatleri ya da imalat ve madencilik gibi belirli bir endüstri sektörünün üretim oranları ölçülerek bir uyum göstergesi oluşturulabilir.

Fakat akılda tutulması gereken nokta öncü, artçı ve uyum göstergelerinin tanımının her zaman çok net olmadığıdır. Bazı göstergeler yönteme ve bağlama göre farklı kategorilere girebilir. Bu durum özellikle Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) gibi ekonomik göstergelerde yaygındır.

GDP, geleneksel olarak bir artçı gösterge olarak kabul edilir çünkü geçmiş veriler üzerinden hesaplanır. Fakat bazı durumlarda ekonomik değişimleri neredeyse anında yansıtarak bir uyum göstergesi haline gelir.

Daha önce belirttiğimiz gibi ekonomik göstergeler finansal piyasaların da bir parçasıdır. Alım satım yapanların ve grafik kullanıcılarının çoğu öncü ya da artçı gösterge olarak tanımlanabilecek teknik analiz araçları kullanırlar.

Öncü TA göstergeleri, en temelde, öngörüye yönelik bilgiler sunar. Genellikle piyasa fiyatına ve ticaret hacmine dayanırlar. Bu da, yakın gelecekte gerçekleşmesi olası piyasa hareketlerini gösterdikleri anlamına gelir. Fakat her gösterge gibi artçı göstergeler de her zaman doğru sonuç vermez.

Teknik analizde kullanılan öncü gösterge örnekleri arasında Göreceli Güç Endeksi (RSI) ve Stokastik RSI yer alır. Bir anlamda, mum grafikler bile yarattıkları modeller bakımından bir tür öncü gösterge olarak kabul edilebilir. Uygulamada bu modeller gelecekteki piyasa olayları hakkında içgörü sunabilir.

Diğer yandan, artçı TA göstergeleri daha önceki verilere dayanır ve tacirlere hali hazırda olmuş şeyler hakkında içgörü sunar. Yine de bu tip göstergelerden yeni piyasa trendlerinin başlaması aşamasında faydalanılabilir. Örneğin, bir yukarı trend sona erdiğinde ve fiyat hareketli ortalamanın altına düştüğünde, bu bir aşağı trendin başlangıcını gösteriyor olabilir.

Bazı durumlarda, tek bir grafik sisteminde iki tür gösterge de bulunabilir. Örneğin, Ichimoku Bulutu hem öncü hem de artçı göstergelerden oluşur.

Teknik analiz için kullanıldığında hem öncü hem de artçı göstergeler avantajlara ve dezavantajlara sahiptir. Öncü göstergelerin gelecekteki trendleri tahmin etmeleri sayesinde tacirlere en iyi fırsatları yakalamada yardımcı oldukları düşünülebilir. Fakat sorun öncü göstergelerin sıklıkla yanıltıcı sinyaller yaratmasıdır.

Bununla birlikte artçı göstergeler açık şekilde belirlenmiş daha önceki piyasa verilerine dayandıkları için daha güvenilir olma eğilimdedir. Fakat artçı göstergelerin en belirgin dezavantajı piyasa hareketlerine verdikleri gecikmeli tepkidir. Bazı durumlarda sinyaller bir tacirin kazanç sağlayacak bir pozisyon açabilmesi için görece geç olarak ulaşır ve sonuçta daha düşük potansiyel kazanca sebep olur.

Göstergeler piyasa fiyatı trendlerini değerlendirmedeki faydaları dışında makro ekonomik trendleri analiz etmek için de kullanılabilirler. Ekonomik göstergeler, teknik analizde kullanılanlardan farklıdır ama yine de öncü ve artçı gösterge olarak kabaca sınıflandırılabilir.

Daha önce verdiğimiz örneklere ek olarak diğer öncü ekonomik göstergelerin arasında perakende satışları, emlak fiyatları ve üretim faaliyetlerinin yoğunluğu yer alır. Genel olarak bu göstergelerin gelecek ekonomik faaliyetleri belirlediği ya da en azından tahmine yönelik bir içgörü sağladığı varsayılır.

Artçı makro ekonomik göstergelerin diğer iki klasik örneği de işsizlik ve enflasyon oranlarıdır. GSMH ve TÜFE ile birlikte bu göstergeler farklı ülkelerin gelişim seviyelerini kıyaslarken ya da bir ülkenin daha önceki yıllara ya da on yıllara kıyasla büyüme oranı değerlendirilirken sıklıkla kullanılır.

Öncü ve artçı göstergeler, teknik analizde de makro ekonomide de kullanılsalar birçok farklı tür finansal çalışma için önemli bir rol oynar. Genellikle birden fazla kavramı tek bir araç olarak birleştirerek farklı türlerdeki verilerin yorumlanmasına yardımcı olurlar.

Dolayısıyla bu göstergeler en nihayetinde gelecekteki trendleri tahmin ya da hali hazırda mevcut trendleri teyit edebilirler. Bunun dışında bir ülkenin ekonomik performansını değerlendirme bakımından da daha önceki yıllarla ya da diğer ülkelerle kıyaslamayı mümkün kıldıkları için kullanışlıdırlar.

Finansal piyasalarda fiyat hareketleri, yatırımcıları duygusal açıdan etkileyerek alım satım kararı almalarını sağlar. Bu kapsamda bazı analiz araçları kullanılarak hareketler yorumlanır.
Teknik analiz indikatörleri yani göstergeleri, fiyatlar hakkında bilgiler verir. Genellikle geçmiş hareketlerden yola çıkarak trendi ve alım – satım durumlarını gösterirler.
Şimdi indikatörün ne olduğunu, en çok kullanılan çeşitlerini ve özelliklerini inceleyelim:
İndikatör Nedir?
Gösterge olarak da ifade edilen indikatörler, fiyat hareketlerini anlamak için kullanılan analiz araçlarıdır. Enstrümanlarla ilgili al – sat sinyalleri verirler.
Yatırımcıların yatırım kararlarını alırken önemli yardımcılardır. Hesaplanışında fiyat ve hacim verileri kullanılır. Genellikle birkaç tanesi aynı anda kullanıldığında daha doğru sonuçlar vermektedir.
Olay gerçekleşmeden sinyal verenler olduğu gibi etkilerin sonradan görülmesini sağlayan göstergeler vardır. Piyasadaki yön değişimini olaylar gerçekleşmeden önce haber vermeye çalışanlara öncü indikatör denir.
Öncüler, fiyatlarla talebi ilişkilendiren ve hacimden yararlanan verileri kullanılırlar. Piyasadaki alım veya satım yoğunluğuna ilişkin değişimi tahmin etmeye çalışırlar. Yani fiyatın yönünü öngörmeyi sağlarlar.
Artçı göstergeler ise fiyata ilişkin değişen yönü teyit etmeye çalışırlar. Çeşitli fiyat ortalamalarının birbiriyle ilişkisini incelerler. Aynı zamanda kısa ve uzun dönem karşılaştırılmasını da kullanırlar.
Artçılar, mevcut fiyat değişiminin geçici bir durum olup olmadığını inceler. Ayrıca uzun vadeli yeni bir başlangıç olup olmadığını anlamaya çalışır.
İşleyiş açısından da gruplandırma yapılabilir. Trendi ve trendin yön değiştirdiğini anlamaya çalışanlar bir grup olarak nitelendirilebilir.
Fiyat salınımlarından sonuçlar üreterek, alım – satım noktaları tespit etmeye çalışan osilatörler bir başka grup olarak değerlendirilebilir.
Teknik Analizde En Çok Kullanılan Göstergeler
İndikatörlerin özelliklerine ve verdikleri bilgilere göre gruplandırıldığını söylemiştik. Bu kapsamda 4 farklı grupla en çok kullanılan göstergeleri sıralayabiliriz.
Trend Göstergeleri
Eğilim yönünün değişeceği zamanı gösterirler. Ayrıca mevcut göstergenin gücünü de belli ederler. Ancak bunların kullanımından önce bir trendin varlığından söz edebilmek gerekir.
Bunların yatay piyasalarda kullanımı fayda sağlamamaktadır. En sık kullanılanları ise MACD, SAR, CCI ve hareketli ortalamalardır.
MACD:Hareketli ortalama yakınsama ve ıraksama olarak anılan göstergedir. Güvenilir sonuçlar veren bir araçtır. Genellikle orta vadeli işlemler için kullanılır.
Hızlı ve yavaş olarak iki hareketli ortalamadan oluşur. Ayrıca sinyal çizgisi ve histogram olarak anılan 2 önemli bileşeni vardır.
Trendin hem yönünü hem de değişimini ölçmeye yarar. Fiyat grafiğinin altına yer alan MACD, kendi grafiği ile takip edilir. Burada negatif ve pozitif alana geçerek trend değişimini gösterir.
SAR:
RSI göstergesinin yaratıcısı Welles Wilder’in çalışmalarından birisidir. Stop and Reversal (Dur ve Geri Dön) kelimelerinin baş harflerinden oluşmuştur.
Trendi takip eden noktasal çizginin fiyatın altına ve üstündeki konumuna göre alım – satım sinyali alınır. Eğer çizgi fiyatın altındayken üste çıkıyorsa satış sinyali, üstündeyken alta iniyorsa alım sinyali olarak yorumlanır.
Uygulanmadan önce trendin gücünü ölçen başka bir araç ile kullanımı yararlı bulunmaktadır. yani yardımcı bir gösterge ile kullanılarak trendin mevcudiyeti ve hızı ölçülebilir.
Hareketli Ortalamalar:En temel araçtır ve diğerlerinin de temelini oluşturur. Son X dönemin fiyat ortalamasının alınması için kullanılır. Geçmişe yönelik belli sayıdaki fiyat verisinin ortalaması alınarak şimdiki fiyat seviyesi işaretlenir.
Fiyat grafikleri üzerinde en çok kullanılan indikatördür. Periyotlar kullanıcıya göre değiştirilebilir. Geçmişe yönelik yapılan örnekleme sayısıyla birlikte hassasiyet artırılır.
Basit, üssel ve ağırlıklı hareketli ortalamalar olarak 3’e ayrılırlar. İki farklı ortalamanın birlikte uygulandığı zamanlarda birbirini kesmesine göre yorum yapılır.
CCI:
Emtia piyasaları için geliştirilmiştir. Commodity Channel Index açılımının kısaltmasıdır. Emtia kanal endeksi olarak Türkçeye çevrilmektedir.
Amerikalı analiz Donald R. Lambert tarafından geliştirilmiştir. Temeli, geçmiş n dönemine ilişkin fiyat hareketlerinin ortalamasını ve sapmasını hesaplamaktır. Bu şekilde günümüz fiyatının bu ortalamanın ne kadar uzağında olduğu tespit edilir.
Seçilen periyotta, geriye dönük günlerin en yüksek, en düşük ve kapanış fiyatları toplanarak 3’e bölünmektedir. Yani fiyatın ilgili periyottaki orta değeri bulunmaktadır.
Ardından tüm fiyatların aritmetik ortalaması alınır. Bu değer ise her periyot için sapma göstergesi olarak kullanılır. Tüm periyotların bu ortalama değerden sapması bulunur ve sonuçta mutlak değerleri alınır.
Volatilite Göstergeleri
Fiyat değişimlerine bağlı, standart sapma yardımıyla çizilen alım – satım kanallarıdır. Kanal dediğimiz zaman akla öncelikle Bollinger Bantları gelmektedir. En sık kullanılan gösterge de budur.
Bollinger Bantları:Volatilitenin yüksek olduğu piyasaların göstergesidir. 1980 yılında John Bollinger tarafından geliştirilmiştir.
Alım – satım sinyalleri üretmesi için etkin bir kullanımı vardır. Volatilite bandı olarak da anılır. Fiyatların göreceli olarak yüksek mi, düşük mü olduğunu gösterir.
Fiyatlardaki sıkışma ve hedefler hakkında bilgi verir. Ayrıca hareketlerdeki volatiliteyi ölçer. Doğru kullanımında isabetli sonuçlar göstermektedir.
Envelopes:
Zarflar olarak Türkçeye çevirdiğimiz bu araç, Bollinger bantlarına benzer. Ancak oluşturulma ve hesaplanma şekliyle oldukça farklıdır. Ama bu zor bir gösterge olduğu anlamına gelmemektedir.
Bir enstrümanın fiyatı, farklı periyottaki hareketli ortalamalar ile yumuşatılır. Yani üst ve alt bandı bulunarak, bir bant oluşturulur.
Araç, fiyat hareketlerinin salınımlarını en uygun şekilde taklit eder. Optimum hareketli ortalama periyodunun, aşağı ve yukarı kaydırılması ile bandı oluşturur.
ATR:
Welles Wilder tarafından geliştirilen bir başka araçtır. Average True Range kelimelerinin kısaltmasından oluşmuştur.
14 günlük periyot üzerinden işlemler yapılır. Aracın amacı, enstrümanların hareket yönünü göz ardı edip, fiyat değişimlerini ele almaktır.
Momentum Göstergeleri
Genellikle yatay piyasalarda kullanılan araçları kapsayan bir gruptur. Bu tarz piyasalarda aşırı alım ve aşırı satım olup olmadığını incelerler.
Trend olmayan ve belli bir bantta hareket eden piyasalar için kullanışlıdır. En çok kullanılan araçları; Stokastik ve RSI’dır.
Stokastik Osilatör:Başarısı onaylanmış indikatörlerdendir. Seçilen bir dönem için kapanış fiyatlarını, günlük en yüksek ve en düşük seviyelere göre ölçer. Fiyatların dönüm noktalarını belirtir.
Mevcut piyasa durumuyla ilgili bilgi verirler. Seçilen dönemdeki kapanış fiyatlarını, en yüksek ve en düşük seviyelerle karşılaştırır.
Merkezi bir hattın altında ve üstünde dalgalanarak, yatırımcıya sinyal verirler.
RSI:Göreceli Güç Endeksi olarak Türkçeye çevrilen endeks, aşırı alım ve satım sinyali vermektedir. Fiyatın hangi yöne gitme eğilimi olduğunu da göstermektedir.
Welles Wilder’in 1978 yılında geliştirdiği bir araçtır. 0 – 100 arasında bir değer almaktadır. Sınırlar ise 30 ve 70 olarak belirlenmiştir.
Göstergenin 30’un altında ve 70’in üstünde oluşuna göre eğilimin yönü belirlenir. 30, aşırı satım sinyaliyken, 70 aşırı alımdır.
Hacim Göstergeleri
Finansal enstrümanların alım satım hacimlerini göstermektedir. Fiyat hareketleri, güçlü hacimle desteklenmektedir. Bu şekilde çok daha güçlü sinyaller vermektedir.
En çok kullanılanları; Money Flow Index ve Force Index isimleriyle anılır.
Money Flow Index
Para Akışı Endeksi olarak Türkçeye çevrilen araç, kısaca MFI ile gösterilir. Sıklıkla kullanılmaktadır. RSI’ya benzemektedir ancak farklı özellikleri vardır. Bu fark ise hacmin de hesaba katılmasıdır.
MFI da 0 ile 100 arasında bir değer almaktadır. Sınırlar ise 20 ve 80 olarak belirlenmiştir. 20’nin altındaki seviyeler aşırı satım bölgesi olarak değerlendirilirken, 80’in üstündeki bölge aşırı alıma iaşret eder.
Force Index
Kuvvet endeksi olarak Türkçeye çevrilmiştir. Bir varlığın fiyatını taşımak için kullanılan güç miktarını ölçmektedir.
Trader Alexander Elder tarafından geliştirilmiştir. 1993 yılında yayımlanan Trading for the Living isimli kitapta bahsedilmiştir.
Kuvvet endeksi, bir fiyat hareketinin arkasındaki güç miktarını belirlemek için fiyat ile hacmi kullanmaktadır. Pozitif ve negatif bölgeler arasında dalgalanmaktadır. Endeksin dalgalanması sınırsızdır.