ETKİNLİKLER
Kitap Şenliği
Yeni nesillere, yarının Türkiye’sinin genç beyinleri öğrencilerimize kitap okuma alışkanlığı kazandırmak, okumayı ve kitapları sevdirmek Çevre Kolejinin önemle üzerinde durduğu konuların başında gelir. Bu nedenle on dört yıldan bu yana düzenli olarak gerçekleştirilen Kitap Şenliği okulun önemli organizasyonlarından biridir. Bugüne değin; Enver Aysever, Yekta Kopan, Haydar Ergülen, Teressa Doğuelli, Ataol Behramoğlu, Sinan Meydan, Deniz Kavukçuoğlu, Ahmet Ümit, Doğan Hızlan, Aydın Boysan, Hıfzı Topuz, Selim İleri, Ayla Algan, Güneri Civaoğlu, Cevat Çapan, Mario Levi, Nuri Kurtçebe, Oktay Ekinci, Zeynep Oral, Sunay Akın, Muzaffer İzgü, İlber Ortaylı, Feyza Hepçilingirler, Gülten Dayıoğlu, İnci Aral ve daha nice değerli yazarı öğrencilerle buluşturan bu önemli etkinlik her geçen yıl büyüyen bir coşkuyla devam edecektir.
Kitaplarla dolu bir dünyada okuyarak ve yazarak daha güzel bir gelecek yaratabilmek ümidiyle
monash.pw EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM KURUMLARI SINIF REHBERLİK PROGRAMI
ORTAÖĞRETİM ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
ANKARA,
monash.pw EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü
“İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı” tarih ve sayılı Talim Terbiye Kurul Kararı ile – Öğretim Yılından itibaren uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu programa göre; derslerde ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve benzeri eğitim aracının kullanılmaması, sadece öğretmenlerin kullanması amacıyla ilgili Genel Müdürlük tarafından öğretmen kılavuz kitabının hazırlanarak dağıtımının yapılması Kurul Kararı ile kabul edilmiştir.
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM KURUMLARI SINIF REHBERLİK PROGRAMI
ORTAÖĞRETİM ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
EDİTÖR / AKADEMİK DANIŞmonash.pw Serdar ERKAN
YAZARLAR Uzm. Psikolog Şükran KILIÇ
Psikolog K. Ayla SIRIKLI
ii
ANKARA, İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
ETKİNLİK SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
ETKİNLİKLERİ UYGULARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
VE ÖNERİLER
ETKİNLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM KURUMLARI SINIF REHBERLİK
PROGRAMI ORTAÖĞRETİM ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
9. Sınıf Kazanımlarının İşleniş Sırası
9. Sınıf Kazanımlarına İlişkin Etkinlik Örnekleri
Sınıf Kazanımlarının İşleniş Sırası
Sınıf Kazanımlarına İlişkin Etkinlik Örnekleri
Sınıf Kazanımlarının İşleniş Sırası
Sınıf Kazanımlarına İlişkin Etkinlik Örnekleri
Sınıf Kazanımlarının İşleniş Sırası
Sınıf Kazanımlarına İlişkin Etkinlik Örnekleri
KAYNAKÇA
iii
iv
GİRİŞ
İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı –
Öğretim yılında uygulanmak üzere tarih ve sayılı Talim Terbiye
Kurul Kararı ile uygulamaya konulmuştur. İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları
Sınıf Rehberlik Programı’nda ilköğretime, ortaöğretime yönelik olmak
üzere toplam kazanım yer almaktadır. Bu kazanımların gerçekleştirilmesi
için rehberlik saatinde sınıf rehber öğretmenleri tarafından uygulanmak üzere,
etkinlik örnekleri hazırlanmasına karar verilmiştir. Ortaöğretimde 9– sınıflar
için belirlenen kazanımın etkinlikleri Prof. Dr. Serdar ERKAN’ın
editörlüğünde, Şükran KILIÇ ve K. Ayla SIRIKLI tarafından hazırlanmıştır.
Bireyin hayatında başarılı ve mutlu olabilmesi için bazı niteliklere sahip
olması gerektiğini, rehberliğin amacının da bireyin bu nitelikleri kazanmasına
yardım etmek olduğunu belirten Erkan (), bu nitelikleri; verimli çalışma,
sınava hazırlanma, zamanı iyi kullanabilme, etkili karar verme, problem çözme,
plan yapma becerileri, kendini tanıma ve kabul, etkili iletişim meslekleri tanıma,
kendi yetenek, ilgi ve kişilik özellikleri ile öğrenme konuları ve meslekler
arasında bağ kurabilme, öğrenme ve çalışmaya yönelik olumlu tutumlar, toplum
hayatına uyum sağlayabilme ve katkıda bulunmak için gerekli sorumluluk,
başkalarına saygı ve yardımlaşma gibi değerler şeklinde sıralamaktadır.
Bu kitapta yer alan etkinlikler de yukarıda belirtilen nitelikleri içeren;
öğrencilerin psikolojik açıdan sağlıklı, kendini tanıyan, güven duyan, kendine
uygun eğitsel ve mesleki kararlar alabilen kişilerarası iletişim becerileri gelişmiş,
kendini doğru ifade edebilen, üretken ve yaşamdan zevk alan bireyler
olmalarına yardımcı olma gibi amaçlara yönelik olarak düzenlenen İlköğretim ve
Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programında yer alan kazanımlara
yönelik olarak hazırlanmıştır.
Etkinliklerde öğrenciyi aktif bir katılımcı ve sorunları araştırıcı bir birey
hâline getiren, öğrenci merkezli yaklaşım temel alınmıştır. Buna göre, öğrenciler
öğretilen birey değil, araştıran, sorgulayan, öğrenen, kendi iç kontrolünü
sağlayan, sorumluluklarını üstlenen bireyler olarak görülmektedir.
1
Etkinlikler gelişimsel ve önleyici rehberlik anlayışı temel alınarak
hazırlanmış ve öğrencilerin gelişimsel özellikleri dikkate alınmıştır.
İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı, Okul
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Programı değil, onun bir parçasıdır.
İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı Ortaöğretim
Etkinlik Örnekleri bu programdaki kazanımların gerçekleştirilmesi için
hazırlanmıştır. Söz konusu program Erkan ve arkadaşları () tarafından
Kapsamlı Rehberlik Programları temel alınarak hazırlanan Okul PDR Hizmetleri
Programı Modeli’nin hizmet alanlarından Grup Rehberliği bölümünde yer
almaktadır.
Sınıf rehber öğretmenleri tarafından gerçekleştirilecek etkinliklerden
oluşan grup rehberliği hizmetleri içerisinde, bazı etkinliklerin uygulamaları özel
bilgi ve deneyim gerektirdiği için okul rehber öğretmeni veya RAM’lardan
gelecek uzmanlar tarafından gerçekleştirilecektir. Bunun sağlanamadığı ya da
kalabalık okullarda rehber öğretmenin yetişemediği durumlarda ilgili etkinlikler
yerine öğrencilerin gelişim özellikleri ve ihtiyaçları, okulun özellikleri göz önünde
bulundurularak farklı kazanımlara yönelik etkinlikler uygulanabilir.
Bu kitapta ortaöğretimde her sınıf düzeyi için 30 haftalık etkinlik
sunulmuştur. Geriye kalan 6 hafta ise, programda da belirtildiği gibi rehberliğe
ilişkin test, envanter uygulamaları, meslek gezileri, seminer vb. için
kullanılacaktır.
2
ETKİNLİK SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Etkinlikler İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik
Programı’nda ki kazanım işleme sırasına göre verilmiştir. Ancak bu sıralama
değişmez bir kural değildir. Okul imkân ve koşullarına göre zorunlu
düzenlemeler yapılabilir. Ancak birbiri üstüne inşa edilen etkinliklerin
sıralamasında değişiklik yapılmamalıdır. Örneğin öfke yönetimine ilişkin üç
etkinlik aynı sırada sunulmalıdır.
Tüm ülkede, tüm okullarda aynı etkinliklerin kullanılması zorunlu değildir.
Zaten bu söylem rehberliğin ilkelerine de aykırıdır. Bu etkinlikler birer örnektir.
Okulun, öğrencilerin ihtiyaçlarına göre, kazanıma bağlı kalınarak farklı bir
etkinlik uygulanabilir ya da aynı etkinlik yeniden düzenlenerek kullanılabilir.
Farklı okul türlerinde okulun özelliklerine uygun olmayan etkinliklerde,
öğrencilerin gelişim özellikleri ve ihtiyaçları, okulun özellikleri göz önünde
bulundurularak farklı etkinlikler yapılabilir ya da diğer etkinliklere daha geniş yer
verilebilir. Yapılacak olan değişiklikler sınıf öğretmenleri tarafından değil, sınıf
öğretmenlerinin önerileriyle rehber öğretmen, yoksa Okul Rehberlik Hizmetleri
Okul Yürütme Kurulu veya RAM'dan görevlendirilen Rehber Öğretmenler
tarafından okulun ve öğrencinin ihtiyaçları göz önünde bulundurarak
yapılmalıdır.
Etkinlikler hazırlanırken, etkinliklerin uygulanabilir olması göz önünde
bulundurulmuştur. Etkinlik uyarlarken ya da yeni etkinlik üretirken aşağıdaki
kriterler göz önünde bulundurmalıdır. Etkinlik Kriterleri (Erkan, ):
Etkinlik programın genel amaçlarına ve anlayışına uygun mu?
Etkinlik, kazanımı gerçekleştirebilecek nitelikte mi?
Etkinliğin gerekleri için elde var olan ya da potansiyel kaynaklar
yeterli mi?
Etkinlik aileler, öğrenciler, öğretmenler ve toplum tarafından kabul
edilebilir mi?
Etkinlik elde var olan ya da potansiyel uygulayıcılar
(danışman/öğretmen) tarafından uygulanabilir mi?
3
Etkinliğin potansiyel yararları tahmin edilen maliyetten daha önemli
görülebilir mi?
Etkinliğin etkililiği ölçülebilir mi?
Etkinliğin uygulanmasının riskleri var mı?
Etkinlik açık, anlaşılır ve gerekli unsurları içeren bir biçimde
düzenlenmiş mi?
4
ETKİNLİKLERİ UYGULARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
VE ÖNERİLER
1. Etkinlikler uygulanırken rehberliğin tüm ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır
(Erkan, ).
2. Etkinliklerin uygulanması, ilgili mevzuata ve programa göre sınıf rehber
öğretmenlerinin sorumluluğundadır. Uygulamalar sırasında karşılaşılan
güçlüklerle ilgili okul rehber öğretmeninden yardım alınabilir. Ayrıca aynı
sınıfların sınıf rehber öğretmenleri uygulamalarla ilgili birbirlerine destek olabilir,
ortak çalışmalar yapılabilir.
3. Öğrencilerle ilgili her konuda okul rehber öğretmeni ile işbirliği içerisinde
çalışmak daha etkili ve verimli olmanızı sağlar.
4. Öğrencilerinize aktardığınız bilgiler ve paylaştığınız konularda velilerinizi de
bilgilendirmeniz yararlı olabilir. Çünkü bazı konularda veliler de yanlış ve eksik
bilgilere sahip olabilir. Sadece öğrenciyi bilgilendirmek birçok konuda öğrenci ve
ailesi arasında çatışmalara yol açabilir.
5. Sınıf rehber öğretmenleri sınıfa gitmeden önce yapacağı etkinlik üzerinde
çalışmalı, sınıfa hazırlıklı gitmelidir. Etkinlikler uygulanmadan önce okunmalı,
gerekli araştırma ve hazırlıkları yapılmalıdır. Bu sizin hem konuya daha hâkim
olmanızı sağlayacak, hem de öğrenciler için etkili, güvenli bir model
oluşturmanıza ve süreyi daha iyi kullanmanıza olanak verecektir. Erkan’ a
() göre sürekli yazılı materyale bakarak talimatlar veren öğretmen
görüntüsü istenen etkiyi sağlamayacaktır.
6. Önceden hazırlık yapmaları gereken etkinlikler için öğrenciler bilgilendirilmeli ve
hazırlanmaları için yeterli süre verilmelidir. Öğrencilerin yapacakları araştırmalar
bir önceki haftanın etkinliğinin en sonunda belirtilmiştir. Etkinliklerin sırası
değiştirildiğinde bu bilgilere dikkat edilmelidir.
5
7. Sınıf mevcudunun çok yüksek olduğu durumlarda sınıf ikiye bölünebilir (Erkan,
).
8. Etkinliklerin uygulanması sırasında empati, saygı, koşulsuz kabul ve saydamlık
gibi hümanist bir öğretmenin benimsemesi gereken tutumları sergileyerek
öğrencilerin sınanma kaygıları olmadan kendilerini çekinmeden ifade
edebilecekleri, rahat ve güvenli hissedecekleri bir ortam oluşturulmalıdır.
9. Öğrencilerle etkileşim süreçlerinde birbirlerinin paylaşımlarına ilişkin
yorumlarının yapıcı olmasına dikkat edilmeli ve etkinlikler sırasında uyulacak
kuralları ve dikkat edilecek noktaları ilk başta detaylı bir şekilde, örnekler vererek
ve öğrencileri de sürece katarak belirtmek gerekir. Sınıfta öğrencilere bu konuda
sorumluluk verilir ve aşağıdakilere benzer kurallar birlikte oluşturulabilir. Böylece
daha sonraki günlerde sadece küçük hatırlatmalarla çalışmalara devam edilebilir
ve sınıf kendi otokontrolünü oluşturabilir.
Etkinlikle ilgili yönergeleri iyi dinlemeliyiz,
Anlamadığımız konularda soru sormaktan çekinmemeliyiz,
Söz almadan konuşmamalıyız,
Konuşan kişiyi can kulağıyla dinlemeliyiz,
Kimsenin sözü kesmemeliyiz,
Kimse için aşağılayıcı, küçük düşürücü, yargılayıcı ifadeler
kullanmamalıyız,
Kimseyle alay etmemeli ve ad takmamalıyız,
Her birimiz etkinliklerde aktif olmaya çalışmalıyız,
Konu ile ilgili söyleyeceklerimizi söylemekten çekinmemeliyiz,
Konuşmalarımızın konu ile ilgili olmasına özen göstermeliyiz,
Etkinlikler sırasında sınıftaki paylaşımlarda gizlilik ilkesine
uymalıyız,
Etkinliklerle ilgili önceden yapmamız gereken araştırmaları
yapmaya özen göstermeliyiz,
Kimse ile kişisel çatışmalara girmemeliyiz, vb.
Gruplara ayrılarak işlenecek olan etkinliklerde grupların her seferinde aynı
olmamasına ve farklı kişilerden oluşmasına dikkat edilmelidir (Erkan, ).
6
Farklı yöntemlerle gruplar oluşturabiliriz. Sayma yöntemini kullanabiliriz, sınıf
listesinden rastlantısal olarak seçebiliriz, alfabetik sıraya göre, ortak bazı
özelliklere göre ayırabiliriz ya da ayakkabı kardeşliği, gözler kapalı dolaşırken
gözleri aç ilk gördüğün 2 kişi ile eş ol vb. oyunlarla da gruplar oluşturulabilir. Her
seferinde başka bir yöntem kullanmamız aynı zamanda eğlenceli olabilir.
Eğer sınıf uygunsa çember şeklinde ya da U düzeninde oturmak grup
çalışmaları için daha yararlı olacaktır. Böylece tüm grup hem birbirini hem de
öğretmeni daha iyi görebilir ve yapılan çalışmalar daha etkili olabilir.
Etkinlikler sırasında öğrenciler sunum yaparken ya da bir konuda sorulan
soruyu cevaplarken ya da bir konuda düşüncesini belirtirken kendisini
sıkılmadan rahat ifade edebilmelidir. Bu da sınıfta bir güven ortamı oluşması ile
ilgilidir. Öğrencilere bu güveni vermek için şu açıklamayı yapmak yararlı
olabilir.”Burada önemli olan düşüncelerin ifade edilmesidir. Paylaşımlar doğru,
yanlış hatalı eksik olabilir. Herkes bazı konularda yanlış ya da eksik bilgilere
sahip olabilir.”
Paylaşımların fikir tartışması haline gelmesine asla izin verilmemeli, bu konuda
öğrenciler en baştan uyarılmalıdır. Ama etkinlik özellikle bunu gerektiriyorsa
kuralları baştan belirlenerek tartışma oturumu düzenlenir ve bu kurallara uygun
olarak tartışmaları istenir.
Ergenlerin çevrelerine zaman zaman çok acımasız davranabileceklerini, çok
alaycı olabileceklerini, sabit fikirli ve dik başlı tavırlar sergileyebileceklerini,
ergenliğin egosantrik bir dönem olması nedeniyle kendileri dışındaki kişilerin
fikirlerini beğenmeyeceklerini, çok fazla eleştirel olabileceklerini hiçbir zaman
göz ardı etmemeli ve buna göre önlemler alınmalıdır.
Etkinliklere, doğaçlamalara katılmayan hiç söz almayan öğrenciler olabilir.
Bu öğrencileri rehberliğin gönüllülük ilkesi göz önünde bulundurularak
zorlamadan, uygun bir biçimde katılması için yüreklendirmeli ve desteklemeliyiz.
Ya da bunun tersi her etkinlikte, her çalışmada sürekli öne çıkan ve kimseye
7
fırsat vermeyen öğrenciler de olabilir. Bu öğrenciler de incitilmeden, hevesleri
kırılmadan diğer arkadaşlarına da fırsat vermesi için özel olarak uyarılabilir.
Etkinlikler sırasında öğrencilerin özel bir durum yaşadığını fark edersek bu
durumu sınıfta çözülmeye çalışılmamalıdır. Daha sonra özel olarak görüşmeli ve
gerekirse öğrencinin de onayı ile rehber öğretmen ve aile konu ile ilgili
bilgilendirilmelidir.
Öğrencilerin ailelerinin ya da arkadaşlarının özel hayatlarına ilişkin sınıf
ortamında konuşulması uygun olmayan bilgileri açıklamalarını önlemek
amacıyla “annem, babam, Ahmet, Ayşe v.b.” ifadeler yerine “tanıdığım birisi”
biçiminde ifadeler kullanmaları sağlanmalıdır (Erkan, ).
Etkinliklerde verilen formlar tıpkı diğer dersler için çoğaltıldığı gibi her öğrenci
için bir adet çoğaltılıp verilebilir. Eğer bu tür bir olanak yoksa öğrencilere bir adet
verilir ve kendi aralarında organize olarak çoğaltmaları istenir ya da öğrencilerin
defterlerine yazdırılabilir. Bazı formların büyütülüp asılması gerekebilir eğer
okulun bu tür olanakları yoksa büyük bir kartona ya da tahtaya yazılabilir.
Öğrencilere etkinliklerde kullandıkları bilgi formlarını ve kendi doldurdukları
formları bir dosyada toplamaları ve zaman zaman tekrar incelemeleri önerilir.
Etkinlikler farklı şekillerde ve farklı ortamlarda da işlenebilir. Bazı etkinlikler
sınıfta değil; bahçede, okulun konferans salonunda, spor salonunda vb yerlerde
gerçekleştirilebilir. Bazı etkinlikler de konu ile ilgili yerlere geziler düzenlenerek
ya da sınıfa konu ile ilgili kişiler davet edilerek işlenebilir.
Etkinliklerde verilen öykü, şiir, yazı vb. materyaller yerine etkinliğin amacını ve
akışını bozmayacağını düşünülen farklı materyaller kullanabilir.
Bazı etkinliklerde ortaya çıkan ürünler (Yazı, broşür vb). sınıf panosunda ya da
diğer sınıflarla işbirliği yapılarak okul panosunda sergilenerek belli konularda
okul çapına duyarlılık sağlanabilir.
8
Etkinlikler sırasında hafif, rahatlatıcı bir müzik kullanılabilir.
Programda hazırlık sınıfları için ayrıca kazanımlara yer verilmediğinden hazırlık
sınıfları için ayrıca etkinlik hazırlanmamıştır. Bu nedenle hazırlık sınıflarında
İlköğretim 8. sınıf ve ortaöğretim 9. sınıf kazanımlarından öğrencilerin gelişim
özellikleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak kazanımlar seçilerek yeni bir
liste yapılacaktır. Yapılacak olan değişiklikler sınıf öğretmenleri tarafından değil,
sınıf öğretmenlerinin önerileriyle rehber öğretmen, yoksa Okul Rehberlik
Hizmetleri Okul Yürütme Kurulu veya RAM'dan görevlendirilen Rehber
Öğretmenler tarafından okulun ve öğrencinin ihtiyaçları göz önünde
bulundurarak yapılmalıdır.
– öğretim yılında ortaöğretim kurumlarında sınıflar
olmayacağından sınıf kazanım listesi, ve sınıf kazanımlarından
seçilerek yeniden oluşturulabilir. Zaten sınıftaki birçok etkinlik sınıftaki
etkinlikleri pekiştirmek üzere hazırlanmıştır. Böylece herhangi bir eksiklik
yaşanmayacaktır. Yapılacak olan değişiklikler sınıf öğretmenleri tarafından değil,
sınıf öğretmenlerinin önerileriyle rehber öğretmen, yoksa Okul Rehberlik
Hizmetleri Okul Yürütme Kurulu veya RAM'dan görevlendirilen Rehber
Öğretmenler tarafından okulun ve öğrencinin ihtiyaçları göz önünde
bulundurarak yapılmalıdır. Sonraki yıllarda buna gerek kalmayacaktır.
Programda 1.,8.,9. ve sınıflarda “Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosyası” ile
ilgili kazanımlar yer almaktadır. Ancak program – eğitim öğretim
yılında uygulamaya başlandığı için ara sınıflarda da bu dosyanın hazırlanması
gerekmektedir.
ETKİNLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
9
Etkinliklerin değerlendirmesi için programda örnek olarak verilen “Etkinlik
Değerlendirme Formları” her etkinlik sonunda uygulanacak diye bir sonuç
çıkarılmamalıdır. Kazanımların değerlendirilmesinin süreç ağırlıklı olması
öngörülmektedir. Bilindiği üzere rehberlikle ilgili kazanımların birçoğu 40 dakika
gibi kısa sürede kazandırılıp ölçülebilecek nitelikte değildir. Bazı kazanımlar bir
olgunlaşma süreci istemektedir. Bazıları gözlem yoluyla değerlendirilebilirken,
bazıları için ölçek kullanmak gerekebilir. Değerlendirmede hangi kazanımların
hangi yöntemle değerlendirileceği konusunda da karar yine tek tek sınıf
öğretmenleri tarafından değil okul rehber öğretmeni tarafından, yoksa okul
rehberlik hizmetleri okul yürütme kurulu tarafından alınmalıdır. Böylece okulda
da bir bütünlük olacaktır. Burada asıl amaç; sınıf rehber öğretmenlerinin bu
kazanımın öğrenciler tarafından ne ölçüde kazanıldığını, etkinliğin ne ölçüde
uygulanabildiğini ve karşılaşılan güçlüklerle ilgili geri bildirim vermesidir. Bu geri
bildirimler her etkinliğin altında yer alan değerlendirme bölümüne de yazılabilir..
Böylece sene sonu raporlarının altyapısı da hazırlanmış olur. Ayrıca bu geri
bildirimler okul rehber öğretmeni ile paylaşarak etkinliklerle ilgili ortaklaşa
kararlar verilebilir.
10
İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM
KURUMLARI SINIF REHBERLİK
PROGRAMI
ORTAÖĞRETİM ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
9. SINIF KAZANIMLARININ İŞLENİŞ SIRASI
HAF NO KAZANIMLAR
11
1 12 Okulda, yönetmeliklerin kendisini ilgilendiren bölümleri hakkında bilgi edinir.
2 13 Okula ilişkin olumlu tutum sergiler.3 45 Başarı ve başarısızlığa neden olan etmenleri belirler.4 48 Ders çalışma alışkanlıklarını verimlilik açısından değerlendirir.5 47 Verimli ders çalışma tekniklerini açıklar. 6 14 Okul ve çevresindeki eğitsel ve sosyal imkânlardan yararlanır.7 78 Değerlerini fark eder.
8 79 Ergenlik dönemindeki bedensel ve duygusal değişimlerle baş etme yollarını kullanır.
9 46 Eğitsel alanlardaki güçlü ve zayıf yönlerini geliştirir Alan seçimine etki eden faktörleri sıralar Kendini tanımanın alan seçimindeki önemini fark eder Okulda seçebileceği alanlarla ilgili bilgi toplar Eğitsel ve mesleki planlama dosyasını yeniden düzenler Kişiler arası iletişimi, unsurları ve türleri açısından analiz eder. 15 Kurduğu iletişimleri, etkili iletişimde dikkate alınacak unsurlar
açısından değerlendirir Kurduğu iletişimleri, iletişim engelleri açısından değerlendirir İlgileri, yetenekleri, değerleri ve kişilik özellikleri ile seçeceği
alan/meslek arasında ilişki kurar Seçeceği mesleğin hayatını nasıl etkileyeceğini açıklar *Öfkenin yarattığı fiziksel, duygusal ve düşünsel etkileri
açıklar *Öfke ile baş etmede kullandığı yöntemleri yarattığı
etkileri açısından değerlendirir *Öfke ile baş etmede yapıcı yollar kullanır.
22 Alan seçimi ile meslekler arasındaki ilişkiyi açıklar.
23 Alan seçiminde kendini ve içinde bulunduğu koşulları gerçekçi bir biçimde değerlendirir.
24 *Etkili çatışma çözme basamaklarını açıklar.
25 *Günlük hayatında kullandığı çatışma çözme basamaklarını etkililiği açısından değerlendirir.
26 *Akran baskısıyla baş eder Sağlıklı hayat için gerekli alışkanlıkları edinir 49 Geleceğe ilişkin amaçlarını oluştururken okulda uygulanan
testlerin ve test dışı tekniklerin sonuçlarından yararlanır Alan seçerken eğitsel ve mesleki planlama dosyasından
yararlanır İlgi, yetenek, değer ve kişilik özelliklerine uygun alan/bölüm
seçimini yapar.
*Koyu renkle belirtilen kazanımlar okul rehber öğretmeninin
gerçekleştireceği kazanımlardır.
9. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
9. SINIF – monash.pwİK
12
Etkinliğin Adı: YÖNETMELİKLER
Sınıf: 9 sınıf
Yeterlik Alanı: Okula ve Çevreye Uyum
Kazanım: Okulda, yönetmeliklerin kendisini ilgilendiren bölümleri hakkında bilgi edinir. (Kazanım Numarası 12)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf
Sınıf Düzeni Oturma Düzeni
Araç-Gereç: MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Ödül Ve Disiplin
Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Sınıf Geçme Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Kılık Kıyafet Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Nakil Geçiş Yönergesi
Hazırlayan: Serdar ERKAN, monash.pw SIRIKLI Süreç:
1. Aşağıdaki yönetmelikler önceden birer adet çoğaltılır.
MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Sınıf Geçme Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Ödül Ve Disiplin Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları İçin Kılık Kıyafet Yönetmeliği
MEB Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Nakil Geçiş Yönergesi
2. Sınıfın boş kısmına dört sıra koyulur, gönüllü dört öğrenciden bu sıralara
oturmaları istenir ve her birine bir yönetmelik verilir. Öğrencilere:
“Sizler öğrenci danışmanısınız ve öğrencilerden gelen soruları bu
yönetmeliklere dayanarak cevaplayacaksınız”denir.
3. Sınıftaki diğer öğrencilerden aşağıdakine benzer soruları danışmanlara
yöneltmeleri danışman rolündeki öğrencilerden de cevaplarının hangi
yönetmelikte olduğunu bulmaları ve cevaplamaları istenir:
Bir dersten başarılı olmak için hangi not alınmalıdır?
Teşekkür-takdir almak için ortalama kaç olmalıdır?
Alan seçme koşulları nedir?
Alanlar hangi yıl seçilir?
Daha sonra alan değiştirilebilir mi?
Alan değiştirme koşulları nedir?
13
Okul değiştirme koşulları nedir?
Sabah geç kalan öğrenci ne yapmalı?
Devamsızlık kaç gün?
Okulda nasıl giyinilir?
Kopya çekerken yakalanan öğrenci hangi cezayı alır?
Derste cep telefonu kullanan öğrenci hangi cezayı alır?
Hangi davranışlar ödüllendirilir? Vb.
4. Öğrencilerden bu sorular dışında bu konuda merak ettikleri diğer soruları
da sormaları istenir.
5. Danışman öğretmen rolündeki öğrenciler sık sık değiştirilerek her
öğrencinin bu role girmesi sağlanır.
6. Öğrencilerin kendilerini ilgilendiren bilgileri doğru kaynaktan almalarının
önemi üzerinde durulur. Bu konuda yapılan yaygın yanlışın doğrudan bilgi
kaynağına ulaşmak yerine çevresindeki herhangi birine sorarak çoğu
zaman kulaktan dolma yanlış bilgilerle hareket etmek olduğu belirtilir.
7. Yönetmelikler sınıf panosuna asılır ve yıl boyunca bu yönetmeliklerden
yararlanabilecekleri ve isteyenlerin çoğaltarak kendi dosyalarına
koyabilecekleri belirtilir.
8. Okulda, yönetmeliklerin kendisini ilgilendiren bölümleri hakkında bilgi
edinmenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
*(Öğrenciler bir sonraki etkinlik için gruplara ayrılır ve okullarını
yurtdışından gelen bir heyete tanıtmak üzere sloganlar, afiş, rozet, marş
vb. hazırlamaları istenir. Sloganları;
“Okulumu seviyorum, çünkü……………………” şeklinde , afişleri ;
“Benim okulum……………………………..” şeklinde hazırlayabilecekleri
söylenir. Okulun resim ve müzik öğretmenlerinden de yardım
alabilecekleri belirtilir).
Değerlendirme:
9. SINIF– monash.pwİK
Etkinliğin Adı: OKULUMU SEVİYORUM
14
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Okula ve Çevreye Uyum
Kazanım: Okula ilişkin olumlu tutum sergiler. (Kazanım Numarası 13)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf
Sınıf Düzeni: Oturma Düzeni
Araç-Gereç: -
Hazırlayan: Serdar ERKAN, K. Ayla SIRIKLI
*Okula ilişkin olumsuz duygularından dolayı sorun yaşayan
öğrencileriniz için okul rehber öğretmeni, okul rehber öğretmeni yoksa
RAM ile işbirliği yapılarak öğrenciye destek hizmeti sağlanmalıdır.
Süreç:
1. Bir önceki etkinliğin sonunda öğrencilerden okullarını yurtdışından gelen bir
heyete tanıtmak üzere sloganlar, afiş, rozet, marş vb. hazırlamaları
istenmişti.
2. Gruplardan hazırladıkları materyalleri sınıfa sunmaları istenir.
3. Tüm gruplar sunumlarını yaptıktan sonra oylama yapılır. Öğrenciler
oylamada kendi gruplarına oy kullanmazlar. En güzel slogan, afiş, rozet
seçilir. İstenirse tüm 9. sınıflar organize edilerek, hazırlanan materyaller
okul panolarında sergilenerek ve okula sunularak okul çapında bir
yarışmaya dönüştürülebilir.
4. Öğrencilere okulun tarihçesi ve mezunları hakkında bilgi verilir. Okulun
mezunlar günü organizasyonları varsa bunlardan söz edilir. Yoksa birlikte
organize edebilecekleri vurgulanır.
5. Okulu sevip benimsemenin, okuldaki ders dışı kültürel, sanatsal, sportif
etkinliklere katılmanın mutlu ve başarılı bir okul hayatına etkileri ve daha iyi
bir okul için neler yapılabileceği ile ilgili grup etkileşimi başlatılır.
6. Okula ilişkin olumlu tutum geliştirmenin mutlu ve başarılı bir okul hayatı için
önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme SINIF– monash.pwİK
Etkinliğin Adı: BAŞARI
15
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Başarı
Kazanım: Başarı ve başarısızlığa neden olan etmenleri belirler.
(Kazanım Numarası 45 )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf
Sınıf Düzeni: Oturma Düzeni
Araç-Gereç: Kâğıt, kalem, yazı tahtası ve kalemi, büyük bir kâğıt ve kalın
gazlı kalemler.
Hazırlayan: Şükran KILIÇ, K. Ayla SIRIKLI
Süreç:
1. Öğrencilere aşağıdakine benzer sorular sorulur ve başarı ile ilgili kendileri
için en anlamlı gördükleri ölçütleri yazarak cevaplamaları istenir:
Sizce başarı denir?
Okulda başarı için neler gerekir?
2. Yazma işlemi bittikten sonra kâğıtlar toplanır ve öğrencilerin verdikleri
cevaplarda ifade ettikleri ölçütler sıklıklarına ve önem sırasına göre liste
haline getirilir. Gönüllü öğrencilerden yardım alınarak tahtaya yazılır.
3. Öğrencilerin ifade ettikleri ölçütlerle ilgili tartışma yapmaları istenir.
4. Öğrencilerin başarı ölçütü olarak belirtmediği ifadeler varsa eklenir.
5. Öğrencilerin listeyi inceleyerek ilgisiz ya da doğrudan etkili olmayan ifadeleri
elemeleri istenir.
6. Başarı ölçütleri ile ilgili kendilerini değerlendirmeleri istenir. Kendilerini
başarısız gördükleri alanlarda daha başarılı olmaları için neler yapacakları
konusunda geliştirebilecekleri vurgulanır.
7. Daha başarılı olmak için başarı ve başarısızlığa neden olan etmenleri
belirlemenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
9. SINIF– monash.pwİK
Etkinliğin Adı: DERS ÇALIŞMA VE VERİMLİLİK
16
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Başarı
Kazanım: Ders çalışma alışkanlıklarını verimlilik açısından değerlendirir.
(Kazanım Numarası 48)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–1 (Ders Çalışma Alışkanlıkları ve Verimliliği Değerlendirme
Anketi)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ
Süreç:
1. Öğrencilere ders çalışma alışkanlıklarının neler olduğu ve ders çalışma
alışkanlıklarının verimlilik açısından önemli olup olmadığı sorulur ve
cevaplarını sınıfla paylaşmaları istenir.
2. Önceden çoğaltılan Form–1 (Ders Çalışma Alışkanlıkları ve Verimliliği
Değerlendirme Anketi) öğrencilere verilir ve doldurmaları istenir.
3. Öğrencilere ankete verdikleri cevaplardan yola çıkarak ders çalışma
alışkanlıklarının verimliliğini değerlendirmeleri istenir.
4. Gönüllü öğrencilerin ders çalışma alışkanlıkları ile ilgili ankete verdikleri
cevaplarını sınıfla paylaşması istenir.
5. Öğrencilere anketi yıl boyunca ders çalışma alışkanlıklarında nelerin değişip
değişmediğini değerlendirmeleri için saklamalarının kendileri için yararlı
olacağı vurgulanır.
6. Ders çalışma alışkanlıkları açısından sorun yaşadığını düşünen öğrencilerin
okul rehberlik servisinden yardım isteyebileceği söylenir.
7. Ders çalışma alışkanlıklarının verimlilik açısından önemi vurgulanarak etkinlik
sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–1
17
DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARI VE VERİMLİLİĞİ DEĞERLENDİRME
ANKETİ
S
I
R
A
N
O
Sürekli
yaparım
Sıklıkla
yaparım
Bazen
yaparım
Hiç
yapmam
1. Ders çalışma ortamımı uygun bir
şekild şekilde düzenlerim.
2. Çalışmak için uygun bir yer/kendi
odamı odamı kullanırım.
3. Ders çalışırken dikkatimi
kolayca toplayabilirim.
4. Bir çalışma planı yaparım.
5. Ders çalışmaya başlamadan
önce önce neyi çalışmam gerektiğine
karar veririm.
6. Ders çalışmaya başlamadan
önce önce o derslerle ilgili kısımları
okur ve hazırlık yaparım.
7. Ders çalışırken zamanımı verimli
kullanırım.
8. Derslerimi günlük olarak
çalışmaya özen gösteririm.
9. Önemli bulduğum noktaları not
eder veya altını çizerim.
Konuları parçalara bölerek
çalışırım.
Konuların özetini çıkararak
çalışırım.
Önemli konuları tekrar ederim.
Çalışma sırasında kendime
18
Soru sorarak öğrenme
durumumu kontrol ederim.
Çalıştığım yeni konuları eski
konuları eski konularla
birleştirebilirim.
Çalıştığım konuda eksik varsa
geri döner ve eksiklerimi
tamamlarım.
Çalışma yöntemimde eksiklikler
bulursam yöntemimi değiştiririm.
Sınavlara sınav tarihinden en az
bir hafta önce çalışmaya
başlarım.
Derste bir konuyu dinlerken
ana temayı ve fikri yakalamaya
çalışırım.
Derste anlatılanları dinler
ve derse aktif olarak katılırım.
Derste not alırken kısaltmalar
kullanırım.
9. SINIF– monash.pwİK
19
Etkinliğin Adı: VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ NEDİR?
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Başarı
Kazanım: Verimli ders çalışma tekniklerini açıklar.(Kazanım
Numarası 47)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–2 (Dinleme Becerilerini Geliştirmek)
Form–3 (Okuma Becerilerini Geliştirmek)
Form–4 (Not Alma ve Yazma Becerilerini Geliştirmek)
Form- 5 (Bireysel Çalışma Becerilerinizi Geliştirmek)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ, Erkan (),
Yanaeroğlu ve Bilge ()’den yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilere 9. sınıf “Ders Çalışma ve Verimlilik” adlı etkinlikle ilgili
hatırlatma yapılır.
2. Öğrencilere Form–2 (Dinleme Becerilerini Geliştirmek), Form–3
(Okuma Becerilerini Geliştirmek), Form–4 (Not Alma ve Yazma
Becerilerini Geliştirmek) ve Form–5 (Bireysel Çalışma Becerilerinizi
Geliştirmek) öğrencilere verilir.
3. Formlarda yer alan bilgiler öğrencilerle birlikte okunarak öğrencilerin
kendilerini bu konularda değerlendirmeleri ve bir önceki etkinlikte
verilen Form–1’deki (Ders Çalışma Alışkanlıkları ve Verimliliği
Değerlendirme Anketi)’ne verdikleri cevapları evde tekrar gözden
geçirmeleri istenir.
4. Verimli ders çalışma tekniklerini bilmenin ve uygulamanın düzenli,
planlı ve başarılı bir öğrenci olmaları için ne kadar önemli olduğu
vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
*(Öğrenciler bir sonraki hafta yapılacak etkinlik için gruplara
ayrılır ve her gruptan aşağıda sıralanan okul çevresindeki eğitsel,
20
kültürel ve sosyal kurumlarla ilgili araştırma yapmaları, kurumlarla
ile ilgili (adı, adresi, hizmet saatleri, varsa ücreti, yararlanma
koşulları, üyelik, kayıt gibi) bilgileri toplamaları, broşür hâline
getirmeleri istenir. Bu kurumlar:
a. Kütüphaneler
b. Sporlar salonları
c. Sağlık kuruluşları
ç.Tiyatro, müzik, dans, drama vb. kurslar
d. Sinema ve tiyatrolar, gösteri merkezleri
e. İngilizce, bilgisayar, diksiyon vb. kurslar
f. Eğlence merkezleri
g. Gençlik merkezleri
h. Gönüllü çalışabilecekleri huzurevleri ve çocuk yuvaları vb.
olabilir.
Siz de okul ve çevresindeki eğitsel, kültürel ve sosyal kurumlar
ile ilgili küçük bir araştırma yaparak öğrencilerin topladıkları bilgilere
eklemeler yapılabilirsiniz).
Değerlendirme:
FORM–2
DİNLEME BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK
21
Etkili dinleme, dinlerken o ana kadar söylenenlerden bir sonra
söylenebilecekleri tahmin etmeyi içerir. Bunu yapmaya çalışmak derste sürekli
uyanık kalmanızı, dikkati sürdürmenizi, motivasyonunuzun artmasını ve aktif
olmanızı sağlayacaktır. Doğal olarak bunu sağlayabilmek için etkili dinlemede
öğrenmenin daha aktif ve etkili olmasını sağlayan İFİKAN isimli etkili dinleme
yaklaşımı uygulayabilirisiniz. Bu yaklaşımı uygularken size uyan ve uymayan
yanlarını keşfetmeniz gerekmektedir.
İleriye Bak
Dersten önce o dersle ilgili kısımları okumak ve hazırlıklı olmak. Bu sırada
önemli formüllere, yerlere, isimlere, kavramlara dikkat etmek kalıcılığı
sağlayacaktır.
Derse ilişkin ön okuma sırasında kafada oluşan soruları yazmak gerekir. Eğer
bunları sağlayamadıysanız bile ders sırasında tahminler yapmanıza engel değil,
dinlediğiniz kısımlardan diğer kısımları tahmin etmeye çalışabilirsiniz.
Fikirler
Önemli olan ve konuyu oluşturan fikirlere uyanık olmanızı sağlamaya
yöneliktir. Bir konuyu dinlerken ana temayı ve fikri yakalamaya çalışmak
öğrenmenin önemli bir adımını atmak anlamına gelir. Bilginin yeni olup
olmadığını, neyi ortaya koyduğunu, temelde anlatmak istediğinin ne olduğunu
sorgulayarak yapılan dinleme ile fark edeceksiniz ki; temel bir bilgi sürekli olarak
işlenmektedir.(Açıklamalarla, örneklerle, tekrarlarla, ödevlerle vb).
İşaretler
Dinlerken de okumadaki gibi belli noktalara, bölümlere işaret edilir. Tıpkı
bir kitaptaki bilginin daha koyu veya italik yazılması; bazı işaretler konması gibi
öğretmen veya dinlediğiniz kişi de önemli bölümlerde ses tonunda, hecelerin
vurgusunda ya da doğrudan bazı kelimelerle: önemli, başlıca, can alıcı,
unutmayın ki, gerçekte gibi ifadelerle, örnekler vererek veya kendine özgü bazı
ifadeler ve yöntemlerle konunun önemini, farklı görüşleri ortaya koyacaktır. Bu
noktaları kaçırmamak özellikle o dersin sınavlarında sizin için önemli ipuçları
olabilir.
Katıl
22
Ders veya dinlediğiniz konuyu etkileşim içinde son derece önemlidir. Sizi
uyanık tutarken, anlatanı da motive der. Anlatılan konuyu daha zevkli hale
getirmek sizin ne kadar katıldığınızla da yakından ilgilidir. Anlatan kişinin
yöntemi bu konuda en önemli faktör olsa da ona katılarak; konuya arklı açılardan
bakabilmek, anlatılanın motivasyonun artırmak, beden diliyle kendini ifade
edebilmek dinlenen konuyu daha zevkli ve hareketli bir hale getirecektir.
Araştır
Ön hazırlık sırasında veya dinlerken aklınıza takılan sorular sormalı,
konuyu farklı boyutlarıyla ele almayı denemelisisiniz. Verilen cevaplar yeterli
gelmediyse yenilerini sormaya çekinmemelisiniz çünkü öğrenmek için ordasınız.
Hiç bilmediğiniz bir konuda “bu konudan hoşlanmıyorum” diyerek uzaklaşmak
yerine kendinize o konuyla ilgili şans tanımak yerinde olur. Bir süre sonra
“eğitimim sırasında bu konuyu hiç böyle düşünmemiştim çok daha zevkliymiş”
demek için konuyla ilgili fikir sahibi olmadan önce bilgi sahibi olmak gereği
unutulmamalıdır.
Not tut
Not tutmak dinlemeyi aktif bir şeklide sağlayan, şimdiye kadar anlatılanları
toparlayan bir içeriğe sahiptir. Gerçek anlamda kalıcı bilgileri edinmeye ve
bilgileri kalıcı kılmaya yönelik not tutmak; ileriye bakarak, fikirlere ve işaretlere
dikkat ederek, katılarak, araştıran sorular sorarak olabilir. Bu da etkili
dinlemenizin sağlayacağı uyanıklığı, motivasyonu ve hareketliliği sağlar. Ancak
not tutarken anlaşılır, kısa, özgün işaretleri kullanarak, okurken veya tekrar
ederken kendinize en uygun olan tarzda tutmaya dikkat etmelisiniz.
Yanaeroğlu ve Bilge ()
FORM–3
23
OKUMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK
Etkili okuma; öğrenmeyi önemli ölçüde olumlu yönde etkileyen bir
yöntemler bütünüdür şeklinde tanımlanabilir.
Ön İnceleme: Bir kitabı elinize aldığınızda kitabı belli bir çerçeveye yerleştirerek
onu anlayarak okumak; hiç bilmediğiniz bir yere yolculuğa çıkarken incelenen
harita gibidir. İşi kolaylaştırıp, harcanacak zamanı azaltır. Kitabın önsözünü, son
sözünü, yazarın notunu, hakkındaki bilgileri, içindekiler bölümünü incelemek
hem kitaptan alınacak zevki artırır hem de işi kolaylaştırır.
Altını çizmek: Okunan metnin önemli bulunan yerlerini çizmek aktif okumayı
sağlayacaktır. Ana hatları belirlemeyi, özet yapmayı, tekrarı, hatırlamayı
kolaylaştıran yönleri vardır. Ancak;
-Kitabın koyu, yatık gibi özel yazım biçimleri kullanılmış bölümlerine dikkat
etmek, tekrar atını çizmek yerinde olur.
-Kendinize uygun alt çizme yöntemini (renk-şekil vb.) belirlemeye dikkat
edilmelidir.
-Altını çizerken gereğinden fazla çizmemek gereklidir. Bu gereksiz bilgilerin de
çizilmesi anlamına gelebileceği gibi çizilen yerlerin fazlalığı oradaki bilgilerin
önemini yitirmesine, sıradan algılanmasına da neden olabilir.
Özet çıkarmak: Özet çıkarmak, okurken işaretler koymanın, altını çizmenin, ön
inceleme yapmanın yanı sıra konuya ilişkin bilgileri toparlaması açısından
önemli bir yöntemdir. Akılda kalıcılığı ve tekrarı kolaylaştırıcı yönleri bu yöntemi
verimli kılmaktadır.
Etkili okuma öğrenmenin daha aktif ve etkili olmasını sağlayan ISOAT
isimli etkili okuma yaklaşımı uygulayabilirisiniz.
İzle: Ön incelemeyi içeren bir yaklaşımdır. Kitabın başlangıcındaki, sonucundaki,
bölümler arasındaki notları, konu başlıklarını içindekileri, kaynakçayı incelemeyi
içerir ve kitabı tanımaya yöneliktir.
Sor: Bu aşama konu başlıklarına ve içeriğine uygun olarak ne, nasıl, nerede ne
zaman gibi soru ifadeleri oluşturmayı içerir. Okumanın amacı bu sorulara yanıt
aramak biçiminde şekillenir. Metni okuma bitince soruların cevaplanmış olması
gerekir. Böylece konunun bakılması gereken farklı yönlerinin anlaşılması
sağlanır.
24
Oku: Soruların yanıtlarını bulabilmek için o bölümün okunmasını içeriri. Yazılan
soruların yanıtlarını yazmayı da içine alarak yapılacak bir okuma, öğrenmenin
kalıcı olması açısından da son derece etkilidir.
Anlat: Şimdiye kadar toplanan bütün bilgilerin anlatılmasını içerir. Yazılan
sorularla beraber yanıtların zaman kaybı olarak değerlendirilmeden yüksek sesle
anlatılması İSOAT’ın bu bölümünü oluşturur.
Tekrar et: Öğrenmenin en önemli kaynağı tekrardır. Soruların cevaplara
bakılmaksızın zihinden yanıtlanması önemli bir ölçüttür. Eğer
yanıtlayamıyorsanız o bölüm öğrenilmemiş demektir.
Yanaeroğlu ve Bilge ()
FORM–4
NOT ALMA VE YAZMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK
25
-Derste not alırken kısaltmalar kullanınız. Kullandığınız kısaltmaları tekrar
okuduğunuzda anlayabileceğiniz kısaltmalar olmasına dikkat ediniz.
-Uzun cümleler not almanız gerekiyorsa hem notunuzu almak hem de not
üzerinde düşünmek için kendinize zaman tanımak için kısaltmalara fazlasıyla yer
veriniz. Örneğin “sözcüklerin sesli harflerinin birçoğunu yazmadan not
alabilirsiniz” gibi.
-Notlarınızı bir önceki okuma becerileri kısmında anlatıldığı gibi renkli kalemlerle
önem sırasına göre almaya özen gösteriniz.
-Notlarınızı uygun olan ilk fırsatta gözden geçiriniz.
Erkan ()
FORM–5
BİREYSEL ÇALIŞMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK
26
—Öncelikle mutlaka bir çalışma planı hazırlayınız. Programın takip edilebilir ve
gerçekçi olmasına özen gösteriniz.
—Çalışmaya başlamadan önce tüm çalışma materyalinizi (kitap, defter, kalem
vb.) hazırlayıp çalışma mekânınıza getiriniz.
—Çalışma sırasında bir şeyler yeme- içme alışkanlığınız varsa bunları da
önceden hazırlayınız.
—Çalışma mekânınızda dikkatinizi dağıtabilecek her şeyi tamamen ortadan (göz
önünden) kaldırınız. Eğer ortadan kaldıramayacağınız şeyler varsa onlara
sırtınızı dönünüz. Ayna, resim, televizyon, bulmaca, dergi, gazete vb. gibi şeyler
dikkatinizi dağıtacaktır.
—Telefon vb. durumları kendi istediğiniz gibi ayarlayınız. Örneğin
arkadaşlarınıza, önceden “beni ’la arasında arayabilirsin” gibi.
—Ortamın aydınlık, normal ısıda ve sessiz olmasına dikkat edin.
—Verimli okuma, verimli not alma kurallarına uymaya dikkat ediniz.
—Belirlediğiniz molalar haricinde mola kullanmamaya özen gösteriniz.
—Çalıştığınız konu ya da dersle ilgili bir sonraki dersin konusuna göz atınız.
Sorularınızı çıkartınız.
—Ertesi günkü derslere göz atıp sorularınızı çıkartınız.
— Ertesi günle ilgili hazırlıklarınızı yapınız.
Erkan ()
9. SINIF– monash.pwİK
Etkinliğin Adı: ÇEVREMİZDE NELER VAR?
27
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Okula Ve Çevreye Uyum
Kazanım: Okul ve çevresindeki eğitsel, kültürel ve sosyal
imkânlardan yararlanır. (Kazanım Numarası 14)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: -
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI- MEB, a. ’ den yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilerden bir önceki etkinliğin sonunda bu hafta yapılacak
etkinlikle ilgili gruplara ayrılarak her gruptan aşağıda sıralanan okul
çevresindeki eğitsel, kültürel ve sosyal kurumlarla ilgili araştırma
yapmaları, kurumlarla ile ilgili (adı, adresi, hizmet saatleri, varsa
ücreti, yararlanma koşulları, üyelik, kayıt gibi) bilgileri toplamaları,
broşür hâline getirmeleri istenmişti. Bu kurumlar:
Kütüphaneler,
Sporlar salonları,
Sağlık kuruluşları,
Tiyatro, müzik, dans, drama vb. kurslar,
Sinema ve tiyatrolar, gösteri merkezleri,
İngilizce, bilgisayar, diksiyon vb. kurslar,
Eğlence merkezleri,
Gençlik merkezleri,
Gönüllü çalışabilecekleri huzurevleri ve çocuk yuvaları vb.
olabilir.
2. Öğrencilerden bu etkinliğe yönelik yaptıkları araştırma sonuçlarını,
hazırladıkları bilgileri gruplar hâlinde sınıfa sunmaları istenir.
3. Bu kurum, kurs ve merkezlerden yararlanan öğrencilerden
yaşantılarını paylaşmaları istenir.
4. Öğrencilerin belirtmediği okul ve çevresindeki eğitsel, kültürel ve
28
sosyal kurum, kurs ve merkezler varsa eklenir.
5. Tüm gruplardan bu konudaki bilgilerini paylaştıktan sonra
hazırladıkları broşürleri sınıf veya okul panolarında
sergileyebilecekleri belirtilir.
6. Öğrencilerden daha sonraki günlerde çevrede yeni yerler açılırsa veya
var olanlarla ilgili yeni bilgiler edinirlerse sınıfla paylaşabilecekleri,
hazırlanan panolara ekleyebilecekleri belirtilir. (Siz de o kurumları
öğrencilerle beraber ziyaret edebilir ve o kurumlardan eleman
çağırabilirsiniz).
7. Okul ve çevresindeki eğitsel, kültürel ve sosyal imkânlardan
yararlanmanın önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
9. SINIF– monash.pwİK
Etkinliğin Adı: DEĞERLERİMİZ
29
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kendini Kabul
Kazanım: Değerlerini fark eder. (Kazanım Numarası 78 )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–6 (Değerler)
Form–7 (Çatışma Durumları)
Kaynak: Erkan ()’dan uyarlanmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilere Form–6 (Değerler) verilir ve öğrencilerin verilen değerleri
kendileri için en önemli olan değerden başlayarak sıralamaları istenir.
2. Öğrencilerden önem sırasına göre sıraladıkları ilk beş değeri sınıfla
paylaşmaları istenir.
3. Öğrencilere yapılan sıralamaların nedeni ile ilgili sorular yöneltilir.
4. Öğrencilere insanların değerlerinin zaman zaman çatışabileceğini
belirterek aşağıdakilere benzer sorular sorulur:
Hırsızlık konusunda ne düşünüyorsunuz?
Peki, ya insan hayatı hakkında ne düşünüyorsunuz?
Başka bir insanın hayatını kurtarmak için yiyecek, para, ya da ilaç
çalmak sizce uygun bir davranış mıdır?
5. Bu sorulara verilen cevaplardan yola çıkarak değerlerin sadece
insandan insana farklılaşmayacağı, aynı zamanda insanın kendi içinde
de farklılaşabileceği vurgulanır.
6. Öğrenciler 6’şar kişilik gruplara ayrılır ve birer kişi yazman olarak
belirlenir. Her gruba grup sayısı kadar çoğaltılmış olan birer Form–7
(Çatışma Durumları) verilir ve kendi aralarında tartışarak cevaplamaları
istenir.
7. Gruplardan verdikleri cevapları sınıfla tartışmaları istenir.
8. Aşağıdakine benzer soruları sınıfa yönelterek grup etkileşimi başlatılır:
Gruplar arasında farklılık var mı? Niçin?
Grupça karar verdiğiniz seçimi uygun bulmayan üye oldu mu?
30
Niçin? Uygun bulmayanların seçimleri nelerdi?
Bundan on yıl sonra aynı durumla karşılaşırsanız gruplarınızın
seçimi yine aynı mı olurdu? Niçin?
9. Kendi değerlerinin farkında olmanın önemi vurgulanarak etkinlik
sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–6
DEĞERLER
31
Aşağıda insanların benimseyebileceği bazı değerler verilmiştir. Sizin için
önemine göre bunları sıralamanız istenmektedir. Sizin için en önemli değeri 1.
sıraya koyun, daha sonra önem derecesine göre değerleri ilgili sıraya yazın.
DEĞERLER
sağlık ekonomik güvence aile kendine saygı
bilgi özgürlük ahlak saygınlık
sevgi heyecanlı bir hayat eşitlik adalet
şöhret arkadaşlık meslekte başarı iç huzuru
Önem Sırası
1. …………………………
2. …………………………
3. …………………………
4. …………………………
5. …………………………
6. …………………………
7. …………………………
8. …………………………
9. ………………………
…………………………
…………………………
…………………………
………………………
…………………………
…………………………
…………………………
FORM–7
ÇATIŞMA DURUMLARI
32
Durum 1:
En iyi arkadaşınızın matematiği zayıf ve siz ona sınava hazırlanması için
yardım etme sözü verdiniz. Birtakım problemlerden dolayı iki kez söz verdiğiniz
hâlde çalışmak için onların evine gidemediniz. Son olarak sınavdan iki gün
öncesi çarşamba akşamı için söz verdiniz.
Çarşamba günü öğleden sonra civarı siz arkadaşınızla çalışmak
için gerekli malzemeleri toplarken anneniz başka bir şehirde yaşayan, çok
sevdiğiniz ve size çok nadir gelen amcanızın akşam saat ’da birkaç
saatliğine ailenizi ziyarete geleceğini ve sizi görmeyi çok istediğini söyledi. Siz
de evde kalıp onu görmeyi çok istiyorsunuz, fakat arkadaşınıza verdiğiniz
randevu da ortada. Zaten daha önce iki kez sözünüzü yerine getirmediniz.
Arkadaşınıza verdiğiniz sözü mü yerine getireceksiniz, evde kalıp
amcanızı mı göreceksiniz? Bu durumda hangisi daha önemli?
1. Aşağıya seçeneklerinizi yazın.
2. Bu seçeneklerinizin her birinin doğuracağı sonucu bu bölüme
yazın.
3. Seçeneklerden en uygununu belirleyin ve aşağıya yazın.
Durum 2:
33
Öğretmeninizin çok pahalı olan teybi bir arkadaşınız tarafından çalındı.
Bütün sınıf ve siz bunu yapanın kim olduğunu biliyorsunuz. Fakat kimse
suçlunun kim olduğunu öğretmene söylemedi. Bazı arkadaşlarınızın o
öğrenciden teybi geri vermesini istediğini ama onun bunu reddettiğini de
duydunuz.
Bir hafta sonra öğretmeniniz sınıfta “Teybi alanın geri getireceğini ümit
ediyordum, ama maalesef bu olmadı ve bu duruma çok üzüldüm. Hepinizin bunu
yapanın kim olduğunu bildiğinizi sanıyorum, ancak hiçbiriniz de bana bu konuda
bilgi vermedi, nedenini anlayamıyorum. Dürüst olmak gerekirse bundan sonra bu
sınıfa güven duyacağımı sanmıyorum” dedi.
Öğretmeninizin yaşadıkları sizi çok üzüyor. Ancak arkadaşlarınız bir sınıf
arkadaşınızı ele vermenin çok yanlış olacağını düşünüyor.
Hangisi daha önemli; öğretmeninizin duyguları mı yoksa sınıf arkadaşını
ele vermeme biçiminde yazılı olmayan kural mı?
1. Aşağıya seçeneklerinizi yazın.
2. Bu seçeneklerinizin her birinin doğuracağı sonucu bu bölüme
yazın.
3. Seçeneklerden en uygununu belirleyin ve aşağıya yazın.
9. SINIF– monash.pwİK
34
Etkinliğin Adı: FİZİKSEL VE DUYGUSAL DEĞİŞİMLER
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kendini Kabul
Kazanım: Ergenlik dönemindeki fiziksel ve duygusal değişimlerle
baş etme yollarını kullanır.
(Kazanım Numarası 79)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–8 (Fiziksel Değişim ve Baş etme Çizelgesi)
Form–9 (Duygusal Değişimler ve Baş etme Çizelgesi)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ-MEB, a. ()’den, Yananeroğlu ve Bilge
()’den uyarlanmıştır.
*Ergenlik dönemindeki bedensel ve duygusal değişimlerle baş
etmede sorun yaşayan öğrencileriniz için okul rehber öğretmeni,
okul rehber öğretmeni yoksa RAM ile işbirliği yapılarak öğrenciye
destek hizmeti sağlanmalıdır.
Süreç: 1. Ergenlik dönemindeki fiziksel değişimler ile ilgili temel bir giriş yapmak
için aşağıdaki bilgi öğrencilerle paylaşılır ve etkinliğe başlanır:
Ergenlik dönemi ile ilgili daha önceki yıllarda bilgi sahibi olmuştunuz.
Şimdi o bilgilerimizi tekrar hatırlayalım:
“Ergenlik dönemi, çocuksu tutum ve davranışların yerini
yetişkinlik tutum ve davranışlarının aldığı dönemdir. Bu dönemde
gençlerin temel gelişimsel görevleri bedenini kabul etmek, cinsiyet
rolünü gerçekleştirmek, her iki cinsle olgun ilişkiler kurmak,
duygusal bağımsızlık kazanmak, bir mesleğe hazırlanmak,
toplumsal sorumluluk kazanmak, bir değer ve ahlak sistemi
oluşturmaktır. Ergenlik dönemi fiziksel, duygusal ve sosyal
gelişim süreçlerindeki hızlı değişimleri içerir. Bu dönem bir dizi,
hızlı bedensel değişimle biyolojik olarak başlar ve bu değişimler
büyük ölçüde bir insanın yetişkin boyuna, ağırlığına, bedensel ve
cinsel özelliklerine kavuşmasını sağlar. Bu aşamada bedensel
35
değişimlerle ilgili olarak gençlerin en çok yakındıkları konular
arasında boy ve kilodaki değişimler, sivilcelerin artışı yer
almaktadır. Bu değişimlerin sonuçlarından gençlerin bir bölümü
memnun kalmaz ve çeşitli sorunlar yaşayabilir.”
2. Gençlerin bu dönemde ortaya çıkan değişimlerle nasıl başa çıktığını
beraber inceleyelim.
3. Öğrencilere Form–8 (Fiziksel Değişim ve Baş Etme Çizelgesi) verilir ve
öğrencilerden formda verilen örnek cevapları inceleyerek boş bırakılan
yerleri doldurmaları istenir.
4. Öğrencilerden forma yazdıklarını sınıfla paylaşmaları istenir.
5. Öğrencilere fiziksel değişimlerden sonra duygusal değişimlerle ilgili
aşağıdakine benzer bir açıklama yapılır:
“Ergenlik döneminde, gençler hızlı fiziksel değişimler
yaşadıkları kadar yoğun ve karmaşık duygular da
yaşayabilmektedir. Gençlerin bu dönemde aileleriyle,
arkadaşlarıyla ve diğer yetişkinler olgun ve sağlıklı ilişkiler kurma
ve kurduğu bu ilişkilerde bağımsızlık ihtiyacı artmaya
başlayacaktır. Bu dönemde gencin duygularının farkında olması
ve onları uygun biçimde ifade etmesi, duygusal değişimlerini
olumlu biçimde yönetmesi ve bunlarla baş etmesi güç olabilir. Bu
güçlüklerle baş etmede ve baş etme yollarını kullanmada gencin
kendisinin önemli bir rolü olduğu kadar çevresindeki
arkadaşlarının, anne-baba ve diğer yetişkinlerin de oldukça
önemli bir rolü ve desteği söz konusudur”.
6. Öğrencilere Form–9 (Duygusal Değişim ve Baş Etme Çizelgesi) verilir
ve öğrencilerden formda verilen örnek cevapları inceleyerek boş
bırakılan yerleri doldurmaları istenir.
7. Öğrencilerden forma yazdıklarını sınıfla paylaşmaları istenir.
8. Ergenlik dönemindeki fiziksel ve duygusal değişimlerle baş etme
yollarının önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM -8
FİZİKSEL DEĞİŞİM VE BAŞ ETME ÇİZELGESİ
36
Elinizde neler var? Bedeniniz ve onun hakkındaki
düşünceleriniz ”Çok çirkinim”, “yeterince
güzel/yakışıklı değilim” “Boyum kısa”,
“Saçlarım çok kıvırcık”
……………………………………………….
……………………………………………….
Olmasını istediğiniz ne? “Güzel, yakışıklı olmak”.
“İnsanları dış görünüşünüzle de olumlu
etkilemek”.
“Kabul görmek”.
………………………………………………
……………………………………………….
Olmasını istedikleriniz için ne
yapıyorsunuz? Ayna karşısında saatlerce oyalanmak.
Bakım/kozmetik ürünleri almak.
………………………………………….
……………………………………………….
Başka neler yapıyorsunuz? Bedeninizdeki değişimlerle ilgili espriler
yapmak, bu konuda arkadaşlarınızla
şakalaşmak.
Zihninizde istenilen/beğenilen kişi olmak
için öneriler geliştirmek.
……………………………………………….
………………………………………………
Başka neler yapıyorsunuz? Ben…..üstelik ben…monash.pw başlayan
cümleler kurup, kendinizi karalayıp,
beceriksiz ilan ediyorsunuz.
……………………………………………….
………………………………………………
37
Denemediğiniz ne kaldı? Henüz denemediğiniz pek çok şey var.
Örneğin;
Spor –egzersiz-aktivite yapmak
Düzenli beslenme
Beden bakımını düzenli yapmak
Sanatsal ve kültürel faaliyetler
Fiziksel özellikleriniz ile ilgili olumlu
düşünceler geliştirebilirsiniz.
Örneğin: “Kendimi ve çevremi
sevdikçe sevildiğimi, güçlü yanlarımı
geliştirdikçe o konuda ustalaştığımı,
arkadaşlarımın bir kısmı boyum için
fasulye sırığı derken boyumun bazı
spor dallarında avantaj olduğunu fark
ettiğimde her şey değişmişti.” vb.
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
FORM–9
DUYGUSAL DEĞİŞİM VE BAŞETME ÇİZELGESİ
Yaşadığımız duygusal değişimler Örneğin;
38
neler? Neşe
Öfke
Üzüntü
………………………………………………
………………………………………………
Duygusal olarak nasıl hissetmek
istiyoruz?
Örneğin;
Mutlu
Neşeli
…………………………………………….
…………………………………………….
Duygusal değişimlerle baş etmek için
ne yapıyoruz?
Arkadaşlarımla dertleşmek/konuşmak.
Anne-baba ve diğer yetişkinlerle
(rehber öğretmenler, sınıf rehber
öğretmeni) konuşmak.
Kendini sevmek.
Kendine güvenmek.
Gezmek ve eğlenmek.
Sportif, sanatsal ve kültürel aktivitelerle
uğraşmak.
………………………………………………..
……………………………………………….
Denemediğimiz ne kaldı? Düşüncelerimiz duygularımızı etkiler o
yüzden de kendimizle ilgili olumlu
düşünceler geliştirebilmek önemlidir.
Örneğin: “Bugün kendimi mutsuz
hissediyorum ama yarın güzel bir
gün olacak”, “Geliştirebilecek
yeteneklerim, becerilerim var”
“Hatalarımı görebiliyorum ve bunları
düzeltecek gücüm var” vb.
39
………………………………………………..
.…………………………………………………
9. SINIF 9. ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: EĞİTSEL ALANLAR
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Başarı
40
Kazanım: Eğitsel alanlardaki güçlü ve zayıf yönlerini geliştirir.
(Kazanım Numarası 46)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–10 (Eğitsel Alanlar)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ-Saban ()’den yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilere Form–10 (Eğitsel Alanlar) verilir ve birlikte okunur.
2. Öğrencilere aşağıdakine benzer sorular sorulur ve cevaplarını sınıfla
paylaşmaları istenir:
Bu alanlardan hangilerinde kendinizi daha güçlü hissediyorsunuz?
Bu alanlardan hangilerinde kendinizi daha zayıf hissediyorsunuz?
Bir alanda güçlü veya zayıf olduğunuza nelere göre karar verirsiniz?
Hangi özelliklerinizi daha da geliştirmek istersiniz?
Zayıf yönlerinizi nasıl geliştirebilirsiniz?
3. Öğrencilerden yönelmeyi düşündükleri alana ilişkin kendilerini
değerlendirmeleri ve geliştirmeleri gereken yönlerini belirledikten sonra
eğitsel alanlardaki güçlü ve zayıf yönlerini geliştirebilecekleri belirtilir.
Bunun için de kendilerini doğru değerlendirmelerinin ve ders çalışma
alışkanlıklarının, verimli ders çalışma tekniklerinin, başarı ve
başarısızlığa neden olan etmenleri bilmenin de önemli olduğu
hatırlatılır. (9. sınıfta yer alan 3., 4., ve 5. etkinliklerin içeriklerinden
yararlanılabilir).
4. Öğrencilerden etkinlikle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
5. Öğrencilere eğitsel alanların her birinde başarılı olunamayabileceğini
ancak bu alanlardaki güçlü ve zayıf yönleri fark etmenin hem şimdi
hem de gelecekte kendileri için önemli olduğu vurgulanarak etkinlik
sonlandırılır.
Değerlendirme:
41
FORM–10
EĞİTSEL ALANLAR
Fen Bilimleri Alanında güçlü olan öğrencinin özellikleri neler olabilir?
Sayılarla çalışmayı ve hesaplamayı çok sever.
42
Nesneleri kategoriye ayırmayı veya olayları belli bir mantıksal ilişki
içinde düzenlemeyi çok sever.
Matematik, fizik, kimya dersini çok sever.
Deney yapmayı ve yeni şeyler yapmayı çok sever.
Türkçe-Matematik Alanında güçlü olan öğrencinin özellikleri neler olabilir?
İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptir.
Başkaları ile yüksek düzeyde sözel iletişime girer.
Kitap okumayı ve dinleyerek öğrenmeyi sever.
Matematiksel hesaplama oyunlarını çok sever.
Sosyal Bilimler Alanında güçlü olan öğrencinin özellikleri neler olabilir?
Kitap okumayı, araştırmayı çok sever.
İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptir.
Kavramlarla ve kelimelerle çok iyi düşünür ve yazar.
Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve onlara
öğreterek öğrenmeyi sever.
Yabancı Dil Alanında güçlü olan öğrencinin özellikleri neler olabilir?
Kelimelerin telaffuzlarına, vurgularına ve anlamlarına duyarlıdır.
Dilin gramer yapısına ve fonksiyonlarına karşı duyarlıdır.
Öğrendiği yeni kelimeleri anlamlarına uygun olarak konuşma ve
yazı dilinde kullanır.
Sanat Alanı güçlü olan öğrencinin özellikleri neler olabilir?
Okurken kelimelere oranla resimlerden daha çok öğrenir.
Varlıkların görsel imgelerini çok iyi ve net olarak hatırlar.
Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren resimler çizer.
Müzik ve resim ile ilgili dersleri çok sever.
Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritm tutar.
Saban ()
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: ALAN SEÇİMİMİMİZİ NELER ETKİLER?
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Alan seçimine etki eden faktörleri sıralar. (Kazanım
43
Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Yazı tahtası ve kalemi, büyük bir kâğıt ve kalın gazlı
kalemler.
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI-Aşık (Sırıklı) (), Erkan() ve
Kuzgun()’den yararlanılmıştır.
*Farklı okul türleri için bu etkinlikte söz edilen alan yerine
bölüm/meslek kullanılabilir ve etkinlikte okul türüne göre yeni
düzenlemeler yapılabilir.
Süreç:
1. Tahtaya aşağıdaki başlık yazılarak öğrencilerin bu konuda düşünce
üretmeleri ve değişik görüşlerini bildirmeleri istenir:
“Alan/ bölüm/ meslek seçimine etki eden faktörler”
2. Öğrencilerin fikirleri öğretmen ya da gönüllü bir öğrenci tarafından
tahtaya yazılır.
3. Öğrencilerin belirtmediği önemli faktörler varsa aşağıdaki liste
okunarak tahtadakilere eklenir:
Ailenin etkisi,
Çevrenin etkisi,
Arkadaşların etkisi,
Okulun etkisi,
Dershanenin etkisi,
Okuldaki akademik başarının etkisi,
Seçilecek alandaki mesleklerin iş bulma olanakları,
Seçilecek alandaki bölümün okurken gerektirdiği maddi ik
koşulları,
Seçilecek alandaki bölümün/üniversitenin yurt ve burs
koşulları,
Seçilecek alandaki mesleklerin çalışma koşulları,
44
Seçilecek alandaki mesleklerin saygınlığı,
Seçilecek alandaki mesleklerin gerektirdiği özel yetenek,
Seçilecek alandaki mesleklerin hazırlık ve yabancı dil
zorunlulukları,
Seçilecek alandaki mesleklerin ÖSS puan türü,
Seçilecek alandaki mesleklerin ÖSS puanı,
Seçilecek alandaki mesleklerin ilgilerine uygunluğu
Seçilecek alandaki mesleklerin yeteneklerine uygunluğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin isteklerine uygunluğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin değerlerine uygunluğu,
Seçilecek alanın yeteneklerine uygunluğu,
Seçilecek alandaki meslekleri sevmek,
Seçilecek alandaki mesleklerin kişisel alışkanlıklara
uygunluğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin kişilik özelliklerine uygunluğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin fiziksel özelliklere uygunluğu,
Seçilecek alandaki bölümlerin hangi üniversitelerde, hangi
illerde olduğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin envanter sonuçlarına
uygunluğu,
Seçilecek alandaki mesleklerin gelecek görünümü, vb.
4. Tahtada yazılı olan “Alan/ Bölüm/Meslek seçimine etki eden faktörler”
den hangisinin ya da hangilerinin seçim yapmada daha etkili olduğunu
düşünmeleri ve bu düşüncelerini paylaşmaları istenir.
5. Alan seçiminde etkili olan kriterlerin hepsinin önemli olduğu, hiçbirinin
yok sayılmaması, her biri üzerinde ayrı ayrı ve önemle durulması
gerektiği vurgulanır.
6. İnsanların büyük çoğunluğunun bu kriterleri dikkate almadan karar
verdikleri için istedikleri mesleğe ulaşamadıkları mutsuz ve başarısız
oldukları belirtilir.
7. Tahtada yazılı olanlar büyük bir kâğıda yazılarak “Alan/ Bölüm/
Meslek Seçimine Etki Eden Faktörler” başlığı ile sınıfa asılabilir.
8. Alan /Meslek seçerken öncelikle kendilerini çok iyi tanımaları ve
değerlendirmeleri gerektiği vurgulanır. Ayrıca karar verirken
45
seçenekler hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmanın,
önyargılardan uzak durmanın ve gerçekçi olmanın önemi vurgulanır.
Bunu izleyen rehberlik saatlerinde alan/bölüm/ meslek seçimi ile ilgili
daha kapsamlı çalışmalar yapılacağı vurgulanarak etkinlik
sonlandırılır.
Değerlendirme:
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: KENDİMİ TANIYORUM
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Kendini tanımanın alan seçimindeki önemini fark eder.
(Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
46
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Yazı tahtası ve kalemi
Form–11 (Kendini Tanıma)
Form–12 (Kendimizi Hangi Yönlerden Tanıyabiliriz?)
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI- Aşık (Sırıklı), ()’den ve Kuzgun
()’den yararlanılmıştır.
*Farklı okul türleri için bu etkinlikte söz edilen alan yerine
bölüm/meslek kullanılabilir ve etkinlikte okul türüne göre yeni
düzenlemeler yapılabilir.
Süreç:
1. Öğrencilere birer adet çoğaltılmış olan Form–11 (Kendini Tanıma)
verilir ve birlikte okunur.
2. Öğrencilere “Kendimizi Hangi Yönlerden Tanıyabiliriz ?” sorusu
yöneltilir ve verilen cevaplar tahtaya yazılır:
Kişilik özelliklerimiz,
Fiziksel özelliklerimiz,
Akademik Özelliklerimiz,
Yeteneklerimiz,
Güçlü ve zayıf yönlerimiz,
Değerlerimiz,
İlgilerimiz,
Tutumlarımız,
Alışkanlıklarımız,
Aile yapımız,
Planlarınız,
Amaçlarımız,
Hayallerimiz,
3. Form–12 (Kendimizi Hangi Yönlerden Tanıyabiliriz?) tahtaya asılarak
öğrencilere okunur.
4. Daha sonra öğrencilere aşağıdakine benzer sorulur, cevaplarını sınıfla
47
paylaşmaları istenir ve grup etkileşimi başlatılır:
Kişilik özelliklerimiz her alanda çalışmanız için uygun mu?
Hangi ortamlarda daha mutlu oluyorsunuz?
Hangi işleri yaparken kendinizi daha mutlu hissediyorsunuz?
Hangi işleri ne derece yapabiliyorsunuz?
Hangi alanlarda yetenekli olduğunuzu biliyor musunuz?
Akademik Özelliklerimiz her alanda çalışmanız için uygun mu?
Yeteneklerinizi doğru olarak kullanabiliyor musunuz?
Fiziksel özellikleriniz her alanda çalışmanıza uygun mu?
Geleceğe ilişkin amaçlarınız seçmeyi düşündüğünüz alanla
örtüşüyor mu?
Alışkanlıklarınız her alanda çalışmanız için uygun mu?
İlgi alanlarınızı biliyor musunuz?
İlgi alanlarınıza giren ne tür etkinlikler yapıyorsunuz?
Bir eğitim ortamından, bir çalışma alanından, kısaca bir meslekten
ne beklediğimi açık ve net bir biçimde ifade edebiliyor musunuz?
Kendinizi gerçekten tanıyor musunuz?
5. Öğrencilerden etkinlikle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
6. Kendini tanımanın alan/bölüm seçimindeki önemi vurgulanarak etkinlik
sonlandırılır.
*(Öğrencilerden bir sonraki hafta gerçekleştirilecek etkinlik için
okulda seçebileceği alanlarla/bölümlerle ilgili araştırma yapmaları,
bilgi toplamaları istenir).
Değerlendirme:
FORM–11
KENDİNİ TANIMA
İnsan, her canlı gibi, yaşamı boyunca bazı takım gelişim evrelerinden
geçer. Kişilik gelişimi insanın toplumsallaşması, içinde yaşadığı toplumun
beklentilerini yerine getirebilmesi için gerekli tutumları ve iletişim
becerilerini kazanması sürecidir. Bu gelişim süreci zihinsel ve duygusal
gelişim başlıkları altında bilimsel olarak incelenmektedir. asrın
48
ortasından itibaren buna mesleki gelişim adı verilen bir boyut eklenmiştir.
Mesleki gelişim bireyin giderek karmaşıklaşan çalışma yaşamında
kendine uygun bir yer edinmesi ve o ortamda kendini gerçekleştirebilmesi
için gerekli davranışları gerçekleştirme süreci olarak tanımlanabilir.
Mesleki gelişim süreci okul öncesi dönemden başlayıp meslek
ömrünün sonuna kadar devam eden bir süreçtir. Bu süreç boyunca
bireyin şu istendik davranışları gerçekleştirmesi beklenir:
Hangi işleri ne derece yapabildiğinin farkında olma, çeşitli
konulardaki yeteneklerini doğru olarak değerlendirebilme,
Bir eğitim ortamından, bir çalışma alanından, kısaca bir
meslekten ne beklediğini açık ve net bir biçimde ifade
edebilme,
Mevcut seçenekleri inceleme, başka seçenekler olup
olmadığını araştırma,
Seçeneklerin her birini, istek ve beklentileri karşılama, var
olan yeteneklerle ve ekonomik olanaklarla erişebilme
olasılığı bakımından değerlendirme,
İstekleri karşılama olasılığı en yüksek görünen ve erişme
olasılığı olanlara yönelme kararını verebilme.
İnsanın yaşamı boyunca yerine getireceği gelişim görevleri içinde en
önemlisi ve en zor gerçekleştirilebileni ne istediği ve neleri ne ölçüde
yapıp neleri yapamayacağı konusunda net ve kararlı bir benlik algısı
geliştirmesidir. İnsanların kendini tanımasını engelleyen en önemli etmen,
başkaları tarafından beğenilme, kabul görme arzusudur. Kendini
başkalarının ölçütlerine göre değerlendiren kişi, kendi gerçeğinden
uzaklaşacak, kendi özüne uymayan bir öz kavramı geliştirecek, doğasına
yabancılaşacak ve gizilgüçlerini kullanamamaktan ileri gelen bir
uyumsuzluk yaşayacaktır
Meslek seçimi ne yazık ki birçok problemin yaşandığı ergenlik
dönemine rastlamaktadır. Bu dönemde genç kendini tanımaya, kendinde
olan değişikliklere alışmaya çalışmaktadır. Kısaca genç kendi kimlik
arayışını tamamlamadan meslek seçimi yapmak zorunda kalmaktadır. Bu
karar aşamasında bocalarken bir de okul, aile ve çevrenin baskısı bir de
49
sınav stresi de eklenince gençler panik yaşamaktalar ve sağlıklı seçim
yapamamaktalar.
Meslek seçimini tesadüflere bırakmamak ve sağlıklı seçim yapmak
için ilk adım kendini tanımaktır. Çocukluğundan itibaren kendini tanıma
yönünde bilgi birikimi olan gençlerin işi, tanımayanlara göre daha kolay
olacaktır. Kendini tanımak için:
Güçlü ve zayıf yönlerin tanınması,
Bedensel ve beyinsel güçlerinizle ilgili farkındalık geliştirme,
Hobi alanlarının tespiti,
Kişilik özelliklerinin tanınması,
Yeteneklerin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kuzgun, Telman,
FORM–12
KENDİMİZİ HANGİ YÖNLERDEN TANIYABİLİRİZ?
1. Fiziksel özellikler: Yaş, boy, ağırlık, cinsiyet Bedensel özellikleri, engel (özür) durumu Sağlık durumu (geçirdiği belirgin hastalıklar, psikolojik sağlığı vb.) Görünüşü, ses tonu
2. Kişilik özellikler:
50
Genel yetenek (veya zekâ) düzeyi, akademik yeteneği, farklı yetenekleri
Alışkanlıkları, tutumları, değer yargıları İlgileri, psikolojik ihtiyaçları, inançları İletişim becerileri Duygusal ve heyecansal durumu
3. Akademik özellikler: Okuldaki genel başarı durumu, akademik başarısı Çalışma durumu, alışkanlıkları, iş tecrübesi Güçlü ve zayıf olduğu alanlar Boş zaman etkinlikleri ( tiyatro, müzik, spor, vb.) Güdülenme durumu
4. Sosyolojik özellikler: Ailesinin sosyo-ekonomik durumu Okul ve arkadaş çevresi ve ilişkileri İşle ilgili yaşantı ve tecrübeleri
5. Eğitsel ve meslekî plânları ve amaçlar: Yönelmeyi düşündüğü alanlar ve okullar İş, meslek ve gelecekle ile ilgili plânları Hayattan beklentileri
Kuzgun ()
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: ALANLAR
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Okulda seçebileceği alanlarla ilgili bilgi toplar. (Kazanım
Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
51
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: En son Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi
Kılavuzunun;
Tablo 3-A , (Alanlar ve alanlardaki lisans programları)
Tablo 3-B, (Mesleki ve teknik okullardaki okul türüne göre
lisans programları)
Tablo 3-C, (Mesleki ve teknik okullardan sınavsız geçişle
yerleşebilecekleri ön lisans programları)
Tablo 5, ( Özel yetenek sınavı sonucuna göre öğrenci
alan programları)
Hazırlayan: K. Ayla SIRIKLI
*Farklı okul türleri için bu etkinlikte söz edilen alan yerine
bölüm/meslek kullanılabilir ve etkinlikte okul türüne göre yeni
düzenlemeler yapılabilir.
Süreç:
1. Öğrencilerden bir önceki hafta söylenen okulda seçebileceği
alanlarla/bölümlerle ilgili yaptıkları araştırmaları sınıfla paylaşmaları
istenir.
2. Öncelikle bu bilgileri hangi kaynaklardan topladıklarını belirtmeleri
istenir ve tahtaya yazılır.
3. Bu bilgi kaynakları şunlar olabilir:
İlgili müdür yardımcısı,
Rehber öğretmen,
Sınıf öğretmeni,
Tanıtım ve yönlendirme ders notları,
İlgili Yönetmelikler,
ÖSS kılavuzu,
Üst sınıflar vb.
4. Her konuda olduğu gibi bu konuda da bilgi kaynağının güvenli
olmasına özen göstermeleri önerilir.
5. Öğrencilere alanlarla ilgili neleri araştırdıkları, ne tür sorular sorarak
52
hangi bilgilere ulaştıkları sorulur ve verdikleri cevaplar tahtaya yazılır ve
aşağıdakine benzer bir liste yapılır:
Hangi alanlar var?
Hangi alanlarda hangi dersler var?
Alanlara geçiş koşulları nedir?
Hangi alana hangi dersler kaynaklık ediyor?
Hangi alanda, hangi dersleri göreceğim?
Hangi alanda, ÖSS puan türleri var?
Hangi alanda, hangi dersler var?
Hangi alandan hangi ÖSS puan türlerini çözerek, hangi
üniversite programına gidebilirim?
Hangi alandan hangi meslekleri seçebilirim?
Ortak alan nedir?
Hangi üniversite programları ortak alanlardadır? Vb.
6. Bu tür sorulara cevap verildikten sonra tahtaya yazılı bilgileri gönüllü
öğrencilerin toparlayıp yazabileceği ve daha sonra fotokopi ile tüm
sınıfa verebileceği söylenir.
7. Öğrencilere en son Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi
Kılavuzu’ndan çoğaltılan aşağıdaki tablolar verilir:
Tablo 3-A , (Alanlar ve alanlardaki lisans programları)
Tablo 3-B, (Mesleki ve teknik okullardaki okul türüne göre lisans
programları)
Tablo 3-C, (Mesleki ve teknik okullardan sınavsız geçişle
yerleşebilecekleri ön lisans programları)
Tablo 5, ( Özel yetenek sınavı sonucuna göre öğrenci alan
programları)
(Bu tablolar bir adet A3 boyutunda büyütülerek sınıfa asılabilir, bir adet
verilir ve öğrenciler kendi aralarında çoğaltabilirler ya da Öğrenci Seçme
ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu’ndan birer adet edinmeleri istenebilir).
8. Okulda seçebileceği alanlarla/bölümlerle ilgili bilgi toplamanın önemi
vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
*(Öğrencilere bir sonraki hafta yapılacak etkinlik için varsa
ilköğretimde hazırladıkları “Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosya”larını
53
ve ekleyebilecekleri yeni belgelerini getirmeleri, daha önce Eğitsel
ve Mesleki Planlama Dosyası olmayan öğrencilerden kendileri ile
ilgili belgelerini getirmeleri istenir. Örneğin: karneleri, aldıkları
ödüller, hazırladıkları ödevler, katıldıkları gönüllü çalışmalar,
özgeçmişleri, vb. Ayrıca daha önce dosyası olmayanlardan birer
adet vesikalık fotoğraf, büyük bir dosya ve zarf dosyalar getirmeleri
istenir).
Değerlendirme:
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: KİŞİSEL DOSYAM
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Eğitsel ve mesleki planlama dosyasını yeniden düzenler.
(Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
54
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–13 (Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosyası )
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI
Süreç:
1. Bir önceki hafta öğrencilere gelecek hafta varsa ilköğretimde
hazırladıkları “Eğitsel ve Mesleki Planlama” Dosyalarını ve
ekleyebilecekleri yeni belgelerini getirmeleri, daha önce “Eğitsel ve
Mesleki Planlama Dosyası” olmayan öğrencilerden ise kendileri ile
ilgili belgelerini getirmeleri istenmişti.
2. Öğrencilere “Eğitsel ve Mesleki Planlama” Dosyası ile ilgili
aşağıdakine benzer sorular sorulur ve cevaplarını sınıfla paylaşmaları
istenir:
“Eğitsel ve Mesleki Planlama” Dosyası nedir?
“Eğitsel ve Mesleki Planlama” Dosyası ne işe yarar?
“Eğitsel ve Mesleki Planlama” Dosyasında hangi belgeler yer
alabilir?
3. Öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevaplar alındıktan sonra Form–13
(Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosyası) verilir ve birlikte okunur.
4. Daha önce “Eğitsel ve Mesleki Planlama” dosyası olan öğrencilerin
dosyalarını yeni belgelerini ekleyerek tekrar düzenlemeleri ve sınıfa
sunmaları istenir.
5. Daha önce “Eğitsel ve Mesleki Planlama” dosyası olmayan öğrenciler
ise kendileri ile ilgili getirdikleri belgelerini toparlayarak “Eğitsel ve
Mesleki Planlama Dosyası” oluştururlar.
6. Bu uygulamayı 4 yıl boyunca sürdürmelerinin, “Eğitsel ve Mesleki
Planlama” Dosyalarını zaman zaman gözden geçirerek, kendileriyle
ilgili yeni belgeleri de ekleyerek güncellemelerinin önemi ve yararları
vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
55
FORM–13
EĞİTSEL VE MESLEKİ PLANLAMA DOSYASI
Öğrencilerin okul hayatları boyunca okulda veya okul dışında kendileri ile
ilgili bütün belgelerini düzenli olarak bir arada tuttukları, kendi gelişimlerini
izleyebilecekleri, gerekli yerlere sunabilecekleri bir dosyadır.
Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosyası ne işe yarar?
Kişinin eğitsel, kişisel ve mesleki yaşamındaki gelişimini düzenli olarak
izlemesini ve gerektiğinde belgelerine hızlı bir şekilde ulaşma kolaylığı
sağlar. Özellikle günümüzde iş ve meslek dünyasında çok önemli olan kişisel
56
portföye sahip olmaları için bir alt zemin oluşturur ve özel ve mesleki
yaşamlarında sayısız katkı sağlar.
Eğitsel ve Mesleki Planlama Dosyasında hangi belgeler yer alır?
Öğrencinin:
Fotoğrafları,
Ürün dosyalarından seçilmiş örnekler,
Karneler,
4 yıl boyuca rehberlik saatindeki bütün çalışmalar,
Uygulanan ölçme araçları, değerlendirme sonuçları,
Hazırladıkları ödevler,
Yaptıkları resimler,
Yazdıkları öykü ve şiirler,
Hazırladıkları ve katıldıkları projeler,
Takdir-teşekkür vb. aldıkları ödül belgeleri,
Derece ve sertifikaları,
Özgeçmişi,
Sosyal ve sportif faaliyetlere ilişkin belgeler, lisanslar, davetiyeler,
Yaptığı stajlar, çalıştığı tam ve yarı zamanlı işler,
Gönüllü çalışmalar,
Arkadaşları, öğretmenleri, rehberlik servisi vb. tarafından
kendilerine verilen geribildirimler,
Referans mektupları,
Geleceğe ilişkin planları,
İsim ve telefon listeleri vb. belgelerden oluşmaktadır
9. SINIF–ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: KİŞİLERARASI İLETİŞİM–1
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Başarı
Kazanım: Kişiler arası iletişimi, unsurları ve türleri açısından analiz
eder. (Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
57
Araç-gereç: Form–14 ( Kişilerarası İletişim–1 )
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI- Cüceloğlu (), Dökmen () ve
Erkan ()’dan yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilere “Kişilerarası İletişim Nedir?” sorusu yöneltilir ve
cevaplarını sınıfla paylaşmaları istenir.
2. Verilen cevaplardan aşağıdakilere benzer ortak bir iletişim tanımı
yapılır:
Kişilerarası İletişim;
“İki birim arasındaki bilgi, duygu, düşünce alışverişidir.”
“Karşılıklı etkileşim sürecidir.”
“Bir kişinin bir başkasını ya da başkalarını niyetli ya da
niyetsiz olarak etkilemeyi amaçlayarak mesajlarını iletmesi
ve onların mesajlarını almasıdır.
“Yaşamı zenginleştiren ya da fakirleştiren olay.”(Dökmen,
Ü)
3. Öğrencilere kişilerarası iletişimin unsurlarından söz edilir ve tahtaya
yazılır:
Mesajı veren kişi
Mesajın içeriği
Mesajın veriliş biçimi
Mesajı alan kişi
Geri bildirim
Bu mesaj alışverişinin yapıldığı ortam
4. Öğrencilere Form–14 (Kişilerarası İletişim–1) verilir ve formdaki
Kişilerarası iletişimin unsurları, İletişim Şekilleri, İletişim mesajlarının
veriliş biçimi ve İletişim Türleri birlikte okunur.
5. Öğrenciler ikili gruplara ayrılır ve aşağıdaki durum verilerek 5 dakika
süreyle canlandırmaları istenir.
Durum:
“Hale bir bilgisayar masası alacaktır ama arabası olmadığı için ve
alacağı mağaza evine çok uzak olduğu ve servis hizmeti
bulunmadığından, aldığı masayı evine nasıl götüreceğini
düşünmektedir. İşyerinde arabası olan birçok arkadaşı vardır. Ama
58
onlardan birinden yardım istemekten çekinmektedir. Aynı işyerinden
arabası olan arkadaşı Hülya ile öğle yemeğindedir ve:
“Bir bilgisayar masası alacağım ama eve nasıl götürsem diye
düşünüyorum. Arabam yok, eve de çok uzak keşke arabası olan biri
götürebilse” der. Arkadaşının o istemeden kendisine götürebileceğini
söylemesini bekler. Ama Hülya, Hale konuşurken göz teması
kurmadan ve duymamış gibi davranarak başka bir konudan
bahseder.”
6. Öğrencilere aşağıdakine benzer sorular sorularak, canlandırdıkları
iletişim örneğini Kişilerarası iletişimin unsurları, İletişim Şekilleri,
İletişim mesajlarının veriliş biçimi ve İletişim Türleri açısından analiz
etmeleri istenir:
Hale ve Hülya’nın diyalogunda;
Mesajı veren kişi kim?
Mesajı alan kişi kim?
Bu mesaj alışverişinin yapıldığı ortam neresi?
Mesajın içeriği ne?
Hale mesajı verirken nasıl davranıyor? (Pasif- saldırgan-
etkili)
Hale mesajı nasıl veriyor? (Açık- Kapalı)
Hale ne tür iletişim kullanıyor?(Sözsüz- Sözel)
Hülya geribildirim mesajını verirken nasıl davranıyor?
(Pasif- saldırgan-etkili)
Hülya geribildirim mesajını nasıl veriyor? (Açık- Kapalı)
Hülya geribildirim mesajını nasıl verirken ne tür, iletişim
kullanıyor? (Sözsüz- Sözel)
Sizce Hale nasıl davranmalıydı?
Sizce Hülya nasıl davranmalıydı?
7. Öğrencilerden kendi kurdukları iletişimleri; kişilerarası iletişimin
unsurları, iletişim şekilleri, iletişim mesajlarının veriliş biçimi ve iletişim
türleri açısından değerlendirmeleri istenir ve grup etkileşimi başlatılır.
8. Öğrencilerden etkinlikle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
9. Kişiler arası iletişimi, unsurları ve türleri açısından analiz etmenin
59
önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–14KİŞİLERARASI İLETİŞİM–1
Kişilerarası İletişim nedir?
“İletişim iki birim arasındaki bilgi, duygu, düşünce alışverişidir.”
“İletişim karşılıklı etkileşim sürecidir.”
“Kişilerarası iletişim bir kişinin bir başkasını ya da başkalarını niyetli ya
da niyetsiz olarak etkilemeyi amaçlayarak mesajlarını iletmesi ve onların
mesajlarını almasıdır.”
“Kişilerarası İletişim; yaşamı zenginleştiren ya da fakirleştiren
olay.”(Dökmen, Ü)
Kişilerarası iletişimin unsurları:
60
Mesajı veren kişi,
Mesajın içeriği,
Mesajın veriliş biçimi,
Mesajı alan kişi,
Geri bildirim,
Bu mesaj alışverişinin yapıldığı ortamdır.
İletişim Şekilleri:
Çevremizdeki insanlarla iletişim kurarken, gereksinimlerimizi gidermek,
sorunlarımızı çözmek için üç farklı türde davranabiliriz:
1. Başkalarına ve kendimize (sözel ya da fiziksel, dolaylı ya da dolaysız
biçimlerde ) saldırgan davranmak;
2. Başkalarına ve kendimize karşı oldukça etkisiz, pasif davranmak;
3. Başkalarına ve kendimize karşı etkili, girişken güvenli davranmak.
Bunlar arasında sorunları çözmeye, başkalarına yardımcı olmaya, kendimizi
iyi ve güçlü hissetmemize yarayan yol etkili davranmaktır. Pek çok davranışımız
gibi en sık hangi yolu kullanacağımızı geçmiş yaşantılarımız aracılığı ile
öğreniriz. Bazen etkili olmayan ilk iki yolu sık kullanmayı öğrenebiliriz.
İletişim mesajlarının veriliş biçimi:
Vermek istediğimiz masajları iki şekilde verebiliriz:
1.Açık İletişim: Kişinin karşısındakine iletmek istediği mesajı doğrudan,
anlaşılır, net ifadelerle iletmesi. İletilmek istenen mesajın farklı anlamlara
çekilemeyecek kadar net olması. .
monash.pwı İletişim: Kişinin iletmek istediği mesajı dolaylı olarak iletmesi, asıl
mesajı imalarla ya da kelime oyunları ile gizlemesi.
İLETİŞİM TÜRLERİ:
1. Sözel iletişim: Sözel iletişim, kullandığımız sözcüklere, ses tonumuza,
sesimizdeki iniş ve çıkışlara işaret eder. Konuşma, müzik, yazı, T.V. ve
videoyu sözel iletişime örnek verebiliriz. Burada kişinin ne söylediğine
odaklanılır.
a. Dil :(Kullandıkları kelimeler, söyledikleri sözler)
b. Dil ötesi :(Sesin niteliği ile ilgilidir).
2. Sözel olmayan iletişim:
61
Sözsüz iletişim ise, beden diline, yani hareket tarzımıza, yüz ifademize,
bedenimizin duruş şekline, jestlerimize, monash.pw işaret eder. Etkin bir şekilde
iletişimi yürütmek için, sözel ve sözel olmayan mesajlar uyum içinde olmalıdır.
İletişimdeki sorunların birçoğu, sözlerimizin davranışlarımıza ters düşmesi
sonucunda ortaya çıkar. Örneğin bir annenin “Tamam bundan sonra sürekli ders
çalış diye baskı yapmayacağım” demesine karşın sürekli saatine bakıp
televizyon izleyen çocuğuna sinirli sinirli bakması ve derin derin iç çekmesi gibi.
Burada kişinin ne söylediğinden çok nasıl söylediğine odaklanılır.
a. Sese Dayalı Olanlar:
Duraksamalar, sesin tonu, sesin yüksekliği, eee, ıhm sözcükleri, kişisel alan,
duygu tonu, tekrarlar, aksesuarlar, mekân kullanım mesafe ( uzak ya da yakın
durma), söze yanlış başlamalar, gereksiz sözcükler, akıcılık, doğallık, seçilen
sözcükler.
b. Ses Dışındakiler:
Göz teması, göz hareketleri, yüz İfadesi, bedenin duruşu, kıyafet, dokunma,
el ve kol duruşu, beden yönelimi, oturma biçimleri, jest ve mimikler.
Araştırmalar, insanların günlük yaşamda bir birlerinin ne söylediklerinden çok
nasıl söylediklerini dikkat ettiklerini göstermektedir.
* yılında California üniversitesinde yapılan bir araştırmada kişilerarası
iletişimde beden dilinin %55, ses tonunun, %28 ve kullanılan kelimeler %7
oranında etkili olduğu sonucu çıkmıştır.
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: KİŞİLERARASI İLETİŞİM–2
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kişiler Arası İlişkiler
Kazanım: Kurduğu iletişimleri, etkili iletişimde dikkate alınacak unsurlar
açısından değerlendirir. (Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–15 (Kişilerarası İletişim–2)
Form–16 (Beceri Ve Tutumlarımızı Değerlendirelim)
Hazırlayan: monash.pwRIKLI-Dökmen(),Erkan()’dan
62
yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Öğrencilere Form–15 (Kişilerarası İletişim–2) verilir ve formdaki “Sağlıklı
İletişimin İlkeleri” ve “Kişilerarası İlişkilerinde İletişim Becerilerini Kullanan
Kişinin Özellikleri” öğrencilere birlikte okunarak bu konudaki düşünceleri
alınır. Kendi kurduğu iletişimlerde bunlara dikkat edip etmedikleri sorulur ve
cevaplarını sınıfla paylaşmaları istenir.
2. Form–15’deki “Etkili İletişim Yolları” öğrencilerle birlikte okunur ve
öğrencilerin bu konudaki düşünceleri alınır.
3. Öğrencilere kurduğu iletişimlerde etkili iletişimde dikkate alınacak unsurlara,
beceri ve tutumlara ne derece sahip olduklarını değerlendirmeleri için Form–
16 (Beceri Ve Tutumlarımızı Değerlendirelim) verilir ve doldurmaları istenir.
4. Öğrencilere aşağıdakine benzer sorular sorularak, kendileri ile ilgili formdaki
beceri ve tutumlarla göre yaptıkları değerlendirmelerini sınıfla paylaşmaları
istenir:
Hangi beceri ve tutumlarının yeterli olduğunu düşünüyorsunuz?
Hangi beceri ve tutumlarının yetersiz olduğunu fark ettiniz?
Yetersiz olduğunuzu düşündüğünüz beceri ve tutumlarınızın
kişilerarası ilişkilerinizi nasıl etkilediğini fark ettiniz mi?
Yetersiz olduğunuzu düşündüğünüz beceri ve tutumlarınızla ilgili
neler yapmayı planlıyorsunuz?
5. Bu formu saklamaları ve zaman zaman inceleyerek kendilerini bu konuda
tekrar değerlendirmeleri önerilir.
6. İletişim yaşantılarını, etkili iletişimde dikkate alınacak unsurlar açısından
değerlendirmenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
63
FORM–15KİŞİLERARASI İLETİŞİM–2
Sağlıklı iletişimin ilkeleri:
monash.pw birey biriciktir.
2.Tüm insanlar saygı değerdir.
monash.pwi sevemeyebiliriz, ancak bu onlara saygısız davranmamızı
gerektirmez.
monash.pw birey karar verebilme gücüne ve hakkına sahiptir.
5. İlişkilerde gönüllülük esastır.
monash.pwik kişi kendine ya da başkasına zarar vermediği sürece korunmalıdır.
Kişilerarası ilişkilerinde iletişim becerilerini kullanan kişinin özellikleri:
1. Başkalarını küçük görmez.
64
2. Kendi haklarını koruduğu gibi başkalarının haklarını da yadsımaz.
3. Kendine güvenir.
4. Başkalarına saygı duyar.
5. Duygu, düşünce, inançlarını doğrudan, içtenlikle anlatır.
6. Tutarlı ve kararlıdır.
7. Çevresiyle uyumludur.
8. Kendisine uymayan görüşleri karşısındakileri kırmadan reddeder.
Bu özelliklere sahip olma derecelerine göre insanlar hem iş hem de özel
yaşamlarındaki ilişkilerinde etkili olurlar. Tutumları hem kendini hem de
karşısındaki kişileri hoşnut edici niteliktedir. Karşılaştıkları sorunlardan çok
çözümlere odaklaştıkları için çatışmaların, tartışmaların üstesinden kolaylıkla
gelirler.
ETKİLİ İLETİŞİM YOLLARI:Etkin Dinleme:
İletişim içinde bulunulan kişiyi yargılamadan, sözünü kesmeden, bedene
uygun biçim vererek, göz teması kurularak yapılan dinlemeye denir. Etkin
dinleyen kişi karşısındakinin yüzüne bakar, göz iletişimini hiç kaybetmez,
dinlediğini anladığını ifade edecek biçimde beden dilini kullanır. Sözlü geri
bildirimlerde bulunur. (Evet , anlıyorum, hı hımonash.pw) Anlamadığı yerleri
geçiştirmez, anlamak için sorular sorar.
Etkin Dinlemenin Yararları:
Açık ve dürüst iletişime yardımcı olur.
Kişiyi herhangi bir konuda tartışmaya yüreklendirir.
Olumsuz duyguları tartışma fırsatı verir.
Kişi temel sorununu kendi fark eder.
Anlaşıldım duygusunu yaşar, karşıdaki kişiye olumlu duygular
besler.
Karşıdaki kişileri anlamaya ve dinlemeye hazır duruma getirir.
Nasıl Dinliyoruz?
Görünüşte dinleme: Beden orada, kafa başka yerde
Seçerek Dinleme; İşine geleni dinleme
Şartlanmış Dinleme: Ön yargılı, Aynı duygu, kavram arayışı.
65
Savunucu dinleme: Alıngan, suçlayıcı.
Tuzak kurucu dinleme: Açık yakalama, zora sokma.
ETKİN SORU SORMA:
Soru sorma, etkili dinleme becerimizi pekiştiren, iletişimi zenginleştiren,
ilgi ve dikkatimizin yoğunluğunu gösteren etkili bir iletişim becerisidir.
Çeşitli amaçlarla soru sorarız:
Konuşan kişinin daha önce söz etmediği bir bilgiyi almak için
Bilgi vermek için
Katılımı sağlamak amacıyla
Karara ulaşmak için
Konuya dikkat çekmek için
Soru sorarken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır:
a) Yargılayıcı, hesap sorucu soru sözcüklerinin kullanılmasından kaçınarak,
b) “ne” ve “nasıl” soru sözcüklerini kullanarak,
c) Konuşmayı sürdürecek biçimde açık uçlu soru sorulmalıdır.
EMPATİ:
Empati kendimizi karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış
açısıyla bakmaktır. Empatinin gerçekleşebilmesi için o kişinin bakış açısını
dünyasını, düşüncelerini doğru anlamamız ve yüz ve beden ifadelerini
kullanarak onu anladığımızı ifade etmemiz gerekir.
Günlük yaşamda insanların birbirini anlayabilmesi için empati kurmaları
gerekir. Empatik anlayışa sahip olan insanlar diğer insanları daha iyi anlar ve
olumlu ilişkiler kurar. Karşısındaki bireyin değer yargıları, inançları, sosyo-
ekonomik düzeyi, etnik kökeni ne olursa olsun saygı duyar ve olduğu gibi kabul
eder. İletişimde bulunduğu kişileri yargılamaz, içinde bulunduğu durumun daha
iyi anlaşılmasına çalışır.
66
FORM–16BECERİ VE TUTUMLARIMIZI DEĞERLENDİRELİM
Aşağıdaki beceri ve tutumlara ne ölçüde sahip olduğunuz açısından kendinizi değerlendiriniz:
(1 çok yetersiz–5 çok yeterli)BECERİ VE TUTUMLAR
1 2 3 4 5
Girişken Davranma
Açık İletişimi Benimseme
Beden dilini etkin kullanma
Bireysel Ayrılıklara
67
Saygı
Bireysel haklara saygı
Mahremiyete Saygı
Etkin Dinleme
Etkin soru sorma
Duygularını ifade etme
Empati kurma
Uygun Zamanda Uygun Davranışlar Gösterme
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: İLETİŞİM ENGELLERİ
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kişiler Arası İlişkiler
Kazanım: Kurduğu iletişimleri, iletişim engelleri açısından değerlendirir.
(Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form (Bazı İletişim Engelleri)
Form–18 ( İletişimi Engelleyen İfade Örnekleri)
68
Kaynak: Erkan ()
Süreç:
1. Form–17 (Bazı İletişim Engelleri) tahtaya asılır, öğrencilere iletişim
engelleri hakkında kısaca bilgi verilir ve formdaki iletişim engelleri okunur.
2. Öğrencilere Form–18 ( İletişimi Engelleyen İfade Örnekleri) öğrencilere
verilir ve kendilerinin de iletişimi engelleyen farklı ifadeler
ekleyebilecekleri belirtilir. Her ifadenin karşısına hangi İletişim engelini
temsil ettiğini yazmaları istenir.
3. Öğrenciler cevaplarını paylaştıktan sonra aşağıdakine benzer sorular
sorularak grup etkileşimi başlatılır:
Çevrenizdeki kişilere karşı bu tür ifadeleri kullanıyor musunuz?
Hangi durumlarda kullanıyorsunuz?
Sizce ne hissediyorlardır?
Size karşı bu tür ifadeler kullanıldı mı?
O zaman neler hissettiniz?
4. Öğrencilere ailesi, arkadaşları, öğretmenleri, sokaktaki herhangi bir
insanla kurduğu iletişimleri, iletişim engelleri açısından değerlendirmeleri
istenir.
5. İnsanlarla kurduğu iletişimleri, iletişim engelleri açısından
değerlendirmenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM
BAZI İLETİŞİM ENGELLERİ
YARGILAMA, ELEŞTİRME, SUÇLAMA
YORUMLAMA, ANALİZ ETME
SINAMA, SORGULAMA
GEÇİŞTİRME
69
EMİR VERME, YÖNLENDİRME
AKIL VERME
AD TAKMA, ALAY ETME
UYARMA, GÖZDAĞI VERME
AHLAK DERSİ VERME
NUTUK ÇEKME
(*Kişilerarası ilişkilerde bazı davranışlar ve iletişimi olumlu
etkileyebilecek ifadeler de sürekli ya da zamansız kullanıldığında iletişimi
engelleyebilir. Örneğin önerilerde bulunma, sürekli övme, her zaman aynı
düşüncede olma ve olumlu değerlendirme yapma).
FORM–18
İLETİŞİMİ ENGELLEYEN İFADE ÖRNEKLERİ
“Yakınmayı bırak ödevini yap.”
“Kesinlikle doğru yolda ilerliyorsun, böyle devam et.”
“Sen güçlü birisin, bir şekilde halledersin.”
“Ben senin yerinde olsam oraya gitmezdim.”
“Sen çok sabit fikirli bir insansın.”
“ Böyle devam edersen olacaklardan ben sorumlu değilim.”
“Hadi bakalım Süpermen görelim seni.”
“Neden bu kadar geç geldin ?”
“Bana kalırsa sen bunu çok iyi öğrenmemişsin.”
“Böyle bir tutumla sen hiç bir sonuca ulaşamazsın.”
70
“Eğer sınıfı geçmek istiyorsan kendine gelip ders çalışmalısın.”
“Artık değişmelisin.”
“Sen ne yaptın kim bilir?”
“Arkadaşını bekletmen hiç hoş değil, geç kalmasan iyi edersin.”
“Gelmemek için bu kadar direnmenin nedeni ne?”
“Zamanla bunlar da geçer.”
“Derslerine tek başına çalışmalısın.”
“Koca bir çocuk gibi davranıyorsun.”
“Bence seni rahatsız eden şey….”
“Sen bunu da aşarsın, neleri halletmedin ki.”
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: BANA UYGUN ALAN/MESLEK
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Ve Mesleki Gelişim
Kazanım: İlgileri, yetenekleri, değerleri ve kişilik özellikleri ile
seçeceği alan/meslek arasında ilişki kurar. (Kazanım
Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–19 (İlgiler-Yetenekler-Değerler- Kişilik Tipleri)
71
Hazırlayan: K. Ayla SIRIKLI-Kuzgun, () ve Erkan, ()’dan
yararlanılmıştır.
Süreç:
1. Form–19 (İlgiler-Yetenekler-Değerler-Kişilik Tipleri) öğrencilere verilir
ve hangi ilgilerin, hangi yeteneklerin, hangi değerlerin, hangi kişilik
tiplerinin; hangi alan/meslekle ilişkili olduğuna dikkat ederek okumaları
istenir.
2. Kendi ilgi, yetenek, değerleri ve kişilik özellikleri ile seçeceği
alan/meslek arasında ilişki kurmaları ve aşağıdakine benzer sorular
sorularak cevaplarını sınıfla paylaşmaları istenir:
İlgilerinizin neler olduğunun farkında mısınız?
Hangi ilgi alanlarının, hangi mesleklerle ilgili olduğu biliyor
musunuz?
İlgilerinizle seçeceğiniz alan/meslek birbirine uyuyor mu?
Yeteneklerinizin neler olduğunun farkında mısınız?
Hangi yeteneklerin, hangi mesleklerle ilgili olduğu biliyor
musunuz?
Yeteneklerinizle seçeceğiniz alan/meslek birbirine uyuyor mu?
Değerlerinizin neler olduğunun farkında mısınız?
Hangi değerlerin, hangi mesleklerle ilgili olduğu biliyor
musunuz?
Değerlerinizle seçeceğiniz alan/meslek birbirine uyuyor mu?
Kişilik tiplerinden hangisi sizi en iyi anlatıyor?
Hangi kişilik tiplerinin, hangi mesleklerle ilgili olduğu biliyor
musunuz?
Kişilik tipinizle seçeceğiniz alan/meslek birbirine uyuyor mu?
Bütün değişkenleri göze aldığınızda seçmeyi düşündüğünüz
meslek sizce uygun mu?
Değilse hangi meslek uygun olabilir?
3. Öğrencilerden ilgileri, yetenekleri, değerleri ve kişilik özelliklerine göre
kendilerine uyan meslekler konusunda görüşlerini paylaşmaları istenir.
4. Öğrencilerden etkinlikle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
5. İlgileri, yetenekleri, değerleri ve kişilik özellikleri ile seçeceği
alan/meslek arasında ilişki kurmanın önemi vurgulanarak etkinlik
72
sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–19
İLGİLER- YETENEKLER- DEĞERLER- KİŞİLİK TİPLERİ:
İLGİLER:
İnsanlar yaptıkları herhangi bir işten, katıldıkları herhangi bir etkinlikten
doyum sağlamak isterler. Bir kimse yaptığı herhangi bir işin sonunda para,
takdir, ödül gibi çeşitli kazançlar elde edebilir. Bundan başka bir de işin kendisi
kişiye doyum sağlayabilir. Yani kişi o işi yapmakla mutlu olabilir, uzun ve yorucu
bir çalışma süresinin sonunda kendisini huzurlu ve ruhen dinlenmiş hissedebilir.
Böyle bir kimse, kısıtlayıcı koşullar altında dahi o işi tekrar tekrar yapma isteği
duyabilir. Kısaca herhangi bir zorlama altında olmadığı ya da kendisine bir ödül
vaad edilmediği halde bir kişi kendiliğinden bazı faaliyetlere girişiyor ve bundan
doyum sağlıyorsa bu kimsenin o tür faaliyetlere karşı ilgisi olduğu söylenebilir.
73
Bireyin seçme özgürlüğü olduğu durumlarda gerçek ilgiyi saptama
olasılığı daha yüksektir. Bir kimse önünde çeşitli faaliyet imkânları bulunduğu
halde hep belli bir faaliyet türüne yöneliyorsa o faaliyete ilgisi olduğu söylenebilir.
Bir kimsenin ilgi duyduğu bir faaliyet alanı genellikle onun yetenekli bir alandır.
İnsan yalnızca yetenekli olduğu alanlarda başarılı çalışmalar yapabilir.
İLGİ ALANLARI VE MESLEKLER:
Temel Bilim: Matematik, Fizik, Kimya, Biyoloji, Tıp, Veterinerlik, Mühendislikler
vb.
Sosyal Bilim: Hukuk, Siyaset Bilim, Sosyoloji, Psikoloji, İlahiyat vb.
Canlı varlık: Ziraat fakültesinin bölümleri, veterinerlik vb.
Mekanik: Makine müh., Makine , Elektrik elektronik müh., elektrik, elektronik vb.
İkna: Gazetecilik, Yazarlık, Diplomatlık, Hukuk, Öğretmenlik, Din Görevlisi vb.
Ticaret: İşletme, iktisat, Pazarlama, Reklâmcılık vb.
İş Ayrıntıları: Muhasebe, Büro Yönetimi Sekreterlik vb.
Edebiyat: Dil ve Edebiyat, Basın Yayın vb.
Güzel Sanatlar: Resim, Heykel, Fotoğrafçılık, İç mimarlık, El sanatları vb.
Müzik: Konservatuarın bölümleri vb.
Sosyal Yardım: Tıp, Psikoloji, Sosyal Hizmetler, Çocuk Gelişimi vb.
YETENEKLER:
Yetenek, öğrenme gücü, belli bir eğitimden yararlanabilme gücü olarak
tanımlanabilir. Herhangi bir davranışı, bilgi ya da beceriyi öğrenebilmek için
doğuştan sahip olunan gizilgücün (kapasitenin) çevre ile etkileşim sonucu
geliştirilmiş ve yeni öğrenmeler için hazır hale getirilmiş kısmını ifade eder.
Böylece bir kimsenin, belli bir yaşa kadar geliştirdiği becerilere bakarak onun
yeni bir eğitim sürecinden ne kadar yararlanabileceği kestirilir. Bir kişi sayılarla
işlem yapmayı çabuk öğrenirken başka biri müzik aleti çalmayı çabuk
öğrenebilir. Çalışma hayatında çeşitli yeteneklerini farklı düzeylerde gerektiren
pek çok meslek vardır. Bir kimse bir mesleği ya da mesleğe hazırlayan bir eğitim
programını seçerken hangi yetenek türüne ne derece sahip olduğu düşünmeli ve
en çok sahip olduğu yeteneğini kullanabileceği çalışma alanını araştırılmalıdır
74
YETENEKLER VE MESLEKLER:
Sözel Yetenek: Sosyal Bilimler, Dilbilim, Diğer İnsan Bilimleri vb.
Sayısal Yetenek: Temel Bilimler, Tıp, Sağlık Bilimleri, Mühendislikler vb.
Şekil uzay yeteneği: İnşaat, Makine, Harita Kadastro, Jeodezi Fotogrametri
Mühendisliği, Mimarlık, Endüstriyel Tasarım, Grafik, Tasarım, Diş Hekimliği, Diş
Teknikerliği vb.
DEĞERLER:
İnsan davranışlarının amacı bir takım ihtiyaçları karşılamaktır. İnsanlar
ömürlerinin yaklaşık üçte birini kapsayan meslek faaliyetlerinden doyum beklerler.
Meslek faaliyetlerinin sonunda beklenen doyum genellikle meslek değeri olarak
adlandırılır. İlgilerin de belli faaliyetlerin yapılması sırasında yaşanan mutluluğu
ifade eden bir kavram olduğuna değinilmişti. Ancak ilgi, faaliyetin özünden duyulan
doyumu, değer ise o faaliyetin yapıldığı ortamdan ve getirdiği toplumsal ödüllerden
kaynaklanan doyumları içerir. Örneğin bir kimse bir doğa olayının nedenlerini
merak edebilir ve bunu açıklamak için araştırma yapabilir. Olayın nedenini bulmak
için giriştiği çabalar ve eriştiği sonuç kişiyi mutlu ediyorsa ve kişi bu nedenle bu tür
çalışmaları yapmaya hep istekli oluyorsa bu ilgi’ dir. Bu bilimsel çalışması
sonucunda önemli bir bulgu elde eden bu kişi ödüllendirilebilir; kendisine yüksek
ücretli bir iş verilebilir, ünü çevresine yayılabilir ve popüler olabilir. Ancak kişiyi
güdüleyen bu faktörler çalışmanın özünden çok sonucundan elde edilen
doyumlardır. Bir kimsenin “ Ben ne için çalışıyorum”, “ Mesleğimden, hayattan ne
bekliyorum” gibi sorulara verdiği cevaplar o kişinin meslek değerlerini yansıtır. Bu
cevaplar “ Yeteneklerimi geliştirmek için”, “ Sevdiğim faaliyetleri yapıp mutlu olmak
için “ ya da “ Çok para kazanıp zengin olmak için “vb. olabilir.
İlgiler daha çok meslek alanlarından birine yönelişimizde rol oynayan kişilik
özelliğimizdir. Değerler ise genelde belli bir meslek alanında iş ya da pozisyon
tercihinde etkili olmaktadır. Bilindiği gibi belli bir meslek alanında çok değişik iş ve
pozisyonlar bulunabilmekte ve bunlar bireylerin değişik ihtiyaçlarına farklı düzeyde
cevap verebilmektedirler. Değerleri yakından tanıyan bir kimse, bunlara uygun iş
ve pozisyonları kolaylıkla bulabileceği mesleklere yönelebilir ve eğitimi sırasında
kendini o pozisyonların gereklerine göre hazırlar.
75
DEĞERLER VE MESLEKLER:
Yeteneği Kullanma: Yeteneklerini kullanan insan hangi meslekte olursa olsun
başarılı olacaktır.
Yaratıcılık: Resim, Grafik, Mimarlık, İç Mimarlık, Dekorasyon, Öğretmenlik vb.
Yarışma: Sanat Ve Bilim Alanındaki Meslekler.
İşbirliği: Bazı mesleklerde işbirliği olmazsa olmazdır. Örneğin; Tıp, Mühendislik,
Öğretmenlik Bazı mesleklerde ise olmasa da olabilir. Örneğin; Eczacılık, Terzilik,
Aşçılık vb.
Değişiklik: Gazetecilik, Diplomatlık, Pazarlamacılık, Arkeoloji, Müfettişlik,
Turizm Rehberliği vb.
Düzenli Yaşam: Devlet Sektöründe, Büro İşlerinde, Laboratuarda vb.
Liderlik: Her meslekte liderlik ve yöneticilik pozisyonuna gelinebilir.
Kazanç: Çalışan herkes rahat bir yaşam sürecek gelir elde etmek ister. Ancak
bazı kişiler için yüksek kazanç elde etmek çok daha önemli olabilir. Bunu sadece
mesleklerle sınırlamak mümkün değildir. Kişinin birikimi, performansı, çabası,
ortam vb. etmenler daha fazla etkilidir.
Ün Sahibi Olma: Çeşitli sanat dalları, tiyatro, sinema, televizyon, gazetecilik,
yazarlık vb.
KİŞİLİK TİPLERİ:
Gerçekçi:
Nesneleri, araçları, makineleri, hayvanları sistematik bir şekilde kullanmaya
önem verirler. El ile yapılan işleri tercih ederler. Alet ve makine kullanmaktan,
bitki ve hayvan üretmekten zevk alırlar, sosyal ilişkilerden, zihinsel faaliyetlerden
hoşlanmazlar. Mekanik ve atletik yetenekleri, açık hava ilgileri gelişmiştir. Somut
ve akla yakın önerilere, para, güç ve statüye önem verirler. Utangaç, içten,
samimi, dengeli ve pratik kişilerdir.
Araştırıcı:
Fiziksel, biyolojik ve sosyal olayları anlamak ve kontrol etmek için onları
sistematik olarak gözlemlemekten, soyut kavramlarla uğraşmaktan hoşlanırlar.
76
İkna etmekten, sosyal ilişkilere girmekten kaçınırlar. Kendilerini akademik
yeteneklere sahip, zihinsel bakımdan güçlü olarak tanımlarlar. Başlıca ilgi
alanları bilimsel çalışmadır. Analitik düşünebilen, eleştirel tutuma sahip, meraklı,
bağımsız hareket eden, metotlu çalışan, mantıklı kişilerdir.
Gelenekçi:
Verilerle ilgilenmekten ve bunları sistematik bir şekilde işlemekten, örneğin
kayıt tutmaktan, yazıları dosyalamaktan, yazıların kopyasını çıkarmaktan ve
onları daha önce belirlenmiş bir plana göre düzene koymaktan, bilgisayar
kullanmaktan hoşlanırlar. Belirsiz, sistemleşmemiş, araştırma türü faaliyetlerden
kaçınırlar. Büro işleri, hesaplama ile ilgili faaliyetler bu kimselerin başlıca ilgi
alanlarını oluştururlar. Belli başlı yetenekleri, ayrıntıyı algılama ve hesaplamadır.
Dürüst, savunucu, becerikli, katı, itaatkâr, düzenli, sabırlı, pratik kişilerdir.
Sosyal:
Başkalarını bilgilendirmeye, eğitmeye, geliştirmeye aydınlatmaya yönelik
faaliyetleri tercih ederler. Kişiler arası ilişkilerde beceri kazanmaya önem verirler.
El ile yapılan teknik işlerde yetenekleri zayıftır. Başkalarına yardım etmekten
hoşlanırlar. Başkalarını anlayan, öğretme yeteneği olan, mekanik ve bilimsel
yetenekleri zayıf kişilerdir. İşbirliğine yatkın, yardımsever, idealist, ikna edici,
sorumlu, nazik, anlayışlı kişilerdir.
Girişimci:
Ekonomik çıkar elde etme veya bir kurumun hedeflerine erişmek için
insanları etkilemeye yönelik faaliyetleri tercih ederler. Gözlem yapma, sembolik
veriler üzerinde çalışma, sembolik veriler üzerinde çalışma veya sistematik
olmaya yönelik etkinliklerden kaçınırlar. Liderlik, kişiler arası iletişim ve ikna
yeteneklerini geliştirmeye önem verirler. Bilimsel yeteneklerden yoksundur.
İstediğini elde eden, maceracı, tartışmacı, kendini göstermeye meraklı, enerjik,
atak, kendine güvenen, konuşkan kişilerdir.
Sanatçı:
Net, belirli ve sistemli olmayan serbest faaliyetlere yönelirler. Bu faaliyetler
maddeye, söze ve insana ilişkin malzemelerin sanat ürünleri yaratmak için el ile
işlemesini gerektirir. Açık, sistematik ve düzenli faaliyetlerden kaçınır. Hep aynı
şekilde yapılan işlerden hoşlanmazlar. Sezgisel, kural tanımaz, kendini
gözlemleyen, bağımsız, kendini gözlemleyen, bağımsız, kendini ifade eden,
düzensiz, duygusal, yaratıcı kişilerdir.
77
Kuzgun ()
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: MESLEĞİM HAYATIM MI?
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel ve mesleki gelişim
Kazanım: Seçeceği mesleğin hayatını nasıl etkileyeceğini açıklar.
(Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Kâğıt-kalem
Hazırlayan: Şükran KILIÇ
78
Süreç:
1. Öğrencilere “Meslek seçiminin önemi, büyük ölçüde
insanın mesleğini seçerken, bir anlamda gelecekteki hayat biçimini de
belirlemesinden kaynaklanmaktadır” açıklaması yapılarak etkinlik
başlatılır.
2. Öğrencilere aşağıdaki durum verilir:
Durum:
“Seçeceğiniz mesleğin hayatınızı nasıl etkileyeceği konulu kısa metrajlı bir
film yarışmasına katılacağınızı hayal edin, jüri üyeleri sizlerden yarışmanın
konusuna uygun bir senaryo yazmanızı istemektedir. Senaryoyu yazarken
birbirinizle fikir alışverişi yapabilirsiniz. Örneğin mimar olmak isteyen birinin
gelecekteki hayatı nasıl olur, gelirini, çalışacağı yeri, sosyal ve kültürel
düzeyi, eş seçimini nasıl etkiler?”
3. Öğrencilerden senaryolarını tamamladıktan sınıfa
sunmaları istenir.
4. Okunan senaryolar üzerinde tartışmalar yapılır ve
değerlendirilir.
5. Tartışmalar ve değerlendirmeler yapılırken aşağıda
belirtilenlere benzer noktalarda durulmasına dikkat edilir:
Mesleklerin önemli önemsiz şeklinde etiketlenmemesi, her mesleğin
toplum için bir işlevi ve önemi olduğu,
Mesleğin bireyin hayatında neler değiştirebileceği,
Bu değişikliklerin olumlu mu olumsuz yönde mi olduğu,
6. Öğrencilere yazdıkları senaryoları saklamalarının daha sonra meslek
seçimi ile ilgili yapılacak etkinliklerde kendilerini daha iyi değerlendirmelerin
yardımcı olması açısından yararlı olacağı belirtilir.
7. Meslek seçiminin tüm hayatını etkileyebilecek önemli bir karar olduğu
vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
79
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: ÖFKENİN ETKİLERİ
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kişiler Arası İlişkiler
Kazanım: Öfkenin yarattığı, fiziksel, duygusal ve düşünsel etkileri
açıklar. (Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
80
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–20 (Öfke ve Etkileri)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ- Waters (), Carter ve Minirth (),
Balkaya ve Şahin ()’den yararlanılmıştır.
*Bu etkinlik özel bilgi ve deneyim gerektirdiği için okul rehber
öğretmeni veya RAM’lardan gelecek uzmanlar tarafından
gerçekleştirilecektir. Bunun sağlanamadığı ya da kalabalık
okullarda rehber öğretmenin yetişemediği durumlarda bu
etkinlikler yerine öğrencilerin gelişim özellikleri ve ihtiyaçları,
okulun özellikleri göz önünde bulundurularak sınıf rehber
öğretmeni tarafından farklı etkinlikler yapılabilir ya da diğer
etkinliklere daha geniş yer verilebilir.
Süreç:
1. Öğrencilere öfkenin tanımını yapmak amacıyla “Öfke kelimesiyle ne
ifade edilmek istenir” sorusu sorularak etkinliğe başlanır.
2. Öğrencilerden gelen cevaplar dinlendikten sonra öğrencilere öfkenin
tanımı yapılır:
“Öfke, bireyin planları, istek ve ihtiyaçları engellendiğinde
haksızlık, adaletsizlik ve kendi benliğine yönelik bir tehdit
algıladığında yaşanan temel duygulardan biridir. Öfke bireyin
kendini savunmak ve karşıdakini uyarmak amacıyla ortaya
koyduğu bir duygulanım biçimidir. Öfkenin ortaya konulması
yapıcı veya yapıcı olmayan bir şekilde sözel; ya da davranışsal
veya fizyolojik bir biçimde olabilir”.
3. Öğrencilerden yakın bir zamanda kendilerini öfkelendiren bir olay ya
da kişiyle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
4. Öğrencilere yardımcı olmak için aşağıda verilenlere benzer sorular
sorulur:
Öfkelenmenizin sebebi ne?
Herkesin arada sırada öfkelenebileceğini düşünüyor musunuz?
Öfkelendiğinizde bedeninizde ne gibi fiziksel değişikler ve
81
belirtiler ortaya çıkıyor?
Öfkelendiğinizde neler hissediyorsunuz?
Öfkelendiğinizde nasıl duygular ortaya çıkıyor?
Öfkelendiğinizde neler düşünüyorsunuz?
5. Öğrencilerin verdikleri cevaplara ek olarak Form–20 (Öfke ve Etkileri)
tahtaya asılır ve formdaki öfkenin yarattığı fiziksel, duygusal,
davranışsal ve düşünsel etkiler ile ilgili bilgiler öğrencilerle birlikte
okunur.
6. Öfkenin yarattığı fiziksel, duygusal, davranışsal, düşünsel etkilerin
önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–20
ÖFKE VE ETKİLERİ
Öfkenin yarattığı fiziksel etkiler
İnsanlar herhangi bir engellenme ya da öfke uyandıran bir durum ile
karşılaştığında bedeninde fizyolojik ve fiziksel değişikliklerle ortaya çıkar. Bunlar
neler olabilir?
Kalbin hızlı hızlı atması.
82
Yüzün öfkeden kızarması.
Bağırmak.
Göz bebeklerinin büyümesi.
Yumrukların sıkılması.
Sindirimin yavaşlaması.
Öfkenin yarattığı duygusal etkiler
Öfke, bazen örtülü bir biçimde de ortaya çıkabilir, öfke buzdağına
benzetilebilir, yani öfkenin ortaya çıkmasına yol açan pek çok duygu burada
gizlidir. Suyun altında kalan bu duygulara temel duygular adı verilir. Temel
duygular birikip, sertleşip, katılaşınca, buzdağının tepesindeki öfkeyi oluşturur.
Bu temel duygular ise kıskançlık, üzüntü, merak, yalnızlık, dışlanmışlık hissi,
kaygı, hayal kırıklığı, haksızlık, anlaşılamamak ve sıkıntı gibi duygulardır.
Buzdağının üstünde öfke duygusu vardır ve bir türlü çözümlenmemiş bu
duygulara sıkı sıkı tutunur.
Öfkenin yarattığı davranışsal etkiler
Öfkenin doğrudan ve üstü kapalı davranışsal belirtileri vardır. Doğrudan
davranışsal öfke işaretleri, fiziksel ve sözel saldırı, aşırı eleştiricilik, kusur
buluculuk, önyargılılık, sorun çıkarma, isyankâr davranışlarla kendini
gösterebilir. Doğrudan davranışsal bir öfke işareti olan saldırganlıkta amaç öfke
duyulan kişiye zarar vermektir. Saldırgan nitelik taşıyan eylemler tehdit etmek,
hakaret etmek ve iğnelemek gibi sözel ya da dayak gibi fiziksel biçimlerde
olabilir.
Üstü kapalı davranışsal ve sözel işaretler, güvensiz, kıskanç, tartışmacı,
alaycı ve yargılayıcı davranışlar biçiminde olabilir.
Öfkenin yarattığı düşünsel etkiler
Bireyin sahip olduğu kalıplaşmış düşünceler öfkeye neden olabilir. Bu
kalıplaşmış düşünceleri bireyin kendisi geliştirebildiği gibi kalıplaşmış
düşüncelerin kaynağı ailesin ve çevresindeki diğer insanlar olabilir. Ergenlerde
ortak olarak görülen akılcı olmayan inançları şu şekilde sıralanabilir:
Eğer arkadaşlarım beni sevmezse bu benim için çok kötü olur.
Hata yapmamalıyım.
83
Duygularımı göstermemeliyim.
Bu ailemin hatası, zavallı/mağdur olan benim.
Eğer istediklerim yolunda gitmezse bu benim için korkunç olur.
Arkadaşlarıma uyum sağlamalıyım.
Eleştirilmeye katlanamam.
9. SINIF- ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: ÖFKE VE BAŞETME YÖNTEMLERİ
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Kişiler Arası İlişkiler
Kazanım: Öfke ile baş etmede kullandığı yöntemleri yarattığı etkileri
açısından değerlendirir. (Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
84
Araç-gereç: Kâğıt-kalem
Hazırlayan: Şükran KILIÇ
*Bu etkinlik özel bilgi ve deneyim gerektirdiği için okul rehber
öğretmeni veya RAM’lardan gelecek uzmanlar tarafından
gerçekleştirilecektir. Bunun sağlanamadığı ya da kalabalık okullarda
rehber öğretmenin yetişemediği durumlarda bu etkinlikler yerine
öğrencilerin gelişim özellikleri ve ihtiyaçları, okulun özellikleri göz
önünde bulundurularak sınıf rehber öğretmeni tarafından farklı
etkinlikler yapılabilir ya da diğer etkinliklere daha geniş yer
verilebilir.
Süreç:
1. Öğrencilere 9. sınıf “Öfkenin Etkileri” adlı etkinlikle ilgili hatırlatma
yapılır.
2. Öğrencilere öfkelendiklerinde baş etmede kullandıkları yöntemlerin
neler olduğu sorulur ve cevaplar alınır.
3. Öğrencilere öfke ile baş etmede kullandıkları yöntemleri bir kâğıda
sıralamaları ve her sıraladıkları maddenin altına “çok etkili olur, biraz
etkili olur, hiç etkili olmaz, kararsızım” ifadelerini yazmaları ve bu
ifadelere göre öfkeyle baş etmede kullandıkları yöntemlerin etkiliğini
değerlendirmeleri istenir.
Örnek:
Öfkelendiğimde bağırırım.
a)Çok etkili olur
b) Biraz etkili olur
c)Hiç etkili olmaz
d)Kararsızım
4. Öğrencilerden kullandıkları yöntemlerin etkililiği ile ilgili
değerlendirmelerini sınıfla paylaşmaları istenir. (Öğrenciler öfke ile baş
etmede kullandıkları yöntemleri ile ilgili değerlendirmelerini paylaşırken
uygun baş etme yöntemlerini onaylayın).
5. Öğrencilerden etkinlikle ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
6. Öğrencilere öfke ile baş etmede kullanılan her yöntemin etkili
85
olmayacağı, önemli olanın yapıcı yollar kullanmak olduğu ve öfke ile
baş etmede yapıcı yollar kullanma ile ilgili etkinliğin bir sonraki hafta
yapılacak etkinlikte üzerinde durulacağı belirtilerek etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
9. SINIF- ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: KİM KİMİ YENECEK?
Sınıf: 9.Sınıf
Yeterlik Alanı: Kişiler Arası İlişkiler
Kazanım: Öfke ile baş etmede yapıcı yollar kullanır. (Kazanım
Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
86
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: Form–21 (Hintli Usta ve Çırağı)
Hazırlayan: Şükran KILIÇ-Kulaksızoğlu ()’den yararlanılmıştır.
*Bu etkinlik özel bilgi ve deneyim gerektirdiği için okul rehber
öğretmeni veya RAM’lardan gelecek uzmanlar tarafından
gerçekleştirilecektir. Bunun sağlanamadığı ya da kalabalık
okullarda rehber öğretmenin yetişemediği durumlarda bu
etkinlikler yerine öğrencilerin gelişim özellikleri ve ihtiyaçları,
okulun özellikleri göz önünde bulundurularak sınıf rehber
öğretmeni tarafından farklı etkinlikler yapılabilir ya da diğer
etkinliklere daha geniş yer verilebilir.
Süreç:
1. Öğrencilere 9. sınıf “Öfke ve Baş etme Yöntemleri” adlı etkinlikle
ilgili hatırlatma yapılır.
2. Öğrencilere öfkeleriyle başa çıkmada kullandıkları yöntemler sorulur,
öğrencilerin kullandıkları yapıcı yollar paylaşılır ve tahtaya yazılır.
3. Öğrencilere öfkelendiklerinde aşağıda verilenlere benzer yapıcı yolları
kullanabilecekleri belirtilir ve tahtaya yazılır:
Sakin olun ve rahatlayın.
Soğukkanlı olmaya çalışın ve kendinizi kontrol edin.
Öfkelendiğim konunun dışında ne istediğinizi düşünün.
Sizi öfkelendiren olayın olumlu yönünü bulmaya çalışın.
Sizi öfkelendiren kişiler beklediğiniz ve umduğunuz şeyleri
daima göstermeyebilir.
Sizi öfkelendiren problemle ilgili çözüm yolunu daha sağlıklı
görebilecek başka biriyle konuşmaya çalışın.
Öfkelenebilirsiniz fakat bunu unutmak için kendinize bir
mazaret bulun.
Kalbiniz çok hızlı atmaya başladığında derin derin nefes
alın ve sakinleşin.
4. Öğrencilerle Form–21 (Hintli Usta ve Çırağı)’daki hikâye okunur.
87
Gönüllü öğrencilerden hikâyeyi sınıfta canlandırmaları istenir.
5. Canlandırma yapan öğrencilerin neler hissettikleri sorulur ve
düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
6. Öğrencilerden hikâye ile ilgili düşüncelerini sınıfla paylaşmaları istenir.
7. Öğrencilere öfkelendiklerinde kullandıkları her yolun yapıcı olmadığı,
önemli olanın yapıcı yollar kullanmak olduğu hatırlatılır ve etkinlik
sonlandırılır.
Değerlendirme:
FORM–21
HİNTLİ USTA VE ÇIRAĞI
Yaşlı bir Hintli Usta çırağının sürekli her şeye kızmasından bıkmıştı. Bir gün
çırağını tuz almaya gönderdi. Hayatındaki her şeyden mutsuz olan çırak
döndüğünde, yaşlı usta ona bir avuç tuzu bir bardak suya atıp içmesini söyledi.
Çırak yaşlı adamın söylediğini yaptı, ama içeri girer girmez ağzındakileri
tükürmeye başladı. “Tadı nasıl?” diye soran yaşlı adama öfkeyle “acı” diye
88
cevap verdi. Usta çırağını kolundan tutarak dışarı çıkardı ve sessizce az ilerdeki
gölün kıyısına götürdü; çırağına bu kez de bir avuç tuzu göle atıp, gölden
içmesini söyledi. Söyleneni yapan çırak, ağzının kenarından akan suyu koluyla
silerken usta aynı soruyu sordu? “: Tadı nasıl?” “Ferahlattı” diye cevap verdi
genç çırak.”Tuzun tadını aldın mı?” diye sordu yaşlı adam.”Hayır” diye cevap
verdi genç çırağı. Bunun üzerine yaşlı adam genç çırağın yanına oturdu ve ona
şöyle dedi: Yaşamımızdaki olumsuzluklar tuz gibidir. Ne azdır, ne çok.
Olumsuzlukların miktarı hep aynıdır. Ancak olumsuzluklara olan tepkimiz onu
nasıl algıladığımıza bağlıdır. Kızgın olduğunda yapman gereken tek şey kızgınlık
veren şeyle ilgili hislerini genişletmektir. Onun için de artık bardak olmayı bırak
göl olmaya çalış!”
Kulaksızoğlu ()
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: HANGİ ALAN-HANGİ MESLEK?
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Alan seçimi ile meslekler arasındaki ilişkiyi açıklar.
(Kazanım Numarası )
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
Süre: 40 dakika
89
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: En son Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu
Çeşitli mesleklerin yazılı olduğu küçük kâğıtlar.
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI
*Farklı okul türleri için bu etkinlikte söz edilen alan yerine bölüm
kullanılabilir ve etkinlikte okul türüne göre yeni düzenlemeler
yapılabilir.
Süreç:
1. Öğrencilere alan/ bölüm seçimi ile ilgili daha önce yapılan
çalışmalar hatırlatılır. (9. sınıf etkinlikte; Alan seçimine etki
eden faktörleri sıralamıştık. 9. sınıf etkinlikte; Kendini
tanımanın alan seçimindeki önemini fark etmiştik sınıf
etkinlikte; Okulda seçebileceği alanlarla ilgili bilgi toplamıştık.
Ayrıca 9. sınıf etkinlikte ise İlgileri, yetenekleri, değerleri ve
kişilik özellikleri ile seçeceği alan/meslek arasında ilişki
kurmuştuk).
2. Bu konuda önceden yapılan çalışmalarla ilgili hatırlatmalar
yapıldıktan sonra öğrencilere seçmeyi düşündükleri alan/
bölümlerin neler olduğu sorulur ve yazmaları istenir.
3. Tahtaya A3 boyutunda büyütülmüş 3-A, 3-B, 3-C ve 5 Tabloları
asılarak yanında kılavuz olmayan öğrencilerin de incelemeleri
sağlanır.
4. Öğrencilerin çeşitli mesleklerin yazılı olduğu küçük kâğıtlardan
birer adet seçmeleri ve en son ÖSS kılavuzunun 3-A, 3-B, 3-C ve
5 tablolarını inceleyerek hangi alan/bölümde olduğunu bulmaları
ve sınıfla paylaşmaları istenir.
5. Öğrencilere kendi seçmeyi düşündükleri meslekle ilgili de aynı
çalışmayı yapmaları ve hangi alan/bölümde olduğunu bulmaları
istenir.
6. Buldukları alanın daha önce seçmeyi düşündükleri alanla örtüşüp
örtüşmediğine bakmaları istenir. Öğrencilere aşağıdakine benzer
90
bir açıklama yapılır:
“Eğer sahip olmayı düşündüğünüz meslek, seçeceğiniz
alanda ise bir sorun yok. Ama ileride sahip olmayı
düşündüğünüz meslek, seçeceğiniz alanda değil, farklı bir
alanda ise verdiğiniz kararı tekrar ve gerçekçi bir biçimde
gözden geçirmelisiniz.”
7. Alan/ bölüm seçerken hangi alan/bölümden, hangi mesleklere
ulaşılabileceğini bilmenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.
Değerlendirme:
9. SINIF– ETKİNLİK
Etkinliğin Adı: GERÇEKÇİ SEÇİMLER–1
Sınıf: 9.sınıf
Yeterlik Alanı: Eğitsel Ve Mesleki Gelişim
Kazanım: Alan seçiminde kendini ve içinde bulunduğu koşulları
gerçekçi bir biçimde değerlendirir. (Kazanım Numarası
)
Öğrenci Sayısı: Tüm Sınıf
91
Süre: 40 dakika
Ortam: Sınıf ortamı
Sınıf Düzeni: Oturma düzeni
Araç-gereç: -
Hazırlayan: monash.pw SIRIKLI-Kuzgun ()’den yararlanılmıştır.
*Farklı okul türleri için bu etkinlikte söz edilen alan yerine
bölüm/meslek kullanılabilir ve etkinlikte okul türüne göre yeni