Özümleme Nedir Piaget
Merhaba monash.pw dersimizde Piaget&#;nin bilişsel gelişim kuramını inceleyeceğmonash.pw önceki Bilişsel Gelişim başlıklı yazımda bilişsel gelişime giriş yapmış ve alanla ilgili kuramları şematize olarak özetlemiştik.Şimdi o kuramlardan en gözdesi Piaget neymiş bakalım&#;
İçeriğe girmeden önce şöyle bir Piaget babanın şeyini yani kuramını bir çerçevede özetleyelim.
| Piaget&#;nin Bilişsel Gelişim Kuramı | ||||
| Temel Kavramlar : Değişmez İşlevler | Bilişsel Gelişimi Etkileyen Faktörler | Evreler | ilgi Türleri | |
|
|
|
| |
Gördüğünüz gibi Piaget yukarıdaki tablodan monash.pw öncelikle temel kavramlar olan değişmez işlevlere değineceğiz.
Piaget&#;ye Göre Zeka
Piaget zekayı çevreye uyum sağlama olarak tanımlamaktadımonash.pwşla beraber düşüncenin içeriği değişiyor monash.pw hızı değil.İşte bu yüzden zekayı fazla takmıyor.
Eğer ki, yaşla beraber düşüncenin içeriği değişiyor ise buradan anlayacağımız aynı yaştaki çocuklar aynı, farklı yaştaki çocuklar farklı düşünüyor diyebiliriz.İşte bundan dolayıda zekayı çevreye uyum sağlama olarak tanımlamıştır.
Piaget kuramı tek cümle ile,
Aynı yaştaki çocuklar aynı, farklı yaştaki çocuklar farklı düşünüyor.
tanımlanabilir.
Temel Kavramlar : Değişmez İşlevler
Nasıl düşünüyoruz sorusunun cevabıdır.
Şema (Kavram, Beceri, Yapı ve Çerçeve)
Zihin dış dünyada gördüğü herşeyi genel bir tasarım olarak kaydedir.Şema içinde hem düşünce hemide hareketi barındırımonash.pw otobüs dendiğinde zihinde otobüsle ilgili oluşan bulanık resim şemadımonash.pw da araba denildiğinde akla belli belirsiz genel bir tasarım olarak gelmesidir.
Dikkat!!!
Şemada, düşünce ve hareket var&#;
Şemaları nasıl oluşturuyoruz sorusuna cevap olarak Dengeleme yani Adaptasyonu verebiliriz.
Dengeleme / Adaptasyon
| Denge | Dengesizlik | Adaptasyon(Uyum Sağlama) | Özümleme | Dengelemek |
| Uyma |
Denge durumunda dış dünya bizim üzerimizde bir etki yaratmıyorsa dengededir.
Dengesizlik durumunda ise zihnimizde var olanlarla dış dünya örtüşmezse dengesizliktir.
Dengesizlik durumunda zihin adaptasyonu devreye monash.pw yeni duruma uyum sağlamaya çalışımonash.pw özümleme ve uyma ile olacaktır.
Özümleme, yeni durumu var olanla bilmeye çalışmaktır.Özümlemeden sonra dengesizlik devam ederse uymaya geçilir.(Asimilasyon)
Uyma, yeni durumu var olanla bilemez ise uymaya geçmonash.pw şema oluşturmaktadımonash.pw yeni duruma uygun kılıf oluşturmaktadır.
Dikkat!!!
Özümleme olmadan uyma olmaz.
Bütün bilişsel kuralların ortak özelliğmonash.pw olacak sonra yeni bilgiye geçilecek.
Yukarıdaki Dengeleme şemamızı tekrardan buraya alalım ve kendi çapımızda bir örneklendirme yapalım.
| Denge | Dengesizlik | Adaptasyon(Uyum Sağlama) | Özümleme | Dengelemek |
| Uyma | ||||
| 3 yaşında şehirde yaşayan veledin zihnindeki hayvanlar kedi, köpek, kuş, balık ve porsuk he bide maymun olsun. | Bu velet belgesel izlerken yunus görürse zihnindeki hayvanlarla uyuşmayacağı için tanımlayamayacak ve dengesizlik olacaktır. | Eğer yunusu balıktan farklı görüp özümseyemez ise yeni şema oluşur. | ve nihayetinde yeniden denge kurulur. |
Dikkat!!!
Özümleme, değildir.Benzer şekilde Uyma, değildir.
Dikkat!!!
Soru kökünde, &#;var olan oluşturma&#;, &#;var olan genişletme&#;, &#;var olan düzenleme&#;, &#;var olan değiştirme&#; varsa uymadır.
Eğer ki,
Soru kökünde, &#;var olan kavramı içine alma&#;, &#;var olan beceride ısrar etmek&#;, &#;var olan acıklıyor&#; varsa özümlemedir.
Şimdi bu konuyla ilgili son kez güzel bir örnek verip kapatalım.
| Şehirde yaşayan 3 yaşındaki bir çocuk televizyondaki çizgi filmlerden dinazoru monash.pw çocuk parka gittiğinde ilk kez kertenkele görümonash.pwne &#;Ana bak, yavru dinazor&#; monash.pw, &#;Ulan gerizekalı çocuğum, bu bir dinazor değil, kertenkele&#; monash.pw çocuğun zihninde gerçekleşen süreç şu şekildedir. | |
| Denge | |
| Çocuk, dinazor kavramını şema olarak kaydetmiştir ve huzurludur. | |
| Yeni Durum | |
| Çocuk parkta kertenkeleyi görür. | |
| Dengesizlik | |
| Parkta gördüğü kertenkeleyi, zihnindeki dinazor şeması ile bağdaştıramamaktadır. | |
| Adaptasyon | |
| Dengesizliğin sonucu olarak çocuk yeni duruma uygun adaptasyon sağlama ihtiyacı monash.pw adaptasyonu devreye sokar.&#;Kertenkele&#; kavramı &#;dinazor&#; şemasına sokulmaya zorlanır. | |
| Özümseme &#; Özümleme | |
| Çocuğun zihninde daha önceden bir kertenkele şeması olmadığı için kertenkeleyi de &#;dinazor&#; olarak zihnine monash.pw yeni bir kavram, eski bir kavramla tanımlanmaya çalışılır. | |
| Uyumsama | |
| Çocuk, kertenkelenin farklı bir varlık olduğuna kanaat getirir ve zihninde &#;kertenkele&#; adında yeni bir şema oluşturur.Çünkü &#;dinazor&#; kavramı &#;kertenkele&#; kavramını açıklamaya monash.pwık çocuğun zihninde hem dinazor hem de ayrı bir şema olan kertenkele şeması vardır. | |
| Dengeleme | |
| Çocuk karşılaşılan yeni duruma uyum sağlamış ve yeniden dengeye kavuşmuştur. |
Örgütleme(Organizasyon)
Şema oluştuktan sonra bu şemaları bir araya toplamaya örgütleme denir.
Soru kökünde &#;birleştirme&#;, &#;bir araya toplama&#;, &#;öncelik sıralama ilişkisine sokma&#; varsa örgütlemeyi yapıştırıyoruz.
Dikkat!!!
Örgütlenme olması için yeni bir şeyin altında toplandığını görmemiz lazım.
Örgütleme
|
Allah tüm emekleri boşa çıkarmasın&#;
Hoşçakalın&#;
BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
Piaget; ’den itibaren çocukların bilişsel gelişimleri ile ilgili çalışmalar yapmaya başlayan İsviçreli bir bilim adamıdır.. Piaget ’ lerin geleneksel görüşüne karşı çıkarak çocukların yetişkinlerden daha ilkel düşünce örüntüsü gösteren küçülmüş yetişkinler olmadığını, onların kendilerine özgü bir dünya görüşü olduğunu vurgulamıştır. Piaget, uygulamasını yaptığı Binet Zeka Testi’ nde aynı yaşlardaki çocukların, sorulara aynı türden cevaplar verdiklerini, aynı hataları yaptıklarını gözlemiş ve bilişsel gelişimin, yaş düzeyine bağlı olarak farklı özellikler taşıdığını belirtmiştir. Piaget, çocukların zihinsel gelişimlerini incelemek amacıyla yaptığı bilimsel araştırmalarda, değişik yaştaki düşünce yapılarında görülen farklılıkları, sistematik bir biçimde ortaya koymuştur (Erden ve Akman, ; Selçuk, ).
Piaget, zekayı; bir kişinin ne kadarına sahip olduğundan çok, bir süreç veya işlem olarak algılar. Zeka, bir çok işlemi ve zihinsel büyümeyi içiren bilişsel bir gelişim sürecidir (Owen, Blount and Moscow, ). İnsan zihni, belli fonksiyonlarının artmasından çok, bu fonksiyonların başkalaşması (nitelik değiştirmesi) ve yeni fonksiyonlar kazanması yoluyla gelişmektedir (Günçe, ).
Piaget hem olgunlaşmanın, hem de öğrenmenin etkisini kabul eder. Ancak çocuğun aktif olarak sürekli bir etkileşim içinde olmasını temel olarak görür. Çocuğun çevresiyle ister oyun, ister başka biçimde sürekli etkileşim içinde olması, onun zihinsel gelişiminin yönünü ve derecesini belirler. Çocuk her aşamada kavramlar ve yaklaşım tarzları geliştirerek belirli bir bilişsel dengelenmeye ulaşır. Yeni ortamlar ve yeni deneyimler bazen, bilişsel dengelenmeyi bozar. Bilişsel dengelenmesi bozulan çocuk, yeni bir dengelenmeye ulaşabilmek için, yeni kavramlar geliştirme veya yeni yaklaşım tarzları uygulama yoluna gider. Böylece bilişsel gelişim sürekli işler (Cüceloğlu, ).
Zihinsel yaklaşımda, zihinsel yapı sindirim sistemine, bilgiler de besin maddelerine benzetilir. Her besin maddesinin yenildikten sonra hazmedilip vücutta kullanılmasına benzer olarak, dış dünyadaki nesne ve olaylar da algılanır, değerlendirilir ve kullanılacak hale getirilir. Algılanan bilgiler, besin maddelerinin organizmayı değiştirdiği gibi, bilişsel fonksiyonları değiştirir ve geliştirir. Böylece yeni ve bilinmeyen durumlarla karşılaşan birey, eski tecrübelerinden faydalanarak daha etkili kararalar verir, karşılaştığı problemleri daha kolay çözer (Gingsburg ve Opper, Akt:Özbay, ).
Piaget’ e göre, insanlarda doğuştan ya da içgüdüsel olarak düzen ihtiyacı vardır. Çevreden gelen uyaranları kendi anlayışımız ile açıklayabiliyorsak, organizma denge durumundadır. Fakat uyaranları mevcut anlayışımız ile açıklayamıyorsak bu dengesizlik durumudur ki, organizma bu dengesizliği ortadan kaldırmak için hemen harekete geçer. Bu harekete geçme, yeni bir anlayış geliştirmek, anlamlandırılamayan uyaranı anlamlı hale getirmek, diğer bir deyişle, ‘denge’ yi yeniden kurmak içindir (Selçuk, ; Sand, ; Yavuzer, ).
Dengelenme, bireyin yeni karşılaştığı bir durumla, daha önceden sahip olduğu yaşantılar arasında denge kurmak için yaptığı, zihinsel işlemler olarak tanımlanabilir. Bilişsel gelişim, zihindeki dengelerin bozularak yeniden kurulması ve bu işlemlerin sürekli tekrarlanmasıyla meydana gelir (Selçuk, ).
Dengenin sürekli bozularak tekrarlanması zihinsel süreçlerin iki temek işlevi ile bir düzene konur. Bunlar ‘organizasyon’ ve ‘adaptasyon’ dur. Organizasyon, dış dünyaya ait algıların sistematize edilmesi ve tutarlı bir bütün haline getirilmesidir. Zihinsel dünyamızı, küçük parçalardan daha karmaşık ve bütüncül yapıya doğru şekillendirir. Küçük yaşlarda dış dünyanın tüm bilgilerini organize edemezken, daha sonraları bu işlem olgunlaşır (Özbay, ).
Tekrarlanan bu işlemler sonucunda ortaya çıkan örgütlenmiş davranış kalıplarına ‘şema’ (scheme) denir. Şema; dünyayı anlamada kullanılan bilgi, prosedür ve ilişkilerdir. Piaget’ e göre, bütün zihinsel işlemler, diğer işlemlere bağlıdır. Her şema, diğer şemalarla koordinasyon içindedir ve kendisi, farklı parçalardan oluşur. Hiçbir bilgi kendi başına mevcut şemalardan bağımsız olarak hafızada ayrı bir yere yerleştirilemez. Her yeni bilgi, mevcut bilgiler ışığında, yani, şemalara bağlı olarak yorumlanır ve işleme tabi tutulur. Gelişimi süresince çocuk, bir şemadan başka bir şemaya geçmek zorunda kalacaktır (Selçuk, ; Sand, ; Yavuzer, ; Owen, Blount and Moscow, ).
Bireylerin, yaşantılarındaki değişimler ile mevcut şemalar yetersiz hale gelir ve denge bozulur. Dengelenme durumunana tekrar dönmek için var olan şemaların bir biriyle uyuşması sağlanır. Bireyin, çevresiyle etkileşerek karşılaştığı, değişikliklere uyma gayretinde bulunduğu bu sürece adaptasyon denir. (Selçuk, ; Sand, ; Yavuzer, ).
Piaget’ e göre adaptasyon sürecinden sonra oluşan dengelenme durumunana, organizma iki şekilde ulaşır. Bunlar, ‘özümleme’ (Assimilation) ve ‘uyum’ (Accommodation) ’dur. Özümleme; organizmanın çevreden gelen uyarıcıları, mevcut yapılarına göre seçerek ve değiştirerek içe almasını sağlar. Alınan şey, duyu olabileceği gibi besin de olabilir; deney de olabilir. Özümleme yoluyla; nesneleri, insanları, fikirleri, gelenek ve görenekleri, kendi eylemimize katmanın yada bütünlemenin ilk adımını atarız. Uyum; organizmanın, özümlediği yeni bilgiler ile eski yapıları arasında belli bir denge kurmak amacıyla, mevcut yapılarını değiştirme ya da ayarlama işlevidir (Onur, ; Günçe, ; Kail ve Pellegrino, ).
Şemalar, kendileri de değişerek farklı alanlara uyarlanabilmektedir. Çocuk yeni bir durumla karşılaştığı zaman, onu önce kafasında bulunan şemalarla açıklamaya, böylelikle onu özümlemeye çalışır. Eğer zihnindeki şemalar yeni açıklamaya yetmezse, bu kez çocuk zihnini duruma uydurmaya, yani uymaya çalışacak demektir. Hayatında ilk kez kaplan gören bir çocuk, önce onu kafasındaki kedi şeması ile açıklamaya, onu büyük bir kedi olarak tanımlamaya çalışır. Ancak bir süre sonra kedi şemasının yeterli olmadığını fark ederse, zihninde yeni bir kavram (şema:kaplan şeması) oluşturarak onu anlamaya çalışır. Kedi kavramını kullanmaya çalışması zihnin özümleme, kaplan şeması oluşturması ise uyma işlevini gösterir. Bu iki işlev karşılıklı olarak birbirlerini tamamlarlar ve zihnin gelişiminde önemli rol oynarlar (Bacanlı, ).