Pankreas Nerede Bulunur Ne Işe Yarar

Pankreas hem ekzokrin hem de endokrin bir organd&#;r. Tüm pankreas&#;n %85 ini ekzokrin pankreas, %2 sini endokrin pankreas , geri kalan k&#;sm&#; da ekstrasellüler matriks ve damarlar olu&#;turur.

%2 lik adac&#;k dokusu, pankreas kanlanmas&#;n&#;n % luk k&#;sm&#;n&#; al&#;r.

%20 lik pankreas dokusu, pankreas yetmezli&#;ini engeller.

Ekzokrin Pankreas (Asinus ve Duktuslar)

Pankreas s&#;v&#;s&#; günlük ml dir. Kokusuz, berrak, alkali (bazik), izoozmotiktir. Ekzokrin pankreasta iki ana yap&#; vard&#;r; asinus ve duktuslar.

asiner hücre bir asinüsü olu&#;turur. Asiner hücreler sindirim enzimleri salg&#;larken di&#;er bir asinus hücresi olan sentroasiner (centroecinar) hücreler s&#;v&#; ve elektrolit salg&#;lar (bikarbonat transferi için karbonik anhidraz içerirler).

Duktal sistem salg&#;lar&#; ta&#;&#;rken, bir miktar s&#;v&#; ve elektrolit sekresyonu da yapar. Tekrarlayan pankreatit ataklar&#;yla ortaya ç&#;kan kronik pankreatitte, duktal sistem sürekli hasar görür. Bu hasar kar&#;n a&#;r&#;s&#; ve ekzokrin yetmezli&#;in nedenidir.

Pankreas s&#;v&#;s&#;n&#;n iki görevi bulunur; karbonhidrat, protein, ya&#; sindirimi (enzimler) ve mide asidinin nötralizasyonu (bikarbonat).

Bikarbonat sekresyonunu uyar&#;rlar; sekretin güçlü, kolesistokinin zay&#;f olarak. Sekretin duodenum asidik hale geldi&#;inde salg&#;lan&#;r (pH<3). Sekretin duodenumdan salg&#;lan&#;r, kan dola&#;&#;m&#;yla pankreasa gelir.

Asiner pankreas (ekzokrin pankreas) 3 ana enzim grubu salg&#;lar; amilazlar, lipazlar ve proteazlar (tripsinojen, kimotripsinojen, prokarboksipeptidaz A ve B, ribonükleaz, deoksiribonükleaz, proelastaz. Enzim sal&#;n&#;m&#;nda bask&#;n uyar&#;c&#; CCK d&#;r (kolesistokinin). Sekretin ve VIP de zay&#;f bir &#;ekilde uyar&#;r.

Amilaz

Pankreas ve tükrük bezinden salg&#;lan&#;r. Amilaz ni&#;asta ve glukojeni glukoz ve di&#;er moleküllere parçalar. Pankreastan aktif formda salg&#;lanan tek enzimdir. Akut pankreatitte kan seviyesi artar

Lipaz

Ya&#;lar&#; parçalar. Gliserol ve alkol esterlerini hidrolize eder. Safra tuzlar&#;n&#;n varl&#;&#;&#;nda aktive olur. pH aras&#; optimal çal&#;&#;&#;r. Duodenum çok asidik ise steatore görülür (örn gastrik hipersekresyon).

Proteolitik enzimler

Bu enzimler proteinleri hidrolize ederek parçalar. Pankreastan salg&#;lanan tripsinojen ve kimotripsinojen proenzimlerdir (inaktif). Duodenumdan salg&#;lanan ba&#;ka bir enzim olan enterokinaz ile aktif formlar&#;na dönü&#;türülür; tripsin, kimotripsin. pH’n&#;n 7 nin alt&#;na dü&#;mesi de enzimleri aktive eder. Pankreas içinde yine antiproteolitik enzimler de bu enzimleri bask&#;lar.

Endokrin Pankreas (Langerhans Adac&#;klar&#;)

Hormon üretimi, yakla&#;&#;k hücreden olu&#;an Langerhans adac&#;klar&#;nda olur. Bu hormonlar kan gukoz dengesini sa&#;lar.

Langerhans adac&#;klar&#;nda 4 çe&#;it hücre bulunur;

1. alfa (A, %15) (glukagon)
2. beta (B, %70) (insülin)
3. delta (D, %10) (somatostatin)
4. pankreatik polipeptit (PP veya F, %5) (pankreatik polipeptit).

&#;nsülin üreten B hücreleri adac&#;&#;&#;n merkezindedir ve %70 inin olu&#;turur.

Pankreas&#;n de&#;i&#;ik yerlerinde, baz&#; adac&#;k hücrelerindeki oranlar da de&#;i&#;ir. Unsinat proseste PP hücreleri fazla, A hücreleri azd&#;r. Gövde ve kuyrukta ise tam tersi A hücreleri fazla, PP hücreleri azd&#;r. B ve D hücreleri tüm pankreasta homojen da&#;&#;l&#;r. Bunun önemi nedir; örne&#;in Whipple ameliyat&#;nda (pankreatikoduodenektomi) PP hücrelerinin %95 i ç&#;kar&#;lm&#;&#; olur ve diyabet geli&#;imine yatk&#;nl&#;k olu&#;turur.

Langerhans adac&#;klar&#;nda üretilen di&#;er hormonlar; VIP, serotonin, pankreastatin, CGRP, nöropeptit Y, gastrin-releasing peptittir.

Langerhans adac&#;k hücreleri di&#;er nöroendokrin hücrelerden farkl&#;d&#;r. Çünkü adac&#;k hücreleri APUD (amine precursore uptake and decarboxylation) özelli&#;ine sahiptir. O nedenle bu hücrelerden olu&#;an tümörler vard&#;r, bunlara APUDomalar denir.

&#;nsülo-Asiner Portal Sistem (Pancreatic insulo-acinar portal system)

&#;nsülo-Asiner Portal Sistem; asiner dokunun adac&#;ktan dönen venöz kan ile perfüzyonuna denir. Arteriol önce adac&#;&#;&#;n merkezine girer (B hücreleri) ve buras&#; kanlan&#;r, sonra adac&#;&#;&#;n çevresi kanlan&#;r, venüllerle toplanan kan asiner dokudan geçer ve en son buras&#; kanlanm&#;&#; olur. (Pankreas kanlanmas&#;n&#;n % u). &#;nsülinden zengin kan, asiner sistemin salg&#;s&#;n&#;n düzenlenmesinde rol al&#;r. Yani di&#;er bir deyi&#;le, pankreas&#;n endokrin k&#;sm&#;, ekzokrin k&#;sm&#;n&#; düzenler.

Asiner sistemin ço&#;unlu&#;u, direkt olarak pankreas&#;n arterleri ile kanlan&#;r. Burada da endokrin doku bypass edilir. (Pankreas kanlanmas&#;n&#;n % i)

&#;nsu&#;lin

• 2 polipeptid zincirinden olu&#;an bir aminoasid-peptittir.
• Beta hu&#;crelerinde sentezlenir.
• Tu&#;m vu&#;cutta glikoz konsantrasyonunu uptake’i artt&#;rarak du&#;&#;u&#;ru&#;r.
• Lipogenezi artt&#;r&#;r, lipolizi azalt&#;r, protein sentezini artt&#;r&#;r.

Glukagon

• Tek zincirli bir amino-asid-peptittir.
• Alfa hu&#;crelerinde sentezlenir.
• Hepatik glikojenolizi artt&#;rarak kan glikoz du&#;zeyini artt&#;r&#;r.
• Baz&#; du&#;z kaslar&#; gev&#;etir: mide, duodenum ve Oddi sfinkteri gibi.

Somatostatin

• Tetradekapeptittir.
• Gamma hu&#;crelerinde sentezlenir.
• &#;nsu&#;lin sal&#;n&#;m&#;n&#; inhibe eder.
• Çok geni&#; bir inhibitör fonksiyonu vard&#;r: gastrin, sekretin, VIP, PP, gastrik asid, pepsin, pankreatik enzimler ve glukagon salg&#;s&#;n&#; azalt&#;r.
• Somatostatin ayn&#; zamanda intestinal, bilier ve gastrik motiliteyi inhibe eder.

Pankreatik Polipeptid

• PP hu&#;crelerinde sentezlenen bir amino-asid-peptittir.
• Oral al&#;nan proteinler, vagal kolinerjik uyar&#;lar ve hipoglisemi PP sal&#;n&#;m&#;n&#; sa&#;lar.
• PP, pankreas&#;n ekzokrin salg&#;lar&#;n&#; inhibe eder.

Sekresyonun Regu&#;lasyonu (Sefalik, Gastrik ve &#;ntestinal fazlar):

• Sefalik faz göru&#;ntu&#;, koku ve ac&#;kma ile ba&#;lar.
• Gastrik faz ise g&#;dan&#;n mideye geçi&#;i ile ba&#;lar. Olu&#;an gastrik distansiyon ve baz&#; g&#;dalar (lipidler) enzimden zengin pankreas
  salg&#;s&#;na neden olurlar.
• &#;ntestinal faz da g&#;dalar&#;n duodenuma geçi&#;i ile ba&#;lar.

Duktal s&#;v&#; ve bikarbonat sekresyonu temel olarak sekretin hormonunun kontrolu&#;ndedir. Sekretin, duodenum mukozas&#;ndan ince barsak lu&#;menindeki aside yan&#;t olarak salg&#;lan&#;r. Bikarbonat sekresyonu duodenal ic&#;erik pH in alt&#;na du&#;s&#;tu&#;g&#;u&#;nde artar.

Asiner enzim sekresyonu ise hem vagal uyar&#; hem de CCK ile olur. CCK ince barsag&#;&#;n proksimal k&#;sm&#;ndan salg&#;lan&#;r.

Pankreas Yetmezli&#;i ve Malabsorpsiyon

Malabsorbsiyon olu&#;mas&#; için pankreas enzim du&#;zeyinin %10 un alt&#;na du&#;&#;mesi gerekir. Pankreatik yetersizlik protein ve karbonhidrat emiliminden daha çok ya&#; emiliminde probleme neden olur. Total pankreatektomiden sonra %70 ya&#; malabsorpsiyonu olu&#;ur. Böyle bir durumda diareyi önlemek ve steatoreyi azaltmak amaçlan&#;r. Normal enzim miktar&#;n&#;n % u d&#;&#;ar&#;dan kar&#;&#;lanmal&#;d&#;r. Bunun için her yemekte yakla&#;&#;k  U lipaz verilmelidir.