Radyoloji Doktoru Neye Bakar

Radyoloji, hastalıkların teşhis ve tedavisinde çeşitli görüntüleme teknolojilerini kullanan bir tıp dalıdır. Sağlık sektörünün neredeyse her alanında radyolojik muayene yapılır. Radyoloji, vücut içi yapıların görüntülerini üretmek için röntgen, manyetik rezonans (MR), bilgisayarlı tomografi (BT) ve PET taraması gibi farklı görüntüleme yöntemlerinden yararlanır. Tanısal radyoloji ve girişimsel radyoloji olarak iki geniş alana ayrılır. Radyoloji, hastaları etkileyen çoğu tıbbi kararın hayati bir bileşenidir ve radyologlar tüm klinik uzmanlıklarla çalışabilir.

Radyoloji nedir?

Geniş kapsamlı tanı testlerini yorumlayan, hastalık veya yaralanma tanısında uzmanlaşmış doktorlara ise radyolog denir.

Tanısal radyoloji uzmanı, tanı zincirindeki son halkadır, teşhisi değerlendirmeye ve desteklemeye yarayabilecek görüntüleri araştırır. Görüntü üretmek için teknik ekipmanı kullanıp yönetebilen tıbbi görüntüleme uzmanına ise radyolojik teknoloji uzmanı adı verilir. Hastanelerde radyolojik muayenelerin yapıldığı kısım genellikle radyoloji adını almakla birlikte, röntgen veya görüntüleme bölümü olarak da adlandırılabilir. (1)

Tomografi nedir, nasıl çekilir? BT ne işe yarar, zararları nelerdir?

Radyoloji hangi hastalıklara bakar?

Radyologlar hastanın durumuna bağlı olarak tüm tıp uzmanlarıyla birlikte çalışabilirler. Teşhis radyografisinin ana odağı, hastalıkların, iskelet ve yumuşak doku anormalliklerinin ve travmanın tanımlanması ve izlenmesidir. Radyoloji, özellikle kanser olmak üzere birçok hastalığın teşhisinde gereklidir. (2) Ayrıca: 

• Kemik ve akciğer hastalıklarının teşhisinde,
• Yabancı cisimlerin incelenmesi için,
• Yaralanmalar ve acil tıpta,
• Meme hastalıklarında,
• Osteoporozun teşhisinde,
• Kalp ve damar hastalıklarının teşhis ve tedavisinde,
• Vücut içi organlarda oluşan hastalıkların teşhisinde,
• Hamileliğin takibinde,
• Kas-ligament yapı ve iskelet sistemi hastalıklarının teşhisinde,
• Omurga, omurilik, beyin, baş, boyun, bel, nöroradyoloji gibi sinir sistemi kontrollerinde,
• Karın, batın, meme, yumuşak doku lezyonlarının görüntülenmesinde,
• Jinekolojik ve pediatrik hastalıkların incelemesinde kullanılır.

Radyolojik görüntülerin elektronik olarak depolanmasını sağlayan teknolojik gelişmeler sayesinde salgınlar daha hızlı ve doğru bir şekilde tespit edebilmektedir.

Mamografi nedir? Ne için, nasıl çekilir? Sonucu nasıl değerlendirilir?

Radyoloji türleri

Tanı radyolojisi

Tanı radyolojisi: (3)

• Belirtilerin nedenini teşhis etmek için,
• Vücudun alınan tedaviye ne derece yanıt verdiğini kontrol etmek için,
• Meme kanseri, kolon kanseri veya kalp hastalığı gibi farklı hastalıkların erken teşhisi için kullanılabilir.

En sık kullanılan tanısal radyoloji testleri:

Girişimsel ve tedavi radyolojisi

Girişimsel radyoloji, açık cerrahi uygulanmayan hastaların tedavilerinde minimal invaziv prosedürler için görüntü rehberliği sağlar. BT, ultrason, MR ve floroskopi gibi görüntüleme yöntemleri, tıbbi prosedürleri yönlendirmeye yardımcı olmak üzere kullanılan radyolojik tekniklerdir.

Emar (MR) nedir, nasıl çekilir? Manyetik rezonans ne işe yarar?

Girişimsel radyoloji prosedürüne örnekler:

• Anjiyografi (damar görüntüleme) veya anjiyoplasti (damar genişletme) ve stent yerleştirme.
• Kanamayı kontrol altına almak için embolizasyon.
• Kanser tedavileri: Kemoembolizasyon (kemoterapi ilaçlarıyla yüklü mikroküreler ile embolizasyon) veya Y-90 radyoembolizasyonu (Yitrium-90 mikrosfer) ile tümör embolizasyonu
• Tümör ablasyonu tedavileri: Radyofrekans ablasyonu (ısı ile buharlaştırma), kriyoablasyon (tümörü dondurma) veya mikrodalga ablasyonu (ısı ile buharlaştırma)
• Omurga ve bel kemiği kırığı tedavileri: Vertebroplasti ve kifoplasti
• İğne biyopsileri: Akciğerler, tiroid bezi ya da farklı organlarda
• Meme biyopsisi: Stereotaktik veya ultrason teknikleri
• Rahim atardamarında tıkanıklık tedavisi: Uterin arter embolizasyonu
• Besleme tüpü yerleştirme.
• Bağlantı noktaları ve PICC (Pik kateteri) gibi venöz erişim kateter yerleşimi.

Girişimsel radyoloji hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

Radyolojinin kullandığı tanı araçları

Röntgen

X ışınları ile oluşturulan radyografiler kemikleri, göğüs ve karın bölgesini ve yabancı cisimleri incelemek için kullanılır. Sindirim sisteminin hareketli görüntüsünü elde etmek için floroskopi yapılabilir. Kan damarlarını gösteren bir anjiyografi oluşturmak üzere kontrast madde ile birlikte kullanılabilir. (5)

Röntgen nedir, nasıl çekilir? Radyografik muayene ve zararları

Bilgisayarlı tomografi (BT)

Emar (MR)

Manyetik alan ve radyo dalgaları sayesinde vücut yapılarının yüksek kalitedeki görüntülerini bilgisayar programı yardımıyla oluşturur. Vücudun hidrojen atomlarında depolanan potansiyel enerjiden yararlanarak görüntü oluşturan bu tekniğe Manyetik Rezonans Görüntüleme denir. Radyasyona ihtiyaç duymaz. (7)

Ultrason

Bir monitörde hareketli görüntüler oluşturmak için ses dalgalarını kullanır. En ucuz ve zararsız görüntüleme tekniğidir. Ultrason probları (dönüştürücüleri), görüntü üretmek için insanların duyma eşiği üzerindeki akustik enerjiden yararlanır. Ultrasonda iyonlaştırıcı radyasyon kullanılmadığından çocukların ve hamile kadınların görüntülenmesinde özellikle tercih edilir. (8)

Ultrason nedir, ne işe yarar? Ayrıntılı ve renkli ultrasonografi neden çeklilir?

Mamogram

Floroskopi

Daralmış damarlar ve drenaj kateterleri için stentler veya gastrointestinal sistemin görüntülenmesi gibi işlemler için X ışınları yardımıyla vücudun gerçek zamanlı ve hareketli görüntülerinin üretilmesi tekniğidir. Kullanılan radyasyon dozu, geleneksel radyografiye göre yüksektir. (10)

Nükleer tıp

Nükleer tıp görüntülerini oluşturmak için hastaya kısa ömürlü radyoaktif bir madde verilir ve ardından hastadan yayılan radyasyon kaydedilerek bilgisayarda işlenir.

Radyolog kimdir?

Teşhis radyologları, kapsamlı klinik çalışmalar ve ilgili araştırmalar yoluyla radyolojinin alt dallarında uzmanlaşabilir:

• Meme görüntüleme (mamogram)
• Kardiyovasküler radyoloji (kalp ve dolaşım sistemi)
• Akciğer grafisi (kalp ve akciğerler)

Akciğer grafisi nedir? Nasıl çekilir? Raporu ve sonucu nasıl yorumlanır?

• Acil radyoloji
• Gastrointestinal radyoloji (mide, bağırsaklar ve karın)
• Genitoüriner radyoloji (üreme ve üriner sistemler)
• Baş ve boyun radyolojisi
• Kas iskelet sistemi radyolojisi (kaslar ve iskelet)
• Nöroradyoloji (beyin ve sinir sistemi; baş, boyun ve omurga)
• Pediatrik radyoloji (çocuk görüntüleme)

Radyoloji uzmanı görevi nedir?

• Görüntüleme muayene bulgularını yorumlar, ilgili doktora ve sağlık çalışanlarına yardımcı olması için yazılı teşhis raporları hazırlar.
• Hastaları için uygun görüntüleme testlerini seçmelerinde diğer doktorlara ve sağlık çalışanlarına yardımcı olurlar. Çekimin risk ve faydalarını dengelemek, gereksiz radyasyona maruz kalmayı önlemek üzere klinik ekibin bir parçası olarak çalışırlar.
• Sıklıkla biyopsi, drenaj ve hedeflenen enjeksiyonlar gibi görüntü kılavuzlu prosedürleri gerçekleştirmek için çağırılırlar. Bazı radyologlar vasküler stentleme ve anevrizma sargısı gibi daha ileri görüntü kılavuzlu prosedürleri de gerçekleştirebilir.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Nasıl radyoloji uzmanı olunur?

Radyolog olmak için önce tıp doktoru unvanı almak gereklidir. Tıp fakültelerinde okuyan her doktor adayı, eğitiminin 5. senesinde stajyer olarak radyoloji eğitimi alır. Bununla birlikte radyolog olmaya hak kazanmak için 6 senelik temel tıp eğitiminin ardından Tıpta Uzmanlık Sınavına (TUS) girerler.

Sınavda radyoloji bölümü için gereken puanı alıp bu bölümü tercih eden tıp doktorları 5 yıl süren uzmanlık eğitiminin sonunda radyoloji uzmanı unvanını kazanırlar. Girişimsel radyolojide çalışmak isteyen doktorların ayrıca cerrahi eğitim de almaları gereklidir.

Radyoloji taban puanları

Radyoloji uzmanı ne kadar maaş alır?

Çalışma koşullarının zorlukları nedeniyle radyoloji uzmanlığı riskli meslekler grubundadır. Radyolojik muayene cihazları, yapıları ve çalışma ilkeleri gereği, genellikle binaların ışık, ses ve havayla en az temasa sahip katlarında yer alırlar.

Radyologlar az da olsa zararlı ışınlara maruz kalırlar. Günümüzde bu risk derecesi azalsa da, devlet hastanelerindeki radyologların yıpranma payı, diğer branş doktorlarına göre daha iyi ücret ve şartlarla çalışmalarına neden olur.

Radyoloji, hastalıkların tanı sürecinde ses, radyo dalgaları ve X ışınları ile görüntüleme teknolojilerini kullanan, tedavi sürecinde görüntüleme teknikleri eşliğinde invaziv prosedürler içeren tıbbın son derece geniş kapsamlı dallarından biridir. Yaptığı çalışmalar ile diğer tüm branşlara destek olan radyoloji, hastaları etkileyen pek çok tıbbî kararın hayatî bir bileşeni konumunda yer almaktadır. Radyoloji iki ana bölümden oluşmaktadır:

1. Tanısal Radyoloji (Diagnostik Radyoloji)

Tanısal radyoloji, hastalık belirtilerini tespit etmek ya da alınan ilaçların tedaviye ne oranda yanıt verdiğini kontrol edebilmek için faydalanılan alt birimdir. En sık kullanılan tanısal radyoloji testleri şunlardır:

• Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve manyetik rezonans anjiyografi (MRA)
• BT anjiyografi de dahil olmak üzere bilgisayarlı tomografi (BT)
• Üst gastrointestinal sistem ve floroskopi
• Talyum kardiyak stres testi, tiroid taraması ve kemik taraması gibi testleri içeren nükleer tıp incelemeleri,
• Pozisyon emisyon tomografisi olarak da bilinen PET görüntüleme ve PET taraması,
• Mamografi,
• Ultrason,
• Röntgen

2. Tedavi ve Girişimsel Radyoloji (Radyoterapi)

Tedavi ve girişimsel radyoloji, açık cerrahi operasyon uygulanmayan hastalıkların tedavisinde minimal invaziv prosedürler için görüntü rehberliği sağlayan sistem olarak tanımlanmaktadır. Ultrason, MR, floroskopi ve BT gibi görüntüleme yöntemleri ile tıbbî prosedürleri yönlendirmeye yardımcı olmaktadır.

Tedavi ve girişimsel radyoloji, genellikle arter ve damarlarda tıkanma, sırt ağrıları, böbrek ve karaciğer problemleri, kanser, tümör, rahim fibroidi gibi hastalıkların tedavisinde etkin role sahiptir. Bu tür tedaviler, geleneksel operasyonlara göre daha az riskli, daha az ağrılı olmakta ve iyileşme süresini kısaltmaktadır.

Tedavi ve Girişimsel Radyoloji prosedürlerine örnekler:

• Kanamayı kontrol altına almak için kullanılan embolizasyon,
• Damar görüntüleme (anjiyografi),
• Damar genişletme (anjiyoplasti),
• Kemoembolizasyon,
• Y-90 radyoembolizasyonu,
• Tümör ablasyonu tedavileri,
• Bel ve omurga kemiği kırığı tedavileri,
• Meme biyopsisi,
• İğne biyopsileri,
• Rahim atardamarında tıkanıklık tedavisi
• Pik kateteri (PICC) gibi venöz erişim kateter yerleşimi
• Beslenme tüpü yerleştirme.

Tanı ve tedavi planlaması konusunda radyolojide kullanılan birtakım yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerin temel amacı hastalığın doğru tanısının konması sürecinde yardımcı olacak sonuçlara ulaşmaktır. Radyolojide kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

- Radyofrekans Dalgaları ve Manyetik Alan Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Damar, kemik, doku ve organların kesitsel görüntülerini oluşturmak için güçlü bir radyofrekans dalgası ve manyetik alan kullanılan görüntüleme yöntemidir. Başta nöroloji olmak üzere, kadın hastalıkları, kalp hastalıkları, fizik tedavi ve ortopedi gibi alanlarda sıklıkla tercih edilir.

Ultrason: Radyoloji ile görüntüleme yöntemleri arasında ses dalgalarının kullanıldığı yöntemdir. Üriner sisteme ait faaliyetleri, jinekolojik incelemeler, karın içi organlar gibi pek çok bölgede yapılan incelemede bu yöntem kullanılmaktadır. Bu inceleme yöntemi, hasta sağlığı açısından herhangi bir zarar oluşturmaz.

- X Işını Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri

Röntgen: Vücut yapılarının ve özellikle kemiklerin, röntgen ışınları (X ışınları) kullanılarak görüntülenmesi yöntemidir.

Panaromik röntgen: Diş ve ağız hastalıkları alanı için tercih edilen, ağız içinin tam anlamı ile görüntülendiği radyoloji yöntemidir. Tedavi öncesinde plânlamanın mümkün hale getirilebilmesi için birçok doktor tarafından sıklıkla ihtiyaç duyulan bir görüntüleme yöntemidir.

Mamografi: İki tabaka arasında sıkıştırılan memenin, röntgen ışınları kullanılarak görüntülenmesi işlemidir.

Tomosentez Mamografi: Röntggen ışınları ile memenin 3 boyutlu olarak incelenmesi yöntemidir. Özellikle meme kanserinin erken teşhis edilmesi konusunda sıkça tercih edilen radyoloji yöntemi olarak bilinmektedir. Bu yöntem sırasında kişinin damar yolu açılır ve iyotlu bir madde enjekte edilir. Net görüntüleme teknolojisi sunduğu için inceleme lezyonlarının yeri net şekilde saptanabilir. Böylece tanı ve tedavi süreci kolaylaşmaktadır.

Kemik Dansitometri: Kemiklerdeki mineral yoğunluğunu ölçerek, kemik yoğunluğuna ait kayıpların ve kemiklerin kırılganlık oranlarının değerlendirildiği bir radyoloji yöntemidir. Bu test yardımı ile osteoporoz (kemik erimesi) erken evrede kesin olarak saptanabilir. Test, röntgen ışınları kullanılarak yapılmaktadır.

Floroskopi - Radyoskopi: Hastaların gerçek zamanlı görüntülerinin alınması yöntemidir. Normal radyogramlarda görülemeyen ağız, damar, rektal ve vajinal yollar gibi vücut yapılarına kontrast madde verilir ve boyanarak görünür hale getirilir. Daha sonra röntgen ışınları kullanılarak test yapılmaktadır. Drenaj kateterleri için stent, daralmış damarlar ya da gastrointestinal sistemin görüntülemesi gibi işlemler, bu yöntem ile yapılmaktadır.

Bilgisayarlı Tomografi: Röntgen ışınları yardımıyla incelenen vücut bölgesine ait kesitsel görüntünün oluşturulduğu görüntüleme yöntemidir. Farklı açılardan çekilmiş röntgen görüntüleri, bilgisayarlı tomografi cihazı ile birleştirilmekte ve kemik, damar, yumuşak doku gibi alanların kesitsel görüntüleri oluşturulmaktadır. Bilgisayarlı tomografi (BT), yumuşak doku ve kemiklerin şekli ile yerleşimi konusunda önemli sonuçlar sunmaktadır. Özellikle onkolojik vakalarda, kanser yayılımının incelenmesi ve tedavi sürecinin planlamasında, kalp hastalıklarının teşhisinde ve nörolojik hastalıklarda önemli bir yere sahiptir.

Radyoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

• Kemik ve akciğer hastalıklarının teşhisinde,
• Yaralanmalar ve acil tıpta,
• Meme hastalıklarında,
• Kalp ve damar hastalıklarının teşhis ve tedavisinde,
• Hamilelik takibinde,
• Yumuşak doku ve iskelet sistemi hastalıklarının teşhisinde,
• Omurga, omurilik, beyin, baş, boyun, bel, nöroradyoloji gibi sinir sistemi kontrollerinde,
• Karın, batın, meme, yumuşak doku lezyonlarının görüntülenmesinde,
• Jinekolojik ve pediatrik hastalıkların incelemesinde kullanılır.

Radyoloji Uzmanı Ne Demek?

Radyoloji Uzmanı; radyoloji alanında teşhis ve tedavi sürecinde hastaların hastalıklarını takip eden ve tedavi amaçlı radyolojik işlemleri yapan kişiye verilen mesleki unvandır. Söz konusu alanda uzman doktor tarafından muayene ve testler yapılarak teşhis konulur. Ardından da radyoloji alanında hastaların tedavi edilmesi sağlanır.

Radyoloji Uzmanı Ne İş Yapar? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Kamu hastaneleri ya da özel hastanelerde çalışabilen radyoloji uzmanının görevleri şunlardır:

• Ultrasonografi cihazını kullanabilmek ve hastalıkları görüntüleyip sorunu teşhis etmek,
• Floroskopi cihazını kullanarak hastaların kafa, el, ayak ve akciğer gibi vücut kısımlarının filmini çekmek,
• Histilografi, intravenöz ürografi gibi çekim alanlarını bilerek hastaların yemek borusu, bağırsak ve mide tetkiklerini yapmak,
• Bilgisayarlı tomografi işlemini uygulamak, değerlendirmek ve hastaları doğru yönlendirmek,
• Vücuttaki apse ve kist gibi oluşumların boşaltılmasını sağlamak,
• Anjiyografi çekmek,
• Film çekim alanları radyasyon yayılan alanlar olduğu için bu bölgede hem kendisi hem de çevresi adına radyasyonun minimum düzeyde tutulmasını sağlamak,
• Mamografi incelemeleri yapmak,
• Manyetik rezonans incelemeleri yapmak ve tüm incelemeleri değerlendirmek,
• Hastalıkla ilgili olduğunu bildiği hekimlerle konsültasyonda bulunmak,
• Radyoloji alanındaki bilimsel verileri takip etmek, bu alandaki yayınları izlemek ve sempozyumlara katılmak.

Radyoloji Uzmanı Olmak İçin Hangi Eğitimi Almak Gerekir?

Radyoloji Uzmanı olabilmek için öncelikle 6 yıllık Tıp Fakültesi eğitimi tamamlanmalıdır. Daha sonra TUS sınavına girerek, radyoloji alanında uzmanlaşmaya hak kazanmak gerekir. Uzmanlık eğitimini de başarıyla tamamlayanlar, Radyoloji Uzmanı olarak görev alabilir. Röntgen, radyasyon içeren ışınların fazlaca bulunduğu bir alanda çekildiği için bu pozisyonda çalışan uzmanlar, diğer birimlere göre daha erken emekli olur.