Pankreas Nerede Bulunur Ne Işe Yarar

Pankreas  bezi  midenin altında bulunan bir organımızdır.  Erişkinlerde  boyu  cm, ağırlığı ise gram arasındadır. Pankreas, hem  bağırsaklara  karbonhidrat, protein ve yağların sindirimi için gerekli enzim salgıları yapar (ekzokrin  fonksiyon)  hem de hormon salgısı (endokrin  fonksiyon)  yapar.  Pankreas bezinin gıdaların sindirimiyle ilgili salgıladığı  enzimler  proteinazlar,tripsin, kimotripsin, elastaz, karboksipeptidaz, lipaz ve  amilaz gibi enzimlerdir.  Bu enzimler pankreasın Wirsung ve Santorini isimli   kanallarıyla duodenuma (onikibarsarsak) dökülür.




Şekil: pankreas bezi ve kanalları (monash.pw’dan alınmıştır.)


Pankreasın  bezinin hormonları ise bez içine dağılmış özel hücre grupları (Langerhans adacıkları) vasıtasıyla gerçekleştirilir. Bu adacıklar tüm pankreas bezinin % 5’ni oluşturur.  Burada üretilen hormonlar (insülin, glukagon, vs.) dolaşıma katılır ve hedef dokulara ulaşarak etkilerini gösterirler.

Langerhans adacıkları erişkin pankreasında milyon arasında değişen sayıdadır. Bu adacıkların toplam ağırlığı gram kadar olup, pankreasın total ağırlığının %’unu oluşturur. Langerhans adacıklarında başlıca 4 hücre tipi vardır:

•A (alfa) hücreleri: Glukagon
•B (beta) hücreleri: insülin, amilin
•D (delta) hücreleri: somatostatin
•F veya Gama (PP) hücreleri: Pankreatik polipeptit
•Epslion hücreleri: Ghrelin

Alfa hücreleri adacık hücrelerinin %’sini oluşturur. Glukagon, proglukagon, glukagon-like peptid 1 ve 2 salgılar. Glukagon  karaciğerdeki glikojeni yıkarak glukoz oluşturur ve kan şekerini yükseltir. 

Beta hücreleri adacıklarda en fazla bulunan hücre tipidir (%) ve bunlar  insülin, C-peptid, proinsülin, amilin ve GABA  isimli hormonları salgılar. İnsülin hücrelerin glukoz alımını artırarak  kan şekerini düşürür. Amilin mide boşalmasını geciktir ve kan şekerin aşırı tavan yapmasını önler.

Delta hücreleri (%) ise somatostatin  hormonu salgılar. Somatostatin pankreastan salgılanan tüm hormonların salınımını önler. 

F veya Gama  hücreleri (%) ise  pankreatik polipeptid  isimli bir hormon salgılar. Pankreatik polipeptit pankreasın hem ekzokrin (enzim salgılaması) ve hem endokrin (hormon) salgılamasını düzenler.

Epsilon hücreleri ise % 1’den azını oluşturur ve Ghrelin hormonu salgılar. Ghrelin açlık yaratır. Acıkmayı tetikler. 

Pankreas Adacık Hücre Hormonları Arasındaki Etkileşlm

İnsülin hormonu beta hücrelerini uyarır-aktive ederken alfa hücreleri  bloke eder. Glukagon ise alfa hücreleri aktive ederken beta ve delta hücreleri de aktive eder. Somatopstatin ise alfa ve beta hücreleri bloke eder. 

Pankreastan salgılanan hormonlar birlikte çalışarak kan  şekerinin düzenlenmesine, iştah, metabolizma ve vücut ağırlığına etki ederler. Buradaki etkiye parakrin etki denir. Yani yanıbaşındaki hücrelere etki etmek demektir. 


 


Şekil. Panklreas adacıkları

İnsülin Hormonu:

İnsülin hormonu pankreas beta hücrelerinden salgılanan, 51 aminoasidli, polipeptid yapılı bir hormondur. Birbirine disülfid (-S-S-) bağıyla bağlı, A (21 aa) ve B (30 aa) olarak adlandırılan 2 zincirden meydana gelmiştir. 

İnsülin hormonu  proinsülin denen bir hormonun parçalanmasından oluşur. Bu olay sırasında  proinsülinden insülin ve C peptid oluşur.  preproinsülin &#;&#;  proinsülin &#;&#;  insülin + C-peptid. 

Proinsülin 86 aminoasidli tek zincirden oluşur. Bu zincirin prohormon konvertaz  isimli bir enzim tarafından  parçalanması sonucu insülin  ve C-peptid meydana gelir. Proinsülinin az bir kısmı (%) parçalanmadan  kan dolaşıma karışabilir. Proinsülin karaciğer tarafından tutulmaz, yarı ömrü uzundur ( saat). Biyolojik aktivitesi insülinin %’i kadardır. Proinsülinden oluşan C-peptid ise insülinle eşit oranda dolaşıma salgılanır, yarı ömrü insülinden kat uzundur. Biyolojik etkisinin olmadığı sanılmaktadır.

Başta glukoz olmak üzere, çeşitli uyaranlarla B hücrelerinden salgılanan insülinin plazmadaki yarı ömrü dakikadır. Karaciğer ve böbrekte insülinaz enzimlerince yıkılır. Plazmada ölçülen insülin aktivitesinden şunlar sorumludur:

•İnsülin
•Proinsülin
•IGF-1 ve 2

Normal erişkinlerde pankreas B hücrelerinden günde ortalama ünite insülin salgılanır (1 ünite insülin 2 kg ağırlığındaki tavşana uygulandığında kan şekerini mg/dl’den 45 mg’a düşüren insülin miktarıdır). Açlıkta plazma insülin düzeyi ortalama 10 &#;U/ml ( ng/ml = 61 pmol/L) dolayındadır. Yemeklerden sonra nadiren &#;U/ml’ye çıkabilir.

Gıda alımına başladıktan dakika sonra kanda insülin düzeyi artmaya başlar, salgılanma dakikada en yüksek düzeylere ulaşır, sonra azalmaya başlayarak, dakikalarda normale döner. Yani, insülin salgılanması iki fazlı bir seyir gösterir. Yemekten hemen sonra oluşan ilk faz, daha önceden  yapılmış ve depo haldeki insülin salgılanmasından ileri gelir. İkinci fazda ise yeni  yapılan insülin salgılanır.

Gıda alımı olmadan da  belli bir düzeyde insülin salgısı devam etmektedir. Bu durumda plazma glukoz düzeyi mg/dL arasındadır. Gıda alımını takiben insülin salgısı artmaya başlar. İnsülin salgısının en güçlü uyaranı glukozdur. Glisemi (kan şekeri) yüksekliği devam etmesine rağmen B hücrelerinden insülin salgısı azalmaya başlar. 24 saatten fazla devam eden  kan şekeri yüksekliğinde B hücreleri glukoza karşı duyarsızlaşır ama diğer uyaranlara tepkisi devam eder. İnsülin salgısında glukozdan başka etkenlerin de rolü vardır:

İnsülin  hormonunun salgılanmasını artıranlar

Kan şekeri (glukoz)
fruktoz
Uzun zincirli Yağ asitleri
Mannoz
L-glutamin, L-Lösin  ve L-arginin gibi amino asitler
Bağırsaktan salınan GLP, GIP, sekretin ve gastrin hormonları
Parasempatik sistem,  Vagal (sinir)  uyarılar, asetilkolin
Bazı ilaçlar (sulfonilüre)
Arginin vozopressin  hormonu (ADH)
Oksitosin
Çinko
Büyüme hormonu
Prolaktin
Urolitin-A
Yenen gıdanın türü: rafine şeker insülini hızlı artırır
Bitkisel protein az, hayvansal protein çok artırır
Yağ asiti bağlayan protein-4
   
İnsülin Salgısını azaltanlar: 

Kortizol
Sempatik sistem ve adrenalin
Somatostatin hormonu 
Leptin isimli hormon
Bazı İlaçlar (diazoksit, fenitoin, vinblastin, kolşisin)
Pankreatik polipeptid
Kısa zincirli yağ asitleri

Gebelikte büyüme hormonu ve prolaktin adacık hücrelerinde hiperplazi  yani büyüme yapar. Prolaktin salgılanmasını önleyen bromokriptin o nedenle Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılmıştır . Ancak esas etkisi insülin üzerinden çok dopaminerjik etkisinden kaynaklanır. Ağızdan alınan glukoz damardan verilen glukozdan daha çok insülin salgılatır. Bunun nedeni bağursaklardan salgılanan GLP_1 in insülin salgısını iyice artırmasıdır. 

GLP-1 insülin salgısını artırırken mide boşalmasını geciktirir, hipotalamusta arkuat nukleusa etki ederek iştahı azaltır

İnsülinin Dokularda Etkisi

İnsülin bir açlık hormonu olup iştahı artırır. İnsülin ayrıca yağ depolanmasını sağlayan bir hormondur. Glisemik indeksi yüksek gıdalar yenince aşırı insülin salgılanır. İnsülin yüksekse kilo vermek zorlaşır. 

Pankreas Beta-hücresinden dolaşıma salgılanan insülinin  esas  hedef dokuları karaciğer, kas ve yağ dokusudur. İnsülin bu dokularda bulunan özel insülin reseptörlerine bağlanarak etkisini gösterir. 

İnsülin esas rolü kandaki glukozun karaciğer ve kaslarda glukojene dönüşmesini sağlamaktır. İnsülin glukoneogenezi önler ve  yağ dokusunda yağ depolanmasını artırır. Lipoliz denen yağ yıkımını önler. 

İnsülin Karaciğerde glikojen  denen depo şekerinin  yapımını  ve depolanmasını artırır,  ve yine glikojen yıkımını azaltır. Karaciğerde protein ve trigliserid  denen yağ  yapımını  artırır, VLDL’yi artırır. Aminoasit ve yağ asitlerinden şeker yapılmasını (Glukoneogenezi)  önler. .Keton cisimlerinin yapımını azaltır.

Kas dokusunda aminoasitlerin hücre içine alınmasını ve  yapımını artırır. Glikojen sentezini, K alımını ve keton kullanımını artırır.

Yağ dokusunda lipoprotein lipaz  isimli bir enzimi uyarır ve yağ hücreleri içine glukoz alımını artırır. Yağ hücresi içinde bulunan lipazı (hormona duyarlı lipaz)  önler. Yağ dokusunda trigliserid  (yağ) depolanmasını artırır.

İnsülin ayrıca hücre büyümesini artırır, böbreklerden  sodyum ve su tutulumunu artırır. İnsülin temel olarak toklukta etkin olan  bir hormondur. Enerji depolanmasını sağlar.

İnsülin glukagon sekresyonunu  pankreastan somatostatin salgılatarak önler. 

İnsülinin Beyine Etkisi

İnsülin ve IGF-1 beyinde  hippokampus ve amigdalaya etki ederek  sistemik glukoz düzenlemesinde etkili olur. 

Bağırsaktan Salgılanan İnkretin Hormonlar ve İnsülin 

Bağırsaktan salgılanan  glukagon like peptid-1 (GLP-1) ve  gastrik inhibitöry polipeptid (GIP)  ler i beta hücrelerinden insülin salgısını artırlar. Bu yüzden ağızdan alınan glukoz damardan alınana göre daha fazla insülin salgılatır ve buna artırıcı etki-incretin effect denir. Yemek sonrası salınan insülinin % ı bu hormonlar nedeniyle olur. GLP-1 ayrıca iştahı azaltır, beta hücrelerinin çoğalmasını sağlar, gıda ile oluşan bağırsak hareketini artırır, mide   boşalma hareketini artırır. Bu peptid hormonlar dipeptil peptidaz 4  (DPP4) isimli proteaz enzimiyle çabukça parçalanır.  O nedenle plazma yarı ömürleri çok kısadır. Obez ve tip 2 diyabetli hastalarda insülin sekresyonu bozuktur. Bu kişilede glukoz alımına GLP-1 cevabı  azalmıştır. Diyabet ortaya çıkmadan önce bu bozukluk ortaya çıkar. Bu nedenle inkeratin temelli tedavi geliştirilmiş ve GLP-1 reseptör agonistleri ve  dipeptil peptidaz 4 enzim inhibitörleri geliştrilmiştir. 

Bağırsak Mikrobiyatası ve  GLP-1

Bağırsaklarda sindirilmeyen, sindirme dayanıklı karbonhirdatlar (oligofruktoz)  glukoz bozukluğuna faydalı olmaktadır. Bu kişilerde GLP-1 düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bağırsakta sülfat azaltan bakteriler GLP-1 salgısını artırır. Lactobacillus reuteri SD   probiyotiğinin 4  hafta süreyle hastalarda GLP-1 cevabının % 76 arttığı saptanmıştır. Bu kişilerde insülin ve C peptid salgısı da artmıştır.  

Amilin:

Pankreas Beta hücrelerinde üretilen, 37 aminoasitli bir hormondur.  Beta hücresi uyarıldığında insülinle birlikte salgılanır.  Uzun süren  tip 2 diyabetiklerde Langerhans adacıklarında birikimi artar. Amilin glukagon salınımını , mide boşalmasını geciktir  ve beyinde tokluk hissi uyandırır. Beta hücresinde amiloid polipeptid  (Amilin) oligomer halinde çöker ve  amilin depoları oluşursa bunlar beta hücresini tahrip eder. Tip2 diyabet gelişmesinde beta hücrelerinde amiloid depolanmasının önemli yeri  vardır. 

Glukagon Hormonu:

Pankreas Alfa hücrelerinden salgılanan bir hormondur. Glukagonun  esas etkisi karaciğerdedir ve etkisi esas itibarıyla insülin etkilerinin tersinedir. Karaciğerde depo şekeri (glikojen) yıkımını artırdığı gibi aminoasit ve yağ asitlerinden  şeker oluşmasını (glukoneogenezi)  ve keton cisimleri yapımını artırır.  Glukagon kan  şeker  düzeyini yükseltir. Karaciğerde glukojen bir polisakkarit şeker deposudur ve glukandır. Karaciğerde glukojen yıkılıp bitince (glukojenoliz)   yağ dokularındaki yağ yıkımı sonucu oluşan yağ asitleri ve proteinlerden ortaya çıkan amino asitler den glikojen yapması için karaciğer ve böbreği uyarır.  Glukagon ayrıca karaciğerde  glikolitik ara ürünlerin  glukoneogeneze katılmasını  sağlar; yani lipoliz yaparak yağlardan glukoz oluşumunu artırır. Demek ki açlık süresince araciğede glukojen deposu bitince yağ yıkımı başlamaktadır.  Aralıklı açlık bu yüzden kilo vermede fayda sağlar. 

Bazı şartlar altında  (uzun süreli açlık veya uzun süren hipoglisemi) glukagon karaciğerden  keton cisimciklerinin yapımını artırır. Ketonlar beyinde glukoz yerine enerji için kullanılır. 

Başlangıçta proglukagon şeklinde üretilir; bunun parçalanmasıyla glukagon, glisentinle-ilgili peptid (GRP) ve glukagon-benzeri peptid (GLP 1,2) oluşur. GLP 1 ve 2 yemeklerden sonra artar. Gıda alımına bağlı insülin salgısını artıran en önemli enterik faktör (inkretin) GLP-1 ()’dir. GLP-1() karışık bir yemek sonrası duodenum L-hücrelerinden salgılanır. İnsülin salgısı üzerindeki etkisi glukagondan daha fazladır.

Sağlıklı kimselerde açlıkta plazma glukagon düzeyi 75 pg/ml (25 pmol/L) kadardır. Bunun aslında %’ı pankreatik glukagon olup, geri kalanı proglukagon, glisentin, GLP’den kaynaklanır. Glukagonun plazma yarı ömrü dakikadır, karaciğer ve böbrek tarafından yıkılır.

Glukagon ayrıca kalp atım sayısını artırır ve kalbin daha çok kan pompalamasını sağlar. 

Glukagon salgısı  kan şekerince  önlenirse de  bunun mekanizması tam bilinmiyor.

Glukagon salgısını  önleyenler: 

İnsülin, 
Somatostatin 
GABA 
Çinko
Amilin

Glukagon Salgısını Artıranlar: 
Bazı aminoasitler,
katekolaminler,
CCK,
gastrin, 
GIP.
glukokortikoidler 

Somatostatin:


Somatostatin vücutta birçok dokuda  yapılır, bunlar arasında pankreas D hücreleri de vardır.   Pankreas B hücrelerinden insülin salgılatan her uyarı D hücrelerinden somatostatin salgılatır. Normalde plazma düzeyi 80 pg/ml’den azdır. Somatostatin mide boşalmasını geciktirir, mide asit yapımını ve gastrin salgısını önler. Pankreasın enzim salgısını azaltır,  organlara  giden kan akımını azaltır.

Pankreatid  Polipeptid (PP)

Pankreas F (PP) hücrelerinden  gıda alımı sonrası salgılanan  bir hormondur. Mide boşalmasını geciktir; pankreas ekzokrin salgısını azaltır, safra kesesi hareketini azaltır, kolesistokininin salınımını artırarak  v e hipotalamustaki Y4 reseptörlere bağlanarak gıda alımını azaltır. Ghrelin salınımını önler. Enerji harcanmasını artırarak zayıflamaya etkisi olur. İnsülin salınımını azaltır. Kronik pankreattitli hastalarda kanda seviyesi düşer.  Karaciğerde glukoz regülasyonuna etkisi vardır. Karaciğerde insüline hassasiyeti artırır ve karaciğerden glukoz üretimi azalır. Pankreas kanserinde ve panklreasın endokrin tümörlerinde  PP seviyesi artar. 

Pankreas Bezinin Hastalıkları

Pankreas  duktal hücrelerden  kaynaklanan pankreas kanseri  ve pankreasın iltihaplanması olan pankreatit  hastalığı pankreas bezinin ekzokrin kısmıonın hastalıklarıdır.

Endokrin adacık hücrelerinden ise  diyabet ve nadir görülen nöroendokrin tümörler kaynaklanır. Diyabet hastalarının ç.oğu tip 2 diyabetlidir ve  bunlarda karaciğer, kas ve yağ dokusunda insülin direnci vardır. Tip 2 diyabetli hastalarda da beta hücrelerinde azalma görülür. Tip 1 diyabet ise diyabetli hastaların % ’nu oluşturur. Tip 1 diyabet otoimmüm bir hastalıktır ve bunda beta hücreleri tahrip olduğundan insülin yetmezliği şiddetli olur. Bu nedenle insülin ile tedavi edilmek zorundadır. Her iki diyabet tipinde de kanda glukagon hormonu artar ve şekeri daha da yükseltir. 

Pankreas Bezi  Adacık Hücreleri Kendini Yenileyebilir mi?
Hayvan  çalışmalarıonda gebelik, obezite ve insülin direnci durumunda pankreas beta hücre kitlesinin büyüdüğü saptanmıştır. Bunun önceden mevcut pre-beta hücrelerinin büyümesiyle olduğu saptanmıştır. Ancak bu durum genç hayvanlarda olmakta yaşlı hayvanlarda olmadığı görülmüştür. İnsanlarda ise böyle bir yenilenme olmamaktadır. B u nedenle human embriyonik stem (kök) hücrtelerinden beta hücre çalışmaları yapılmıştır. Beta hücre proliferasyonu, beta hücre  tekrar programlama çalışmaları hala devam etmektedir. 

Pankreasta  Amiloid Birikimi Tip 2 Diyabeti Tetikler

islet amiloid polipeptid (IAPP-amilin)’in yani amilin hormonunun beta hücresinde veya ekstasellüler aralıkta çökmesiyle Tip 2 diyabetin gelişimin hızlandığı gösterilmiştir. Bu amiloid birikimi reaktif oksijen parçaları üreterek, mitokondriyumu bozarak ve apoptozis (hücre olümü) mekanizmalarıyla beta hücre fonksiyonunu bozmaktadır. Bu durum ilginçtir ki Alzheimer  da görülmektedir.   methionine-ruthenium kompleksinin bu çökmeyi önlediği iddia edilmiştir. 

Pankreasta Çinkonun Rolü

Çinko transporter 8 genindeki  değişikliklerin tip 2 diyabete eğilim yarattığı gösterilmiştir. Çinko insülinin sentezi, kristalleşmesi, depolanması,  salgılanması ve sinyalizasyonunda önemli rolü olan bir mineraldir.  Çinkonun insülin salgısını artırdığı, kan şekerini düşürdüğü ve insülin salgılatan ve bağırsaklardan salgılanan incretin hormonların salgısını artırdığı saptanmıştır. Çinko yetmezliği obezitede ve diyabette çok sık görülür. Bu nedenle çinko eksikliğinin tamamlanması büyük önem taşır. Rastgeled çinko alımı ve fazlalığı da kan şeker ayarını bozar. 

Çinkonun Beyaz Yağ Dokusunun Kahverengi ve BEİJE Yağlara Dönüşmesindeki ROLÜ

Yağ dokusu enerji dengesinde önemli bir paya sahiptir. Beyaz ve kahverengi yağ dokularaı farklı etkilere sahiptir. Beyaz yağ  dokusu enerji fazlalığını yağ olarak depolarken kahverengi yağ dokusu enerji harcanması sağlar. Kahverengi yağ dokusu  ısı oluşturarak enerji harcar ve vücudu hipotermi ( vücut  derecesinin çok düşmesi) den böylece korur. Kahvrengi yağ hücresinde çok sayıda mitokondium vardır  ve  bunlar  glukoz ve yağı  ATP değil ısı oluşturmak üzere yakar. Bu etkiyi UCP-1 sayesinde yapar. Yağ yakıcı özellikte 2 yağ hücresi saptanmıştır. Bunlardan biri klasik kahverengi yağ hücresi diğeri beige yağ hücresidir. Beige yağ hücreleri beyaz yağ hücrelerinden özellikle kasık bölgesinde  egzersiz, kronik olarak soğuğa maruz kalma ve bariyatrik c errahi sonrası oluşur.  Beige yağ hücresi arttıkça insülin direnci  ve kan şekeri düzelir.  Çinkonun beyaz yağ dokusundan beige yağ dokusu dönüşümde rol aldığı gösterilmiştir. 

PAKNREAS YAĞLANMASI VE DİYABET

Çoğunlukla gözden kaçan durum pankreas yağlanmasıdır. Pankreas yağlanması  insülin direnci ve diyabeti tetikleyen önemli bir nedendir. Pankreas yağlanması kaybolursa insülin direnci düzelir ve diyabet hastalığı ortadan kalkabilir. 

Bağırsaktan Salgılanan   Serotonin (5-Hidroksitriptamin)  ve Karaciğer Yağlanması

Triptofan aminbo asitinden  serotonin (5-hidroksitriptamin)  oluşumu beyinde tripotofan hidroksilaz 2 enzimi ile olurken bağırsaklarda  triptofan hidroksilaz 1 enzimi yardımı ile oluşur. 5-HT kan b eyin bariyerini geçemediği için  beyindeki ve bağırsaktaki 5HT sistemleri  fonksiyon olarak farklıdır. Beyin dışında oluşan serotoninin çoğu bağırsaktaki enterokromaffin hücrelerinden  salgılanır. Bu salgı kana karışarak  çoğu kanda trombosit hücrelerince  alınır ve geri kalanı serbest olarak diğer dokulara ulaşır. Yağ dokusu, pankreas beta hücreleri , kemik ve karaciğerde etki eder.  Periferde oluşan bu serotoninin inhibe edilmesi  karaciğer yağlanmasını dolaylı yoldan  önlemektedir. Serotonin inhibe edilmesi kahverengi yağ dokusunu aktive ederek  yağ yakımını artırmaktadır. Ayrıca karaciğerde serotonin reseptör 2A nın sinyalizasyonu azalmaktadır. 

Pankreas hem ekzokrin hem de endokrin bir organd&#;r. Tüm pankreas&#;n %85 ini ekzokrin pankreas, %2 sini endokrin pankreas , geri kalan k&#;sm&#; da ekstrasellüler matriks ve damarlar olu&#;turur.

%2 lik adac&#;k dokusu, pankreas kanlanmas&#;n&#;n % luk k&#;sm&#;n&#; al&#;r.

%20 lik pankreas dokusu, pankreas yetmezli&#;ini engeller.

Ekzokrin Pankreas (Asinus ve Duktuslar)

Pankreas s&#;v&#;s&#; günlük ml dir. Kokusuz, berrak, alkali (bazik), izoozmotiktir. Ekzokrin pankreasta iki ana yap&#; vard&#;r; asinus ve duktuslar.

asiner hücre bir asinüsü olu&#;turur. Asiner hücreler sindirim enzimleri salg&#;larken di&#;er bir asinus hücresi olan sentroasiner (centroecinar) hücreler s&#;v&#; ve elektrolit salg&#;lar (bikarbonat transferi için karbonik anhidraz içerirler).

Duktal sistem salg&#;lar&#; ta&#;&#;rken, bir miktar s&#;v&#; ve elektrolit sekresyonu da yapar. Tekrarlayan pankreatit ataklar&#;yla ortaya ç&#;kan kronik pankreatitte, duktal sistem sürekli hasar görür. Bu hasar kar&#;n a&#;r&#;s&#; ve ekzokrin yetmezli&#;in nedenidir.

Pankreas s&#;v&#;s&#;n&#;n iki görevi bulunur; karbonhidrat, protein, ya&#; sindirimi (enzimler) ve mide asidinin nötralizasyonu (bikarbonat).

Bikarbonat sekresyonunu uyar&#;rlar; sekretin güçlü, kolesistokinin zay&#;f olarak. Sekretin duodenum asidik hale geldi&#;inde salg&#;lan&#;r (pH<3). Sekretin duodenumdan salg&#;lan&#;r, kan dola&#;&#;m&#;yla pankreasa gelir.

Asiner pankreas (ekzokrin pankreas) 3 ana enzim grubu salg&#;lar; amilazlar, lipazlar ve proteazlar (tripsinojen, kimotripsinojen, prokarboksipeptidaz A ve B, ribonükleaz, deoksiribonükleaz, proelastaz. Enzim sal&#;n&#;m&#;nda bask&#;n uyar&#;c&#; CCK d&#;r (kolesistokinin). Sekretin ve VIP de zay&#;f bir &#;ekilde uyar&#;r.

Amilaz

Pankreas ve tükrük bezinden salg&#;lan&#;r. Amilaz ni&#;asta ve glukojeni glukoz ve di&#;er moleküllere parçalar. Pankreastan aktif formda salg&#;lanan tek enzimdir. Akut pankreatitte kan seviyesi artar

Lipaz

Ya&#;lar&#; parçalar. Gliserol ve alkol esterlerini hidrolize eder. Safra tuzlar&#;n&#;n varl&#;&#;&#;nda aktive olur. pH aras&#; optimal çal&#;&#;&#;r. Duodenum çok asidik ise steatore görülür (örn gastrik hipersekresyon).

Proteolitik enzimler

Bu enzimler proteinleri hidrolize ederek parçalar. Pankreastan salg&#;lanan tripsinojen ve kimotripsinojen proenzimlerdir (inaktif). Duodenumdan salg&#;lanan ba&#;ka bir enzim olan enterokinaz ile aktif formlar&#;na dönü&#;türülür; tripsin, kimotripsin. pH’n&#;n 7 nin alt&#;na dü&#;mesi de enzimleri aktive eder. Pankreas içinde yine antiproteolitik enzimler de bu enzimleri bask&#;lar.

Endokrin Pankreas (Langerhans Adac&#;klar&#;)

Hormon üretimi, yakla&#;&#;k hücreden olu&#;an Langerhans adac&#;klar&#;nda olur. Bu hormonlar kan gukoz dengesini sa&#;lar.

Langerhans adac&#;klar&#;nda 4 çe&#;it hücre bulunur;

1. alfa (A, %15) (glukagon)
2. beta (B, %70) (insülin)
3. delta (D, %10) (somatostatin)
4. pankreatik polipeptit (PP veya F, %5) (pankreatik polipeptit).

&#;nsülin üreten B hücreleri adac&#;&#;&#;n merkezindedir ve %70 inin olu&#;turur.

Pankreas&#;n de&#;i&#;ik yerlerinde, baz&#; adac&#;k hücrelerindeki oranlar da de&#;i&#;ir. Unsinat proseste PP hücreleri fazla, A hücreleri azd&#;r. Gövde ve kuyrukta ise tam tersi A hücreleri fazla, PP hücreleri azd&#;r. B ve D hücreleri tüm pankreasta homojen da&#;&#;l&#;r. Bunun önemi nedir; örne&#;in Whipple ameliyat&#;nda (pankreatikoduodenektomi) PP hücrelerinin %95 i ç&#;kar&#;lm&#;&#; olur ve diyabet geli&#;imine yatk&#;nl&#;k olu&#;turur.

Langerhans adac&#;klar&#;nda üretilen di&#;er hormonlar; VIP, serotonin, pankreastatin, CGRP, nöropeptit Y, gastrin-releasing peptittir.

Langerhans adac&#;k hücreleri di&#;er nöroendokrin hücrelerden farkl&#;d&#;r. Çünkü adac&#;k hücreleri APUD (amine precursore uptake and decarboxylation) özelli&#;ine sahiptir. O nedenle bu hücrelerden olu&#;an tümörler vard&#;r, bunlara APUDomalar denir.

&#;nsülo-Asiner Portal Sistem (Pancreatic insulo-acinar portal system)

&#;nsülo-Asiner Portal Sistem; asiner dokunun adac&#;ktan dönen venöz kan ile perfüzyonuna denir. Arteriol önce adac&#;&#;&#;n merkezine girer (B hücreleri) ve buras&#; kanlan&#;r, sonra adac&#;&#;&#;n çevresi kanlan&#;r, venüllerle toplanan kan asiner dokudan geçer ve en son buras&#; kanlanm&#;&#; olur. (Pankreas kanlanmas&#;n&#;n % u). &#;nsülinden zengin kan, asiner sistemin salg&#;s&#;n&#;n düzenlenmesinde rol al&#;r. Yani di&#;er bir deyi&#;le, pankreas&#;n endokrin k&#;sm&#;, ekzokrin k&#;sm&#;n&#; düzenler.

Asiner sistemin ço&#;unlu&#;u, direkt olarak pankreas&#;n arterleri ile kanlan&#;r. Burada da endokrin doku bypass edilir. (Pankreas kanlanmas&#;n&#;n % i)

&#;nsu&#;lin

• 2 polipeptid zincirinden olu&#;an bir aminoasid-peptittir.
• Beta hu&#;crelerinde sentezlenir.
• Tu&#;m vu&#;cutta glikoz konsantrasyonunu uptake’i artt&#;rarak du&#;&#;u&#;ru&#;r.
• Lipogenezi artt&#;r&#;r, lipolizi azalt&#;r, protein sentezini artt&#;r&#;r.

Glukagon

• Tek zincirli bir amino-asid-peptittir.
• Alfa hu&#;crelerinde sentezlenir.
• Hepatik glikojenolizi artt&#;rarak kan glikoz du&#;zeyini artt&#;r&#;r.
• Baz&#; du&#;z kaslar&#; gev&#;etir: mide, duodenum ve Oddi sfinkteri gibi.

Somatostatin

• Tetradekapeptittir.
• Gamma hu&#;crelerinde sentezlenir.
• &#;nsu&#;lin sal&#;n&#;m&#;n&#; inhibe eder.
• Çok geni&#; bir inhibitör fonksiyonu vard&#;r: gastrin, sekretin, VIP, PP, gastrik asid, pepsin, pankreatik enzimler ve glukagon salg&#;s&#;n&#; azalt&#;r.
• Somatostatin ayn&#; zamanda intestinal, bilier ve gastrik motiliteyi inhibe eder.

Pankreatik Polipeptid

• PP hu&#;crelerinde sentezlenen bir amino-asid-peptittir.
• Oral al&#;nan proteinler, vagal kolinerjik uyar&#;lar ve hipoglisemi PP sal&#;n&#;m&#;n&#; sa&#;lar.
• PP, pankreas&#;n ekzokrin salg&#;lar&#;n&#; inhibe eder.

Sekresyonun Regu&#;lasyonu (Sefalik, Gastrik ve &#;ntestinal fazlar):

• Sefalik faz göru&#;ntu&#;, koku ve ac&#;kma ile ba&#;lar.
• Gastrik faz ise g&#;dan&#;n mideye geçi&#;i ile ba&#;lar. Olu&#;an gastrik distansiyon ve baz&#; g&#;dalar (lipidler) enzimden zengin pankreas
  salg&#;s&#;na neden olurlar.
• &#;ntestinal faz da g&#;dalar&#;n duodenuma geçi&#;i ile ba&#;lar.

Duktal s&#;v&#; ve bikarbonat sekresyonu temel olarak sekretin hormonunun kontrolu&#;ndedir. Sekretin, duodenum mukozas&#;ndan ince barsak lu&#;menindeki aside yan&#;t olarak salg&#;lan&#;r. Bikarbonat sekresyonu duodenal ic&#;erik pH in alt&#;na du&#;s&#;tu&#;g&#;u&#;nde artar.

Asiner enzim sekresyonu ise hem vagal uyar&#; hem de CCK ile olur. CCK ince barsag&#;&#;n proksimal k&#;sm&#;ndan salg&#;lan&#;r.

Pankreas Yetmezli&#;i ve Malabsorpsiyon

Malabsorbsiyon olu&#;mas&#; için pankreas enzim du&#;zeyinin %10 un alt&#;na du&#;&#;mesi gerekir. Pankreatik yetersizlik protein ve karbonhidrat emiliminden daha çok ya&#; emiliminde probleme neden olur. Total pankreatektomiden sonra %70 ya&#; malabsorpsiyonu olu&#;ur. Böyle bir durumda diareyi önlemek ve steatoreyi azaltmak amaçlan&#;r. Normal enzim miktar&#;n&#;n % u d&#;&#;ar&#;dan kar&#;&#;lanmal&#;d&#;r. Bunun için her yemekte yakla&#;&#;k  U lipaz verilmelidir.