Orak Ayı Hangi Ay
Anadoluya özgü pratik, gözleme dayanan "halk takvimi" diyebileceğimiz bir takvim var. Bunda, eski ulusların bilgi kalıntılarının katkısı da olsa gerek.
Takvim
Halk takvimine göre aylar:
14 Mart - 13 Nisan
Döl Dökümü , Kuzu Ayı, Yazbaşı
14 Nisan - 13 Mayıs
Abrul, Yağmur Ayı
14 Mayıs - 13 Haziran
Çiçek Ayı, Tut (dut) Ayı
14 Haziran - 13 Temmuz
Yayla Ayı, Kirez Ayı
14 Temmuz - 13 Ağustos
Kotan Ayı, Orak Ayı
14 Ağustos - 13 Eylül
Biçim Ayı, Çürük Ay (Ekinlerin biçilme zamanıdır. Yağmur çok yağarsa ekin (buğday) sapları höbeklerde çok kalır ve çürür. Bu nedenle bu aya “Çürük Ayı” da denir.)
14 Eylül - 13 Ekim
İlkgüz, Harman Ayı, Böğrüm Ay
14 Ekim - 13 Kasım
Ortagüz, Değirmen Ayı, Sulta Ay
14 Kasım - 13 Aralık
Songüz, Koç Ayı
14 Aralık - 13 Ocak
Karakış, Nahır-Kovan
14 Ocak - 13 Şubat
Zemheri, Don Ayı
14 Şubat - 13 Mart
Gücük
Yıl ikiye bölünür:
Kasım günleri, 8 Kasımda başlayıp 5 Mayısta sona erer ve 179 gün sürer.
Hızır günleri, 6 Mayıs ile 7 Kasım arasındaki 186 gündür.
Kış Mervsimi :
Kış mevsimi 40 gün Zemheri ve 50 gün Hamsin (Erbain) olmak üzere toplam 90 gün.
Zemheri Karakış’ın 6’sında başlar ve Zemheri’nin 17’sinde biter.
Hamsin, Zemheri'nin 18’inde başlar ve Mart ayının 9'unda biter.
Halk genellikle Salı gününe “Tek gün”, Perşembeye “Cuma akşamı” der idi.
Hava Olayları (Sayışlar)
Bir de sayılı soğukların, fırtınaların saptandığı günler vardır.
Gücük Yedisi :
Şiddetli kışlar görülür. Miladi 20 Şubat'a denk gelir.
Cemre ateş koru anlamına gelir. Havanın, suyun ve toprağın ısınması, doğanın canlanması demektir.
Gücük ayının 7.günü (20 Şubat) havaya,
Gücük ayının 14. günü (27 Şubat) suya,
Gücük ayının 21. günü (6 mart) toprağa düşer.
Bede Yel(Vade Yeli) :
18-21 Gücük (3-6 Mart) arasında dört gün güneyden (kıble) eser.
Kocakarı Soğukları (Berd el-acuz) :
Gücük ayının 26. günü ile Mart ayının 4. günleri (11-17 mart) arasında devam eden fırtınadır.
Mart Dokuzu :
Mart ayının 9. günüdür (22 mart) . Bu günde bahar başlar. Ancak bazı yıllar şiddetli fırtınalar görülebilir.
Martın İki Dokuzu:
Mart 18 (31 Mart). Fırtınalı geçebilir. Aldatıcı bir hava vardır.
Abrul Beşi :
Sittei sevir :
Miladi 20 Nisanda başlayan 5 gün süren soğuklar.Hıdrellez:
Abrul’un 23. günü ( 6 Mayıs). Kış mevsiminin geride kalışı, yazın başlangıcı, tabiatın canlanışıdır. Aynı zamanda bolluk, bereket, dileklerinin kabul edileceği Hızır ile İlyasın buluştuğu gün olarak da inanılır. Hızır Aleyiselam karayı, İlyas Aleyiselam da denizi temsil eder.
Eyyam-ı Bahur:
En sıcak günler. Ağustos ayının 1. günü başlar 8 Ağustosa dek sürer.
Sayılı fırtınalar da şunlardır:
Kozkavuran fırtınası (23 Mart),
Çaylak fırtınası (25 Mart),
Kırlangıç fırtınası (7 Nisan),Filiz koparan fırtınası (16 Mayıs),
Ülker fırtınası (21 Mayıs),
Filizkıran fırtınası (3 Haziran),
Gün dönümü fırtınası (21 Haziran),
Çardak dönümü fırtınası (8 Temmuz),
Kara erik fırtınası (25 Temmuz),
Mihrican fırtınası (28 Ağustos),
Mercan fırtınası (31 Ağustos),Turna geçimi fırtınası (30 Eylül),
Kuş geçimi fırtınası (2 Ekim),Koç katımı fırtınası (5 Ekim),
Yaprak dökümü fırtınası (ll Ekim),
Meryem Ana fırtınası (14 Ekim),
Bağ bozumu fırtınası (19 Ekim),
Balık fırtınası (27 Ekim).
Hava Tahminleri
Mart ayının ilk sekiz günündeki hava durumuna bakılarak o yıla ait hava tahmini yapılır. Mart ayı birinci ay kabul edilir ve her gün bir aya denk gelir. Bu sekiz ay tarım işlerinin yapıldığı dönemdir. Ay’a denk gelen günde hava nasıl ise o ay havanın o şekilde geçeceği düşünülmektedir.
Bulutların batıdan doğuya hareket etmesi yağmura işarettir. Hareket doğudan batıya olursa hava açar.
Öğleden önce hava bulutlar,hava kararır. Daha sonra bulutların arasından güneş çıkar (alamuk) ve batıdan Ebem Kuşağı (Gökkuşağı) çıkarsa bir süre yağmurluk gider. Ebem Kuşağı doğuda olursa kurak olur.
Dere özlerine (vadileri) parça parça duman çökerse yağış olur.
Songüz’ün 15’inden sonra deniz üstünde öğleden sonra Ebem Kuşağı çıkarsa kar çok yağar.
Karakış ve Zemheri aylarında gök gürlerse kış bölünür.
Karakış gündönümünde Kömüş (Manda) göle yatarsa “Allah sonunu hayır etsin,kış bahara uzadı “ denilir.
Kurbağaların topluca bağırması yağmura işarettir.
Ağaçların yapraklarının alttan yukarı sararması kışın çok olacağının işaretidir.
Töngel ve pelit kozağı çok olursa o yıl kış çok olur.
Akşamdan bulut kızarırsa hava açar,sabah bulut kızarırsa yağmur yağar.
Mayıs yedisi (Miladi 20 mayıs) bulutlu veya yağışlı geçerse Yaz mevsimi iyi geçer,bolluk olur. Mayıs yedisi sıcak geçerse yaz mevsimi kurak geçer ve kıtlık olur.
Deyişler
Gücük Yedisi için :
Ya kar yağar, kar gücük devenin kuyruğuna çıkar.Ya da sıcak olur, sıcak gücük iti solutur.
Bade Yeli için :
Deniz kıbleyi basarsa bolluk olur, yaz boyu çipintili (yağışlı) gider. Kıble denizi basarsa kurak gider,kıtlık olur.
Sürü sahibi bir müslümanın kışın sonlarına doğru hayvanlarının yiyeceği biter. Çaresiz yakın köydeki gayrımüslim bir komşusuna hayvan yiyeceği için başvurur. O da kızını vermesi şartıyla yiyecek vereceğini söyler. Üzgün bir şekilde eve dönen sürü sahibi bu olayı kızına anlatır. Kız bu istek karşısında çok üzülür. Gece sabaha kadar ibadet eder ve Allah’a şöyle yalvarır: “Es bede yeli es, gavurdan benim nasibimi kes, ya bana toprak, ya sabaha yaprak.” Kızın dileği kabul edilir. Sabah olduğunda, güneş doğmuş, karlar erimiş, koyun sürüleri otlanacak kadar hava güzelleşmiş, yapraklar açmıştır.Böylece kız çirkin istekten kurtulur.
Çok eski tarihlerde, bir köyde oğlakları çok sevdiği için koyun yerine keçi besleyen bir nine yaşarmış. Her yaz yaylaya çıkan nine, bir sene zamanı gelmediği halde havaların ısınmasına aldanarak gücük ayının sonunda yaylaya çıkar. Bir iki gün yaylada kalır ve havaların sıcak olması hoşuna gider. Bunun üzerine kış ayı ile alay eder. Kış ayı 4 gün 4 gece kar yağdırıp tipi estirir (Gücükün son dört günü). Ancak nine ve oğlakları ölmeyince kış, Mart ayından üç gün borç alır. Böylece 7 gün 7 gece fırtına estirir. Nine ve oğlakları ölür.
Mart Dokuzu için :
Mart dokuzuna 9 kütük, 9 harar saman hazırla.
Abrul beşi için:
Korkma Zemheri’nin kışından, Kork Abrul’un beşinden, Öküzü ayırır eşinden.
Çiftçinin iki öküzü vardır. Fırtına nedeniyle öküzlerin yiyeceği biter. Öküzün birini satar ve parasıyla diğerine yiyecek alır.
Bir zamanlar adamın biri, Abrul’un beşinde öküzlerini almış çift sürmeye gitmiş. Sabah giderken hava iyiymiş, günlük, güneşlikmiş. Öğleye doğru hava birden değişmiş. Yağmur, dolu, kar, fırtına, boran birbirine karışmış. Tarla köye biraz uzakmış. Öküzün biri o soğuğa dayanamamış ve ölmüş. İşte bu olay üzerine de bu söz söylenir olmuş.
Mart kapıdan baktırır kazma kürek yaktırır.
Mart ayı dert ayı.
Mart dokuzunda çıra yak, bağ buda.
Mart yılın kırığını doğrultur, yıl martın kırığını doğrultamaz.
Mart ile nisan ağlarsa rençber güler.
Kar toprağın mayasıdır.
Hıdırellez günü yağan çise ile yoğurt mayalanırsa tutar.
Hıdırellez geçmeyince mısır ekilmez.
Bakla,bezelye vb. ayın eskisinde(Dolunay) ekilir. Ürün verimi iyi olur ve iyi pişer. Ayın yenisinde ekilirse iyi ürün vermez ve pişmez.
KAYNAKLAR
orak ayı
Türkçe - İngilizce
teriminin Türkçe İngilizce sözlükte anlamı
- sickle moon
Türkçe - Türkçe
teriminin Türkçe Türkçe sözlükte anlamı
- Temmuz ayı, ot ayı
- Ağustos: Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 8. ayı olup 31 gün çeker. Türkçe'de bu aya "Harman ayı", "Lobut ayı" da denir. Kimi yerlerde bu ay için "Temmuz" ayı gibi "Orak ayı" dendiği de olur
- Temmuz
- orakayı
- Temmuz ayı
İlgili Terimler
Ağustos
Bu madde bir ay hakkındadır. Aynı adlı kent için Ağustos (şehir) sayfasına bakınız.
Ağustos, Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 8. ayı olup 31 gün çeker. Türkçede bu aya "Harman ayı", "Lobut ayı" da denir. Kimi yerlerde bu ay için "Temmuz" ayı gibi "Orak ayı" dendiği de olur.
Ağustos adının İngilizce karşılığı olan "August", bir rivayete göre, Roma İmparatoru Caesar Augustus’a ithafendir. Bir rivayete göre, Augustus da, tıpkı Julius Caesar’ın ayı Temmuz gibi (Julius’dan kaynaklanan July: Temmuz) kendi ayının da 31 gün çekmesini istediği için Ağustos ayında 31 gün vardır. Augustus, Cleopatra’nın öldüğü zamana denk geldiği için, bu ayın, takvimde bulunduğu yere yerleştirilmesini istemiştir. Augustus bu aya adını vermeden önce Ağustos ayı, Mart ayı ile başlayan Roma takviminin altıncı ayı olduğu için, Latince "Sextilis" olarak adlandırılmaktaydı.