Part Time Çalışanların Sigortası

Halk arasında part time olarak bilinen kısmi süreli iş sözleşmesi, son yıllarda gerek öğrenci gerekse ev hanımlarının iş hayatına katılımlarının artmasıyla birlikte adını daha sık duyduğumuz bir tanımlama oldu. Part time olarak çalışan işçilerin, tam zamanlı çalışanlara göre saat ve sigorta prim günlerinde farklılıklar bulunmakta. Peki, part time sigorta neleri kapsar? İşte ayrıntılar…

Sozcu.com.tr

Yayınlanma: 09:42 - 14 Kasım 2019 Güncellenme:

İş Kanunu'nun herhangi bir kuruluşta tam günlük normal çalışma saatlerinde çalışan kişiler için belirlediği çalışma saatlerinin altında çalışan işçiler için tanımlaşmış olduğu kısmı süreli iş sözleşmesi ile çalışma halk arasında genellikle part time çalışma olarak bilinmektedir. Son zamanlarda özellikle öğrencilerin ve ev hanımlarının çalışma hayatına katılımlarının artmasıyla gündeme gelen part time çalışma, tam zamanlı çalışmaya göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklardan biri de part time çalışanlar için yapılan sigortadır. Part time olarak çalışan kişiler için ödenen primler Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 101. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarına göre belirlenmektedir. Peki, part time sigorta neleri kapsar? İşte binlerce kişiyi yakından ilgilendiren ve merak edilen konu hakkında detaylı bilgi bulabileceğiniz haberimiz…

PART TİME (KISMI SÜRELİ ÇALIŞMA ) NEDİR?

Bir kurum ve kuruluşta çalışan kişinin haftalık çalışma saatleri, tam zamanlı iş sözleşmesi ile çalışan kişiye göre gözle görülür bir biçimde az olması halinde, çalışanın iş sözleşmesi kısmı süreli olarak yani part time olarak belirlenir.

4857 sayılı İş Kanunu'nun 13. maddesine göre ise part time çalışma şu şekilde tanımlanmıştır;

“İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.”

Yine 4857 sayılı İş Kanunu'nun 63. maddesine göre, tam zamanlı iş sözleşmesi ile çalışan bir işçinin haftalık çalışma süresi en fazla kırk beş saat olarak belirlenmiştir. Belirtilen bu süre işyerlerinde belirlenen çalışma günlerine eşit olarak bölünür. Hal böyleyken bir kişinin kısmi süreli, part time çalışma olarak kabul görebilmesi için tam zamanlı çalışanlara göre en fazla 2/3 ‘ü kadar yani 30 saat çalışmış olması gerekir. İşçi 30 saati aşmadan haftanın 6 günü çalıştırılabilir.

PART TİME SİGORTA NELERİ KAPSAR?

İş Kanunu'ndaki eşitlik ilkesine göre part time çalışanlar ile tam zamanlı çalışanların menfaat ve haklar bakımından bir farkı yoktur. Tam zamanlı çalışana tanınmış olan hakların hepsinden kısmi süreli çalışanlarda faydalanabilir. Bu prim, yakacak yardımı, yok, yemek vb. ödemeler çalışma günüyle doğru orantılı olarak ödenir.

01.01.2012 yılında Genel Sağlık Sigortasının ( zorunlu ) başlaması ile birlikte part time çalışanlar için sağlık sigortasından yararlanma olanakları biraz karıştı. Çalışan kişi sadece bir iş yerinde çalışıyor ve en iyi ihtimalle haftada 30 saat çalışıyor ise SGK gün sayısı en fazla 17 gün olacaktır. Ancak ayda 20 günden az çalışanların, eksik günlerine ait Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerini 30 güne tamamlaması zorunlu. Bunun yanı sıra kalan günler için geçerli olan bu primi ödeme gücü olmadığını belirtenler gelir testi talebinde bulunuyor. Gelir testi sonucunda ailede fert başına gelir asgari ücretin üçte birinden (853 TL'den) az çıkarsa prim ödenmesi gerekmiyor.

EkonomiöğrenciSağlıkSGKsigorta

Part-time çalışma (kısmi süreli çalışma) özellikle Batı Ülkelerinde sıklıkla kullanılan bir çalışma biçimidir. Türkiye’de ise 2003 yılından itibaren 4857 sayılı İş Kanunu ile yasal olarak düzenleme altına alınmıştır. Özellikle iş gücüne artan talep ve işsizlik sorununa büyük ölçüde yararı bulunmaktadır. Türkiye’de bakıldığı zaman genellikle öğrencilerin,  ev hanımlarının ve emekli olan kişilerin bu tarz çalışmayı tercih ettikleri bilinmektedir. İş Kanununa göre kısmi süreli çalışanla tam zamanlı çalışanlar arasında “eşit durumdaki kişilere eşit davranma” hususu uygulanmalıdır. İki çalışma şeklindeki işçiler için farklı bir işlem yapılmamalıdır.

Part Time Çalışma Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu, haftada 45 saat düzenli çalışma süresini belirlemektedir. Çalışma saatleri haftanın çalışma günlerine farklı şekillerde bölünebilir.  İstihdamın yarı zamanlı olarak değerlendirilmesi için haftalık çalışma süresi normal çalışma süresinin en fazla 2/3'ü yani 30 saat olacaktır. 30 saat veya daha az çalışan bir çalışan yarı zamanlı çalışan olarak kabul edilecektir. Yarı zamanlı bir çalışan tam zamanlı çalışanla aynı muameleye tabi tutulmalıdır. Yarı zamanlı istihdam, çalışanın yasal haklarını ve iş sözleşmesinden doğan yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. 

Part Time Çalışma Saatleri Nasıl Hesaplanır?

Yarı zamanlı çalışanların sigorta bildirimleri, toplam çalışma saatlerine göre hesaplanan günlük prime dayanmaktadır. Bu hesaplamada, her 7,5 saatlik zaman, çalışma kabul edilir.

Yani Kısmî süreli çalışan personelin aylık sigortalılık süresi: Aylık Çalışılan Gün Sayısı = Ay İçindeki Çalışma Saati / 7,5 şeklinde formüle edilerek bulunur. 7,5 saatin altında bulunan küsuratlı değer bir güne tamamlanarak eklenir.

Örneğin; Ay içinde toplam 80 saat çalışan bir sigortalının SSK’na bildirilecek gün sayısı formüle edersek: 80:7,5= 10,6 olarak bulunur ve küsuratlı değer de hesaba katılarak 11 gün olarak kabul edilir.

Part-time Maaş Hesaplama Nasıl Yapılır?

Part time bir iş sözleşmesinde ücretin ne kadar olacağı, çalışan ve işveren arasında serbestçe belirlenebilmektedir. İşçiye verilmesi planlanan maaşın aynı süre için hesaplanacak olan asgari ücretin altına düşmemesi gerektiği kanunda belirtilmiştir.

Part-time çalışanın maaş hesaplaması yapılırken sözleşmesinde belirlenen aylık ücreti göz önünde bulundurmalısınız. Bu ücrete bağlı olarak çalışanınız ayda kaç saat çalışıyorsa, o kadar ücret almaya hak kazanır. Aylık toplam çalışılan saat süresini, saat ücretiyle çarpmanız gerekir. Buna göre saat ücretini hesap etmelisiniz.

Örneğin; part-time çalışan bir kişinin haftalık çalışma süresini 20 saat olarak ayarladığınızda, çalışandan bu süreyi ister 4 günde ister 5 günde tamamlamasını isteyebilirsiniz. İş sözleşmenizde bu çalışanın asgari ücretle çalışacağını belirlenmiş ise bu çalışan kişi için belirlenen aylık ücretin 2,324 TL olduğu söylenebilir. Haftalık 45 saatlik çalışmanın karşılığı 2,324 TL’dir.

Haftalık 45 saat olduğu için 4 haftalık çalışma süresini hesaba katmalısınız. Yani 45 x 4= 180 saat çalışma söz konusudur. Ücret 2324/ çalışma saati 180 = 12,90 TL. Böyle bir durumda çalışanın saatlik ücretinin 12,90 TL olduğunu görürüz.

Ay içinde çalışanın haftada 20 saatten ayda toplam 80 saat çalıştığını varsaydığımızda, ay sonunda part-time çalışan bu kişinin maaşı 80 x 12,90 TL yani 1.032 TL olacaktır.

Part-time çalışan almanızın firmanıza katkısını göz ardı etmemelisiniz. Bu durumun en açık özelliklerinden biri, işyerinizde açılan boş pozisyonlara dışarıdan alım yapmak yerine güvenebileceğiniz ve bildiğiniz part-time personellerinizi geçirebilme imkânınızdır. Bu şekilde yeni bir çalışan arama sürecine girmezsiniz.

Part-Time Çalışanlar İçin Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Yarı zamanlı iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin kıdem süreleri, tam zamanlı çalışan çalışanlarda olduğu gibi, işçinin çalışmaya başladığı tarihten itibaren, iş sözleşmesinin kıdem tazminatına hak kazandıran hallerden biri ile sona erdiği tarihe kadar geçen süreye göre belirlenmektedir. Kısacası, part-time çalışmada kıdem tazminatının hesaplanma durumunda iş sözleşmesinin başlangıcı ile bitişi esası dikkate alınır.

Part-Time Çalışmada Dikkat Edilmesi Gerekenler

Part-time çalışma gerek esnekliği gerekli farklı alanlarda çalışmak isteme açısından Dünya’da oldukça tercih edilen bir çalışma biçimidir. Çalışan sadece bir kurumla ya da işverenle çalışıyorsa ve 30 saatten az çalışıyorsa SGK gün sayısı tam zamanlı bir çalışana göre daha düşük olacaktır. Bu duruma göre maksimum 17 gün olacağı söylenebilir. Bunun sonucunda 30 güne tamamlanacağından çalışanın 13 gün eksik gün sayısı olacaktır.  Yani Genel Sağlık Sigortası borcu oluşacaktır. Bu borcun oluşmaması için de çalışanın kendisi geriye kalan 13 günlük part-time sigorta primlerini yatırmalıdır.

Son yıllarda gerek öğrencilerin ve gerekse de ev hanımlarının çalışma hayatına katılması ile part time çalışma önem kazanmaya başlamıştır.

Kısmi süreli (Part-Time) çalışma, bir işçinin hizmet akdine dayalı olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki haftalık iş süresi olan 45 saatten az çalışmayı ifade etmektedir.

Kısmi süreli (part-time) çalışanların da normal çalışanlar gibi sigortalı olması gerekmektedir. Ancak, kısmi süreli (part-time) çalışanların SGK’ya kaç gün sigortalı olarak bildirilmeleri gerektiği kısmi süreli iş sözleşmesinin aylık ücretli mi, yoksa saat ücretli mi olduğuna göre farklılık göstermektedir.

a) Aylık ücretli kısmi süreli iş sözleşmesi

Kısmi süreli (part-time) çalışma, işveren ile sigortalının yazılı yapılan iş sözleşmesinin niteliğine bağlı, aylık ücret karşılığı çalışma olması halinde, sigortalının haftalık çalışma süresine bakılmaksızın tam ay sigortalı olarak bildirilir. Burada sigortalıya aylık asgari ücretten daha düşük ücret ödenemez.

b) Saat ücretli kısmi süreli iş sözleşmesi

Ancak, iş sözleşmesinde saat ücreti karşılığı çalışma varsa, bu sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 7,5’a bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı bulunmaktadır. 7,5 saatin altındaki çalışmalar da bir güne tamamlanacaktır.

Ancak 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışan sigortalıların haftalık çalışma süreleri 48 olarak belirlenmiştir. Bu nedenle gemi adamları ve gazeteciler için ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 8’e bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı hesaplanacaktır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda ayrıca, 8 saatin altındaki çalışmalar da 1 güne tamamlanacaktır.

Ay içinde 30 günden az prim ödeme gün sayılarına ait eksik günlerin genel sağlık sigortası primleri, eksik çalışma süreleri dikkate alınmak suretiyle hesaplanacaktır.

Kısmi süreli çalışanlar için 1 Ocak 2012 tarihinden geçerli olmak üzere eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunludur. Bu durumda olan sigortalıların eksik günlerine ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin belirlenmesi için gelir testine girmeleri gerekmektedir. Gelir testine girmeyenlerin GSS primleri iki asgari ücretin üzerinde kazancı varmışçasına hesaplanmaktadır. Burada özellikle bu uygulamanın adaletsiz olduğunu ve mutlaka kaldırılması gerektiğini bir kez daha yazmak istiyoruz. Bu haksız uygulama ile ilgili çok sayıda eleştiri yapıldı. Gerek SGK ve Çalışma Bakanlığı ve gerekse de Maliye Bakanlığı yapılan bu hatayı kabul etmelidir. İki kere iki her zaman dört etmez. Burada part-time çalışan öğrencilerin hem kayıt dışına itilmesi söz konusu oldu, hem de maliye ve SGK bu kapsamda büyük bir gelir kaybı yaşadı. 1 Ocak 2012 tarihinden geçerli olmak üzere getirilen eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunluluğu kaldırılmalıdır. Hazır TBMM’de torba yasa görüşülüyorken bu konuya da el atılmalı.

Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar dilerse ay içinde 30 günden eksik kalan süreleri için isteğe bağlı sigortalı olarak prim ödeyebilirler. Bu nitelikteki isteğe bağlı sigorta primleri 4/a kapsamında sigortalılık statüsü sayılmaktadır. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışmakla birlikte ay içinde 30 günden eksik kalan süreler için isteğe bağlı sigorta prim ödeme seçiminde bulunmayanlar ilerleyen dönemler için 30 günden eksik kalan süreleri borçlanma yoluyla 30 güne tamamlayabilirler. Bu seçenekten yararlanmış kişiler daha önceden GSS primi ödemiş olacaklarından bir güne düşen borçlanma tutarı seçecekleri prime esas kazancın %32’si değil %20’si olacaktır.

Türkiye İş Kurumu’nun 2019 İşgücü Araştırma Raporu’na göre 2018’de yüzde 7 olan part time çalışma oranı yüzde 8,2’ye ulaşmış bulunuyor. Pandeminin başladığı 2020 itibarıyla part- time çalışma yöntemi daha sık karşımıza çıkıyor. Peki, part-time çalışmamaaşı nasıl hesaplanıyor? Sorunun yanıtı blog yazımızda!

2003 yılında 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesinde düzenlenerek yasal bir kimlik kazanan part-time çalışma kanunda kısmi süreli iş sözleşmesi olarak ifade ediliyor. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda part time çalışma için yapılan iş anlaşması şöyle tanımlanıyor: “İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesi.” İşletmeler işin yapısı, faaliyet alanı, işgücüne olan ihtiyaç gibi unsurlar nedeniyle bünyesinde yarı zamanlı çalışanlara yer veriyor. Part-time çalışma modeli genellikle ev hanımları, emekliler ve öğrenciler tarafından tercih ediliyor.

Part time çalışma nedir?

Kanuni adıyla kısmi süreli çalışma, haftanın bazı günlerinde ve günün sınırlı saatlerinde gerçekleşen çalışma sistemi anlamına geliyor. İş Kanunu tam zamanlı bir çalışanın haftalık çalışma süresi kısmi süreli çalışma tam zamanlı çalışmanın 2/3 oranına denk geliyor. Tam zamanlı çalışma süresi 45 saat olduğundan kısmi süreli bir çalışanın haftalık çalışma süresi ise 30 saata denk geliyor. 6 gün çalışmış olan işçiye yedinci gün haftalık izin verilmesi zorunluluğu nedeniyle 30 saat olan çalışma süresinin 6 gün içinde tamamlanması gerekiyor. Logo'nun sunduğu bordro programı sayesinde muhasebe departmanı bordro hesaplama işlemlerini hızlıca çözebiliyor. 

Part time Çalışma Şartları

Kısmi süreli çalışan kişiler tam süreli çalışanlara tanınan prim, gıda, iletişim vb. gibi ödemelerden yararlanabiliyor. İşçi, 45 saati aşmadığı sürece birden fazla işyerinde part-time iş sözleşmesi ile sigortalı çalışan olarak çalışabiliyor. En fazla çalışma süresi haftada 30 saat olan part-time çalışanlar kıdemlerine göre belirlenen gün sayısı kadar izin hakkını da elde ediyor. İşçi bordrosu da bu doğrultuda düzenleniyor. Part-time çalışma şartları iş yaşam dengesi bakımından avantaj sağlıyor ve çalışan özel hayatının kalitesini artırabiliyor.

Part time sigorta primi nasıl hesaplanır?

Kısmi süreli çalışan ile tam zamanlı çalışanların sigorta prim ödeme gün sayılarının hesaplanması farklılık gösteriyor. Sigorta prim hesaplama için tam zamanlı işlerde çalışılan gün sayısı, part time işlerde işçilerin çalıştıkları süre önem arz ediyor. Part time çalışan için prim gün sayısının hesaplanmasında Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 101. maddesine göre kişinin o ay içerisindeki toplam çalışma saati hesaplanıyor. Elde edilen sonuç günlük yasal çalışma saati 7,5’e bölünüp 7,5 saat altında çıkan süre 1 iş günü olarak hesaplanıyor. Örneğin, Mart ayında toplamda 62 saat çalışan işçi için 62/7,5=8 gün 2 saat yapacağından çalışanın Aylık Prim ve Hizmet Belgesi 9 gün üzerinden hesaplanıyor.

Part time çalışma maaşı nasıl hesaplanır?

Bir çalışan kısmi süreli de tam zamanlı da çalışsa aynı yasal hakları elinde bulunduruyor. Dolayısıyla tam zamanlı çalışan emsal işçi ile aynı maaşı kazanıyor. Part time çalışma maaşı hesaplama insan kaynakları yönetimi tarafınca şöyle yapılıyor:

• Tam zamanlı çalışan kişinin maaşı aylık standart çalışma süresine bölünüyor. Böylece işletmedeki saatlik çalışma ücreti ortaya çıkıyor. 
• Saatlik çalışma ücreti çalışanın aylık çalıştığı süre ile çarpılıyor.Böylece part time çalışanın aylık maaşı ortaya çıkıyor.

Örneğin; bir part time çalışan ayda 80 saat çalışmıştı. Bu çalışanın aylık maaşını hesaplayalım:

• Haftalık 40 saat benzer pozisyonda çalışan kişinin maaşı 4000 olsun. 
• Haftalık 40 saat, aylık 40×4=160 saat (çalışma süresi)
• 4000/160=25 (saatlik ücret)
• Bu durumda ayda 80 saat çalışan part time çalışanın aylık maaşı 80×25=2000 TL.

Part time çalışma maaşı hesaplamada tam zamanlı çalışan işçinin aldığı maaş aylık standart çalışma saatine bölünerek işyerinde o iş için verilen saatlik ücret hesaplanıyor. Saatlik ücret part-time çalışanın o ay içinde çalıştığı toplam süre ile çarpılıyor. Böylece part-time çalışan işçinin hak ettiği ücret bulunuyor. 

Part time çalışanların aylık SGK Bildirgesi nasıl yapılır?

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, hizmet akdi ile işveren tarafından çalıştırılanları sigortalı sayıyor. Borçlar Kanunu’na göre işçinin bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli bir biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de hizmet sözleşmesi olarak kabul ediliyor. Bu bağlamda part-time çalışanlar da sosyal güvenlik mevzuatında zorunlu sigortalı sayılıyor.

Part-time çalışanların sosyal güvenlik mevzuatında zorunlu sigortalı sayılmasındaki „zorunlu“ kelimesi,  kişinin sigortalı olmayı istemese dahi sigortalı olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmek zorunda olduğunu ifade ediyor. Bildirim için işveren ve işçi arasında yazılı iş sözleşmesinin imzalanmış olması gerekiyor. Ayrıca SGK eksik gün nedenini “06-Kısmi İstihdam” şeklinde belirtmek gerekiyor.

İşverenlerin, ay içerisinde 30 günden az çalışan ve eksik ücret ödenen çalışanlarını yalnızca bir defa SGK’ya iletmesi yeterli oluyor. Her ay kısmi iş sözleşmesi, aylık prim ve hizmet belgesi, ücretsiz izin belgesi ve eksik gün bildiri formunu göndermesi gerekmiyor.

09.7.2021