Okul Öncesi Değerler Eğitimi Etkinlik Planı

D G : K : Kazanım 5: Dili iletişim amacıyla kullanır. (Konuşmayı başlatır.)

D G : K : Kazanım 7: Dinledikleri/izlediklerinin anlamını kavrar. (Sözel yönergeleri yerine getirir. )

D G : K : Kazanım Görsel materyalleri okur. (Görsel materyallerle ilgili sorulara cevap verir. )

S D G : K : Kazanım 3: Kendini yaratıcı yollarla ifade eder. (Nesneleri alışılmışın dışında kullanır.)

M G : K : Kazanım 4: Küçük kas kullanımı gerektiren hareketleri yapar. (Nesneleri döndürür. )

 DEĞERLER EĞİTİMİ ETKİNLİKLERİNİN OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: NİTEL BİR ÇALIŞMA Hamdi KARAKAŞ Öğr. Gör. Cumhuriyet Üniversitesi, Aşık Veysel MYO, Çocuk Gelişimi [email protected] Özet Toplumda istenilen ahlaki ve sosyal değerlerin oluşabilmesi, gelecekte de korunabilmesi için işe ilk olarak çocuklardan başlanmalıdır. Okul öncesi eğitimde değerler eğitimi ile toplumda benimsenmiş değerlerin çocuğa aktarılması, çocukların değerleri benimseyerek olumlu kişilik geliştirmeleri açısından önemli görülmektedir. Bu çalışmanın amacı; okul öncesi dönemde uygulanan değerler eğitimi etkinliklerini okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak değerlendirmektir. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden durum desenine uygun olarak yürütülmüştür. Veri toplamak amacıyla ilgili literatür taranmış ve araştırmada kullanılmak üzere beş adet açık uçlu soru hazırlanmıştır. Bu sorular, maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemine dayanılarak belirlenen yirmi okul öncesi öğretmenine yöneltilmiştir. Araştırmada görüşme tekniği kullanılmış, görüşme sonucunda elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen bulgulara göre okul öncesi öğretmenleri; değerler eğitiminin öncelikli amacının bireysel temelli olduğunu, değerler eğitiminde daha çok Türkçe etkinliklerini kullanmakta olduklarını, değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin başında çocuk temelli kaynakların olduğunu, değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşılmasında soyut değerlerin somut etkinliklere dönüştürülmesi üzerinde durulduğu ve hazırlanacak değerler eğitimi programına ve değerler eğitimi etkinliklerine ihtiyaç olduğu yönünde görüş ifade etmişlerdir. Veriler bağla ı da okul öncesi öğretmenlerinin ifade etmiş olduğu zorlukların aşılması, farklı etkinliklerle değerlerin okul öncesi öğrencilere içselleştirilmesi noktasında yürürlükte olan Okul Öncesi Eğitim Programı’nda değerler eğitiminin ayrı bir alan olarak yer alması ve okul, aile ve öğrenci temelli okul öncesi döneme yönelik etkili bir değerler eğitimi programı, etkinlik kitabı ve öğretmen rehber kitaplarının hazırlanması önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi Eğitim, Değerler, Değerler Eğitimi Programı EVALUATION OF VALUES EDUCATION ACTIVITIES ACCORDING TO PRESCHOOL TEACHERS: A QUALITATIVE STUDY Abstract It is obligatory to get started on children in order to form desired moral and social values in society and to preserve them in the future. In the preschool education, transfer of values adopted in society to children is considered as significant with respect to their development of positive personalities. The aim of this study is evaluation of values education activities practiced in preschool period based on the opinions of preschool teachers. This study was performed in accordance with state pattern that is one of the qualitative research methods. Literature was reviewed for data collection and 5 open ended questions was prepared to be used in the study. These questions were asked to 20 preschool teachers determined using maximum diversity sampling method. Interview technique was used in the study and the data obtained by interviews were evaluated by treating with content analysis. According to the results, the teachers declared that primary goal of values education was individual based, they preferably use Turkish activities in values education, initial factor making values education difficult was children originated sources, they focused on transformation of intangible values into tangible activities to overcome these factors making values education difficult and it was necessary to prepare values education program and activities. In the light of the data, in order to overcome the difficulties declared by preschool teachers and to internalize different activities and values to preschool students, it was suggested that values education could be included in the current Preschool Education Program as an individual area and an efficient values education program, activity book and teacher guidebook intended to school, family and student based preschool period could be prepared. Key words: Preschool Education, Values, Values Education Program  GİRİŞ İnsan doğası gereği diğer insanlarla bir arada yaşamak zorunda olduğundan bunu olanaklı kılan birtakım toplumsal, siyasal, ahlaki ve kültürel ilke ve kuralların olması kaçınılmazdır. Bu ilke ve kurallar toplum üyelerinin çoğunluğu tarafından benimsenerek kabul görülür ve benimsenir. Toplumun çoğunluğu tarafından benimsenerek yasatılan bu genel ilke ve yargıların önemli bir bölümünü toplumsal değerler oluşturmaktadır (Yalar ve Yelken, , 80). Değer kavramı denildiğinde; bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçüler (TDK,), insanın çevresinde olup bitenleri anlama ve yorumlamada kullandığı somut ölçütlerin tamamı (Antalya MEM, , 4) ve davranımlarımızı şekillendiren, bir konu hakkındaki kararlarımızı etkileyen, çeşitli inanç ve eylemlere ilişkin değerlendirmelerimize yön veren, dolayısıyla kişisel bütünlüğümüzü ve kimliğimizi oluşturan ilke, inanç, fikir ve yaşam standartlarını ifade etmektedir (Merter ve Yılmaz, , ). Değerler, çocuğun ahlak gelişimine paralel olarak kavramaya başlandığı ancak yaşamın başından itibaren, çevresindeki yetişkinler aracılığıyla fark ettiği yaşam prensipleridir (Oktay, , 3). Değerler aynı zamanda o toplumun kültürünün normatif yönünü oluşturmaktadır. Soyut olan sosyal değerler önce yargılar yoluyla dildeki ifadelere yansımakta, zamanla toplumsal kurumlara dönüşmekte ve ardından davranışlarla somutlaşmaktadır (Yazıcı, , ). Davranışlarla somut hale gelen bu değerler, insanın toplumsallığına anlam yükleyen en önemli unsurların başında gelmektedir. Böylelikle değerler, toplumda nasıl yaşayacağımızı, davranacağımızı belirlemektedir (Akın ve Aydemir, , 2). İnsan varlık olarak düşünce ve davranışında mutluluğu amaçlar. Kişinin mutlu olabilmesi onun düşünce ve eylemleri arasındaki tutarlılığa bağlıdır. Bu da insanların çocukluklarından itibaren elde edecekleri ahlaki değerlerle ve prensiplerle mümkündür (Akyol, , 54). Hayatımıza anlam kazandıran ve yön veren bu prensiplerin öğrenilmesi, erken başlatılması gereken bir süreçtir. Gelişim psikolojisi kaynaklarında çocuğun temel gelişim basamakları içerisinde; dil, zihin, beden, hareket, sosyal, ahlaki, duygusal, yaratıcılık ve bireysel yetenek gibi unsurların sayıldığını görmekteyiz. Söz konusu gelişim basamaklarının çocukta oluşumunu sağlayabilmek için, onun birtakım etkinlikler içerisine çekilmesi gerekmektedir (Sağlam, , ). Çünkü çocuk erken çocukluk döneminde itibaren kendisinin bir birey olduğunu ve başkalarından farklı olduğunu anlamaya başlar. Çocuklar çevrelerindeki bireyleri izleyerek, gözleyerek, taklit ederek, davranışlarını içselleştirir ya da reddeder ve böylece kendiler olma yolunda ilerlerler ve dünyada tek, birincil bir kişilik geliştirmeye devam ederler (Balat, , 2). Toplumca istenilen ahlaki ve sosyal değerlerin gelecekte korunabilmesi için ise işe ilk olarak çocuklardan başlanmalıdır (Myers, ). Eğitim bu noktada devreye girer; bireylere yaşadığı toplumun değerlerini aktarma ve bireylerin topluma uyum sağlamalarına yardımcı olma görevi yükler (Tay, Durmaz ve Şenol, , 68). Okul öncesi dönem bu konuda en iyi başlangıç olarak düşünülebilir. Henüz ahlak gelişimini tamamlamamış olsa da, değerlerin önemli olduğu bir aile ve okul ortamı içinde bulunmak çocuğun gelişimini olumlu yönde etkileyecektir (Oktay, , 3). Karakterin anahtar bileşenleri çocukluk çağında tam faal duruma geçmekte ve okul öncesi dönemi, sosyal ve ahlaki özelliklerin olgunlaşmasında belirgin bir geçiş noktası haline getirmektedir (Balat, , 3). Benzer şekilde eğitimciler bu dönemde küçük çocukların kişilik eğitimini desteklemek ve geliştirmek için, çocukların değerlerin ne olduğunu bilmelerine, onlar için önemini anlamalarına, bunları uygulamayı istemelerine ve uygulamalarına yardımcı olmak zorundadır. Böylece günden güne çocukta uygun davranışlar geliştirilebilir (Balat ve Dağal, , 24). Bu sayede çocuk bu değerleri geliştirerek mutlak iyilik olarak nitelenen bakış açısını benimser ve ona uygun eylemlerde bulunur (Akyol, , 54).  Özgürlükçü ve demokratik bir düzen bir taraftan, her biri kendi değer yargılarıyla donatılmış eşsiz kişiliklerin gelişimine katkıda bulunurken diğer taraftan toplumsal ilişkilerin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi ve geliştirilebilmesi için ortak değerlerden oluşan bir zemini zorunlu kılmaktadır. Buradan hareketle, eğitimi değerlerle ortak paydada buluşturan noktanın, eğitimin aktarım sürecini yerine getiren kurumun okullar olduğu söylenebilir (Cihan, , ). Yüzyıllar boyunca okulların amacı dürüstlük, sadakat ve paylaşma gibi değerleri benimseterek iyi insan yetiştirmek olmuştur. İlk zamanlardan beri okullar karakter eğitimi adı altında olmasa bile iyi insan yetiştirmede önemli yapıtaşları olarak görülmektedir (Dirican ve Dağlıoğlu, , 44). Okullar öğrencilerine temel değerleri anlamaları, onları kendi yaşamlarına adapte etmeleri ve hayatlarını bu önemli değerler üzerinden devam ettirebilmeleri için yardımcı olmak zorundadırlar (Lickona, , 9). Değerlerin yozlaştığı ve anlamını daha fazla yitirmeye başladığı günümüzde, ulusların değer sistemlerinde hızlı bozulmalar meydana gelmektedir. Bu durum, değerler eğitimini gerekli kılmaktadır (Yılmaz, Göçen, Yılmaz, , 82). Evrensel değerler olarak da adlandırabileceğimiz ve hayatımızın ilerleyen dönemlerinde karakter ve kişilik özelliklerimiz olarak tanımlanan temel değerlere yönelik olarak okul öncesi döneminde programlı ve sistemli çalışmalar ile başlangıç oluşturulmalıdır (Balat, ). Çünkü çocuklara doğruyu yanlıştan ayırt edebilme becerisi ancak değerler eğitimiyle verilebilmektedir. Bu beceri, çocuğun kimseye bağımlı kalmadan özgür iradesiyle kendi kararlarını verebilmesi ve kararlarının sorumluluğunu alabilmesi açısından önemlidir (Dirican ve Dağlıoğlu, , 45). Okullardaki değerler eğitiminin amacı, öğrencilerde sağlıklı, tutarlı ve dengeli bir kişilik oluşturmaktır. Her öğrenciyi hem ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamak, hem de “iyi insan”, “iyi vatandaş” olmalarını sağlamak için gerekli bilgi, beceri, tutum, davranış ve alışkanlıklar kazandırıp, onları kendi ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmektir (Doğan, Uğurlu, Çetinkaya, , 92). Bundan dolayı değer eğitimi; eğitimin amaçları arasında görülmeli, erken çocukluk döneminden başlayarak çocuklara değerlerin öğretilmesi ve bunların içselleştirilmesi sağlanmalıdır. Berkowitz (); çocuğun karakter gelişimine yönelik eğitimde yapılan çalışmalardan yola çıkarak okullarda dikkat edilmesi gereken yedi temel noktayı şöyle belirtir; 1. Çocuğun kişilik gelişimine en önemli etki, insanların çocuğa nasıl davranışlar gösterdiği, insan davranışlarıyla sevecen, destekleyici, dürüst, açık saygılı, tutarlı olmalıdır. 2. Çocuğun önünde bir kişinin diğerine nasıl davrandığıdır. Ebeveynler çocuklarının okulda yapılanlar, öğretmenler ve diğer yetişkinleri izlediğinin ve taklit ettiğinin çok iyi farkında olmalıdırlar. Çocuklar diğerlerini model alırlar ve taklit ederler. 3. Okul her üyesinin iyi karakterli bireyler olmasını istemelidir. Yani iyi karakter bir öncelik ve beklenti konusu olmalıdır. 4. Okul ortamında olumlu karakterlerin benimsenmesi; çocuklar olumlu olan davranışlardan etkilenirler ve onları izleyerek öğrenmeye ve kendilerinde geliştirmeye çalışırlar. 5. Çocuğun iyi karakter özelliklerini uygulama fırsatlarına sahip olması gerekir. 6. Çocukların ahlaki konular hakkında konuşma, tartışma ve tepki verme fırsatları olmalıdır. 7. Aileler, okulun karakter eğitimi amacıyla verdiği emeklere ortak olmalıdırlar. (Akt: Balat, , 32) Değerler eğitimi sahip olduğu önem sebebiyle eğitimciler tarafından önemsenmiş ve doğrudan eğitim programlarıyla ya da gizli programlarla öğretilmeye çalışılmıştır. Doğrudan değer öğretiminde, değerler öğretim programlarıyla kendine yer bulur, programın değerleri belirlenir ve değerler derslerin içinde farklı öğretim yaklaşımlarıyla öğrencilere kazandırılmaya çalışılır. Gizli program vasıtasıyla değer öğretiminde ise, değerler bir ders, bir bölüm veya öğretim etkinliği olarak görülüp planlı bir şekilde kazandırılmak yerine, okuldaki kurallar, yönetimin tavrı ve öğretmen davranışları ile verilmeye çalışılır (Akbaş, , ). Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı eğitim programları çerçevesinde değerler eğitimi adı altında ayrı bir program yer almamaktadır. Fakat eğitimciler çocuklara değerlere ya da kişilik eğitimine yönelik uygulamalara yer vermektedir (Balat ve Dağal, , 39). Yayımlanan Okul Öncesi Eğitim Programında ise, değerler eğitimi; ayrı bir alan olarak ele alınmamış, ancak kazanım ve göstergelerde bütüncül bir şekilde vurgulanmıştır (MEB, , 17). Bu durum etkili bir değerler eğitimi verilebilmesi için her şeyden önce rastlantısal olmayan, planlı bir eğitim anlayışına duyulan ihtiyacı ortaya çıkartmaktadır (Cihan, , ). Bu amaçla ve Milli Eğitim Şuralarında değerler eğitimi bağlamında, okul öncesinden başlayarak yaygın eğitim dâhil olmak üzere eğitim öğretimin her kademesinde, tüm dersler ve okul kültürü içerisinde yer verilmesi gerekliliği ve bu konuda öğretmen, yönetici, öğrenci, aile ve çevre ile iş birliğine gidilmeli, farkındalık oluşturulması için kitle iletişim araçlarından faydalanılması amacıyla gerekli düzenlemeler yapılması ( Milli Eğitim Şura Kararları, madde); programda değerler eğitimine yer verilerek, okul öncesinden itibaren yetenek gelişiminin izlenmesi, okul öncesi ve ilkokulda kullanılan eğitim aracı metinlerinde kendi kültürümüze ait literatüre (masal, hikâye, fabl, şiir vb.) yer verilmesi ( Milli Eğitim Şura Kararları) noktasında kararlar alınmıştır. İster gizli program yoluyla, ister doğrudan değer öğretimi etkinlikleriyle, isterse de kazanım ve göstergelerde bütüncül yönden değerler eğitimi verilse de önemli görev öğretmene düşmektedir. Çünkü öğretmen, eğitim sürecinin en önemli düzenleyicisi ve uygulayıcısıdır. Dolayısıyla öğretmenin kendisi; hem kendi davranışlarıyla model olmalı, hem de eğitim programları çerçevesinde değerler eğitimine uygulama çalışmalarıyla önem vermeli, çocuğun değerleri erken çocukluk döneminden başlayarak içselleştirilmesi noktasında kendisini sorumlu görmelidir. Öğretmen, çocuğun davranışlarına ve tutumlarına etki ederek bu temellerin üzerine bir karakter inşa etmeye başlar (Dirican ve Dağlıoğlu, , 45). Bu noktadan hareketle araştırmanın temel çıkış noktası okul öncesi programda ayrı bir alan olarak ele alınmayan ancak kazanım ve göstergelerde bütüncül şekilde vurgulanan ve öğretmenlerce vurgulanmaya çalışılan değerler eğitimine yönelik etkinliklerdir. Bu bağlamda araştırmanın amacı okul öncesi dönemde uygulanan değerler eğitimi etkinliklerini öğretmenlerin görüşlerine dayalı olarak değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda değerler eğitimi etkinlikleri konusunda okul öncesi öğretmenlerinin; değerler eğitiminin amacı, değerler eğitiminde kullanılan etkinlikler, değerler eğitimini zorlaştıran etmenler, zorlaştıran etmenleri aşmaya yönelik çalışmalar ve değerler eğitimi etkinlikleri açısından hazır program ve etkinliklere ilişkin görüşleri incelenmiştir. Bu araştırma, Okul Öncesi Eğitim Programında değerler eğitimine ayrı bir alan olarak yer verilmesi ve doğrudan değerler eğitimi programı hazırlanması açısından önemli görülmektedir. YÖNTEM Araştırma Deseni Bu araştırma, okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşlerini ortaya koyan nitel araştırma yöntemlerinden durum desenine uygun olarak yürütülmüştür. Nitel araştırmalar, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama tekniklerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırmalardır (Yıldırım ve Şimşek, ). Nitel çalışmalarda durum deseni, bir olayın yoğun şekilde çalışılmasıyla ilgilidir (Glesne, ). Durum çalışmasında amaç, tek bir konu üzerinden bir birey ya da okul gibi birimlerin derinlemesine incelenmesidir (Simons, ). Bu çalışmada da okul öncesi dönemde uygulanan değerler eğitiminin amacına yönelik düşünceler, kullanılan etkinlikler, değerler eğitimini zorlaştıran etmenler ve çözüm arayışları okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerine dayanarak derinlemesine araştırılmıştır. Çalışma Grubu Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum örneklem yöntemi kullanılmıştır. Maksimum çeşitlilik örneklemesi; göreli olarak küçük bir örneklem oluşturarak bu örneklemde çalışılan probleme taraf olabilecek bireylerin çeşitliliğini maksimum derecede yansıtmaktır (Yıldırım ve Şimşek, ). Bu amaçla; – eğitim öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi okullardan maksimum örneklem yöntemiyle belirlenen yirmi okul öncesi öğretmeni çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Veri Toplama Aracı Bu araştırmada veriler araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Gerekli literatür taraması yapıldıktan sonra, görüşme soruları araştırmacı tarafından belirlenmiş, alanında uzman olan bir öğretim üyesine sunularak görüşme soruları üzerinde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bu bağlamda okul öncesi öğretmenlerine 5 adet açık uçlu soru yöneltilmiştir. Görüşme formunda yer alan ve okul öncesi öğretmenlerine yöneltilen sorular şu şekildedir:  Okul öncesi dönemde değerler eğitiminin amacı sizce neyi ifade etmektedir?  Değerler eğitiminde hangi etkinlikleri daha fazla kullanmaktasınız?  Okul öncesi dönemde değerler eğitimini zorlaştıran etmenler nelerdir?  Değerler eğitimini zorlaştıran etmenleri nasıl aşmaya çalışıyorsunuz?  Değerler eğitimi etkinlikleri açısından hazır program ve etkinliklere ilişkin görüşleriniz nelerdir? Verilerin Analizi Araştırma sürecinde katılımcılarla yüz yüze gerçekleştirilen tüm görüşmeler, ses kayıt cihazıyla, katılımcıların onayı alınarak kaydedilmiştir. Ses kaydına alınan görüşme verilerinin üzerinde değişiklik yapılmadan, verilerin dökümü yapılmış ve veriler yazılı formata dönüştürülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, nitel veri analizi tekniklerinden içerik analizine tabi tutularak değerlendirilmiştir. İçerik analizi, verilerin içeriğinin irdelendiği, verilerin sınıflara ayrıldığı, veriler arasındaki ilişki ve bağıntıların gösterilmesi için matrislerin hazırlandığı ve elde edilen sınıflamaların sayısal verilere dönüştürülebildiği bir analiz şeklidir (Sönmez ve Alacapınar, ). Yirmi okul öncesi öğretmeninin vermiş oldukları yanıtlar tek tek okunmuş, kodlamalar yapılmış, verilerin hangi temalar altında toplanacağına ve sunulacağına karar verilmiştir. Anlam açısından aynılık gösterilen yanıtların frekansları alınarak yanıtlayıcı sayısı içerisindeki yüzdesi hesaplanmıştır. Öğretmenlerin görüşlerini çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla, yapılan doğrudan alıntılarla araştırmanın sonucunda elde edilen bulgular desteklenmiştir. Tekrardan kaçınmak açısından aynı içerikli görüşlerin yer aldığı öğretmen ifadelerinden sadece bir kaçına yer verilmiştir. Öğretmenler bir ile yirmi arasında (Ö-1, Ö-2, Ö-3,…..Ö) numaralandırılmıştır. BULGULAR ve YORUMLAR Bu bölümde okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerinden elde edilen verilerin içerik analiz yöntemi ile incelenerek oluşturulan tablolar ve bu tablolara ilişkin açıklamalar bulunmaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinin “değerler eğitiminin amacına” ilişkin görüşleri sonucunda elde edilen temalar Tablo 1’de verilmiştir.  Tablo 1. Değerler Eğitiminin Amacına İlişkin Görüşler Temalar Frekans (%) Toplum temelli amaç 6 30 Bireysel temelli amaç 8 40 Ahlaki gelişim temelli amaç 4 20 Milli ve kültürel değerler temelli amaç 2 10 Toplam 20 Tablo 1’e göre okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminin amacına ilişkin %30 oranında toplum temelli amaç (f=6), %40 oranında bireysel temelli amaç (f=8), %20 oranında ahlaki gelişim temelli amaç (f=4) ve %10 oranında milli ve kültürel değerler temelli amaç (f=2) temalarında görüş ortaya koymuşlardır. Araştırma bulgularına göre, okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminin öncelikli amacının bireysel temelli olduğunu, daha sonra ise toplumsal, ahlaki gelişim ve milli ve kültürel değerler temelli amacı düşüncesinde oldukları söylenebilir. Veriler irdelendiğinde toplum temelli amaç teması yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri toplumsal kuralların öğretilmesi, toplumsal sorumluluğu benimsemiş bireyler yetiştirme, olumsuz toplum davranışlarının düzeltilmesi ve topluma örnek insan yetiştirme konularında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “yaşadığımız toplum artık olumsuzlukları içinde barındıran, olumlu değerlerin ise kaybolmaya başladığı yer olmaktadır. Benim açımdan değerler eğitimi ile çocuklara küçük yaşlardan itibaren değerlerin öğretilmesi toplumda kaybolmaya başlayan sevgi, hoşgörü, saygı, yardımlaşma, hoşgörü, paylaşma gibi değerlere yönelik farkındalık kazandırma ve toplumsal değerlere duyarlı bireyler yetiştirmesini ifade ediyor. Böylelikle toplumsal değerlerin yeniden kazanılması ve değerlerin kaybolmaması sağlanmış olacaktır.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “değerler eğitimi toplum için önemlidir. Toplumsal değerlere uygun davranan bireyler her zaman toplum gözünde değerli ve iyi insan olarak görülmüştür. Toplum tarafından daha çok sevilen ve örnek alınan kişiler olmuşlardır. Dolayısıyla değerler eğitimi ile öğrencilerimizi topluma karşı örnek olarak yetiştirmek ve örnek iyi insanlarla toplumdaki olumsuzlukları gidermek olmalıdır.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminin bireysel temelli amaç teması yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri iyi karakterli insan yetiştirme, kişilik gelişimleri ve bireyleri olduğu gibi kabul etme, erdem sahibi insan yetiştirme konularında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “değerler eğitiminde aklın ve kalbin birlikte uyum içerisinde olmasını sağlamak, böylelikle ahlaki, toplumsal ve kültürel değerlerin öğrencilere içselleştirilmesine çalışmak amaçlanmalıdır. Böylece çocuk değerleri benimsemiş, iyi karakterli insan olmaya çalışacaktır.” Şeklinde görüş bildirirken Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “bu dönemde çocukları iyi karakterli bireyler olarak yetiştirmek, kendisinde var olan olumlu değerleri de pekiştirmek olmalıdır. Okul öncesi eğitimin amaçlarından birsi de erken dönemden itibaren iyi insan yetiştirmek olduğundan değerler eğitimi bu dönemde en büyük yardımcımız oluyor.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminin ahlaki gelişim temelli amaç teması yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri ahlaki davranışların oluşması, öğretilmesi ve bu davranışların kalıcılığının sağlanması konularında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında Ö-3 rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “ahlaki gelişimin sağlanması açısından değerler eğitimi verilmelidir. Ahlaki değerler soyut ve anlatılması karmaşık kavramlardır. Bu dönemde değerler eğitimi ile çocuğun iyi ve kötü kavramlarını ayırt etmeleri sağlanmakta, ahlak kavramının gelişmesi açısından yararlı olmaktadır.” Şeklinde görüş bildirirken Ö-6 rumuzlu okul öncesi öğretmeni; “çocuklara öğretilen ahlaki davranışların kalıcılığını sağlaması bu dersin amacı olmalıdır. Hoşgörü, sevgi, saygı, paylaşma gibi ahlaki değerler bu dönemde öğrenilmeye başlıyor ve değerler eğitimi etkinlikleri ile kalıcı hale getiriliyor.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminin milli ve kültürel değerler temelli amaç teması yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri milli ve manevi değerlere yer verilmesi, kültürel öğeleri içermesi konularında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-1 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “Türk Toplumunun kültürü, adetleri, gelenek ve görenekleri çocuğa öğretilerek kültürel özelliklerimizin unutulmaması, gelenek ve göreneklerine sıkı sıkıya bağlı bireyler yetiştirilmelidir. Değerler eğitimi ile Hz. Mevlana, Âşık Veysel gibi evrensel değerleri konu eden şahsiyetlerin öğütleri çocuğa göre öğretilerek kültürümüzün unutulmaması sağlanmalıdır.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin “değerler eğitiminde kullandıkları etkinliklere” ilişkin görüşleri sonucunda elde edilen temalar Tablo 2’de verilmiştir. Belirlenen etkinlik temaları MEB Okul Öncesi Eğitim Programında () yer alan etkinlikler esas alınarak belirlenmiştir. Tablo 2. Değerler Eğitiminde Kullanılan Etkinliklere İlişkin Görüşler Temalar Frekans (%) Türkçe Etkinlikleri 13 32,5 Sanat Etkinlikleri 8 20 Drama Etkinlikleri 10 25 Müzik – Oyun Etkinlikleri 7 17,5 Aile Katılım Etkinlikleri 2 5 Toplam 40* *Okul öncesi öğretmenleri bu soruya birden fazla tema içerisinde etkinlik yaptıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 2’e göre okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminde kullandıkları etkinliklere ilişkin %32,5 oranında Türkçe etkinlikleri (f=13), %20 oranında sanat etkinlikleri (f=8), %25 oranında drama etkinlikleri (f=10), %17,5 oranında müzik oyun etkinlikleri (f=7) ve %5 oranında aile katılım etkinlikleri (f=2) temalarında görüş ortaya koymuşlardır. Araştırma bulgularına göre, okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminde daha çok Türkçe etkinliklerini kullanmakta, daha sonra ise drama, sanat, müzik – oyun ve aile katılım etkinliklerini kullanmakta oldukları söylenebilir. Veriler irdelendiğinde değerler eğitiminde Türkçe etkinliklerini kullandıklarını ifade eden okul öncesi öğretmenleri hikâye anlatımı, hikâye tamamlatma, hikâye ve değerler üzerinde sohbet etme, görsel ve işitsel materyalleri kullanarak çizgi film, film ve video izletme konularında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-5 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “hikâye kahramanlarını kullanarak hikâyeler eşliğinde anlatırım ya da sevdikleri bir çizgi film karakterinin başından geçen bir olayı izleterek onun üzerinde sohbet ederiz.” Şeklinde görüş ifade ederken Ö-3 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “anadil etkinliklerine hikâye anlatma şeklinde öğretmeye çalışıyorum. Ayrıca hikâyenin sonunu öğrencilere bırakarak olumlu ve olumsuz sonuçlar üzerinde konuşuyorum.” Şeklinde görüş bildirmiştir.  Değerler eğitiminde sanat etkinliklerini kullandıklarını ifade eden okul öncesi öğretmenleri görsel materyaller hazırlama, aylık köşe hazırlama, boyama – kesme – yapıştırma çalışmaları ve anlatılan hikâyelere uygun görsel tasarımlar yapma konularında görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-1 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “çocukların seviyelerine göre görsel öğeler hazırlıyorum, değer ile ilişkili konuşurken boyama, yapıştırma ve sonrasında bir ürün meydana getirmeye çalışıyorum.” Şeklinde görüş bildirirken Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “görsel materyallerden, resimlerden yararlanarak üzerinde konuşuyoruz. Konuştuğumuz değere ilişkin görsel sanat çalışması veya hazır görsellerin boyanması, yapıştırılması şeklinde etkinlikler yapıyoruz.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminde drama etkinliklerini kullandıklarını ifade eden okul öncesi öğretmenleri anlatılan hikâyelerin canlandırılması, tiyatro gösterisi hazırlama, örnek bir olayın canlandırılması ve üzerinde konuşulması, çocukların yaparak yaşayarak somut çalışmalarla etkinliklerin düzenlenmesi şeklinde görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-7 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “denemelerine fırsat veriyorum. Sorumluluk duygusunu pekiştirmek için bir yumurtayı hafta boyunca kırmadan getirip götürmelerini istiyorum. Bire bir görerek yaşayarak değerleri kazandırmaya çalışıyorum.” Şeklinde görüş bildirirken Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “drama yapmayı ön planda tutuyorum. Gündelik yaşamdan hikâyeler tasarlıyorum ve çocukların bu hikâyeyi tamamlamasına daha sonrasında ise canlandırması şeklinde etkinliği sürdürüyoruz. Böylece yaparak, somut şekilde değerleri kazanmalarını amaçlıyorum.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminde müzik – oyun etkinliklerini kullandıklarını ifade eden okul öncesi öğretmenleri değerlere yönelik şarkılı oyunlar, tekerlemeler ve eğlenceli sınıf içi oyunlar oynattıkları şeklinde görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-6 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “oyunlar eşliğinde öğretmeye çalışıyorum. Oyunlarda geçen şarkılar ve dans gösterileri çocukların akıllarında kalmalarına yardımcı oluyor. Ayrıca değerlerin şarkıyla akılda kalması daha etkili oluyor” şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “çalışmalarımızda kalıcılığı sağlamak adına çocukların seviyelerine uygun değerler açıklanıyor, şarkılarla, oyunlarla pekiştirilme çalışılıyor. Sanat etkinlikleri ile de bu çalışmayı desteklemeye çalışıyorum.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Değerler eğitiminde aile katılım etkinliklerini kullandıklarını ifade eden okul öncesi öğretmenleri kalıcılığı sağlamak için ailelerle görüşüldüğü, bilgilendirme yazıları gönderildiği, okulca ailelere yönelik toplumsal değerler açısından seminer verildiği yönünde görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-4 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “aile katılımı yapmaya çalışıyorum. Aileleri değerler noktasında bilinçlendirmeye, çocuğunun davranışları noktasında bilgilendirmeye çalışıyorum. Okul bütünlüğünce, öğrenilen değerlerin ailede pekişmesi için seminerler düzenliyoruz.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin “değerler eğitimini zorlaştıran etmenlere” ilişkin görüşleri sonucunda elde edilen temalar Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 3. Değerler Eğitimini Zorlaştıran Etmenlere İlişkin Görüşler Temalar Frekans (%) Aile Kaynaklı Etmenler 4 20 Etkinlik Kaynaklı Etmenler 7 35 Çocuk Kaynaklı Etmenler 9 45 Toplam 20  Tablo 3’e göre okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimini zorlaştıran etmenlere ilişkin %20 oranında aile kaynaklı etmenler (f=4), %35 oranında etkinlik kaynaklı etmenler (f=7) ve %45 oranında ise çocuk kaynaklı etmenler (f=9) temalarında görüş ortaya koymuşlardır. Araştırma bulgularına göre, değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin başında çocuk temelli kaynakların olduğunu daha sonra ise etkinlik temelli ve aile temelli kaynaklar oldukları söylenebilir. Veriler irdelendiğinde aile kaynaklı etmenlerin değerler eğitimini zorlaştırdığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri ailelerin değerlerin öğretilmesi sürecinde destek olmadıkları, evdeki davranışlarıyla okuldaki değerlerin pekiştirilmediği, aile katılımının olmadığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “sınıfta öğrenilen değerin daha sonra evde de devam ettirilmesi noktasında sıkıntı yaşıyoruz. Aileler maalesef çocuklarına olumlu örnek olmuyorlar.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö-7 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “bazı ailelerin uygulamalarımızı çok basit görmeleri, bazılarının ise fazla abartması beni zorluyor. Çocuklarında bir sorun olduğunu düşünüyorlar. Uyguladığımız eğitim sınıfta kalıyor, ailelerce pekiştirme olmuyor. Bu da davranışların kalıcı olmamasını ve değerlerin istenilen şekilde öğrenilmemesine yol açıyor.” Şeklinde görüş bildirirmiştir. Etkinlik kaynaklı etmenlerin değerler eğitimini zorlaştırdığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri soyut değerleri etkinliklerde somutlaştıramama, etkinliklerde soyut kavramların tam anlaşılamaması, belirli bir plan veya programının net şekilde olmayışı, etkinliklerin yetersizliği ve sınıfların kalabalık olması yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “özellikle birçoğu soyut olan değerlerin çocuğun seviyesine yönelik etkinliklerle somutlaştırmak zor olabiliyor. Bazen tam somutlaştıramadığımızda çocukların zihinlerinde havada kalan değerler olabiliyor.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö-6 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “uygularken etkinlik bulmada zorluk çekiyorum. Hazır planları veya etkinliklere ulaşmak için internetten araştırma yapmak gerekli, hazır planlara ya da daha fazla etkinliğe ihtiyaç var” şeklinde görüş bildirmiştir. Çocuk kaynaklı etmenlerin değerler eğitimini zorlaştığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri çocukların yaşları gereği soyut kavramları anlamalarında zorluk yaşamaları, soyut kavramları somutlaştırmada bağ kuramamaları, kalıcı davranış değişikliğinin zor olması yönünde görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “bu dönemdeki çocuklar henüz soyut kavramları anlayamıyorlar. Ne kadar somutlaştırmaya, etkinliklerle değerleri anlatmaya çalışsak da kalıcı olması zaman almakta.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö-4 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “yaşları küçük olduğu için bu dönemde değerleri tam anlamaları güç oluyor. Özellikle sabır, paylaşma, yardımlaşma gibi değerler bu yaş çocuğunun davranışlarına yansıması olamayabiliyor.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin “değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşılmasına” ilişkin görüşleri sonucunda elde edilen temalar Tablo 4’te verilmiştir.  Tablo 4. Değerler Eğitimini Zorlaştıran Etmenlerin Aşılmasına İlişkin Görüşler Temalar Frekans (%) Aile Katılımı Çalışmaları 7 21,2 Soyut Değerlerin Somutlaştırılması 12 36,3 Görsel ve İşitsel Araçlar 9 27,2 Sözel Teşvik ve Ödüllendirme 5 15,1 Toplam 33* *Okul öncesi öğretmenleri bu soruya birden fazla tema içerisinde görüş bildirmişlerdir. Tablo 4’e göre okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşılmasına ilişkin %21,2 oranında aile katılım çalışmaları yapma (f=7), %36,3 oranında soyut değerlerin somutlaştırılması (f=12), %27,2 oranında görsel ve işitsel araçlara yönelme (f=9) ve %15,1 oranında sözel teşvik ve ödüllendirme yapma (f=5) temalarında görüş ortaya koymuşlardır. Araştırma bulgularına göre, değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşılmasında soyut değerlerin daha somut etkinliklere dönüştürülmesi daha çok kullanılırken, daha sonra görsel ve işitsel araçlara yönelme, aile katılım çalışmaları ve sözel teşvik ve ödüllendirmelerin kullanıldığı söylenebilir. Veriler irdelendiğinde aile katılım çalışmaları yaparak değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşıldığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri aile katılımı ve işbirliği yapılarak değerlerin pekiştirildiği, ailelere bilgilendirme yazılarının gönderildiği ve veli ziyareti ve seminer yaparak okulda öğrenilen değerin evde devam edilmesi yönünde ailelerle yardımlaşıldığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “veliler ile işbirliği yaparak, onlarla konuşarak bahsedilen zorlukları aşmaya çalışıyoruz. Velilerimize ev ziyaretlerinde bulunuyoruz. Okulca seminer düzenledik ve velilerimizi değerler eğitimi konusunda bilgilendirdik.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “ailelere bilgilendirme amaçlı yazılı notlar gönderiyorum. Önceden belirlemiş olduğum değer hakkında, okulda yapılacak etkinlikler hakkında bilgiler gönderiyorum. Ayrıca ailelerden okulda öğrendiği değerlerin evde de pekiştirmesi için ev etkinliği yapılmasını istiyorum.” Şeklinde görüş bildirirmiştir. Soyut değerlerin somutlaştırılması ile değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşıldığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri somut yaparak yaşayarak etkinlikleri daha fazla düzenlemeye gayret edildiği, değerler eğitiminde drama yapmaya daha çok yer verildiği, değerlere ilişkin oyunların hazırlanmaya çalışıldığı ve anlamakta zorlanan çocuklara empati etkinliği yaptırılarak somutlaştırıldığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-1 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “sınıf içinde uygun değere yönelik ortam yaratmaya çalışıyorum. İlk elden deneyim yaparak çocukların değeri öğrenmesine çalışıyorum. Drama yaptırıldığında daha fazla değer hakkında konuşuyorlar ve olumsuz sonuçları ifade edebiliyorlar.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö-8 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “karşılaştığım sorunları somuta indirgemek, diğer farklı etkinliklerle birleştirerek çözmeye gayret ediyorum. Değerleri dramaya ya da oyuna çevirdiğim zaman hem daha iyi anlıyorlar hem de eğleniyorlar.” şeklinde görüş bildirmiştir. Görsel ve işitsel araçlara yönelerek değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşıldığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri görsel ve videolar ile olumlu değerlere yönelik örneklere yer verildiği, çizgi filmler izletilerek değerlere vurgu yapıldığı ve internetten farklı şekilde düzenlenmiş etkinliklerin araştırıldığı yönünde görüş ifade etmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö-6 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “genellikle internetten zorlukları aşmaya çalışıyorum. Diğer öğretmenlerin paylaşımları, farklı etkinlik örnekleri ve videolar ile değerin daha rahat kazanılması için çabalıyorum.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “değer eğitiminde videolar izletmeye çalışıyorum. Böylece karşılaştığım değerleri kavrayamama sorunu bir nebze de olsa çözülmüş oluyor. Çocuklar izledikleri kısa filmlerden ya da çizgi filmlerden daha rahat anlayabiliyorlar. Diğer etkinliklerle de birleştirerek değerlerin anlaşılması sağlanıyor.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Sözel teşvikler ve ödüllendirme yaparak değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşıldığını ifade eden okul öncesi öğretmenleri değerlerin sözel olarak bol bol hatırlatıldığı, sohbet ederek öğretilen değerlere vurgu yapıldığı ve yapılan değerlerin sözle ya da hediye ile ödüllendirilerek pekiştirilmesi noktasında görüş bildirmişlerdir. Bu tema bağlamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “yapılan olumsuz davranışlar ya da öğrenilen değerlere ilişkin öğrencilerle sohbet ediyoruz. Olayların olumsuz sonuçları kendi cümleleriyle açıklamalarını istiyorum böylece daha rahat değeri kavramış oluyorlar.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö-7 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “uygulama ya da etkinlikler sonunda ödül vereceğimi söylüyorum. Hem aileler hem de çocuklar ödül olunca daha istekli davranıyorlar. Çocuklara ara ara verdiğim ödüllendirmeler ile değerleri daha kalıcı hale getiriyorum. Bir yandan da değerler ödül ile pekiştirilmiş oluyor.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin “değerler eğitimi etkinlikler açısından hazır program ve etkinliklere” ilişkin görüşleri sonucunda elde edilen temalar Tablo 5’te verilmiştir. Tablo 5. Hazır Program ve Etkinlere İlişkin Görüşler Temalar / Alt Temalar Frekans (%) A. İhtiyaç Vardır 16 80 A1. Mevcut Kaynakların Yetersizliği 5 20 A2. Mevcut Kaynaklara Ulaşma Sıkıntısı ve 2 10 Maliyet A3. Mevcut Kaynakların Çevreye ve Seviyeye 3 15 Uygun Olmayışı A4. Hazırlanacak Programların Yol 6 30 Göstericiliği B. İhtiyaç Yoktur 4 20 B1. Diğer Etkinliklerle İçi İçe Oluşu 2 8 B2. Öğretmene Bırakılması 2 8 Toplam 20 Tablo 5’e göre okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimi etkinlikleri açısından hazır program ve etkinliklere ilişkin %80 oranında ihtiyaç vardır (f=16) ve %20 oranında ise ihtiyaç yoktur (f=4) temalarında görüş ortaya koymuşlardır. İhtiyaç olduğu yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri mevcut kaynakların yetersizliği, mevcut kaynaklara ulaşma sıkıntısı ve maliyet, mevcut kaynakların çevre şartlarına ve öğrenci seviyelerine uygun olmayışı ve hazırlanacak program ve etkinliklerin öğretmene yol göstereceği alt temalarında görüş ifade etmişlerdir. İhtiyaç olmadığı yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri ise değerler eğitiminin diğer etkinliklerle iç içe olması ve etkinlik ve uygulamaların öğretmene bırakıldığı alt temalarında görüş ifade etmişlerdir. Bu bağlamda okul öncesi öğretmenlerinin çoğunluğu hazırlanacak değerler eğitimi programına ve değerler eğitimi etkinliklerine ihtiyaç olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. Veriler irdelendiğinde hazır program ve etkinliklere ihtiyaç olduğu yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri mevcut hazır kaynakların yetersizliği, mevcut kaynakların maliyetinin yüksek oluşu ve tüm sınıfça kullanılamaması, her etkinliğin sınıfta uygulanamayacağı, sınıf ve çocukların seviyesine uygun olmayışı ve MEB tarafından hazırlanacak ortak programın etkinlikleri çeşitlendireceği, öğretmene yol göstereceği konularında görüş ifade etmişlerdir. Bu tema kapsamında görüş bildiren Ö-8 rumuzlu okul öncesi öğretmeni “mevcut piyasada satılan kaynaklarda değerler eğitimine yer verilmiş ancak bu kitaplarda çok fazla etkinliğe yer verilmiyor. Kendim araştırma yapıyorum ya da etkinlikleri kendi sınıfıma göre uyarlamaya çalışıyorum. Bence bakanlığın hazırlayacağı bir plana – programa ihtiyaç var. Böylece etkinlik bulmak ve hangi değeri ne zaman, nasıl anlatacağımız konusunda zorlanmayız.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “internette üye olduğum sitelerden etkinlikler bulmaya çalışıyorum. Ancak uygun etkinliği bulmak zor oluyor. Yayınevlerinden hazır setler alabiliyoruz ancak her öğrencimiz bu setleri alamıyor. Ulusal anlamda hazırlanacak değer eğitimi programı ve buna bağlı etkinliklerin olması hem bizim işimizi kolaylaştırır, hem de daha farklı etkinlerin yer almasına katkı sağlayacaktır.” Şeklinde görüş bildirmiştir. Hazır program ve etkinliklere ihtiyaç olmadığı yönünde görüş bildiren okul öncesi öğretmenleri diğer yapılan etkinliklerle değerler eğitiminin birleştiği, mevcut etkinliklerin yeterli olduğu ve öğretmenlerin etkinlikler düzenlemesi ile ek bir programa ihtiyaç duyulmadığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu tema kapsamında görüş bildiren Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “aylık eğitim akış planı içerisinde değerler eğitimi konularına yer veriyoruz. Her bölgede her sınıfta sınıfın seviyesine uygun etkinlikler düzenleniyor. Hazır kaynaklardaki etkinlikleri de planla birlikte uyguluyorum. Tekrardan hazırlanacak bir programa ihtiyaç olduğunu düşünmüyorum.” Şeklinde görüş bildirirken, Ö rumuzlu okul öncesi öğretmeni “uygulama yapmadan önce araştırmaların esnasında hazır program ve kaynaklara göz atıp sınıfıma göre uyarlıyorum. Bu etkinlikleri planlarımızda yazıp uygulamaya çalışıyorum. Bakanlığın ayrıca bir program veya plan hazırlamasına ihtiyaç yok. Bizler hazır etkinliklerden zaten yararlanıyoruz.” Şeklinde görüş bildirmiştir. SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER Okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminin amacına ilişkin görüşlerinde %40 oranında bireysel temelli amaç (f=8), %30 oranında toplum temelli amaç (f=6), %20 oranında ahlaki gelişim temelli amaç (f=4) ve %10 oranında milli ve kültürel değerler temelli amaç (f=2) temalarında görüş bildirmişlerdir. Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmenlerince okullarda değerler eğitimi ile öğrencilere erken yaştan itibaren iyi karakterleri insanlar yetiştirerek bireysel temele vurgu yapılmış, toplumsal kuralların öğretilmesi ve topluma uyum sağlamaları noktasında toplumsal temele vurgu yapılmıştır. Ayrıca okul öncesi öğretmenlerince değerler eğitimiyle ahlaki davranışların öğretilmesi ve kalıcılığın sağlanması ile ahlaki temel vurgulanmış ve değerler eğitimiyle milli ve manevi değerlere yer verilmesi, kültürel öğeleri içermesi açısından milli ve kültürel değerler temelli amaç vurgulanmıştır. Samur () yapmış olduğu çalışmasında değerler eğitimi programının çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini olumlu yönde desteklediğini belirterek değerler eğitiminin hem bireysel hem de toplumsal yönde çocukların gelişimine katkı sağladığını belirterek yapılan çalışmayı desteklemiştir. Kolaç ve Karadağ () yapmış oldukları çalışmada öğretmen adayları değer kavramını toplumun benimsemiş olduğu ölçütler, toplumda birleştirici ve düzenleyici kurallar olarak algıladıkları sonucuna ulaşmış ve öğretmen adaylarının değer ve değer eğitiminde toplumsal amaç vurgulanmıştır. Ayrıca yine aynı çalışmada öğretmen adayları ulusal değerlerin öğretilmesi, vatan, din, örf ve adetler, maddi manevi unsurlar, tarihi kahramanlar, şair, yazar ve önder olmuş şahsiyetlerin değerler eğitiminde yer alması gerektiğini belirterek ahlaki değerler ve milli ve kültürel değerlere vurgu yaptıkları gözlemlenmiştir. Kaymakcan ve Meydan () yapmış oldukları çalışmada ise öğretmenlerin toplumda bireyselliğin ön plana çıkarılmasının değerler eğitimini olumsuz yönde etkilediğini düşündüklerini belirtmiş ve iyi karakterli ve ahlaki değerleri kazanmış bireylerin yetiştirilmesi öğretmenlerce önemli görülmüştür. Okul öncesi öğretmenleri değerler eğitiminde en çok kullandıkları etkinliklere ilişkin %32,5 oranında Türkçe etkinlikleri (f=13), %25 oranında drama etkinlikleri (f=10), %20 oranında sanat etkinlikleri (f=8), %17,5 oranında müzik oyun etkinlikleri (f=7) ve %5 oranında aile katılım etkinlikleri (f=2) temalarında görüş bildirmişlerdir. Okulöncesi dönemde sözlü öğretim yoluyla yapılacak Türkçe etkinlikleri çocuğun bütün gelişim alanlarına belli bir oranda katkı sağlarken, düzgün konuşabilmesini ve kendini ifade edebilmesini temin ederek dil gelişiminin önü açar. Bu dönemde çocuklara yönelik olarak kaleme alınmış şiir, hikâye, masal vb. çocuk edebiyatı türleri hem dil gelişimini sağlarken bir yandan da içerik bakımından çocuğun değerleri kazanmalarına yardımcı olur (Sağlam, , ). Aynı şekilde okul öncesi sanat eğitimi; çocuğun kendini tanımasını, başkalarıyla işbirliği yapmasını; kendi kültürünün ve diğer kültürlerin özelliklerinin farkında olmasını; dil müzik hareket, dans, resim yoluyla etkili iletişim kurmasını sağlayabilir; devimsel becerileri, çok yönlü düşünme ve problem çözme becerilerini; estetik ve yaratıcılık becerilerini geliştirebilir (Apaydın, ). Can () ve Baysal () yapmış oldukları çalışmalarda öğretmenlerin değerler eğitiminde en çok işbirliğine dayalı öğrenme, örnek olay ve yaratıcı drama yöntemlerini kullanmakta olduklarını ve öğretmenlerin sözlü öğretim ve drama temelli etkinliklere yer verdiklerini belirterek yapılan çalışmayı desteklemişlerdir. Akın ve Aydemir () fıkralar, karikatürler, tiyatro ve sinema filmleri, mizah yoluyla pek çok işlev görmekte ve bu araçları kullanarak değerler eğitimine farklı bir dinamizm katılacağını savunmuşlardır. Yalar ve Yelke () yapmış oldukları çalışmada görsel-işitsel çalışmalar, toplumsal yasamdan örnekler ve öğrencilerin katılımını teşvik edici etkinlikler öğretmenler tarafından değer eğitimi ile ilgili önceliği olan ögeler olarak tercih edilmiştir. Okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimini zorlaştıran etmenlere ilişkin %45 oranında ise çocuk kaynaklı etmenler (f=9), %35 oranında etkinlik kaynaklı etmenler (f=7), %20 oranında aile kaynaklı etmenler (f=4) ve temalarında görüş bildirmişlerdir. Okul öncesi öğretmenleri öğrencilerin yaşları gereği değerleri somutlaştırmada zorluk yaşadıkları, etkinliklerin değerleri somut hale getirmekte yetersiz olması ve değerler eğitimi açısından aile katılımının olmaması noktasında görüş bildirmişlerdir. Yalar ve Yelken () yapmış olduğu araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin kitle iletişim araçlarındaki şiddet ve saldırganlık içeren bazı yayınların okulda verilen değerler eğitimini olumsuz etkilediği, değerleri kazandırmak için programdaki içeriğin ve etkinliklerin zenginleştirilmesi gerektiği görüşünde birleştikleri görülmektedir. Yazar ve Erkuş () yapmış oldukları çalışmada okulöncesi öğretmenleri, programda yer alan değerler eğitiminin öğretmen inisiyatifi dâhilinde verildiği ve yetersiz bulunduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca, okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerine göre okul öncesi eğitimde; öğrenci sayılarının fazlalığı, ailelerin değerler eğitiminde yeterli bilinçte olmamaları, değerler öğretiminin sadece öğretmene bırakılması gibi sebeplerden dolayı güçlük çektikleri saptanmıştır. Üner () elde ettiği araştırma bulgularında, okul öncesi eğitim programında değerlerin yeterince yer almaması, okulların yeterli materyallerin ve fiziksel donanımın yetersiz olmasının öğretmenleri zorladığı sonucuna ulaşmıştır. Tokdemir ise () araştırmasında elde ettiği bulgularda öğrencilerin aileden yeterli davranışları kazanamaması ve ders kitaplarında ve programda değerlere yönelik yeterince etkinliğe yer verilmemesi, öğretmen ve idarecilerin değerleri yaşamıyor olması, ortak bir tutum ve değerlere sahip olmamak değerler eğitiminde güçlük çekilen temalar olarak saptanmıştır. Yalar’a () göre, değerler eğitimi ile ilgili kazanımlara doğrudan yer verilerek öğrencilerin ilgisini çekebilecek daha zengin bir içerikle değerlerle ilgili konuların yer alması değerler eğitimini zorlaştıran etmenleri ortadan kaldıracaktır. Okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimini zorlaştıran etmenlerin aşılmasına ilişkin %36,3 oranında soyut değerlerin somutlaştırılması (f=12), %27,2 oranında görsel ve işitsel araçlara yönelme (f=9), %21,2 oranında aile katılım çalışmaları yapma (f=7), ve %15,1 oranında sözel teşvik ve ödüllendirme yapma (f=5) temalarında görüş bildirmişlerdir. Kaymakcan ve Meydan (), öğretmenlerin derslerinde değerlerin doğrudan eğitimine yönelik telkin, ikna ve büyük şahsiyetlerin hayatından örnekler gibi yöntemleri sıklıkla kullandıklarını ve etkinlikleri somutlaştırmaya çalıştıklarını belirtmiştir. Can’ın () yapmış olduğu araştırma sonuçlarına göre öğretmenler öğrencilerin değerleri kazanıp kazanmadıklarını en çok öğrencilerin davranışlarını gözlemleyerek anladıklarını açıklamışlardır. Ayrıca değerler eğitimi uygulamalarında gözlem, örnek olay yöntemi, tartışma yöntemi, soru cevap tekniği ve velilerle görüşme yöntemi yardımıyla öğrencilerin değerleri kazanıp kazanmadıklarını anladıklarını belirtmişlerdir. Böylece değerler eğitimini zorlaştıran etmenleri en aza indirmeye çalıştıklarını ifade etmiştir. Baysal (), öğretmenlerin birçoğu değerler eğitimi programlarına ailelerin katılımının daha etkili sonuçlar doğuracağını ifade etmiştir. Meydan ve Bahçe (), yapmış oldukları araştırmada öğretmenler; öğrencilere değerleri kazandırmada çevrenin öneminin büyük olduğunu ve aile- okul-çevre işbirliğinin önemli olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu bağlamda öğretmenler değerleri kazandırmak için ailenin desteğini önemli görmektedirler. Okul öncesi öğretmenleri değerler eğitimi etkinlikleri açısından hazır program ve etkinliklere ilişkin %80 oranında ihtiyaç vardır (f=16) ve %20 oranında ise ihtiyaç yoktur (f=4) temalarında görüş bildirmişlerdir. Okul öncesi öğretmenleri programda doğrudan değerler eğitimine yönelik etkinliklerin bulunmamasının mevcut kaynaklarda yetersizliğe yol açtığını, mevcut kaynaklara ulaşma sıkıntısını, mevcut kaynakların çevre şartlarına ve öğrenci seviyelerine uygun olmadığı çerçevesinde görüş ortaya koymuşlardır. Ayrıca hazırlanacak program ve etkinliklerin öğretmene yol göstereceği ve etkinlikleri çeşitlendireceğini ifade etmişlerdir. Yalar () yapmış olduğu çalışmasında öğretmenler değerler eğitimiyle ilgili bir kılavuz olursa bu kılavuzdan faydalanacakları görüşünü belirtmektedir. Türk () değerler eğitiminin öğretim programı içerisinde tam olarak yerleşmemesinin değerler eğitimindeki olumsuzluklardan biri olarak nitelendirmiş ve değerler eğitimine yönelik program çalışmalarına hız verilmesini önermiştir. Tokdemir () araştırmasında öğretmenler için değerler ve değer eğitimi konusunda kılavuz oluşturacak programların ve hizmet içi eğitim etkinliklerinin düzenlenmesi gerektiğini, öğretmenlerin düzenlenecek olan bu programlara ve hizmet içi seminer, kurs v.b. gibi etkinliklere katılmak istediklerini belirtmiştir. Aynı şekilde Yazar ve Yelken () araştırmalarında öğretmenlerin değer eğitimi konularında hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesinin yararlı olacağı görüşünü taşıdıkları ve değerler eğitimiyle ilgili bir kılavuz olursa öğretmenlerin bundan çok faydalanacağı görüşünde oldukları anlaşılmaktadır. Baysal () değerler eğitimi ile ilgili seminer ya da kursa katılan öğretmenlerin materyal kullanımında, katılmayan öğretmenlere göre daha başarılı oldukları belirlenmiştir. Bu durum etkili bir değerler eğitimi verilebilmesi için her şeyden önce planlı bir eğitim anlayışına, doğrudan değerler eğitimi programına duyulan ihtiyacı ortaya çıkartmaktadır. Okul, aile ve öğrenci temelli hazırlanacak okul öncesi döneme yönelik değerler eğitimi programı, bu dönemde öğretmenlerin de ifade etmiş olduğu zorlukların aşılması, farklı etkinliklerle değerlerin okul öncesi öğrencilere içselleştirilmesi noktasında önemli görülmektedir. Böylece değerler eğitimi ile öğrencilerde beklenen davranışların kazandırılmasında ve beklenen hedeflere ulaşmada öğretmenlere kılavuzluk edip yardımcı olacaktır.  Araştırma sonuçları doğrultusunda okul öncesi dönemde değerler eğitimine yönelik şu öneriler geliştirilmiştir: 1. ve Milli Eğitim Şuralarında alınan kararlar gereği yayınlanmış olan Okul Öncesi Programı’nda değerler eğitimi ayrı bir alan olarak yer almalı ve ulusal anlamda program geliştirme çalışmalarına hız verilmelidir. 2. Hazırlanacak olan Okul Öncesi Değerler Eğitimi Programı ile kazanımlar ayrı bir gösterge alanı olarak belirlenmeli, farklı öğretim yöntem ve tekniklerin yer aldığı, öğrenci seviyelerinin dikkate alındığı farklı türdeki etkinliklere yer verilmelidir. 3. Hazırlanacak olan Okul Öncesi Değerler Eğitimi Programı’na ek olarak öğrencilere yönelik değer etkinlik kitapları ve öğretmenlere yönelik öğretmen kılavuz kitapları hazırlanarak değerler eğitimine yönelik etkinliklerin bütünsel şekilde takibi sağlanmalıdır. KAYNAKÇA Akbaş, O. (). İlköğretim Okullarında görevli Branş Öğretmenlerinin Değer Öğretimi Yaparken Kullandıkları Etkinliklerin ve Yıllarına İlişkin Bir Karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (2), Akyol, A. () İslam Ahlak Felsefesinde Değerler Eğitimi İbn Miskeveyh Merkezli Bir Okuma. Muhafazakâr Düşünce, 9, 36, Akın, M.H. & Aydemir, M.A. (). Çizginin Değeri: Kültürel Çalışmalar Ekseninde Mizah ve Değer İlişkisine Yönelik Bir Çözümleme. Uluslararası Antalya Değerler Eğitimi Sempozyumu ( Mayıs ), Antalya. Antalya MEM. (). Değerler Eğitimi Okul Öncesi Kitapçığı. Antalya: İl Milli Eğitim Müdürlüğü. Balat, G.U. (). Okul Öncesi Değerler Eğitimi ve Etkinlik Örnekleri. Ankara: Pegem Akademi Balat, G.U. & Dağal, A. B. (). Okul Öncesi Değerler Eğitimi Etkinlikleri Ankara: Kök Yayıncılık Baysal, N. (). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Bağlamında Ortaokul Sosyal Bilgiler Derslerinde Değerler Eğitimi Uygulamalarının Öğretmenler Yönüyle Değerlendirilmesi. Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Can, Ö. () Dördüncü ve Beşinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Cihan, N. (). Okullarda Değerler Eğitimi Ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış, Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/2, Dirican, R. & Dağlıoğlu H.E. (). Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Yayımlanan Resimli Hikaye Kitaplarının Bazı Temel Değerler Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, Vol 3 (2), 44 – 69 Doğan, S., Uğurlu C.T., & Çetinkaya (). Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Üzerine Görüşleri (Nitel Bir Çalışma). VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu ( Mayıs ), Sakarya  Glesne C. (). Nitel Araştırmaya Giriş (Çev: A. Ersoy, P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık Kaymakcan R. & Meydan H. (). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları ve Öğretmenlerine Göre Değerler Eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt 9, No. 21, Kolaç, E. & Karadağ, R. (). Türkçe Öğretmeni Adaylarının "Değer" Kavramına Yükledikleri Anlamlar ve Değer Sıralamaları. İlköğretim Online, 11 (3), Lickona, T. ().The Return of Character Education, Educational Leadership, 6 - 11 MEB (). Okul Öncesi Eğitim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara Meydan, A. & Bahçe, A. (). Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Kazandırılma Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), Myers, R. (). Hayatta Kalan On İki. İstanbul: Anne Çocuk Eğitim Vakfı Yayınları. Sağlam, İ. (). Okulöncesi Eğitimde Sözlü Öğretim Etkinlikleri ve Din Eğitimi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1), Samur, A. Ö. () Değerler Eğitimi Programının 6 Yaş Çocuklarının Sosyal ve Duygusal Gelişimlerine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çocuk Gelişimi ve Eve Yönetimi Anabilim Dalı, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya Simons, H. (). Case Study Research in Practice. SAGE Publication: California. Sönmez, V. & Alacapınar, G. F. (). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık Tay, B., Durmaz, F. & Şanal, M. (). Sosyal Bilgiler Dersi Kapsamında Öğrencilerin Değer ve Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri. GEFAD / GUJGEF, 33 (1), 93 TDK Sözlüğü (). monash.pw, tarihinde internet üzerinden indirilmiştir. Tokdemir, M.A. (). Tarih Öğretmenlerinin Değerler ve Değer Eğitimi Hakkındaki Görüşleri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trabzon Türk, İ. (). Değerler Eğitiminde Saygı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Tokat. Üner, E. (). Okul Öncesi Eğitim Programındaki Aylık Çocuklara Farklılıklara Saygı Eğitimi Kazandırmanın Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri. Yalar, T. (). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Değerler Eğitiminin Mevcut Durumunun Belirlenmesi ve Öğretmenlere Yönelik Bir Program Modülü Geliştirme. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilgiler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mersin Yalar T. & Yelke T. Y. (). Değerler Eğitiminin İyileştirilmesi İle İlgili Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi ve Bir Program Modülü Örneğinin Geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (38),  Yazar T. & Erkuş S. (). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Eğitim Programındaki Değerler Eğitimine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, Yazıcı, K.(). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış. Türklük Dergisi. Yazıcı, M. (). Değerler ve Toplumsal Yapıda Sosyal Değerlerin Yeri, Fırat University Journal of Social Science, 24 (1), Yıldırım, A. & Şimşek, H. (). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yılmaz, A. G. F., Göçen, A. G. S., & Yılmaz, F. (). Sokakta Çalışan ve Çalışmayan İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlere İlişkin Algıları. E-International Journal of Educational Research, 4(1), Yılmaz F. & Merter F. (). Sınıf Öğretmenliği Adaylarının Küreselleşme Çerçevesinde Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri. International Journal of Social Science, 5 (3),