Petrol Fiyatları Neden Artıyor

Brent petrol fiyatları haziran ayının başında 113 dolarken Türkiye''de, benzin ve mazot fiyatları 24 TL civarındaydı. Brent petrolün artışa geçtiği gerekçesiyle benzin ve mazot fiyatları 30 TL''nin üzerine çıktı. Ancak fiyatlar, tekrar düşüşe geçerek bugün itibariyle 112 dolar seviyesine indi.

TARİH VERDİ

Gazete Durum''a konuşan  Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk, Uluslararası piyasalarda Brent Petrol''ün fiyatındaki düşüşle birlikte Türkiye''de de mazot ve benzin fiyatlarının da 24 TL''nin altına düşmesinin beklendiğini açıkladı. Türkiye''deki fiyatların doğrudan ham petrole endeksli olmadığını ve kur hareketliliğinin de pompa fiyatına yansıdığını ifade eden Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk, “Kasım, aralık ayından sonra akaryakıt fiyatları da gevşeyecek diye tahmin ediyorum” şeklinde konuştu.

HAM PETROLDEN BAĞIMSIZ YÜKSELİYOR

Ürün fiyatlarının ham petrolden bağımsız çalıştığını ifade eden Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk, “Türkiye''deki fiyatlar, Akdeniz havzasındaki İtalyalılarla Genova''daki ürün fiyatlarına endeksli. Doğrudan ham petrole endeksli değil. Ürün fiyatları ise artık ham petrolden bağımsız çalışıyor. Eskiden ham petrol arttığında ya da düştüğünde ürünler de düşüyor ya da artıyordu. Fakat son dönemde küresel salgından sonra rafinaj kapasitelerinde kısıt var. 2 milyon varil kapasiteli rafineriler dünyada devreden çıktı. Şu anda 6 milyon varil günlük açık var. Dolayısıyla ürün fiyatları, bağımsız çalıştığı için küresel salgından sonra hızlı büyüyen ekonomilerde; mazot, benzin, jet yakıtına talep artıyor ve fiyatı yükseliyor maalesef. Öte yandan bir de kur artışı var. Kurdaki bu artış, Türkiye''deki pompa fiyat satışlarını da artıyor.” ifadelerini kullandı.

Uluslararası piyasalarda ABD ham petrolünün varil fiyatı <ımg hspace="10" src="http://i.bigpara.com/i/55big/PETROLkuyusu2.jpg" align="right" vspace="5">bugün 130,47 dolara çıkarak, tüm zamanların rekorunu kırdı.

AA

Petrole olan güçlü talep ve ABD Doları`nın değerinin düşük olması 2007 yılının başında 50 doların altında bulunan ham petrol fiyatlarının yükselmesinde önemli rol oynadı.

Uluslararası Enerji Ajansı`na göre (IEA), enflasyona ayarlandığında petrol fiyatları, 1979 yılındaki İran İslam Devrimi`nden bir yıl sonra Nisan 1980`de 101,70 dolarla zirve yapmıştı.

Petrol fiyatlarının yükselmesinde şu etkenler rol oynuyor:

DOLARIN DEĞERİNİN DÜŞÜK OLMASI

ABD Doları`nın diğer önemli para birimleri karşısında değerinin düşmesi, dolar varlıklarını nispeten ucuz olarak gören yatırımcıları petrol gibi diğer emtia alımlarına yönlendirdi.

PETROL FİYATLARI 130 DOLARI DA AŞTI! Tıklayın...

Doların değerinin düşmesi Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) gelirlerinin satın alma gücünü düşürdü ve dolar kullanmayan bazı tüketicilerin satın alma gücünü artırdı.

OPEC petrol bakanları her ne kadar petrol fiyatları rekor seviyelerde yükselse bile, enflasyon ve doların bunun etkisini yumuşattığını söylüyorlar.

Bazı uzmanlar yatırımcıların petrolü zayıf dolara karşı korunma amaçlı olarak kullandığını belirtiyorlar.

FONLAR

ABD Merkez Bankası`nın (FED) geçen yıl Ağustos ayının ortasından itibaren faiz oranlarını düşürmesi ve kredi krizinin etkilerini hafifletmek için merkez bankalarının mali piyasalara milyarlarca dolar pompalaması, petrol ve altın fiyatlarını artırdı.

Emeklilik ve hedge (yüksek riskli) fonlardaki yatırımların petrol dahil diğer emtiaya yönelmesi petrol fiyatlarını yükseltti.

TALEP

Petrolde daha önce fiyatlar arza ilişkin kaygılar yüzünden artarken, şu anda fiyatların yükselmesinde dünyanın en fazla petrol tüketen ülkeleri ABD ve Çin`in petrole olan talebinin büyük etkisi bulunuyor.

2004 yılındaki ani yükselişten sonra azalan küresel petrol talebi büyümesi artış eğilimini sürdürürken, yüksek fiyatların şimdiye kadar ekonomik büyüme üzerinde sınırlı etkisi oldu.

OPEC`İN ARZI SINIRLAMASI

Dünya petrolünün üçte birinden fazlasını üreten OPEC`in, fiyatların düşmesini engellemek için 2006 yılının sonunda petrol üretimini azaltmaya başlaması da fiyatların düşmesini engelledi.

Geçen yıl Aralık ayındaki toplantıda günlük üretim kapasitesini değiştirmeme kararı alan OPEC, tüketici ülkelerin daha fazla petrol üretmesi çağrılarına rağmen, piyasadaki petrol arzının yeterli olduğunu ifade ediyor.

OPEC`in 9 Eylül`de toplanması bekleniyor.

NİJERYA-İRAN-IRAK

Dünyanın sekizinci büyük petrol üreticisi Nijerya`da petrol üretimi, petrol endüstrisine yönelik saldırılar nedeniyle Şubat 2006`dan bu yana kesintiye uğruyor. Petrol şirketlerine göre, saldırılar ve sabotaj nedeniyle Nijerya`nın günlük 559 bin varil petrol üretimi durdu.

Dünyanın dördüncü büyük ihracatçısı İran`ın, nükleer programı nedeniyle Batılı ülkelerle yaşadığı gerginlik, petrol tüketicilerinin İran`ın petrol arzına ilişkin kaygılarını artırıyor.

Irak`ın yıllardır süren ambargo, savaşın ardından bitmek bilmeyen çatışmalar ve yeterli yatırım olmaması nedeniyle petrol endüstrisinden tam verim alamaması da fiyatların artmasında etkili oluyor.

OPEC`İN PETROL ÜRETİMİ

Bu arada OPEC`in Mayıs ayında petrol üretiminin günlük 700 bin varil artmasının beklendiği bildirildi.

Uluslararası tanker izleme şirketi Petrologistics`den Conrad Gerber, Nisan ayında günlük 31,7 milyon varil petrol pompalayan OPEC`in 13 üyesinin bu ay günlük 32,4 milyon petrol üretmesinin beklendiğini söyledi.

Petrol üretiminde güçlü bir sıçrama olduğunu belirten Gerber, Irak`ın iyi bir ihracat performansı olduğunu belirtti. Irak`ın, Kerkük`ten ihracatının artması nedeniyle günlük petrol üretiminin 280 bin varil artışla günlük 2,57 milyon varile çıkacağının tahmin edildiği belirtildi.

OPEC`in en büyük petrol üreticisi Suudi Arabistan`ın Mayıs ayı üretiminin, Nisan ayına göre günlük 200 bin varil artışla günlük 9,3 milyon varile çıkması bekleniyor.

Gerber, Nijerya`nın petrol üretiminin günlük 200 bin varil yükselişle günlük 2,05 milyon varil olmasının öngörüldüğünü ifade etti.

İran`ın da Mayıs ayında petrol üretiminin günlük 100 bin varil artışla günlük 3,65 milyon varil olacağı tahmin ediliyor.

PETROL FİYATLARI 130 DOLARIN ÜSTÜNDE

Bu arada ABD ham petrolünün varil fiyatı Temmuz ayı teslimi 130,47 dolara kadar yükseldikten sonra 130,36 dolardan işlem görmeye başladı.

Londra Brent tipi ham petrolün varil fiyatı da 129,72 dolara kadar yükseldi.

Enerji piyasalarındaki en aktif yatırım bankası Goldman Sachs, geçen hafta bu yılın ikinci yarısı için ortalama petrol fiyatı tahminini 107 dolardan 141 dolara çıkarmıştı.

Goldman Sachs, bu ay başında, petrolün varil fiyatının 2010 yılına kadar 200 dolar olabileceğini de açıklamıştı.

Motorine yapılan 1 lira 27 kuruşluk zam ile birlikte 30 lirayı aşan motorin fiyatları ve 27 lirayı aşan benzin fiyatları yurttaşlar üzerinde ciddi bir yük oluşturuyor.

Brent petrol fiyatları, uluslararası piyasada yüzde 6'nın üzerinde düşüş kaydetti. Fiyatın düşüşünde küresel petrol talebinin azalacağına yönelik endişeler ve merkePetrol fiyatlarındaki düşüşün ardından mazot nasıl oldu da benzinden daha pahalı olduğu bir duruma geldi?

Brent Petrol kısaca  Kuzey Denizi'nden çıkarılan ve varili uluslararası standart kabul edilen bu ham petrol türü, ABD'deki NYMEX ile birlikte dünya çapında petrol fiyatlarının oluşmasında gösterge niteliğindedir.

DOLAR YÜZDE 101.4 ARTTI

Dizel motorlarda kullanılan mazotun (namıdiğer motorin), benzinden ne farkı olduğuna da kısaca değinecek olursak ikisi de ham petrolden elde edildiği için bulunabilirlik bakımından farkları yoktur. Mazot genellikle kamyon, tekne, iş makinesi,traktör gibi daha büyük motorlu araçlarda; benzin ise araba, motosiklet gibi küçük motorlu araçlarda kullanılır.

Bunun esas sebebi; mazotun sabit hızlarda, benzinin ise kısa zamanda artan hızlarda daha verimli olmasıdır. Ancak değişen teknolojiyle birlikte dizel motora sahip arabaların sayısı zamanla artmıştır.

Son 1 yılda mazot, Brent Petrol ve dolar ilişkisi epey karmaşık bir hal aldı. Bundan 1 yıl önce Brent Petrol 73,08 dolar iken mazotun litresi 7,20 TL'ydi ve 1 dolar 8,60 TL'ydi.

Webtekno.com'dan Erkan Ceylan'ın haberine göre,bugün ise Brent Petrol 119,68 dolara yükseldi. Mazotun litresi ortalama 30 TL oldu ve 1 dolar 17,32 TL'ye çıktı. Yani 1 yıl içinde Brent Petrol'ün fiyatı yüzde 63,77 artarken mazotun fiyatı yüzde 316,5 arttı. Petrolü satın almak için kullandığımız dolar ise yüzde 101,4 arttı.

Mazotun fiyatı dolar ve Brent Petrol'le eşdeğer bir şekilde yükselseydi şu anki fiyatının 23,75 TL olması gerekirdi. Olmamasının sebebi ise Uluslararası piyasalardaki fiyatlar ve Türkiye'deki üretim tesisleri, mazotun benzinden daha pahalı olması.

FİYATLARIN ARTMASININ NEDENİ

Dünya genelinde mazot fiyatlarının yükselmesi ve bunun yanı sıra ülkemizdeki üretim tesislerinin, mazot arzını karşılayacak kadar yeterli olmaması fiyatların artmasına neden oluyor.

Küresel piyasalarda benzin arzı fazlası var. Buna ek olarak Türkiye'nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzasında benzin üretim kapasitesi yüksek rafineriler var. Mazot üretimi, talebin karşısında yetersiz kalıyor ve sonuçta Türkiye ve bölgesinde mazotta arz açığı oluşuyor.

Petrol rafinerisindeki işlemlerden sonra tank yukarıdan aşağıya propan, gaz yağı, benzin, motorin ve daha ağırları sıralamasıyla dolar. Bunu belirleyen ise özgül ağırlıklarıdır. Burada elde edilen benzin, mazotun yaklaşık iki katıdır. Benzinin arzının mazottan daha yüksek olmasının sebebi budur.

Kaynak, Getty Images

• Yazan, Nick Edser
• Unvan, İş Dünyası Muhabiri

Petrol piyasasındaki istikrarın desteklenmesi amaçlanıyor