Pasinler Savaşı Kimler Arasında

Savaşın sonunda Bizans İmparatorluğu’nun talebiyle iki devlet bir barış antlaşması imzalamıştır. Bu barışın hükümlerine göre Bizans İmparatorluğu; İstanbul’da Emeviler tarafından yaptırılan cami ve medresenin tamir edilmesini ve camiye Tuğrul Bey’in simgesi olan ok ve yay işaretlerinin işlenmesini kabul etmişlerdir.

Pasinler Savaşı Nedenleri

1048 yılında gerçekleşen ve Selçuklu Devleti’nin galibiyetiyle sonuçlanan Pasinler Savaşı nedenleri şu şekildedir:

• Selçukluların Anadolu’yu Türkleştirmek istemeleri.
• Selçuklu akıncılarının Anadolu üzerine gerçekleştirdikleri akınların Bizans İmparatorluğu için büyük bir tehdit olması.
• Bizans İmparatorluğu’nun, doğu sınırında güçlü bir devlet istememesi.

Pasinler Savaşı Sonuçları

Pasinler Savaşı; Anadolu’nun kapılarını Türklere aralayan savaş olarak değerlendirilmektedir. Öne çıkan Pasinler Savaşı sonuçları ise şunlardır:

• Savaşı kazanan Selçuklu ordusu büyük bir ganimet elde etmiştir.
• Gürcü kuvvetlerin komutanı IV. Liparit, Selçuklular tarafından esir alınmıştır.
• Bizans İmparatorluğu’nun eski gücünden uzak olduğu anlaşılmıştır.
• Bu savaş ile Anadolu’nun kapıları Türkler için aralanmıştır. Bu tarihten sonra Anadolu üzerine yapılan akınlar artarak devam etmiştir.

Pasinler Savaşı Önemi

1048 yılında gerçekleşen Pasinler Savaşı; 1306 yılına kadar sürecek olan Selçuklu – Bizans savaşlarının ilki olması açısından büyük bir öneme sahiptir. Selçukluların çok önemli bir stratejik galibiyet aldıkları Pasinler Savaşı ile Anadolu’nun kapıları Türkler için aralanmış ve Selçuklular büyük bir moral üstünlüğü sağlamışlardır. Ayrıca Pasinler Savaşı; Selçukluların Bizans İmparatorluğu’na karşı aldığı ilk savaş galibiyeti olarak da tarihi kaynaklarda yerini almıştır.

Pasinler Savaşı nedir? 1048 Pasinler Savaşı’nın Türk tarihindeki önemi nedir?

Selçuklular, tarih sahnesine çıktıklarında dönemin diğer Türk devletleri olan Gazneliler ve Karahanlılar ile mücadele etmek zorunda kaldılar. Çünkü özellikle Gazneliler, Selçukluları isyancı Oğuz Türkleri olarak görmekte ve onların yeni bir devlet kurmasını engellemek istemekteydi. Samanoğulları topraklarının Gazneli ve Karahanlı ittifakı sonucu bu iki devlet arasında paylaşılması da Selçukluları yeni bir yurt aramaya sevk etti.

Bu nedenle Çağrı Bey, 1015 yılında atlı askerleriyle birlikte Anadolu’ya e çıktı. 6 yıl süren bu keşif seferleri sonucunda Çağrı Bey, bölge hakkındaki raporunu Tuğrul Bey’e sundu. Böylece Anadolu’nun, yerleşmek için uygun bir bölge olduğuna karar verildi ve ardından akıncı hareketleri başladı. Pasinler Savaşı’na giden süreç de böylece başlamış oluyordu.

Pasinler Savaşı Nedir?

Bizans kaynaklarında Kapetron Muharebesi adıyla geçen Pasinler Savaşı, 1048 yılında Selçuklular ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşen ilk büyük meydan savaşıdır.

Gazneli Devleti ile Selçuklular arasında 1040 yılında yapılan Dandanakan Savaşı’nda Gazneliler yenilgiye uğratılmış ve böylece Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu tamamlanmıştı. Bu zaferden sonra Tuğrul Bey’in liderliğinde toplanan Selçuklu kurultayında bölge fetihleri konusunda görev paylaşımı yapılmıştı. Buna göre;

• Ceyhun ile Gazne arasındaki bölge Çağrı Bey’e,
• Nişabur’un batısı Tuğrul Bey’e
• Batı cephesi Çağrı Bey’in oğlu Yakuti ile İbrahim Yınal’a
• Cürcan bölgesi Arslan Yabgu’nun oğlu Kutalmış’a
• Kirman çevresi ise Çağrı Beyin diğer oğlu Kara Arslan Kavurd’a verildi.

Türklerin doğu sınırlarındaki hareketlenmelerinin farkında olan Bizans İmparatorluğu, bu durumdan son derece rahatsızlık duymakta ve bu saldırıları engellemek istemekteydi. Bu amaçla görevlendirilen Gürcü prensi Liparit, Kutalmış tarafından yenilgiye uğratıldı. Selçuklulardan Hasan Bey’in Erzurum bölgesinde pusuya düşürülmesi de Pasinler Savaşı’nı kaçınılmaz hale getirdi.

Pasinler Savaşı’nın Nedenleri

Büyük Selçuklu Devleti’nin, Anadolu’ya girmek, buraya yerleşmek ve burayı yurt edinmek istemesi

Buna karşılık Anadolu coğrafyasının hakimi Bizans İmparatorluğu’nun, Selçuklu Devleti’nin akınlarını durdurarak doğu sınırlarını güvence altına almak istemesi

Pasinler Savaşı’nın Sonuçları

Pasinler Savaşı Bizans İmparatorluğu dışında Gürcü ve Ermeni ordularına karşı yapıldı. Tuğrul Bey, Kutalmış ve İbrahim Yınal komutanlığındaki Büyük Selçuklu ordusundaki 50 bin kişilik kuvvetlere karşılık Bizans tarafında 75 bin kişilik kuvvetler yer aldı.

Erzurum yakınlarındaki Pasinler Ovası’nda gerçekleşen savaşı Büyük Selçuklu Devleti kesin zaferle kazandı.

Gürcü kralı Liparit’in esir alındığı savaş sonucunda Bizans İmparatorluğu ile anlaşma imzalandı. Bu anlaşma ile Bizans İmparatorluğu yıllık vergiye bağlandı.

Pasinler Savaşı’nın Önemi Nedir?

Pasinler Savaşı ilk Selçuklu-Bizans savaşıdır. Daha geniş bir ifadeyle düzenli Selçuklu ordularının Anadolu için Bizans İmparatorluğu ile yaptıkları ilk savaştır ve dolayısıyla ilk zaferdir.

Pasinler Savaşı sonucunda yapılan anlaşmanın maddelerinden biri de İstanbul’da 9. yüzyılda yapılmış olan ancak daha sonra yıkılan caminin Bizans tarafından onarılacak olmasıydı. Bu cami onarıldıktan sonra hutbenin halife adına okunmasına karar verilmişti. O güne kadar Abbasi halifesini tanımayan Bizans’ın bu maddeyi kabul etmesi Tuğrul Bey’in İslam dünyasındaki itibarını arttıran bir gelişme olmuştu.

Anlaşma ile Bizans İmparatoru vergiye bağlansa da daha sonra Bizans İmparatoru bu vergiyi ödemeyi reddetmiştir. Bu da Selçuklu akınlarının Anadolu üzerine akınlarının tüm hızıyla devam etmesinin adeta bir bahanesi olmuştur. Bu akınlar ile Selçuklular Tuğrul Bey komutasında Kayseri, Malatya ve Sivas gibi bölgeleri ele geçirmiştir.

Kısacası Pasinler Savaşı; Anadolu’nun kapılarını Türklere aralayan bir zafer olmuştur. Başka bir deyişle Anadolu’nun Türkler tarafından yurt edinilmesi sürecinde atılan ilk adımdır.

“Sultan Alpaslan: Tarih okur musunuz?

Romen Diyojen: Hayır okumayız. Bizler matematik, felsefe, astronomi gibi pozitif bilimleri okuruz.

Sultan Alpaslan: Okumadığınız aşikar.

Romen Diyojen: Nerden anladınız?

Sultan Alpaslan: Biz bu savaş taktiğiyle sizi daha önce de yenmiştik…”

Büyük Selçuklu Sultanı Sultan Alpaslan’la, Roma İmparatoru Romen Diyojen arasında Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra geçen bu diyalog tarih bilmenin önemini gözler önüne seriyor.

Selçuklu Devleti ve Roma İmparatorluğu, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi’nden önce de karşı karşıya gelmişti. Bu karşılaşmaların ilki olan Pasinler Muharebesi, Anadolu’nun Türkleşmesindeki en önemli savaşlardan biri olarak kabul edilir.

(Büyük Selçuklular'ın ilerleyiş güzergahı haritası)

Selçukluların Anadolu toprakları üzerine düzenlediği akınlar ve keşif çalışmaları Roma İmparatorluğu’nu rahatsız ediyordu. Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Selçuklu şehzadelerini çeşitli bölgelerin fethi ile görevlendirmişti. Bu şehzadelerden Musa Yagu'nun oğlu Hasan Büyük, Zâb Nehri kenarında yenilgiye uğradı (1048). Bunun üzerine Tuğrul Bey, İbrahim Yınal ve Kutalmış'ı söz konusu yenilginin intikamını almak için Anadolu gazasına memur etti.

Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey'in kardeşi İbrahim Yınal Bey'in yaptığı Anadolu seferleri sonunda, Roma İmparatorluğu ile Selçuklu Devleti "Kapteron" veya "Kapterou" adı verilen Pasinler (Hasankale/Erzurum) bölgesinde karşı karşıya geldiler. Pasinler Muharebesi, Selçukluların Romalılarla yaptığı ve yüzyıllarca sürecek olan Roma-Selçuklu Savaşları'nın ilk büyük meydan muharebesi olarak kayıtlara geçti.

Selçuklu ordusu, 18 Eylül 1048 tarihinde Pasinler Ovası'nda 50 bin kişilik Rum, Ermeni, Gürcü ve Abazalar'dan kurulu bir Roma ordusuyla karşılaştı. Selçuklu ordusunu Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal Bey'le amcaoğlu Kutalmış kumanda ediyordu.

Pasinler Muharebesi akşam saatlerinde başladı ve tüm gece sürüp gün doğumuna kadar devam etti. Roma kuvvetleri ve Romalı generaller Katakalon Kekaumenos ve Aaronios iki kanadı komuta ediyordu. Doğu Romalılar'ın orta hattını isi Gürcü, Rum, ve Ermeni birlikler oluşturdu. Orta hatta Gürcü prensi IV. Liparit komuta ediyordu.

(Kurt Kapanı taktiği)

Büyük Selçuklu ordusu "Kurt Kapanı" taktiği ile düşmanı şaşırttı

Selçuklular o zamana kadar Roma ordularının karşılaşmadığı oldukça farklı bir bozkır ordusu taktiği kullandı. Muharebe, Selçuklu ordusunun hafif süvarilerinin hattın tamamına şiddetli bir şekilde saldırmasıyla başladı. Doğu Roma ordusunun kanatlarında bulunan güçler Selçuklu ordusunu kanatlardan geri püskürttüler. Fakat orta hatta İbrahim Yınal Bey’in birlikleri Gürcü kuvvetlerini aşıp komutanları olan IV. Liparit'i esir almayı başardı.

Romalılar'ın orta hattının çökmesi ve komutan IV. Liparit'in esir alınma haberi kanatlarda Selçuklu ordusunu püskürten birliklerine ulaşamadı ve Roma kuvvetleri Selçuklu ordusunun kanatlarından ilerlemeye devam etti. Sabah olduğunda galibiyet kazandıklarına düşünen Roma ordusu, orta hattın çöktüğünü ve Gürcü Prensi IV. Liparit’in esir alındığını öğrendi.

(İoannis Skillicis'in el yazması Madrid Skilicis Kroniği eserinden savaşa dair bir çizim)

Kabus Romalılar için devam ediyordu. Geri püskürttüklerini sandıkları birliklerin aslında Selçuklular'ın sadece küçük bir grubu olduğunu ve İbrahim Yınal Bey'in ana ordusunun büyük bir kısmını düşmana sezdirmeden ve zayiat vermeden alandan çektiğini anladılar. İbrahim Yınal Bey, muharebe alanındaki ganimetleri ve tutsakları toplayıp geri çekilmişti.

İbrahim Yınal Bey’in bu başarısı Tuğrul Bey tarafından da takdirle karşılandı. Tuğrul Bey, bu büyük başarıdan dolayı İbrahim Yınal’ı 40 bin altınla ödüllendirmek istemişse de o bunu kabul etmemişti. Kazanılan bu büyük zafer, Balkanlar’daki Peçenek tehlikesinin de baş göstermesiyle Roma’nın barış istemesine neden oldu.

(Tuğrul Bey'in İran'ın Rey kentindeki anıtmezarı, türbe olarak da geçer.)

Tuğrul Bey'i ikna eden "şeref yemini" oldu

Tuğrul Bey esir alınan Gürcü Prensi IV. Liparit'in ve Roma askerlerinin salıverilmesi için teklif ettikleri büyük fidyeyi kabul etmedi ve Liparit'i ömrünün sonuna kadar Selçuklular'la çatışmaya girmeyeceğine dair yaptığı şeref yemini üzerine salıverdi. Roma İmparatorluğu gerek batıda topraklarını tehdit eden bir diğer Türk kabilesi Peçenekler'in oluşturduğu tehditten gerekse Liparit'i kurtarmak istemesinden dolayı anlaşmaya mecbur bırakılmıştı.

Yapılan uzun görüşmelerden sonra varılan anlaşmayla Anadolu’ya yapılan Selçuklu akınlarına bir süre ara verildi. Bu sürede Roma özellikle Doğu Anadolu’daki bazı kritik önemdeki askerî mevzileri güçlendirme yoluna gitti.

Pasinler Muharebesi’nde alınan galibiyet Selçukluları, Anadolu’nun fethi konusunda cesaretlendirmiş ve Malazgirt’e giden yolu açmıştır. Pasinler Muharebesi sonucunda Anadolu’ya yapılan akınlar hız kazanmış ve Anadolu Türk yurdu olmaya başlamıştır.