Poltova Savaşında Rusyaya Yenilen Isveç Kralı Demirbaş Hangi Devlete Sığınmıştır

zaman
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

GİRİŞ
Kamu Personeli Seçme Sınavına
hazırlanan adaylar,

Bu çalışma Öğretim Programı

doğrultusunda Eğitim/Öğretim yılında
yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı temel
Tarih ders kitapçılarındaki yer alan bilgiler
doğrultusunda hazırlanmıştır.

SAİT ZAMAN
KPSS Tarih müfedatında yer alan bilgiler
ünitelerine göre kısa notlar şekilde derle-
nerek bu notların içerisinde yer almaktadır.

Gireceğiniz sınav için çalışma sürecinde

sizlere faydalı olmasını diler, şimdiden
sınavlarınızda başarılar dilerim.

Sait ZAMAN

1 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TÜRK GÖÇLERİ O R T A A S Y A K Ü L T Ü R BÖLGELERİ
►► GÖÇLERİN NEDENLERİ
Anav: Orta Asya’daki en eski kültür bömonash.pw ilk defa bu
✎
✎Boylar arasındaki mücadeleler kültür’de görülmüştür.
✎
✎Elverişsiz iklim koşulları Afanesyevo: Türklere ait en eski kültür bölgesidir.
✎
✎Çin ve Moğol baskıları Andronova: Altından ve tunçtan yapılan ilk eşyalar bu kültür
✎
✎Yeni yurt edinme dü- bölgesinde görülmüştür.
şüncesi Tagar: En yeni ve en gelişmiş kültür bölgesidir.
✎
✎Nüfusun hızla artması Karasuk: İlk demir işletmeciliğin görüldüğü kültür bölgesidir.
✎
✎Hayvan hastalıklarının Kelteminar: Balıkçılık faaliyetleriyle uğraşılan kültür bölgesidir.
artması

SAİT ZAMAN
✎
✎Cihan Hakimiyeti dü-
şüncesi gibi nedenler- İ S L A M Ö N C E S İ T Ü R K DEVLETLERİ
den dolayı Türkler Dünya’nın bir çok bölgesine göç et-
►► İSKİTLER(SAKALAR)
mişlerdir.
✎
✎Bilinen ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Karadeniz’in kuzey taraflarında kurulmuştur.
►► GÖÇLERİN SONUÇLARI
✎
✎Bilinen en ünlü hükümdarları Alp Er Tunga’dır(Afresiyab).
✎
✎Türk kültürü çok geniş bir alana yayılmıştır.
✎
✎Tarihin ilk kadın hükümdarı olan Tomris Hatun İskitler dö-
✎
✎Türk tarihini bir bütün olarak incelemek zorlaşmıştır. neminde yaşamıştır.
✎
✎Farklı yerlerde farklı devletler kurulmuştur. ✎ üzengiyi yapmışlardır.
✎İlk
✎
✎Gittikleri bölgeden etkilenmiş ve o bölgeyi etkilemişlerdir. ✎
✎Altın ve gümüş işletmeciliğinde öncü olduklarından do-
✎
✎Bazı Türk boyları milli kimliklerini kaybetmiş ve asimile ol- layı kendilerine Bozkırın Kuyumcuları unvanı verilmiştir.
muşlardır. ✎
✎Amazon Kadın savaşçıları bu dönemde faaliyet göster-
✎
✎Kavimler göçüne neden olmuştur. mişlerdir.

monash.pw
2
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

✎
✎İskit-Pers savaşlarından dolayı Firdevsi’nin Şehname adlı ✎ düzenli Ordu Mete Han döneminde kurulmuştur.
✎İlk
eserinde Alp Er Tunga’dan bahsedilmiştir. ✎
✎Onluk sisteme geçilmiştir.
✎
✎Günümüzdeki Yakut Türkleri İskit soyundan gelmektedir. ✎
✎Islıklı ok ilk defa Mete Han döneminde kullanılmıştır.
✎ destanı önemlidir. İskit hükümdarı Şu ile Makedonyalı
✎Şu ✎
✎Vatan ve Millet sevgisinden bahseden ilk kişi Mete
Büyük İskender arasındaki mücadelelerden bahsedilmiş- Han’dır.
tir.
✎
✎Kendisinde toprak isteyen Çin hükümdarına ‘’Toprak Mil-
►► ASYA(BÜYÜK)HUN DEVLETİ letindir onu kimseye vermem’’ demiştir.
✎
✎Bilinen teşkilatlı ilk Türk devletidir. ✎
✎Mete Han’dan sonra tahta geçen Ki-Ok Çinli prensesler-
✎
✎Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman, ‘’Sonsuzluk’’ le evlenme geleneği başlatmıştır.
ve ‘’genişlik’’ anlamına gelen ‘’Tan-hu’’ ve ‘’Şanyü’’ ✎
✎Çi-Çi ise Mete Han gibi Türk milliyetçisidir.

SAİT ZAMAN
unvanlarını almıştır.( 9.Sınıf güncellenmiş Meb tarih ✎
✎Artan taht kavgaları ve Çinlilerin baskılarından dolayı
kitabı) Çin kaynaklarında Tuman olarak geçmektedir. Asya Hun devleti M.S Tarihinde Batı ve Güney olmak
✎
✎Başkentleri Toprak Ana denilen Ötüken’dir. üzere 2’ye ayrılmıştır. Batı Hun devleti Çinlilere bağlan-
✎
✎Çin Seddi ilk defa Teoman döneminde örülmeye başlan- mıştımonash.pwında ise Kavimler Göçü meydana gelmiştir.
mıştımonash.pw Han döneminde ise bitmiştir. ✎
✎NOT: Orta Asya’nın en uzun ömürlü devleti Asya Hun
✎
✎Teoman’ı tahttan indiren Mete Han Asya Hun devleti Devleti’dir.
Hakan’ı olmuşmonash.pw Han’ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö.
bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin Kara Kuvvetleri Ko- K A V İ M L E R GÖÇÜ
mutanlığının kuruluş tarihi olarak gösterilmektedir.) ✎
✎Asya Hun devletinin parçalanmasından sonra Asya’nın
✎
✎Mete Han dönemi Asya Hun Devleti’nin en parlak dö- batısında bulunan Hunlar ilerleyerek Alan’ların toprak-
nemidir. larını ele geçirmişmonash.pwki kavimlerin hareketi sonucu
Kavimler göçü başlamıştır.
✎
✎Mete Han tüm Türk boylarını tek çatı altında toplamıştır.
✎
✎Sonuçları:
✎
✎Çin kaynaklarında Mao-Dun olarak geçmektedir.
✎
✎Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı olmak üzere 2’ye ay-
✎
✎Devlet Merkez-Sağ-Sol şeklinde idare edilmiştir.
rılmıştır.

3 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

✎
✎Zamanla Batı Roma İmparatorluğu yıkılmıştır. ✎
✎Devlet en güçlü dönemini Atilla döneminde yaşamıştır.
✎
✎İlkçağ kapanıp Ortaçağ açılmıştır. ✎
✎Atilla Batı Roma üzerine İtalya ve Galya,Doğu Roma
✎
✎Türk kültürü Avrupa’ya yayılmıştır. üzerine ise monash.pw II. Balkan seferlerini başlatmıştır.
✎
✎Avrupa’da feodalite kurulmuştur. ✎
✎Bizans ile yapılan mücadeleler sonucunda Margos ve
Anatolyus antlaşmaları imzalanmıştır.
✎
✎Dogmatik düşünce yayılmıştır.
✎
✎Bizans üzerinde hakimiyet kuran Atilla,Alpler üzerinden
✎
✎Avrupa’da bir çok Türk devleti kurulmuşmonash.pw,Avarlar,
Roma’ya girmişmonash.pw Papa monash.pw aracılığıyla Atilla ile
Macarlar,Bulgarlar gibi.
antlaşmak istemişmonash.pw Batı Roma üzerindeki hakimiyet
✎
✎Avrupa’da kurulan bir çok Türk devleti milli kimliklerini kurduğu,daha önce şehri istila eden Got kralının ani ölü-
kaybedip asimile olmuşlardır. mü ,Doğu’dan gelen Sasani tehlikesi gibi nedenlerden
dolayı şehri yağmalamaktan vazgeçmiştir.

SAİT ZAMAN
✎
✎Batı Romalılar Atilla’nın kendilerini cezalandırmak
için gönderildiğine inandıkları için kendisine ‘’Tanrının
Kırbacı’’,’’Cesur Kavimlerin Efendisi’’ gibi unvanlar ver-
mişmonash.pwı zamanda Hun-Burgod mücadelelerinden do-
layı Almanların Nibeluengen Destanında Atilla için ‘’Et-
►► AVRUPA HUN DEVLETİ
zel’’ de denilmiştir.
✎
✎Kavimler Göçünden sonra Balamir komutasındaki Türkler ✎
✎Atilla’nın ölümünden sonra İlek, İrnek ve Dengizlik başa
tarafından Macaristan’da Avrupa Hun Devleti kurulmuş- geçmişse de devlet iyice zayıflamış ve yıkılmıştır.
tur.
✎
✎Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir.
►► GÖKTÜRKLER
✎
✎Balamir’den sonra başa Uldiz geçmiştir.
✎
✎Avar ülkesinde çıkan Töles isyanının bastırılmasında etkili
✎
✎Uldiz zamanında Anadolu’ya ilk akınlar başlamıştır.
olan Bumin Kağan tarafından Ötüken’de kurulmuştur.
✎
✎Uldiz Bizans’ı baskı altına tutmuş ve kendisine gönderilen
✎
✎Köktürkleri kuran kabilenin adı Aşina’dır.
Trakya elçisine ‘’İstesem Güneşin battığı yere kadar her
yeri zaptederim.’’ demiştir. ✎
✎Bumin Kağan ‘’İl Kağan’’ unvanını almıştır.

monash.pw
4
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

✎
✎Tarih’te ‘’Türk’’ adıyla kurulan ilk devlettir. ►► II.KÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
✎
✎Asya Hun devletinden sonra Türk birliğini sağlayan ikinci ✎ sık ayaklanan Türkler ’de Kutluk Kağan önderliğin-
✎Sık
Türk devletidir. de bağımsızlıklarını kazanmışlardır.
✎
✎Sınırları en geniş olan Türk devletidir. ✎
✎Bu başarısından dolayı kendisine
✎
✎Bumin Kağan ülkeyi Doğu-Batı şeklinde ayırıp kardeşi İs- ‘’İlteriş(Derleyen,Toplayan)’’ unvanı verilmiştir.
temi Yabgu ile yönetmiştir. ✎
✎Kutluk Kağan’dan sonra başa Kapkan Kağan geçmiştir.
✎
✎Sasanilerle ittifak kurarak Kapkan Kağan’a ‘’Otuz
Akhunları,Bizanslarla ittifak Boyun Kağanı’’ unvanı
kurarak ise Sasanileri orta- verilmiştir.
dan kaldırmıştır. ✎
✎Devlet en parlak döne-
✎
✎Bizans ile ilk siyasi ilişkiler Gök- mini ise Bilge Kağan dö-

SAİT ZAMAN
türkler döneminde olmuştur. neminde yaşamıştır.
Bizans’tan gelen elçinin adı Zemerkhos,Göktürklerden ✎
✎Bilge Kağan ülkeyi Kül Ti-
Bizans’a giden elçinin adı ise Maniah’tır. gin ve Vezir Tonyukuk ile
✎
✎Göktürklerin en parlak dönemi ise Mukan Kağan döne- yönetmiştir.
midir. ✎
✎Bu dönemin en parlak dönemi olma nedeni ‘’Türk-
✎
✎Tapo Kağan Budizm inancından etkilenmiş ve bunu ken- lerin Bismarc’ı’’ ve ‘’Apa Tarkan’’ unvanlarını alan
di ülkesinde yaymak istemişse de tepki almıştır. Tonyukuk’un bilgi ve tecrübelerini Bilge Kağan ve Kül Ti-
✎
✎‘’Yedi İklimin ve Yedi Irkın hükümdarı’’ olarak tanınan hü- gin ile paylaşmasıdımonash.pwuk aynı zamanda Türk Tarihi-
kümdar Tardu’dur. nin ilk veziridir.
✎
✎I.Köktürkler hanedan mücadeleleri ve Çin baskıların- ✎
✎Kültigin ve Bilge Kağan’ın ölümünden sonra Uygur,Basmil
dan dolayı yıkılmış ve yaklaşık 50 yıl Çin esaretinde ve Karlukların saldırıları sonucu II.Köktürk devleti yıkılmıştır.
yaşamıştır(MATEM EVRESİ).Bu dönemde sık sık ayaklanıl- ✎ dönemde ilk alfabe kullanılmıştır.
✎Bu
sa da başarılı olunamamıştımonash.pw ayaklanmaların en ünlü- ✎
✎Para ilk defa bir değişim aracı olarak kullanılmıştır.
sü Kürşad ayaklanmasıdır.
✎
✎Orhon abideleri bu dönemde yazılmıştır.

5 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► UYGURLAR ►► AVARLAR
✎
✎Çin kaynaklarında ‘’Şahin Gibi dolaşan,Hücum eden’’ ✎
✎Çin Kaynaklarında Juan-Juan olarak geçmektedirler.
anlamlarına gelir. ✎
✎Bayan Han önderliğinde
✎
✎Kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır. kurulmuştur.
✎ parlak dönemleri Moyen-Çur dönemidir.
✎En ✎
✎İstanbul Sasanilerin yardımı
✎
✎Moyen-Çur’dan sonra tahta geçen Böğü Kağan Ti- ile 2 defa kuşatılmıştır.
bet seferi dönüşünde Mani adı verilen bir rahip ile ta- ✎
✎Avrupa’ya üzengi yapımını
nışarak Maniheizm’i benimsemişmonash.pwizm’e bağ- öğretmişlerdir.
lı olarak;Hükümdarların isimlerinin başına ‘’Ay,kün’’ ✎
✎Hıristiyanlığı kabul eden Avarlar,Frankların saldırıları sonu-
gibi isimler getirilmiştir. Hayvansal gıdalardan cu yıkılmıştır.
uzaklaşılmış,savaşçılık özellikler kaybedilmiş ve Tarım ya-

SAİT ZAMAN
pılarak ilk defa Yerleşik hayata geçilmiştir.
►► BULGARLAR
✎ Türk şehir devletleri kurulmuştur.
✎İlk
✎
✎Türk Tarihinin ilk mimari eserleri verilmiştir. ✎
✎Kelime anlamı ‘’Karışık,karmaşık’’ tır.
✎
✎Yeni bir dini öğrenmek için bir çok kitap basılmış ve kü- ✎
✎Kurucusu Kubrad’tır
tüphane kurulmuştur. ✎
✎Kubrad’ın ölümünden sonra Hazarların saldırıları sonucu
✎
✎Tiyatro’nun temelleri atılmıştır. İtil ve Tuna bulgarları olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
✎ Harften oluşan alfabe kullanılmıştır.
✎14
✎
✎Stupa adı verilen tapınaklar oluşturulmuştur. ○○ TUNA BULGARLARI

✎
✎Kırgızların saldırılar sonucu Kansu ve Tufan Uygurları diye ✎
✎Kurucusu Asparuh Han’dır.
2’ye ayrılmışlardır. ✎
✎Kurum Han döneminde İstanbul kuşatılmıştır.
✎
✎Moğolların Türkleşmesinde Tufan Uygurları etkili olmuştur. ✎
✎Boris Han döneminde Hıristiyanlık kabul edilmiştir.
✎
✎Günümüzde Sincan bölgesinde yaşamaktadırlar. ✎
✎Çar unvanını kullanan ilk Türk devletidir.Çar unvanını kul-
lanan ilk hükümdar ise Simon’dur.

monash.pw
6
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

○○ İTİL (VOLGA) BULGARLARI ✎
✎Polonya’da yaşayan Karay Türkleri Hazarların soyundan-
✎
✎Almış Han döneminde Abbasi halifesinden İslamiyet’i dır.
öğrenmek amacıyla bir heyet istemişmonash.pw heyetin ✎
✎Rus knezlikleri tarafından yıkılmıştır.
içinde İbn-i Fadlan da bulunmaktadımonash.pw-i Fadlan’ın Rih-
le adlı eseri İtil bulgarlarının İslamiyet’e geçme hikayesi
►► MACARLAR
anlatılmaktdır.
✎
✎İslamiyet’i kabul eden İlk Türk devletidir. ✎
✎Kurucusu Arpad’tır.
✎
✎Hıristiyanlığın Katolik mezhebini be-
nimsemişlerdir.
►► HAZARLAR
✎
✎Slavların germenleşmesini engelle-
✎
✎Kuzey Kafkasya’da kurulmuşlardır. mişledir.

SAİT ZAMAN
✎
✎Kağan semboliktir. Devlet idaresi tamamen Bey adı veri- ✎ Türkoloji Enstitüsü Budapeşte’de
✎İlk
len yöneticilerin elindedir. Bu durum Hazarlar’da Çift Ha- kurulmuştur.
kimiyet anlayışının olduğunu göstermektedir.
✎
✎Kendilerini Avrupa Hun Devleti’nin
✎
✎Museviliği benimseyen ilk Türk devletidir. varisi olarak görmüşlerdir.
✎
✎Halk arasında Musevilik,Hıristiyanlık ve İslamiyet özgür bir
şekilde yaşanmıştımonash.pw yüzden bu döneme ‘’Hazar Barış
►► PEÇENEKLER
Çağı’’ adı verilmiştir.
✎
✎Avrupa’da kurulan ilk Türk devletleri arasında en uzun ✎
✎Bizans ordusunda ücretli olarak görev almışlardır.
ömürlü olanı ve en güçlü olanıdır. ✎
✎Malazgirt savaşında taraf değiştirerek Büyük Selçuklula-
✎ Türk-Arap savaşları bu dönemde yaşanmıştır.
✎İlk rın tarafına geçmişlerdir.
✎
✎Hazar ülkesinde yaşatan Müslümanların liderine ‘’Hazz’’ ✎
✎Divan-i Lügati’t Türk’te ‘’Rum Diyarında oturan bir bö-
adı verilmektedir. lük’’ olarak geçmektedir.
✎
✎Ordularında paralı asker kullanan ilk Türk devletidir. ✎
✎İstanbul’u kuşatmak isteyen Çaka Bey’e destek olmuş-
lardır.
✎
✎Kürk yolu üzerinde hakimiyet kurmuşlardır.
✎
✎Miklos hazineleri Peçeneklere aittir.

7 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► KIPÇAKLAR(KUMANLAR)
✎
✎Kelime anlamı Sarı Saçlı,öfkeli’dir.
✎
✎Eyyubi ve Memlük ordularında görev yapmışlardır.
✎
✎Codex Comenicus adında bir sözlük yapmışlardır.(Vene-
dik Kütüphanesinde)
✎
✎Oğuzlar ile yaptıkları mücadeleler Dede Korkut Hikayele-
rinde yer almıştır.
✎
✎Ruslar ile yaptıkları mücadeleler İgor Destanında yer al-
mıştır.

SAİT ZAMAN
►► SABİRLER
►► OĞUZLAR ✎
✎Kelime anlamı ‘’Yol değiştiren,sapan’’ anlamındadır.
✎
✎Bizans ordusunda paralı asker olarak görev yapmışlardır. ✎
✎Buğarık adlı kadın hükümdarları vardır.
✎
✎Oğuz adı ilk defa Orhun kitabelerinde yer almıştır. ✎
✎Anadolu’ya sefer düzenleyen ikinci Türk topluluğudur.
✎ Kalabalık Türk boyudur.
✎En ✎
✎Sibirya’ya adını vermişlerdir.
✎
✎Hıristiyan oğuzlara Uz adı verilmektedir.
✎
✎Romanya civarında yaşayan Gagauzlar Oğuzlar’ın to-
runlarıdır. ►► BAŞKIRTLAR
✎
✎Büyük Selçuklu,Anadolu Selçuklu ve Osmanlı’nın kurul- ✎
✎Altın ordu devletine bağlanarak İslamiyet’e geçmişlerdir.
masında etkili rol oynamışlardır.
✎
✎İbn-i Fadlan Seyahatnamesinde Başkırtlardan bahset-
miştir.

monash.pw
8
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► TÜRGEŞLER ✎
✎Moğol Hakimiyetine giren ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Bilinen ilk hükümdarı Baga Tarkan’dır. Baga Tarkan kendi ✎
✎Dünyanın en uzun destanı olan Manas destanını yazmış-
adına para bastırmıştır. lardır.
✎
✎Hükümdarları Çor unvanını kullanmıştır. ✎
✎’de Sovyetlerin dağılmasından sonra Kırgizstan’da
kurulmuştur.
✎
✎Sulu Kağan zamanında Emevilerle savaşarak Orta
Asya’nın araplaşmasını engellemişlerdir.
✎
✎Uygurlardan sonra yerleşik yaşama geçen ikinci Türk ►► KARLUKLAR
devletidir. ✎
✎İslamiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Karluk hükümdarları Atasagun unvanını taşımışlardır.
►► AKHUNLAR(EFTALİTLER) ✎
✎Karluklara Üç Kabile Yabguluğu da denilmiştir.

SAİT ZAMAN
✎
✎Afganistan civarlarında kurulmuştur. ✎
✎Moğol Hakimiyetine giren ilk Müslüman Türk topluluğu-
✎
✎Sasani ülkesinde meydana gelen Mazdek İsyanının bas- dur.
tırılmasında etkili olmuşlardımonash.pw İsyanı Tarihteki ilk ✎
✎Karahanlıların kurulmasında rol oynamışlardır.
Komünist isyan’dır. ✎
✎Talas savaşında Çinlilere karşı Müslümanların yanında sa-
✎
✎Göktürk ve Sasanilerin işbirliği sonucu yıkılmışlardır. vaşa katılmışlardır.
✎
✎Akhunlar’da Ay-yıldız tamga olarak kabul edilmiştir.
✎
✎Sarı ve Kara olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. ►► KİMEKLER
✎
✎Ülkeyi 11 İl’e ayırıp her ilin başına Tutug adı verilen yöne-
►► KIRGIZLAR ticiler atamışlardır.
✎
✎Uygurları yıkarak Ötüken merkez olarak kurulmuşlardır.
✎
✎Ölülerini yakan tek Türk devletidir. ►► TABGAÇLAR
✎
✎Milletlerarası yarışma düzenleyen ilk Türk devletidir. ✎
✎Çin’in kuzeyinde kurulmuştur.
✎
✎Orta Asya’da kurulan son Türk devletidir.

9 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSL AM İY ET Ö N C E S İ T Ü R K D E V L E T - ►► Hükümdarlık unvanları
LE R İN DE K Ü L T Ü R V E M E D EN İ Y E T
►► SOSYAL YAŞAM
✎
✎Aile yapısı olarak çekirdek aile mevcuttur.
✎
✎Tek eş ile evlilik bulunmaktadır(Monogami).
✎
✎Yaşam tarzlarına bağlı olarak göçebe yaşam vardır.
✎
✎Yöneten ve yönetilenler arasında Tüz adı verilen yazılı ol-
mayan bir anlaşma bulunmaktadır.
✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı özel mülkiyet kavramı bulun-
mamaktadır.

SAİT ZAMAN
✎
✎Temel geçim kaynağı hayvancılıktır
✎
✎Toplumsal hiyerarşi şu şekildedir.
✎
✎Oğuş(Aile)→Urug(Soy)→Boy(Boy)→Budun(Millet)→İl(De
vlet)

►► DEVLET YÖNETİMİ
✎
✎Egemenlik yetkisinin Göktanrı tarafından Kağan ve ailesi-
ne verilmesi anlayışına Kut anlayışı denir.
✎
✎Tanrının verdiği iktisadi güç Ülüg(Ülüş),Tanrının verdiği as-
keri güç ise Küç olarak tanımlanmaktadır.

monash.pw
10
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► Hükümdarlık Sembolleri ✎
✎Kurultay’ın diğer isimleri; Toy ve Kengeş’tir.
✎
✎Otağ(Çadır) ✎
✎Kurultay üyelerine Toygun adı verilmektedir.
✎
✎Yay
✎
✎Bayrak ►► Diğer Türk devletlerinde Kurultayın isimleri;
✎
✎Tuğ(Sancak) ✎
✎Hazarlar→İhtiyarlar
✎
✎Nevbet(Davul) ✎
✎Tabgaçlar →Nazırlar
✎
✎Yarlığ(Kağan emiri) ✎
✎Peçenekler →Komenton
✎
✎Kotuz(Sorguç) ✎
✎Tuna Bulgaları→ Millet
✎
✎Örgin(Taht)Kamçı(Berge) ✎
✎Avrupa Hunları→ Logades(Seçkinler)
✎
✎Toy(Şölen) ✎

SAİT ZAMAN
✎Oğuzlar→Tirnek Meclisi
NOT:Hükümdarlık sembolleri arasında ok YOK’tur.
►► Diğer genel özellikler ►► Bazı önemli görevliler ve anlamları:
✎
✎Türklerin tarihteki en büyük özelliklerinden biri teşkilatçı ✎
✎Tudun →Vergi memuru
olmalarıdır. ✎
✎Buyruk→ Bakan
✎
✎Ülke yönetimi doğu-batı diye ikiye ayrılmıştımonash.pwğu’da ✎
✎Ataman→ Tigin hocası
hakan,Batı’da ise kardeşi olan Yabgu bulunmaktadır.
✎
✎Bitikçi→ Katip
✎
✎Hükümdar sınırsız yetkilere sahip değildir.Töre ve Kurultay
✎
✎Tutug→ Askeri vali
Hakan’ın gücünü sınırlandırmıştır
✎
✎Tamgaç →Mühürdar
✎
✎Teokratik yönetim anlayışı yoktur.
✎
✎Apa →Sivil yönetici
✎
✎Kurultay danışma meclisi olmakla beraber karar meclisi
de olmuştur. ✎
✎Ayuki →Hükümet
✎
✎Kurultay;Kağan,Hatun,Boy beyleri,şad,Yabgu,Aygucı,Ta ✎
✎Aygucu →Vezir
rkan,Tigin’lerden oluşmaktadır. ✎
✎Ağılığ→ Hazine görevlisi

11 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► ORDU ✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı hapis cezaları 10 günü geç-
memiştir.
✎
✎Yaşam şartlarından dolayı savaşçılık özellikleri görülmek-
tedir. ✎
✎Başkanlığını Kağan’ın yaptığı yüksek mahkemelere Yar-
gu denir.
✎
✎Ordu-Millet anlayışı hakimdir
✎
✎Töre’yi yazılı hale getiren Uygurlardır.
✎T✎ u r a n , S a h t e
Ricat,Kurt Ka- ✎
✎Töre’nin değişebilen kuralları olduğu gibi değişmeyecek
panı gibi tak- hükümleri de bulunmaktadımonash.pw da şunlardır;
tikler savaşta ✎
✎Adalet →Könilik
kullanılmıştır. ✎
✎İyilik →Uzluk
✎
✎Islıklı ok ilk defa ✎
✎Eşitlik →Tüzlük
Mete Han dö-

SAİT ZAMAN
✎
✎Bağımsızlık →Oksızlık
neminde bu-
lunmuştur.
✎ üzengi yapımı ve at koşum takımları Avrupalılara öğ-
✎İlk ►► EKONOMİ
retilmiştir. ✎
✎Uygurlardan önce yaşam göçebe hayat üzerine kurulu
✎
✎Onluk sistem dünyaya tanıtılmıştır. olduğu için Tarım gelişmemiştir.
NOT:Türkler en çok Askeri alanda dünyayı etkilemiştir. ✎
✎Tötö kanalı Asya Hun devleti döneminde yapılmış
olup,Göktürkler tarafından kullanılmıştır.

►► HUKUK ✎
✎Para Türleri;
✎
✎Kuanpo →Bez Para
✎
✎Türklerin yaşamının temelini oluşturan sözlü kurallara Töre
denir ✎
✎Kamdu →Mühürlü para
✎
✎Yöneten ve yönetilenler arasındaki antlaşmaya ise Tüz ✎
✎Çav →Kağıt para
adı verilmektedir. ✎
✎Yarmak →Para
✎
✎Hukuk kuralları yazısızdır. ✎
✎Satır →Gümüş para ( 9.sınıf Güncellenmiş Meb Tarih

monash.pw
12
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

kitabı) ✎ Minyatür örnek-
✎İlk
✎
✎İhraç ürünleri; Madeni araç,Dokuma malzemeleri lerini Uygurlar ver-
miştir.
✎
✎İthal ürünleri; Tarım ürünleri,hububat
✎
✎Türklerde Ressam-
lara Bedizci den-
►► DİN VE İNANÇ SİSTEMLERİ miştir.
✎
✎Türkler Göktanrı,Musevilik,Hıristiyanlık,İslamiyet,Budizm,M ✎ Çökmüş adam
✎Diz
aniheizm gibi dinlere inanılmıştır. heykeli Uygurlara
✎
✎Şamanizm,Doğalar Kültü,Atalar kültü gibi inançlara sa- aittir.
hiptirler ✎ Heykel örnekleri
✎İlk
✎
✎Bazı Terimler ve anlamları; olan Balballar ilk

SAİT ZAMAN
✎
✎Kurgan→ Mezar defa İskitler tara-
fından verilmiştir.
✎
✎Balbal →Mezar taşı
✎
✎Uçmağ →Cennet
►► DİL,YAZI VE EDEBİYAT
✎
✎Tamu →Cehennem
✎
✎Kam,Baksı→ Din Adamları ✎
✎Sözlü edebiyat ürünleri;Sav,Sagu,Koşuk,Destan
✎
✎Yuğ→ Cenaze Töreni ✎
✎Yazılı edebiyat ürünleri; Orhun Abideleri,Bugut,Karabalsa
gun,Moyen-Çor yazıtları
✎
✎Bazı önemli destanlar;
►► SANAT
✎
✎Göç →Uygur
✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı sanat eşyaları taşınabilir mal-
✎
✎Türeyiş →Uygur
zemelerden olmuştur.
✎
✎Ergenekon→ Göktürk
✎
✎Hayvan üslubu kullanılmıştır.
✎
✎Bozkurt→ Göktürk
✎
✎Dünya’nın ilk halısı olan Pazırık halısı Ermitaj müzesindedir.
✎ →İskit
✎Şu
✎
✎Altın Elbiseli adam Hunlar’a aittir.

13 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

✎
✎Alp er Tunga→ İskit ✎ kısmı Çince bir kısmı Türkçe yazılmıştır.
✎Bir
✎
✎Oğuz Kağan →Asya Hun ✎
✎Türkiye’de bunlara ait ilk çalışmaları yapan Necip
✎
✎Manas →Kırgız Asım’dır.
✎
✎Şan Kızı Destanı→ Bulgarlar ✎
✎Moğolistan’ın Ulan Batur şehrinde bulunmaktadır.

►► Diğer Edebi Ürünler

✎
✎Göktürklere ait diğer ürünler; Bugut yazıtları
✎
✎Uygurlara ait edebi ürünler; Karabalsagun,Moyen-
Çor yazıtları(Sine-Uşi),Prens Kalyanamkara ve
Papamkara,Altın Yaruk,Sekiz Yükmek,İrg Bitig

SAİT ZAMAN
✎
✎Kırgızlara ait edebi ürünler; Manas Destanı,Yenisey yazıt-
ları
✎
✎Bulgarlara ait edebi ürünler; Madara Kaya kitabesi
✎
✎Türk Tarihinin bilinen ilk şairi Aprın Çor Tigin’dir.
✎
✎Türk edebiyatında ilk tiyatro örneği Maitrsimit’tir.
✎
✎Türklerde yaygın eğitim ilk kez Asya Hunları tarafından
başlatılmıştır.
►► Orhun Abideleri’nin özellikleri;
✎
✎Uygurlar döneminde ise ilk defa örgün eğitim kurumları
✎
✎Kutluk Devleti zamanında yazılmıştır
oluşturulmuştur.
✎ siyasetname örneğidir
✎İlk
✎ kez Thomsen tarafından çözülmüştür
✎İlk
✎ sözcük ‘’Tengri’’dir
✎İlk
✎ yazar Tonyukuk’tur.
✎İlk
✎ nutuk özelliği taşır
✎İlk
monash.pw
14
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

T ÜR K - İ S L A M T A R İ Hİ ✎
✎Türklerin İslamiyet’e hizmetleri
✎
✎İslam kültür ve medeniyeti geniş bir alana yayılmıştır.
►► TALAS SAVAŞI
✎
✎Türkler İslam dünyasını; Haçlılar,Bizanslar ve Moğollara
✎
✎Çinliler ile Araplar arasında meydana gelmiştir.
karşı korumuştur.
✎
✎Türkler bu savaşta tarihi düşmanlarına karşı Arapların ya-
✎
✎Abbasi halifesini dış baskılara karşı korumuşlardır.
nında olmuştur ve Çin ordusunun mağlup edilmesinde
etkili olmuşlardır. ✎
✎İslam bilim ve kültürüne önemli kişilikler kazandırmışlardır.

✎
✎Sonuçları
T Ü R K - İ S L A M D EVLETLERİ
✎
✎Türkler arasında İslamiyet büyük bir hızla yayılmıştır.
►► KARAHANLILAR ()
✎
✎Türk-İslam tarihi başlamıştır.
✎
✎Türk-Müslüman ilişkileri gelişmiştir. ✎
✎Bilge Kül Kadir Han tarafından Türkistan’da kurulmuştur.

SAİT ZAMAN
✎
✎Türkler Abbasilerin askeri ve idari alanında yer almışlardır. ✎
✎Karahanlı devleti; Hakaniye,Afrasyab,İlighanlar gibi ad-
larla da anılmıştır.
✎
✎Kağıt ve Matbaa Abbasiler aracılığıyla Orta Asya dışına
yayılmıştır. ✎
✎Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet kabul edilmiştir.
Satuğ Buğra Han Müslüman olunca Abdulkerim adını al-
✎
✎Türklerin İslamiyet’e geçişini kolaylaştıran etkenler
mıştır.
✎
✎Türk ahlak anlayışı ile İslamiyet’in birbirine benzemesi
✎
✎Satuk Buğra Han’a aynı zamanda El-Gazi ve El-Mücahit
✎
✎Göktanrı inancında yer alan bazı unsurların(ahiret,cenn unvanları da verilmiştir.( 9.Sınıf güncellenmiş Meb ta-
et,cehennem) İslamiyet’te de bulunması rih kitabı)
✎
✎Din adamlarının ayrıcalıklı bir sınıf olmaması ✎
✎Karahanlılar Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devleti-
✎
✎Abbasilerin,Emevilere göre daha hoşgörülü bir politika dir.
izlemesi ✎
✎Ebu Nasr Ahmed,Abbasi halifesi tarafından İslam hüküm-
✎
✎Her iki dinde de Tek tanrı inancının olması darı olarak tanınan ilk Karahanlı hükümdarıdır.
✎
✎Türklerdeki Cihan hakimiyeti ile Müslümanlardaki Cihat ✎
✎Devlet en parlak dönemini Yusuf Kadir Han zamanında
anlayışının benzer olması yaşamıştır.

15 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎
✎Tamgaç Buğra Han(Uluğ Han) döneminde ilk burslu eği- ile Maveraünnehir Görüşmeleri yapılmıştır.
tim başlamıştır. ✎
✎Abbasi halifesinin isteği üzerine Hindistan üzerine 16 sefer
✎
✎Karahanlıların resmi dili Türkçedir. düzenlenmiştir(Somnat seferleri)
✎ Türk-İslam eserlerini vermişlerdir.
✎İlk ✎ seferlerde ünlü bilgin Biruni de yer almıştımonash.pw için
✎Bu
✎ Kervansaray,ilk Medrese(Semerkant),ilk Camii,ilk Pos-
✎İlk Gazneli Mahmut, Biruni için ‘’Sarayımın en değerli hazi-
ta teşkilatı ve İlk Hastane(Bimarhane) örneklerini vermiş- nesi’’ demiştir.
lerdir. ✎
✎Hindistan seferleri sonucunda Kast sistemine dar-
✎
✎Askeri alanda Gulam sistemini başlatmışlardır. be vurulmuşmonash.pw seferler neticesinde günümüz
Pakistan,Bangladeş ve Afganistan gibi şehirler ortaya
✎
✎Hanedan içi taht kavgaları sonucu Doğu ve Batı olarak
çıkmıştır.
ikiye ayrılmışlardır. Doğuya Karahitaylılar, Batı kısmına
Harzemşahlılar son vermiştir. ✎
✎Gazneli Mahmut ‘’Alemin aslanı’’,’’Zamanın

SAİT ZAMAN
yeganesi’’,’’Devlet’in kılıcı’’ gibi unvanlar da almıştır.
✎
✎Büyük Selçuklu Devleti ile yapılan Dandanakan savaşı
►► GAZNELİLER()
sonucunda devlet yıkılış sürecine girmiştir.
✎
✎Afganistan’ın Gazne şehrinde Alp Tigin tarafından kurul- ✎
✎Afgan yerlileri Gurlular tarafından yıkılmıştır.
muştur.( 9.sınıf Güncellenmiş Meb tarih kitabı)
✎
✎Padişah unvanını kullanan ilk kişi Alp Tigin’dir.
►► BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ()
✎
✎Gazneli Mahmut,Şii Büveyhoğullara karşı Abbasi Halife-
sini korumuşmonash.pw halifesi buna karşılık olarak Gaz- ✎
✎Devletin adı kurucusu olan Selçuk Bey’den monash.pwçuk
neli Mahmut’a Sultan unvanını vermiştir.Böylece Sultan Bey Cend şehrini merkez olarak almıştır.
unvanını ilk kullanan Gazneli Mahmut’tur. ✎
✎Selçuk Bey’den sonra Tuğrul ve Çağrı beyler tahta geç-
✎
✎Aynı zamanda Gazneli Mahmut için ‘’Put Kıran’’’ denil- miştir.
miştir. ✎ dönemde Gaznelilerle Nesa,Serahs ve Dandanakan
✎Bu
✎
✎İslamiyet’i koruyan ilk Türk devletidir. savaşları yapılmıştımonash.pwakan savaşından sonra Gaz-
neliler yıkılış sürecine girmiştir.
✎
✎Büyük Selçuklu Devleti’nin büyümesine karşı Karahanlılar

monash.pw
16
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎
✎Dandanakan savaşından sonra Nişabur’da Tuğrul Bey Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştımonash.pw savaş sonu-
adına ‘’Es-Sultanü’l-Muazzam’’ unvanıyla hutbe okutul- cunda Abbasi Halifesi tarafından Sultan Alparslan’a ‘’İs-
muştur.( Güncellenmiş 9.Sınıf meb tarih kitabı) lam ülkelerinin sultanı’’ unvanını vermiştir.
✎
✎Toprakların yetmemesinden dolayı Anadolu’ya keşif ○○ Malazgirt savaşının sonucunda;
amaçlı seferler düzenlenmiştir. →Bu savaş Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir
✎
✎’de yapılan Pasinler savaşını Bizans ve Gürcü kuv- alınmıştır.
vetlerine karşı Büyük Selçuklu Devleti kazanmıştır.(Pasinler →Bu savaş sonucunda Türkiye Tarihi başlamıştır.
savaşı ilk Büyük Selçuklu-Bizans savaşıdır.)Bu savaş sonun- →Bu savaş sonucunda Bizans baskısı ortadan kalkmıştır.
da Gürcü kralı Liparit esir alınmıştımonash.pw’ın İstanbul’daki →Sultan Alparslan bu savaş sonucunda ‘’Toprak
Camii’yi onarması karşılığında serbest bırakılmıştır. fethedenin malıdır’’ politikası ile bazı komutanlarına Kılıç
✎
✎’te Abbasi halifesinin yardım istemesi üzerine Şii Bü- Payı adını verdiği toprakları vermişmonash.pw topraklar üzer-

SAİT ZAMAN
veyhoğullarına son verilmişmonash.pw üzerine Abbasi Hali- inde ilk Anadolu beylikleri kurulmuştur.
fesi Tuğrul Bey’e ‘’Doğunun ve Batının Sultanı’’ unvanını →Haçlı seferlerinin başlamasına neden olmuştur.
vermiştir. →Malazgirt savaşı ‘’Yurt Kuran savaşı’’ olarak
✎
✎Büyük Selçuklu Devletinde ilk medrese Tuğrul Bey döne- tanımlanmaktadır.
minde Nişabur’da açılmıştır. →Alparslan döneminde Nizamülmülk tarafından
○○ Alparslan Dönemi: Bağdat’ta ilk nizamiye medresesi açılmıştır.

✎ dönemde asıl adı Ebu Hasan olan Vezir Nizamülmülk

✎Bu ○○ Melikşah Dönemi:
vezirlik makamına getirilmiştir. ✎
✎Kudüs,Şam,Halep fethedilmiştir.
✎
✎Azerbaycan fethedilmiştir. ✎
✎Süleyman Şah,Melikşah’ın onayı ile İznik’te Anadolu Sel-
✎
✎Hıristiyanlar için çok önemli bir merkez olan Ani Kalesi fet- çuklu Devleti’ni kurmuştur.
hedilmişmonash.pw üzerine Abbasi halifesi tarafından Sul- ✎
✎Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemidir.
tan Alparslan’a ‘’Ebu’l Feth’’ unvanı verilmiştir. ✎
✎İkta sistemi ilk kez uygulanmıştır.
✎
✎’de Bizanslarla yapılan Malazgirt savaşını Bü- ✎
✎Hassan Sabah önderliğinde Batınilik faaliyetleri bu dö-
yük Selçuklu Devleti kazanmıştımonash.pw savaş sonucunda nemde artmıştır.

17 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎
✎Melikşah’ın ölümünden sonra Mahmut,Mehmet ►► TOLUNOĞULLARI
Tapar,Berkayaruk ve Sencer arasında taht mücadeleleri
✎
✎Tolunoğlu Ahmet tarafından Mısır’da kurulmuştur.
yaşanmıştır. Bu mücadeleyi Sultan Sencer kazanmıştır. Bu
mücadeleyi kazandığı için “Sultanıazam” ünvanını almış- ✎
✎Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.
tır. ✎
✎Maristan adı verilen ilk hastaneleri kurmuşlardır.
✎
✎Karahitaylarla yapılan Katvan savaşı kaybedilince dev- ✎ Eczaneyi inşa etmişlerdir.
✎İlk
let yıkılış sürecine girmiştir. ✎
✎Tolun kelimesi ‘’Dolunay’’ anlamına gelir.
►► Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılma nedenleri: ✎
✎Türk-İslam mimarisinin Mısır’daki ilk örneklerini vermişlerdir.
→Batınilik faaliyetleri ✎
✎Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
→Oğuz boylarının küstürülmesi
→Atabeylerin bağımsız hareket etmesi ►► İHŞİDLER(AKŞİTLER)

SAİT ZAMAN
→Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı ile hareket edilm- ✎
✎Muhammed Bin Togaç tarafından kurulmuştur.
esi
✎
✎Akşit ‘’Beyaz Güneş’’ anlamına gelmektedir.
→Halifelerin olumsuz tutumu
✎
✎Kutsal topraklara sahip olan ilk Türk devletidir.
►► Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra
✎
✎İhşid kelime anlamı ‘’Prens’’ demektir.
✎
✎İran’da, Salgurlular ✎
✎Fatimiler tarafından yıkılmıştır.
✎
✎Azerbaycan’da, İldenizoğuları
✎
✎Erbil’de, Begteginoğulları
►► EYYUBİLER
✎
✎Şam’da, Böriler
✎
✎Selahattin Eyubi tarafından Mısır’da kurulmuştur.
✎
✎Musul’da, Zengiler atabeylikleri kurulmuştur.
✎
✎Hıttin Savaşı’nda Haçlılara karşı savaşarak Kudüs’ü geri
almıştır.
NOT: Büyük Selçuklu Devleti Türk-İslam tarihinde ilk defa;
✎
✎Arma sistemleri ile Avrupalılara örnek olmuşlardır.
İkta,Divan ve Atabeylik sistemlerini kullanmıştır.
✎
✎Dönemin ünlü tıpçısı İbn-i Meymun bu dönemde yaşa-

monash.pw
18
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

mıştır. ✎
✎Harzemşahlarla Otrar faciasını yaşamışlardır.
✎
✎Memlükler tarafından yıkılmıştır. ✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti ile yapılan Kösedağ savaşını
kazanmışlardır.
✎
✎Cengiz Han ölmeden önce ülkeyi oğulları arasında pay-
►► MEMLÜKLER
laşmıştır.
✎
✎Aybeg tarafından Mısır’da kurulmuştur.
○○ Altın Orda Devleti
✎
✎İlhanlılarla yapılan Aynı Calud savaşı kazanılmıştımonash.pwğol-
✎
✎Batu Han tarafından kurulmuştur.
ların batıya ilerleyişini durduran ilk devlettir.
✎
✎İslamiyet’i kabul eden ilk Moğol devletidir.
✎
✎Memlükler’de her komutana ve emire sultan olabilme
hakkı tanınmıştır. ○○ Çağatay Hanlığı
✎
✎Memlük devletinin varlığına Mercidabık ve Ridaniye sa- ✎
✎Doğu Türkistan’da kurulmuştur.

SAİT ZAMAN
vaşları ile Osmanlı Devleti son vermiştir. ○○ Kubilay Hanlığı
✎
✎Memlük kelimesinin anlamı ‘’Efendisinin Tasarrufundaki ✎
✎Çin’de kurulmuştur.
Esir’dir.
✎
✎Türkleşmeyen ve İslamiyet’i kabul etmeden tek Moğol
devletidir.
►► SAFEVİLER ✎ devlet hakkında en önemli bilgiler Marco Polo’nun
✎Bu
✎
✎Kurucusu Şah İsmail’dir.Şah İsmail Hattai mahlasını kul- seyahatnamesinde yer alır.
lanmıştır. ○○ İlhanlı Devleti
✎
✎Osmanlı ile Çaldıran savaşını yaptılar ve kaybettiler. ✎
✎Hülagü Han tarafından İran’da kurulmuştur.
✎ devletin yıkılmasıyla İran’daki Türk hanedanlığı son
✎Bu ✎
✎Kösedağ savaşında Anadolu Selçuklu Devleti’ni yenmiş-
bulmuştur. lerdir.
✎
✎Alamut Kalesini yıkmışlardır.
►► MOĞOL İMPARATORLUĞU
✎
✎Cengiz Han tarafından kurulmuştur. ►► TİMUR DEVLETİ

19 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎
✎Timur tarafından Belh şehrinde kurulmuştur. ►► HARZEMŞAHLAR
✎
✎Cengiz Han’ın soyundan gelmediği için ‘’Emir’’ unvanını ✎
✎Harzem’de İl Arslan tarafından kurulmuştur.
kullanmıştır.
✎
✎Kendilerini Büyük Selçuklu Devleti’nin varisi olarak gör-
✎
✎Eyalet sistemi uygulanmış ve her eyaletin başına da ‘’Mir- müşlerdir.
za’’ adı verilen valiler gönderilmiştir.
✎
✎Moğollar ile Otrar Faciasını yaşamışlardır.
✎
✎Uluğ Bey ve Hüseyin Baykara gibi hem hükümdarlık yap-
✎
✎Anadolu Selçuklu devleti ile yaptıkları Yassıçemen sava-
mış hem de bilim adamlığı kişiler bu dönemdeyaşamıştır.
şını kaybettikten sonra yıkılış sürecine girmişlerdir.
✎ Kuşçu ve Ali Şir Nevai bu dönemde yaşamış önemli
✎Ali
bilim insanlarıdır.
►► KARAKOYUNLULAR
✎
✎Osmanlı Devleti ile yaptıkları Ankara savaşını kazanmış-
lardır. ✎
✎Bayram hoca tarafından merkez Tebriz’de kurulmuştur.

SAİT ZAMAN
✎
✎Altınorda devletini yıkarak Rusların güneye inmesine se- ✎
✎Azerbaycan’ın Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.
bep olmuşlardır. ✎ Türk devletlerinde görülen Balbal dikme geleneği bu
✎İlk
✎
✎Şeybaniler tarafından yıkılmıştır. dönemde de görülmüştür.
✎
✎Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
►► BABÜR DEVLETİ
✎
✎Babür Şah tarafından Hindistan’da kurulmuştur. ►► AKKOYUNLULAR
✎
✎Şah Cihan döneminde eşi Mümtaz Hatun için Tac Mahal ✎
✎Kara Yölük Osman tarafından merkez Diyarbakır olmak
yaptırılmıştır(Anıt mezar) üzere kurulmuştur.
✎
✎Tac Mahal için Osmanlı’dan Mimar İsmail,İsa ve Settar ✎
✎Devletin en parlak dönemi Uzun Hasan dönemi olmuştur.
efendiler getirilmiştir. ✎
✎Kuran-ı Kerim’i Türkçe çevirmişlerdir.
✎
✎Babür Şah’ın Vekayi(Babürname) adlı eseri vardır. ✎
✎Dede Korkut Hikayelerini yazılı hale getirmişlerdir.
✎
✎İngilizler tarafından yıkılmıştır. ✎
✎Avrupa’da Uzun Hasan için Küçük Türk unvanı kullanıl-
✎
✎Yeniçağ’da kurulup yakınçağ’da yıkılan tek devlettir. mıştır.

monash.pw
20
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎
✎Karakoyunlularda olduğu gibi Balbal dikme geleneği bu
dönemde de görülmüştür.
✎
✎Osmanlılarla yapılan Otlukbeli savaşı ile yıkılma sürecine
girmişlerdir..
►► FATİMİLER
✎
✎Tunus’ta kurulmuş ve Batinilik faaliyetlerine destek ver-
mişlerdir.
✎
✎El-Ezher medresesi ve Darü’l Hikme yüksekokulu bu dö-
nemde kurulmuştur.

T ÜR K- İS L A M T A R İ H İ N D E K Ü L T Ü R

SAİT ZAMAN
VE UYGARLIK
►► DEVLET YÖNETİMİ
✎
✎İslamiyet öncesinde görülen ikili teşkilatlanma İslamiyet’in
kabulü ile devam etmiştir.
✎
✎Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı devam etmiştir.
✎
✎Devlet yönetimi; Hükümdar,Saray,Merkez yönetimi ol-
mak üzere 3 şekilde incelenmektedir.
○○ Hükümdar
✎
✎Geniş yetkilere sahip olmakla beraber bu yetkilerini örfi
ve şeri hukuk kuralları sınırlamaktadır.
✎
✎Divan-ı Mezalim’e başkanlık eder
✎
✎Türk-İslam devletlerinde İslam öncesi devletlerden farklı
olarak hükümdarlığı halife tarafından onaylanır.

21 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

○○ Saray DİĞER GÖREVİ BAŞKANI
✎
✎Padişahın ve ailesinin yaşadığı monash.pwı zamanda dev- DİVANLAR
letin yönetildiği yerdir. Divan-ı Yazışmalardan sorumlu divan Tuğrai,
✎
✎Saray Görevlileri Tuğra Münşi
Camedar: Sultan’ın kıyafetlerinden sorumlu Divan-ı İstifa Mali işlerden sorumlu divan Müstevfi
Alemdar: Bayrak sorumlusu Divan-ı İşraf Mali ve idari işleri teftiş divanı Müşrif
Abdar: Temizlikçi Divan-ı Arz Askeri işlemlerden sorumlu Emir-i Arz
Candar: Padişah’ın muhafız birliği divan
Hares Emiri: Devlet’e karşı suç işleyenleri cezalandıran kişi ○○ Taşra Yönetimi:
Silahdar: Silahlardan sorumlu ✎
✎Türk-İslam devletlerinde taşra; Eyalet,vilayet,kaza ve

SAİT ZAMAN
Emir-i Ahur: Atlardan sorumlu köylerden meydana gelmektedir.
Kapucubaşı: Günlük işlerinden sorumlu ✎ bölgelerde askeri valiler veya hanedan üyesi kişiler
✎Bu
Serhenk: Törenlerde yol düzenini sağlayan görevli görevlendirilmişmonash.pwn üyesi kişiler Melik sıfatı almış-
Hacubü’l Hüccap: Hükümdar ile halk arasındaki tımonash.pweri eğiten kişilere ise Atabey denmiştir (İlk Atabey
görüşmeleri ayarlayan görevlidir.Hükümdar ve vezirden Nizamülmülk)
sonra en büyük görevlidir.
○○ Merkezi Yönetim:
✎
✎Padişah’tan sonra gelen en önemli görevli Vezir’monash.pw
Kutadgu Bilig’te Sultan’ın elidir diye yer almıştır.
✎
✎Devlet işleri,başkanlığını hükümdarların yaptığı Divan-ı
Saltanatta görüşülürdü.
✎
✎Hükümdarın başkentte olmadığı zamanlarda işlerle ilgi-
lenen divan Niyabet-i Saltanat’tımonash.pwşkanı da Naip’tir.
✎✎ Bunların dışında;

monash.pw
22
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

►► ORDU ✎
✎İkta sahibi olanarın ikta karşılığı beslemek zorunda oldu-
ğu askerlere Cebelü denir
✎
✎İslamiyet öncesindeki Cihan anlayışı yerine Cihat anlayışı
hakim olmuştur. b) Eyalet askerleri
✎
✎Ordu Merkez Ordusu ve Diğer Birlikler olarak iki kısma ay- c)Yardımcı kuvvetler
rılmıştır. d)Türkmenler
✎
✎Gulam sistemini ilk kez Karahanlılar getirmiştir.
○○ Merkez Ordusu ✎
✎Gaznelilerde ücretli askerler de görev almıştır.
✎
✎Gulaman-ı Saray
✎
✎Savaşlarda esir edilen çcukların Gulamhanelerde yetişti- ►► HUKUK SİSTEMİ
rilmesi ile oluşturulmuştur. ✎
✎Türk-İslam devletlerinde hukuk; Şeri ve örfi olmak üzere

SAİT ZAMAN
✎
✎Sultan’a bağlıdırlar. ikiye ayrılır.
✎ Ayda bir Bistegani adı verilen maaş almışlardır.
✎3 ○○ Şeri Hukuk
✎ kez Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.
✎İlk ✎
✎Temeli islam hukukun dayanır
✎
✎Hassa Ordusu ✎
✎Aile,Miras,Boşanma,Evlenme gibi konular şeri hukuk kap-
✎
✎Sultana bağlı olup onun güvenliğini sağlamakla görev- samındadır.
lidirler. ✎
✎Şeri davalara Kadı bakar
✎
✎Maaş yerine iktalardan gelen vergiler verilmiştir. ✎
✎Kadıların başında sorumluya ise Kadı’l- Kudat denir
✎
✎Ordunun asıl vurucu gücüdür ○○ Örfi Hukuk
✎
✎Temeli eski Türk inanışlarına dayanır.
○○ Diğer Birlikler ✎
✎Yönetim,Askerlik,Maliye gibi konuları inceler
a) İkta Ordusu ✎
✎Örfi Davalara Emir-i Dad bakardı
✎
✎Selçukluların en kalabalık kısmıdır NOT: Türk-İslam devletlerinde askeri davalara Kadıleşker
✎
✎Maaş almazlar bakardı.

23 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

►► TOPRAK SİSTEMİ VE EKONOMİ ncılık,ticaret,dokumacılık ve madencilik alanında geliş-
miştir.
○○ TOPRAK SİSTEMİ
✎
✎Öşür: Müslümanlardan alınan ürün vergisi
✎
✎Türk-İslam devletlerinde toprak Mülk ve Miri olmak üzere
iki kısımda incelenmektedir. ✎
✎Haraç: Gayr-ı müslümanlardan alınan ürün vergisi
✎
✎Mülk Topraklar ✎
✎Cizye: Gayr-ı müslümanlardan askere gitmemeleri karşılı-
ğında alınan vergidir.(Yaşlı,kadın,çocuk ve din adamla-
✎
✎Mülkiyeti şahıslara ait olan topraklardır.
rından alınmaz.)
✎
✎Mülk topraklar Öşri ve Haraci olmak üzere kendi arasın-
✎
✎Zekat: Müslümanlardan 1/4 oranında alınan vergidir.
da ikiye ayrılır
a) Öşri topraklar
►► DİL VE EDEBİYAT
✎

SAİT ZAMAN
✎Müslümanlara ait olan topraklardır.
✎ Türk-İslam devletlerinde konuşma dili Türkçe,Edebiyat
✎İlk
b)Haraci topraklar dili ise Farsça olmuştur.
✎
✎Gayr-ı Müslimlere ait olan topraklardır. ✎
✎Karahanlılarda hem konuşma dili hem edebiyat ve bilim
dili Türkçe olmuştur.
►► Miri Topraklar
○○ Kutadgu Bilig:
✎
✎Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır.
✎
✎‘’Mutluluk veren bilgi’’ anlamına gelmektedir.
✎
✎Has,Vakıt ve İkta olmak üzere kendi arasında üçe ayrılır.
✎
✎Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Has: Geliri hükümdar ve ailesine bırakılan topraklardır
✎
✎Türk-İslam edebiyatının ilk yazılı eseridir.
✎
✎Vakıf: Geliri hayır kurumlarına bırakılan topraklardır.
✎ siyasetname özelliğini taşır.
✎İlk
✎
✎İkta: Devlete hizmet eden melik,emir,komutanlara gör-
dükleri hizmetin karşılığı tahsis edilen topraklardır. ✎
✎Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
○○ Divan-ı Lügat’it Türk:

►► EKONOMİ ✎
✎Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmıştır.

✎
✎Türk-İslam devletlerinde toprak dışında ekonomi;Hayva ✎
✎Araplara Türkçe öğretmek amacıyla Arapça yazılmıştır.

monash.pw
24
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎ Türkçe sözlüktür.
✎İlk ○○ Siyasetname
✎ eserde ilk Dünya haritası yer almıştır.
✎Bu ✎
✎Nizamülmülk tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Abbasi halifesi Ebu’l-Kasım Abdullah’a sunulmuştur. ✎
✎Devlet yönetimi ile ilgili bilgiler vermektedir.
○○ Divan-ı Hikmet ✎
✎Büyük Selçuklu sultanı Melikşah’ sunulmuştur.
✎
✎Hoca Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmıştır. (Pir-i ✎ eski Nushası İran’da bulunmaktadır.
✎En
Türkistan)
✎
✎Türk Edebiyatının ilk tasavvuf eseridir. ○○ Muhakemetu’l Lugateyn
✎
✎Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’a sunulmuştur. ✎ Şir Nevai tarafından kaleme alınmıştır.
✎Ali
✎
✎Türkçe’nin Farsça kadar zengin bir dil olduğunu yazıl-
○○ Atabetü’l Hakayık maktadır.

SAİT ZAMAN
✎
✎Edip Ahmet Yükneki tarafından kaleme alınmıştır. ✎ Şir Nevai Çağatay Türkçesi’nin en büyük şairidir.
✎Ali
✎
✎‘’Gerçeklerin Eşiği’’ anlamına gelmektedir.
✎
✎Sipehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur. ○○ Pendname
✎
✎Sebük Tigin trafından çocuklarına bırakılan bir ahlak ki-
○○ Şehname tabıdır.
✎
✎Firdevsi tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎İran-Turan mücadelelerinden bahsetmektedir. ►► BİLİM
✎
✎Gazneli hükümdarı Gazneli Mahmut’a sunulmuştur. ✎
✎Türk-İslam devletlerinde en önemli kurumlar medreseler-
dir.
○○ Tarih-i Yemin ✎ Türk-İslam medresesi → Semerkant Medresesi( Kara-
✎İlk
hanlılar dönemi)
✎
✎Utbi tarafından kaleme alınmıştır.
✎ Büyük Selçuklu devleti medresesi→Nişabur( Tuğrul bey
✎İlk
✎
✎Gazneli hükümdarı Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.
dönemi)

25 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎ Nizamiye Medresesi→Bağdat (Sultan Alparslan döne-
✎İlk ○○ İbn-i Sina
mi) ✎
✎Avrupa’da Avicenna olarak tanınmıştır.
✎
✎Tıp’ın babası olarak bilinmiştir.
✎
✎Eğitim Kurumları ile ilgili Kavramlar: ✎
✎El-Kanun Fi’t Tıp ve Kitabü’l Şifa eserleri önemlidir.
✎
✎Müderris→Medrese hocası ✎
✎İslam aleminde şeyh el reis olarak bilinir.
✎
✎Müid→Müderris yardımcısı
✎
✎İcazetname→Diploma ○○ Biruni
✎
✎Danişmend→Yüksek bölüm öğrencisi ✎
✎Gazneliler döneminde yaşamıştır.
✎
✎Softa→Medrese öğrencileri ✎
✎Gazneli Mahmut onun için ‘’Sarayımın en değerli hazi-
✎
✎Önemli Türk-İslam bilginleri nesi’’ demiştir.

SAİT ZAMAN
✎
✎Asar’ül Bakiye eserinde Asyalılar ile ilgili bilgi vermiştir.
○○ Harezmi ✎
✎Enlem ve Boylam derecelerini hesap etmiştir.
✎ kullanmıştır.
✎0’ı ✎
✎Kitabü’l Cevahir adlı eseri önemlidir.
✎
✎Kitabü’l Cebr ve Mukabele adlı eserleri önemlidir.
○○ Gazali
○○ Farabi ✎
✎Büyük Selçuklu döneminde yaşamış ve Nizamiye medre-
✎
✎Muallim-i Sani adını almıştır. sesinde baş müderris olarka görev almıştır.
✎
✎İhsaü’l Ulum eserinde ilimleri sınıflandırmıştır. ✎
✎Batınilik faaliyetlerine karşı büyük mücadeleler vermiştir.
✎ Medinetü’l Fazıla eserinde devlet başkanında olması
✎El ✎
✎İhya’ül Ulumiddin en önemli eseridir.
gerekenleri anlatmıştır. ✎
✎Doğruya din ile ulaşılabileceğini savunmuştur.
✎
✎Kitabü’l Müsika adlı müzik kitabı hazırlamıştır. ✎
✎Tehaffüt adlı eseri önemlidir(Tutarsızlık)
✎ defa Birleşmiş Milletler fikrini ortaya atmıştır.
✎İlk

monash.pw
26
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

○○ İbn-i Rüşt ○○ El-Razi
✎
✎İspanya’da yetişmiş olup Averros adıyla anılmıştır. ✎
✎Çiçek ve kızamık hastalıklarının farklı olduğunu ispat et-
✎
✎Gazali ile çatışma yaşamıştır miştir.
✎
✎Gazali’nin Tehafütt adlı eserine karşılık Tehaffüt Tehaffüt ✎
✎El-Havi adlı eseri vardır.
(Tutarsızlığın tutarsızlığı)adlı eseri yazmıştır. ○○ İbn’ül Heysem
✎
✎Thomas Aguians ona ‘’Şarih(Yorumcu)’’ adını vermiştir. ✎
✎Fizik ve Optik alanında çalışmalar yapmıştır.
✎
✎Batıya Aristo’yu tanıttı. ○○ Nasirüddin Tusi
✎
✎Trigonometri alanında çalışmalar yapmıştır.
○○ Ömer Hayyam
✎
✎Rubaileri ile meşhurdur ►► MİMARİ VE SANAT

SAİT ZAMAN
✎
✎Celali Takvim’i hazırlayan komisyonun başkanlığını yap-
✎
✎Türk-İslam mimarisinin ilk örneklerini Karahanlılar vermiştir.
mıştır.
○○ Karahanlılar
✎
✎Degaron Cami→İlk Türk-İslam Camii
○○ Uluğ Bey
✎
✎Arap Ata türbesi→En eski Türbe
✎
✎Timur’un torunu olup Semerkantta rasathane açmıştır.
✎
✎Ribat-ı Melik→İlk Türk-İslam kervansarayı
✎ önemli eseri Zic’dir.
✎En
✎
✎Semerkant medresesi→İlk Türk-İslam Medresesi
✎
✎Ayşe Bibi türbesi
○○ Cabir Bin Hayyam
✎
✎Kimya’nın kurucusudur.
○○ Gazneniler
✎
✎Atom’un parçalanabileceğini Einstain’den önce öne
sürmüştür. ✎
✎Zafer Kuleleri
✎
✎Leşker-i Bazar Sarayı

27 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRK - İSLAM TARİHİ

○○ Büyük Selçuklu Devleti Malakari: Duvar süsleme sanatıdır.
✎
✎Mescid-i Cuma Çini: Pişmiş toprak üstünde boyama yapmadır.
✎
✎Sultan Sencer Türbesi NOT: Kitaplarda;Tezhip,Hat,Minyatür,Cilt kullanılır.
✎
✎Nişabur Medresesi
NOT: Mimaride; Taş,Alçı,Hat,Tuğla,Maden kullanılır.
✎
✎Nizamiye Medreseleri

○○ Tolunoğulları ►► Önemi Mimari yapılar

✎
✎Kahire Ulu cami Külliye: Merkez binası Cami olan yapılar topluluğudur.
✎
✎Tolunoğlu Ahmet Cami Kümbet: Anıt mezardır.
Bedesten: Altın,gümüş,ipek gibi değerli malzemelerin

SAİT ZAMAN
olduğu pazardır.
○○ Babürler
Arasta: Benzer ürünlerin satıldığı yerler.
✎
✎Tac Mahal Kapan: Aynı türden ürünlerin satıldığı yer.
✎
✎Agra Kalesi Tabhane: Bakım evi
İmarethane: Aş evi
►► Sanat Dalları Türbe: Üzeri Kubbe ile örtülü anıt mezar
Vitray: Cam boyama sanatıdır. Bimaristan: Akıl ve sinir hastalarının tedavi gördüğü yer.
(İlk kez Karahanlılar dönemi)
Tezhip: Dini kitapların kenarlarını altın tozu ile süsleme
sanatıdımonash.pw sanatçısına Müzehhip denir. Maristan: Hastane( İlk kez Tolunoğulları dönem.)
Hat: Arapça’yı güzel yazma sanatıdımonash.pw işle uğraşanlara
Hattat monash.pw Hattat Amasyalı Yakut’tur.
Minyatür: Resimlerin kitaba aktarılmasıdımonash.pw işle
uğraşanlara Nakkaş monash.pw-Cezeri’nin Otomata adlı es-
eri önemlidir.
Telkari: Gümüş işletmeciliği
monash.pw
28
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRKİYE TARİHİ
TÜRKİYE TARİHİ ►► MENGÜCEKLİLER
✎
✎Bizans ile Büyük Selçuklu arasında yapılan Malazgirt sa- ✎
✎Erzincan merkez olmak üzere Mengücek Gazi tarafın-
vaşından sonra kurulan Türk beylikleri ile Türkiye Tarihi dan kurulmuştur.
başlamıştır. ✎
✎Divriği civarında hüküm sürmüşlerdir.
✎
✎Muvaffakudin Abdüllatif önemli bilim insanıdır.
A NA DO LU D A K U R U L A N B E YL İ K L E R
✎
✎Önemli eserler; Divriği Ulu cami ve Külliyesi(Anadolu’nun
VE DEVLETLER en eski külliyesi)
►► SALTUKLULAR ✎
✎Divriği külliyesi,UNESCO’nun Dünya mirası listesinde yer
✎
✎Saltuk Bey tarafından Erzurum ve çevresinde kurulmuştur. almaktadır.
✎
✎Anadolu’daki ilk Türk devleti beyliğidir.

SAİT ZAMAN
✎
✎Önemli eserleri; Mama Hatun Türbesi,Erzurum Tepsi ►► ARTUKLULAR
minare,Üç Kümbetler,Erzurum Ulu Camii ✎
✎Artuk Bey tarafından kurulmuştur.
✎
✎Hasankeyf,Harput,Mardin şeklinde varlıklarını sürdürmüş-
►► DANİŞMENDLİLER lerdir.
✎
✎Danişmend Ahmet Gazi tarafından Sivas,Malatya,Tokat ✎
✎monash.pwler arasında en son yıkılan beyliktir.
civarında kurulmuştur. ✎
✎Beyliğin hükümdarları için Melik unvanı kullanılmıştır.
✎
✎Kendi adına para bastran ilk hükümdar Ahmet Gazi’dir. ✎
✎Marco Polo burada bulunan halılardan çok bahsetmiştir.
✎
✎monash.pwler arasında sınırları en geniş ve en güçlü olanıdır. ✎
✎Sibernetiğin kurucusu olan El-Cezeri bu dönemde yaşa-
✎
✎Yapmış oldukları Yağıbasan Medresesi Aanadolu’daki ilk mıştır.
medresedir. ✎
✎Malabadi Köprüsü,Dünya’nın en büyük taş kemerli köp-
✎
✎Önemli eserleri; Kayseri Ulu cami,Niksar Ulu cami en rüsüdür.
önemli eserleridir. ✎ önemli eserleri; Artuklu Sarayı, Malabadi Köprüsü, Ha-
✎En
tuniye medresesi,Muzafferiye medresesi,Kasımiye med-
resesi

29 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRKİYE TARİHİ
►► ÇAKALAR tır.
✎
✎Çaka bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur. ►► I.Kılıçarslan Dönemi:
✎
✎Beyliğin kuruluş tarihi olan Türkiye Cumhuriyeti De- ✎
✎Kayınpeeri Çaka Bey’i Bizans’ın kışkırtmaları sonucu öl-
niz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş yılı olarak kabul edil- dürmüştür.
mektedir.
✎
✎monash.pwçlı tehlikesine karşı başkenti İznik’ten Konya’ya taşı-
✎
✎Çaka Bey,İstanbul’u ele geçirmek amacıyla Peçenekler mıştır.
ve Selçuklular ile ittifak kurmuştur.

►► monash.pw Dönemi:
►► Kurulan Diğer Beylikler
✎
✎monash.pwçlı ordusunu yenmiştir.
✎
✎Çubukoğulları →Harput
✎ Kaynakları Anadolu’dan ilk kez Türkiye diye bahset-

SAİT ZAMAN
✎Batı
✎
✎Dilmaçoğulları→ Bitlis miştir.
✎
✎Sökmenliler(Ahlatşahlar)→ Ahlat ✎ bakır para bu dönemde basılmıştır.
✎İlk
✎
✎Tanrıvermişoğulları →Efes ✎ imar ve şehircilik faaliyetleri bu dönemde yaşanmıştır.
✎İlk
✎
✎Kızılarslanoğulları →Siirt
✎
✎İnaloğulları→ Diyarbakır ►► II.Kılıçarslan dönemi:
✎
✎Sultan-ı Muazzam unvanını almıştır.
AN AD OL U S E L Ç U K L U D E VL E T İ ✎
✎Kayseri civarında Yabanlu Pazarı’nı kurmuştur.
✎
✎Bizans ile yapılan Miryokefalon(Kumdanlı-Yurt tutan) sa-
►► Süleyman Şah Dönemi:
vaşı ile Anadolu’nunTürk yurdu haline gelmesi kesinleş-
✎
✎Anadolu Selçuklu hükümdarı Melikşah’tan aldığı ferman miştir.
ile İznik civarında Büyük Selçuklu Devletini kurmuştur. ✎
✎Anadolu’nun ilk kervansarayı olan Alay Han yapılmıştır.
✎
✎Mezarı önceden Ceber Kalesinde bulunmaktayken ✎ altın para basılmıştır.
✎İlk
’te Şah Fırat operasyonu ile Eşme Köyü’ne taşınmış-

monash.pw
30
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRKİYE TARİHİ
►► I.Gıyaseddin Keyhüsrev dönemi: ✎ sigortacılık faaliyetleri başlamıştır.
✎İlk
✎ kez tahta geçmiştir.
✎2
✎
✎Antalya alınmıştır. ►► II.Gıyaseddin Keyhüsrev dönemi:
✎
✎Hıristiyanlar için Mina adı verilen mahalleler kurulmuştur. ✎
✎Baba İshak isyanı başlamış ve zorlukla bastırılmıştır.
✎
✎Venedik ile ilk ticaret antlaşması imzalanmıştır. ✎
✎Moğollarla Kösedağ savaşı yapılmış ve Anadolu Selçuklu
✎ hastane(Gevher Nesibe) ile ilk medrese(Koca Hasan
✎İlk devleti yenilmişmonash.pw savaştan sonra Türk Siyasi birliği bo-
medresesi) bu dönemde yapılmıştır. zulmuştur.
✎
✎Ravendi, Selçuklu Tarihi adlı eserini I.Gıyaseddin NOT: Saadettin Köpek monash.pwn Keykubad ve II.Gıyaseddin
Keyhüsrev’e sunmuştur. Keyhüsrev döneminde vezirlik yapmıştır. Zazadin Han’ı
yaptırmıştır.
NOT: Sultan monash.pwn Keykavus’un mezarı Türkiye sınırları

SAİT ZAMAN
►► monash.pwn Keykavus dönemi: dışındadır.(Kırım’da)
✎
✎Sinop fethedilmiştir. ○○ Şehirlere verilen bazı ünvanlar
✎
✎Abbasi halifesi tarafından kendisine Sultanü’l Galip un- Konya: Darülmülk
vanı verilmiştir. Sinop: Aşk Diyarı
✎
✎Anadolu Selçuklu devletinin ilk tersanesi Sinop’ta açılmış- Kayseri: Fetih kapısı
tır. Sivas: Yücelik

►► monash.pwn Keykubad dönemi: ►► Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra

✎
✎Moğol saldırılarına karşı Eyyubilerle anlaşılmıştır. kurulan Beylikler
✎
✎Alanya ve Suğdak limanı alınmıştır. ✎
✎Karamanoğulları: Konya civarında kurulmuşmonash.pwe-
✎
✎ Yassıçemen savaşı ile Harzemşahlar yenilmiştir. rini Büyük Selçuklu devletinin varisi olarak görmüşlerdir.
✎
✎Anadolu Selçuklu devletinin ilk donanması oluşturulmuş- ✎
✎Germiyanoğulları: Kütahya civarında kurulmuşmonash.pw-
tur. raklarını çeyiz olarak Osmanlı’ya vermişlerdir.

31 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRKİYE TARİHİ
✎
✎Dulkadiroğulları: Elbistan civarında kurulmuştur. döneminde olmuştur.
✎
✎Karesioğulları: Balıkesir civarında kurulmuşmonash.pwıya ✎
✎Divan teşkilatına Divan-ı Pervane eklenmiştir.Tımarların
katılan ilk monash.pw savaşından sonra tekrar kurul- düzenlenmesinden sorumludur.
mamıştır. ✎ tımar sistemi Tokat’ta uygulanmıştır.
✎İlk
✎
✎Candaroğulları: Sinop civarında kurulmuştur.
✎
✎Menteşeoğulları: Muğla civarında kurulmuştur.
►► Ordu Teşkilatı
✎
✎Aydınoğulları: Aydın civarında kurulmuştur.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devletinde donanma ordunun önemli
✎
✎Saruhanoğulları: Manisa civarında kurulmuştur. bir gücünü oluşturmuşmonash.pwa komutanına Meli-
✎
✎Hamitoğulları: Antalya ve Isparta civarında kurulmuştur. küs-Sevahil denilmiştir.
✎
✎Ramazanoğulları: Adana ve çevresinde kurulmuştur.

SAİT ZAMAN
NOT: Karamanoğulları,Germiyanoğulları,Dulkadiroğulları ve ►► Toplumsal Yapı
Ramazanoğulları dışında hepsi denizcilikle uğraşmışlardır.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devletinde ahilik teşkilatı önemlidir.
✎
✎Ahilik teşkilatı esnaf ve zanaatkar kuruluşudur.
AN A DO LU S E L Ç U K L U D E V L E T İ N D E ✎
✎Ahilik teşkilatının kurucusu Ahi Evran’dır.(Asıl adı Şeyh
KÜ LT Ü R V E U Y G A R L IK Nasirüddin’dir)

✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti kültür ve uygarlığı ile Büyük Sel- ✎
✎Temeli abbasilerdeki Fütuvet teşkilatıdır.
çuklu Devleti kültür ve uygarlığı hemen hemen benzer ✎
✎Ahi teşkialtının önemli merkezi Kırşehir,Konya ve
yapıdadır. Kayseri’dir.

►► Devlet yönetimi ✎
✎monash.pwn Keykubat döneminde Ahilik teşkilatı kurulmuş-
tur.
✎
✎Hükümdarlar daha çok Rükneddin,Gıyaseddin,İzeddin,
✎
✎Manevi lideri Hacı Bektaşi Veli’dir.
Keykubat,Keykavus gibi unvanlar almıştımonash.pw ise Selçuklu-
ların Fars kültüründen etkilendiğinin kanıtıdır. ✎
✎Ahiliğin temel mesleği Dabbaklık’tır.
✎
✎Sultanların kendi adına hutbe okutması ilk kez I.Kılıçarslan ✎
✎Ahi Evran teşkilatın yapısını Letaif-i Hikmet adlı eserinde

monash.pw
32
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

TÜRKİYE TARİHİ
anlatmıştır. ○○ Muhyiddin Arabi
✎
✎Ahilerin toplandıkları yerlere Zaviye denir. ✎
✎Ekberiliğin kurucusudur.
✎
✎Ahilerin nasıl davranması gerektiği Fütuvetname adlı ✎
✎Vahdet-i Vucud görüşünü savunmuştur.
eserde toplanılmıştır. ✎
✎Yavuz Sultan Selim mezarını bulup Türbe yaptırmıştır.
✎
✎Ahi teşkilatına Gayr-i Müslimler üye olamaz. ○○ İbn-i Bibi
✎
✎Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı liderliğinde Bacıyan-ı Ruum ✎
✎Devrin önemli tarihçilerindendir.
teşkilatı kurulmuştımonash.pw felsefesi ise ‘’Eşine,aşına ve işi-
ne dikkat et’’tir. ○○ Caca Bey:
✎
✎Kırşehir’de medrese yaptırmıştır.
○○ Hacı Paşa
►► Dil,Edebiyat ve Bilim

SAİT ZAMAN
✎
✎Anadolu’un İbn’i Sina’sı olarak bilinmektedir.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti’nin resmi dili Farsça’dır.
○○ Mevlana
►► Önemli Mimari Eserler
✎
✎Mesnevi,Mektubat,Fihi Ma fih,Divan-ı Kebir önemli eser-
leridir. ✎ Medrese →Koca Hasan Paşa
✎İlk
✎
✎Oğlu Sultan Veled zamanında Mevleviye tarikatı ortaya ✎ Camii→ Diyarbakır Ulu Cami
✎İlk
çıkmıştır. ✎ Kervansaray→ Alay Han
✎İlk
○○ Yunus Emre ✎ Külliye→ Hunad Hatun
✎İlk
✎
✎Risaletü’n Nushiye en önemli eseridir. ✎ Darüşifa →Gevher Nesibe Hatun
✎İlk
○○ Hacı Bektaş-i Veli NOT: İstanbul,Bursa,Edirne ve Trabzon’daki tüm eserler
Osmanlı devletine aittir.
✎
✎Ahi teşkilatının manevi lideridir.
NOT: Sultan, Bey,Yeşil sözcükleri varsa bu eserler Osmanlı dev-
✎
✎Osmanlı ordusunda Yeniçeriler,Bektaşilik kurallarına göre letine aittir.
yetiştirilirdi.
NOT: Anadolu’da en çok eseri olan devlet Anadolu Selçuklu
✎
✎Makalat en önemli eseridir. Devleti’dir.

33 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
O SM A N L I D E V L E T İ K U R U L U Ş DÖNEMİ ✎
✎Kurulduğu coğrafi bölgenin şartlarının iyi olması
✎
✎Osmanlı Devletini kuran Bozokların Kayı boyudur.
Anadolu’ya gelen kayılar önce Ahlat’a yerleşmonash.pw ►► OSMAN BEY:
sonra monash.pwn Keykubatın isteği ile Karacadağ’a yer-
✎
✎Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra başa geçmiştir.
leşmonash.pw sonra Bizans üzerindeki baskıyı arttırmak
için Bizans sınırındaki Söğüt ve Domaniç’e yerleştirildiler. ✎
✎‘’Fahrüddin’’ lakabını almıştır.(Dinin övdüğü)
Kayılarında başında bu srada Ertuğrul Bey bulunmaktay- ✎
✎Ahilerin desteğini almış ve Şeyh Edebali’ninn kızı Bala Ha-
dı. tun ile evlenmiştir.
✎
✎Kayıların sembolü Ok-Yay’dır. ✎
✎’de Bilecik alınmıştır.(Bilecik,demir madeninin işlen-
mesinden dolayı önemlidir.)
►► Osmanoğullarının kısa sürede büyümesinin nedenleri:
✎
✎’de Bizans ile ilk savaş olan Koyunhisar savaşı yapıl-

SAİT ZAMAN
✎
✎Güçlü bir yönetim merkezi anlayışının olması mıştır.
✎
✎Bizans’ın iç karışıklıklarından yararlanılması(Müdara Poli- ✎ Osmanlı parası bakırdan basılmıştır.
✎İlk
tikası)
✎ Osmanlı vergisi konmuştur.(Bac vergisi)
✎İlk
✎
✎Anadolu’da güçlü bir devletin olmaması
✎ kale fethedilmiştir.
✎İlk
✎
✎Sınırlarını Anadolu’dan değil Bizans yönünde
✎ ada fethedilmiştir.
✎İlk
ilerletmesi(Darü’l İslam politikası)
✎
✎’te Bursa kuşatılmıştır.
✎
✎Ahilerin desteğini alması
✎
✎Mezarı Gümüşlü Kümbet olarak adlandırılmıştır.
✎
✎Kabiliyetli kişiler tarafından yönetilmesi
✎
✎Osmanlı’yı aşiretten beyliğe geçtiği dönemdir.
✎
✎Tımar ve İskan politiklarının başarılı bir şekilde uygulan-
ması ✎ Kadı ataması yapılmıştır.(Dursun Fakih)
✎İlk
✎
✎Fethedilen yerlerdeki kişilere din ve ibadet özgürlüğünün
sağlanması(İstimalet Politikası) ►► ORHAN BEY
✎
✎Avrupa’da devam eden İngiltere ve Fransa arasındaki ✎
✎‘’İhtiyarüddin’’ ve ‘’Seyfüddin’’ unvanlarını almıştır.
yıl savaşları
✎
✎’da Bursa fethedilip başkent yapılmıştır.
monash.pw
34
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
✎
✎’da Bizans ile Maltepe(Palekanon)savaşı yapılmıştır. ✎ Sultan ulvanını kullanmıştır.
✎İlk
✎
✎Maltepe savaşından sonra İznik ve İzmit fethedilmiş ve ✎ Bütçe oluşturulmuştur.
✎İlk
Kocaeli yarımadasının fethi tamamlanmıştır. ✎ kez Sancak sistemi getirilmiştir.
✎İlk
✎
✎Karesioğulları beyliğine son verilmişmonash.pwoğulları beyli- ✎
✎İbn-i Batuta Orhan Bey’i ‘’Türkmen hükümdarlarının en
ği Osmanlı’ya katılan ilk beyliktir. yücesi’’ olarak nitelendirmiştir.
✎
✎Bizans’ta taht mücadelesine giren Kantakuzen’e yar- ✎
✎Orhan Bey döneminde beylik Devlet’e dönüşmüştür.
dım edilmiş ve kızı Theodora ile evlenilmişmonash.pwra ilk
✎
✎NOT: Rumeli’nin fethi üzerine bölgeye yerleştirilen Türk
Gayr-i Müslim Haseki Sultandır.
Halkına Evlad-ı Fatihan denmiştir.
✎
✎Kantakuzen’e yapılan yardımlar karşılığında Bizans Çim-
pe Kalesini Osmanlı’ya vermiştir.Çimpe kalesinin alınması
ile Rumelideki ilk toprak parçası kazanılmıştır. ►► monash.pw

SAİT ZAMAN
✎
✎Ankara alınmıştır. ✎
✎monash.pw balkanlarda ilerleyebilmek için Bizans ve Bulgar-
✎ Saray yaptırılmıştır.(Bursa’da bulunan Bey sarayı)
✎İlk larla Sazlıdere savaşını yapmıştır.
✎ Medrese yaptırılmıştır.(İznik’te Orhaniye medresesi)
✎İlk ✎ savaşta Edirne fethedilip başkent ilan edilmitşir.
✎Bu
✎ Müderris ataması yapılmıştır.(Davud-i Kayseri)
✎İlk ✎
✎Osmanlıların balkanlarada ilerlemesi üzerine
Sırp,Macar,Bulgar beylikleri Papa’nın teşfikiyle birleşmiş
✎ Cami yapıldı.(İznik’te Hacı Özbek Cami)
✎İlk
ve Sırpsındığı savaşı yapılmıştımonash.pw savaş ilk Haçlı-Osmanlı
✎ Tersane açıldı.(Karamürsel)
✎İlk savaşıdımonash.pw savaşta daha çok sırplının ölmesine üzerine
✎
✎Yaya ve Müsellem adında ilk düzenli ordu kurulmuştur. savaşın adı Sırpsındığı’dır.
✎ Vezir ataması yapılmıştır.(Alladin Paşa)
✎İlk ✎
✎Sırplar Sırpsındığı Savaşı’nın intikamını almak için saldır-
✎ Gümüş para basılmıştır.(Akçe)
✎İlk ması ile II.Çirmen savaşı olmuş ve savaşı Osmanlı kazan-
✎ Divan teşkilatı kurulmuştur.
✎İlk mıştır.

✎ İskan politikası uygulanmıştır.

✎İlk ✎
✎Osmanlı’nın Balkanlarda ilerleyişinden rahatsız olan bir
grup haçlı birliği Ploşnik’te Osmanlı ordusunu bozguna
✎ Tımar sistemi uygulanmıştır.
✎İlk
uğratmıştır.
✎ Bedesten açılmıştır.
✎İlk

35 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
✎
✎Bunun üzerine harekete geçen monash.pw Haçlıları monash.pw ►► monash.pwD
savaşı ile mağlup etmişmonash.pw savaşta ilk kez Top kullanıl-
✎
✎Karamanoğulları ile yapılan Frenkyazısı savaşı sırasındaki
mıştımonash.pw savaşta monash.pw Milos Obiliç tarafından öldürül-
mücadelesinden dolayı ‘’Yıldırım’’ unvanını almıştır.
müştür.Böylelikle savaş meydanında ölen tek Osmanlı
Padişahıdır. ✎
✎Candaroğulları,Aydınoğulları,Saruhanoğulları,Germiyan
oğulları beylikleri itaat altına almış ve Anadolu’da Türk
✎
✎Germiyanoğullarından çeyiz olarak Hamitoğullarından
Siyasi birliği büyük ölçüde ilk defa sağlanmıştır.
ise para karşılığında toprak alınmıştır.
✎
✎Dulkadiroğullarının topraklarının bir kısmı ele geçirilince
✎
✎Savcı Bey isyanı çıkmıştır.
Memlüklerle ilişkiler ilk defa bozulmuştur.
✎
✎Rumeli Beylerbeyliği kurulmuşmuşmonash.pw Beylerbeyliği
✎
✎Kütahya merkez olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği ku-
merkezi Manastır buraya atanan ise Lala Şahin Paşa’dır.
rulmuşmonash.pw atanan ilk kişi ise Kara Timurtaş Paşa’dır.
✎
✎Devşirmenin temeli olan Pençik Sistemi ilk defa uygulan-
✎ ’de olmak üzere İstanbul 4 defa kuşatılmıştımonash.pw

SAİT ZAMAN
✎İlki
mıştır.
kuşatmalar için Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) yaptırılmış-
✎
✎Topçu ocağı kurulmuştur. tır.
✎
✎Acemi oğlanlar ocağı kurulmuştur. ✎
✎Bayezid’in İstanbul’u kuşattığını gören Papa’nın girişimiy-
✎ kez kazaskerlik makamı oluşturulmuşmonash.pw kazasker
✎İlk le bir kaçlı ordusu oluşturulmuştur.
Çandarlı Kara Halil Paşa’dır. ✎
✎Yapılan Niğbolu savaşını Osmanlı Devleti kazanmıştımonash.pw-
✎ kez defterdarlık makamı oluşturulmuştur.
✎İlk nun üzerine halife Yıldırım’a ‘’Sultan-ı İklim-i Rum’’ unva-
✎
✎‘’Ülke hanedanın ortak malıdır’’ anlayışı yerine ‘’Ülke pa- nını vermişmonash.pwğbolu zaferinden sonra elde edilen gani-
dişah ve oğullarındır’’ anlayışı getirilmiştir. metlerle Bursa Ulu cami yaptırılmıştır.
✎ Vezir-i Azamlık makamı kurulmuştur.
✎İlk ✎
✎Niğbolu savaşından sonra İstanbul tekrar kuşatılmıştımonash.pw-
cak Timur tehlikesinin baş göstermesine üzerine kuşatma
✎
✎monash.pw ‘’Hüdevendigar’’ ve ‘’Gazi hünkar’’ lakaplarını
kaldırılmıştır.
almıştır.
✎
✎NOT: Ankara ve Niğbolu savaşlarının ortak özelliği; İstan-
✎
✎Sancağa çıkan İlk Osmanlı padişahıdır.
bul kuşatmalarının kaldırılmasıdır.

monash.pw
36
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
○○ Ankara Savaşı’nın Nedenleri: ►► Fetret Devri:
✎
✎Çin üzerine sefer düzenlenmek isteyen Timur’un arkasın- ✎
✎ yılları arasında Osmanlı şehzadelerinin arala-
dan güçlü bir devlet bırakmak istememesi rındaki mücadele sonucunda devlet Fetret devrine gir-
✎
✎Türk-İslam liderliğini ele geçirmek arzusu miştir.
✎
✎Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ile Celayir hükümdarı ✎
✎İsa,Musa,Mehmet,Süleyman arasında gerçekleşmiştir.
Ahmet Celayir’in Yıldırım’a sığınması ✎
✎Musa çelebi bu dönemde İstanbul’u kuşatmıştır.
✎
✎Akkoyunlu devleti ve Beylikler’in Timur’u kışkırtmaları ✎
✎Yapılan mücadeleleri Mehmet Çelebi kazanmıştır.
✎
✎Hakaret dolu mektuplaşmalar
○○ Gelişme ve sonuç: ►► monash.pw (ÇELEBİ)
✎
✎Osmanlı ordusunda yer alan Kara Tatarların Timur’un ta- ✎
✎Osmanlı’nın ikinci kurucusu sayılmaktadır.

SAİT ZAMAN
rafına geçmesi
✎
✎Beylikleri tekrar itaat altına almıştır.
✎
✎Timur’un ordusunun kalabalık olması ve fillerle desteklen-
✎
✎Şeyh Bedrettin isyanı yaşanmıştır.Şeyh Bedrettin isyanı
mesi
Osmanlıdaki ilk dini nitelikli isyandır.
✎
✎Savaş kaybedimiş ve Bayezid Timur’e esir düşmüştür. Ti-
✎
✎Venediklerle ilk deniz savaşı yapılmıştır.(Çalıbey savaşı)
murla beraber Timur’un oğlu Mustafa da esir alınmıştır.
✎
✎Timur’un esir aldığı Mustafa Çelebi Anadolu’ya gelmiş ve
✎
✎İstanbul’un fethi 50 yıl geçmiştir.
isyan etmiştir.(Düzmece Mustafa )
✎
✎Balkanlarda ilerleme durmuştur.
✎
✎Düzmece Mustafa sonrasında Bizans’a sığınmıştır.
✎ Yıllık fetret dönemine girilmiştir.(Fasılat-ı Saltanat)
✎11
✎
✎Ankara savaşından sonra duran fetihlere paralel olarak
✎
✎Ankara savaşından sonra Beylikler tekrar kuurlmuşmonash.pw- Pençik sistemi uygulanamaz hale gelmiştir.
resioğulları ve Kadı Eretna devleti tekrar kurulmamıştır.
✎
✎Osmanlı tebaasındaki hıristiyanların kullanılmsıyla devşir-
✎ büyük Osmanlı tersanesi Gelibolu’da açılmıştır.
✎İlk me sistemi ilk defa uygulanmıştır.
✎
✎Ölümü gizlenen ilk Osmanlı padişahıdır.

37 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
►► monash.pw Molla Fenaridir.
✎
✎Hayır Babası, Muradi mahlaslarını kullanmıştır.
✎
✎Tahta geçince Bizans,Mustafa’yı serbest bırakmıştımonash.pw
OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ
Mustafa’yı Edirne’de idam ettirmiştir.
✎
✎Bizans’ı cezalandırmak için ’de İstanbul’u kuşatmış- ►► monash.pw
tır. ○○ İstanbul’un fethinin nedenleri:
✎
✎Bizans bu sefer Şehzade olan Mustafa’yı kışkırtmıştır.(Şeh- ✎
✎Bizans’ın Anadolu beyliklerini kışkırtması
zade Mustafa İsyanı)
✎
✎Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması
✎
✎Macarlarla yapılan savaş sonrasında Edirne-Segedin
✎
✎Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağltının sağ-
antlaşması imzalanmıştır.
lanmak istenmesi

SAİT ZAMAN
✎ antlaşmadan sonra monash.pw,tahtı oğlu monash.pw’e
✎Bu
✎
✎İpek yoluna hakim olma düşüncesi
bırakmıştır.
✎
✎monash.pwber’in hadisine nail olma isteği
✎
✎Bunu fırsat bilen Haçlılar Osmanlı’ya saldırmıştımonash.pw
üzerine monash.pw tekrar tahta geçmişmonash.pwılan Varna sa- ✎
✎İstanbul’un önemli bir konumda olması
vaşını Osmanlı kazanmıştır. ✎
✎Osmanlı’nın Hazırlıkları
✎
✎Varna’nın intikamını almak isteyen Haçlılar tekrar bir ordu ✎
✎Bizans’a Karadeniz’den gelecek yardımları önlemek için
hazırlamıştımonash.pwılan monash.pw savaşını Osmanlı kazanmış- Rumeli Hisarı(Boğazkesen) yaptırıldı.
tır. Bu savaştan sonra Balkanlardaki Osmanl Hakimiyeti ✎
✎Silivri ve Vize kaleleri alındı.
kesinleşmiştir. Osmanlı devleti bu savaştan sonra saldırı,
✎
✎‘’Şahi’’ adı verilen toplar döktürüldü.
Avrupa ise savunma durumuna geçmiştir.
✎
✎ Parçalık donanma oluşturuldu.
✎ yeniçeri isyanı olan Buçuktepe isyanı bu dönemde
✎İlk
çıkmıştır. ✎
✎Karamanoğulları ile antlaşma yapıldı.

✎
✎Tahttan kendi isteğiyle çekilen ilk Osmanlı padişahıdır. ✎
✎Bizans’ın hazırlıkları

✎
✎Şiirleri günümüze ulaşan ilk Osmanlı padişahıdır. ✎
✎Surlar ve kaleler tamir edildi.

✎ Şeyh’ül İslam bu dönemde atanmıştımonash.pw Şeyh’ül İslam

✎İlk ✎
✎Haliç’in ağzı kapatıldı.

monash.pw
38
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
✎
✎Grejuva(Rum Ateşi) denilen savaş malzemesi geliştirilmiş- dan Sinop,’de Trabzon alınmıştır.
tir. ✎
✎Karamaanoğullarından Karaman ve Konya alınmıştr.
✎
✎Avrupalı devletlerden yardım istendi. ✎
✎’te Akkoyunlar ile yapılan Otlukbeli savaşı kazanıl-
✎
✎Katolik ve Ortodoks kiliseleri birleştirilmek istendi mıştımonash.pw Akkoyunlular yıkış sürecine girmiştir.
○○ Fethin Dünya Tarihi açısından önemi: ✎
✎Denizlerdeki fetihler: Kırım alınarak Karadeniz bir Türk ha-
✎
✎Bizans yıkılmıştır. line gelmiştir.

✎
✎Orta çağ kapanıp,Yeniçağ açılmıştır. ✎
✎Venediklilere ilk defa Kapitülasyonlar monash.pwk el-
çisinin adı Balyos’tur.
✎
✎Fetihten sonra İtalya’ya gidenler Rönesans’ı başlattı.
✎
✎Otranto alınmış ama Fatih’in ölümü üzerine geri dönül-
✎
✎Coğrafi keşiflerin başlamasına neden oldu
müştür.
✎
✎Mutlak krallıkların güçlenmesine neden oldu.

SAİT ZAMAN
○○ Teşkilatlanma ve Diğer önemli gelişmeler:
✎
✎Fethin Türk Tarihi açısından önemi
✎
✎Divan’a Sadrazam başkanlık yapmaya başlamıştır.
✎
✎monash.pw ‘’Fatih’’ unvanını almıştır.
✎ altın para basılmıştır.(Yaldızlı,Sultani,Flori)
✎İlk
✎
✎Osmanlı kuruluştan yükselme dönemine geçmiştir.
✎
✎Sahn-ı Seman medresesi açılmıştımonash.pw medrese İstanbul
✎
✎İpek yolunun denetimi Osmanlı’ya geçmiştir. Üniversitesinin temeili sayılmaktadır.
✎
✎Başkent İstanbul olmuştur. ✎
✎Tettimme medreseleri açılmıştır.
✎
✎monash.pw’in yayınladığı Amanname ile Ortodoks halkı ✎
✎Osmanlı’nın ilk köşkü olan Çinili köşk yaptırılmıştır.
üzerinde etkili olunmuştur.
✎
✎Topkapı sarayı yaptırılmıştır.
○○ Diğer Fetihler:
✎ Kuşçu İstanbul’ getirilmiştir.
✎Ali
✎
✎Balkanlar’da; Belgrad hariç Sırbistan,Arnavutluk,Mora,Efl
✎
✎Kanunname-i Ali Osmani yayımlandı.Bu kanında Sancak
ak,Boğdan,Bosna,Hersek alınmıştır.
usulu,Kardeş katli ve Culus bahşişi yasallaşmıştır.
✎
✎Eflak’ta Kazıklı Voyvoda olak tanınan Vlad Tepeş bura-
✎ defa müsadere uygulanmıştır.
✎İlk
daki katliamlarından dolayu Drakula lakabını almıştır.
✎
✎Humbaracı Ocağı kuruldu.
✎
✎Anadolu’da;Cenevizlerden Amasra, Candaroğulların-
NOT: Fatih Mora ve Trabzon’u alarak Bizans’ın yeniden

39 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
canlanmasını engellemiştir. Reis gönderilmiştir.(Sefared Yahudileri)
✎
✎Fatih Sultan Mehmet ‘’Han’’ unvanını kullanan ilk Os- ✎
✎Edirne’de müzikli tedavi gyapan darüşifa açılmıştır.
manlı Padişahı’dır. ✎
✎Yükselme dönemi içinde duraklama dönemidir.
✎
✎‘’Avni’’ mahlasını kullanmıştır. ✎
✎‘’Sofu’’ ve ‘’Adli’’ mahlasını kullanmıştır.
✎
✎‘’Kayser-i Rum’’ unvanını almıştır.
✎
✎Fatih Sultan Mehmet’in kuşatıp da alamadığı yerler;
►► monash.pw(YAVUZ)
Belgrad ve Rodos’tur.
✎
✎Babasını ‘’Karıştıran’’ savaşıya yenmiş ve tahttan indir-
miştir.
►► monash.pwD ✎
✎Safevilerle yapılan Çaldıran savaşı kazanılmıştır.
✎
✎Kardeşi Cem ile taht mücadlesine girmişmonash.pw Sultan’ın ✎
✎Memlüklere bağlı olan Dulkadiroğulları beyliğine Turna-

SAİT ZAMAN
Bursa’da hutbe okutması üzerine yapılan savaşı monash.pwd dağ savaşı ile son verilmişmonash.pw gelişme ile Anadolu’daki
kazanmıştır. Türk Siyasi Birliği kesin olarak sağlanmıştır.
✎
✎Cem Sultan Önce Karamanoğullarına sonra ✎
✎Memlüklerle Mercidabık ve Ridaniye savaşları yapılmıştır.
Memlüklere,Rodos şövalyelerine ve en son ise Papa’ya
✎
✎Nedenleri:
sığınmıştımonash.pw Sultan olayı bir iç sorunken dış sorun hali-
ne gelmiştir. ✎
✎Yıldırım’dan beri devam eden Hicaz-Su yolları meselesi

✎
✎Cem’in Karamanoğullarına sığınmasından dolayı Kara- ✎
✎Şah ismail ile ittifak yapmaları
manoğulları beyliğine son verilmitşri. ✎
✎Yavuz’un İslam Dünyası liderliğini ele geçirmek istemesi
✎
✎Memlüklerle yapılan savaşlarda netice alınamamıştımonash.pw ✎
✎Sonuçları:
savaştaki masraflarından dolayı ilk kez Avarız vergisi top- ✎
✎Suriye,Filistin,Mısır,Hicaz Osmanlı’ya katılmıştır.
lanmıştır. ✎
✎Halifelik Osmanlı’ya geçmiştir.
✎ dönemde Safevilerin çıkartığı Şahkulu İsyanı zorla bas-
✎Bu ✎
✎Baharat yolu Osmanlı’nın egemenliğine geçmiştir.
tırılmıştır.
✎
✎Hazine ve Kutsal eyalar Osmanlı devletine geçmiştir.
✎
✎İspanya’daki müslüman ve yahudilere yardım için Kemal
✎
✎Venedikliler Kıbrıs için Memlüklere ödedikleri vergiyi

monash.pw
40
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
Osmanlı’ya ödemeye başlamışlardır. ✎
✎Ferdinand,Şarklen’e güvenerek Budin’i tekrar kuşattı.
✎
✎NOT:Halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi ile Şeyhü’l İslam Di- Kanuni bunun üzerine Şarklen’i savaşa çağırarak Alman
van üyesi olmuştur. seferine çıkmıştımonash.pw üzerine İstanbul(İbrahim Paşa)
antlaşması imzalanmıştımonash.pw antlaşmaya göre
✎
✎Diğer Gelişmeler:
✎
✎Avusturya,Osmanlı devletine vergi ödeyecek.
✎ defa Tokat’ta Celali adı verilen isyanlar çıkmıştır.
✎İlk
✎
✎Avusturya kralı,Osmanlı sadrazamına denk sayılacak
✎
✎Muhyiddin Arabi’nin mezarı bulunup Türbe yaptırılmıştır.
✎ ilk Osmanlı-Avusturya antlaşmasıdır.
✎Bu
✎ Reis Dünya haritasını Yavuz Sultan Selim’e sunmuştur.
✎Piri
✎
✎ Zigetvar seferi Kanuni’nin son seferidir.
✎
✎Hazine’yi dolduan tek Osmanlı Padişahıdır.
○○ Osmanlı-Fransız ilişkileri
✎
✎’te Fransızlara Kapitülasyonlar verilmiştir.
►► I.SÜLEYMAN

SAİT ZAMAN
○○ Doğu’daki gelişmeler
✎
✎Taht mücaelesi yaşamadan padişah olmuştur.
✎
✎İran üzerine 4 sefer düzenlenmişmonash.pw İran ile ilk antlaşma
✎
✎Muhibbi mahlasını kullanmıştır.
olan Amasya antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎Canberdi Gazali ve Ahmet Paşa isyanları çıkmıştımonash.pw is-
○○ Denizlerdeki gelişmeler
yanların ortak özelliği Memlük devletini tekrar canlandır-
maktır. ✎
✎Rodos alınmıştır.
✎
✎Baba Zünnun ve Kalender Çelebi isyanları çıkmıştır. ✎
✎Cezeyir’i elinde bulunduran Hızır Reis,Barboros Hayrettin
Paşa adını alarak Kaptan-ı Derya olmuştur ve Cezayir
✎
✎Macarların Osmanlıya karşı saldırgan tavırlarından dola-
Osmanlı’ya bağlanmıştır.
yı Kanuni ’de Belgrad seferine çıkmıştımonash.pw aynı za-
manda Kanuni’nin ilk monash.pwılan Mohaç meydan ✎
✎Haçlılarla yapılan Preveze Deniz savaşı ile Akdeniz Türk
savaşını Osmanlı Devleti kazanmıştır. gölü haline gelmişmonash.pwe deniz savaşının tarihi olan
27 Eylül Türkiye’de Donanma günü olarak kutlanmakta-
✎
✎Mohaç’tan sonra Kanuni bölgeden ayrılınca Ferdi-
dır.
nand Budin’i kuşatmıştımonash.pw üzerine Kanuni geri gelip
monash.pw kuşatmasını başlatmıştımonash.pw başarısızlıkla so- ✎
✎Turgut Reis döneminde Trablusgarp elde edilmitşir.
nuçlanmıştır. ✎
✎Cerbe Deniz savaşı ile Kuzey Afrika’da üstünlü ele geçi-

41 monash.pw
 SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN

OSMANLI TARİHİ
rilmiştir. ✎
✎Kıbrıs’ın intikamını almak isteyen Haçlılar İnebahtı’da Os-
○○ Hint Deniz savaşları manlı donanmasını yakmıştır.

✎
✎Hindistan’daki müslümanların yardım istemesi ve Porte- ✎ baskında Cervantes kolunu kaybemiştir.
✎Bu
kizlilerin Müslümanlara baskı yapması gibi nedenlerle bu ✎
✎Yemen ve Tunus alınmıştır.
seferler başlamıştır fakat başarısız olunmuştur. ✎
✎Fas,Çad ve Nijerya alınmıştır.
✎
✎monash.pw Seferi→ Hadım Süleyman Paşa ✎
✎Lehistan alınarak Osmanlı Devleti’nin batı sınırları Baltık
✎
✎monash.pw Seferi→ Piri Reis(Kitab-ı Bahriye) Denizine kadar ulaşmıştır.
✎
✎monash.pw Seferi→ Murat Reis ✎
✎Kanun-i Kadim ilk defa bozulmuştur.
✎ Hint Seferi →Seydi Ali Reis(Miratül Memalik-Memleket-
✎IV. ○○ Don Volga projesi
lerin Aynası) ✎
✎Kırım’ın güvenliğini sağlamak,İran üzerinde üstünlük

SAİT ZAMAN

SON DAKİKA