Rahim Ağzı Yarası Ve Gebelik

Rahim ağzı, serviks olarak bilinir. Rahimin, vajina ile birleşmesini sağlayan parçasıdır.

Rahim ağzı kanalının (serviks) vajinaya bakan kısmı (ektoserviks) muayene sırasında görülebilir. Bu kısım cinsel ilişki sırasında da penisin temasına açıktır. Bu nedenle sağlam ve nemli bir cilt (epitel) ile örtülüdür. Kanalın içeride ilerleyen ve rahim iç tabakası ile devam eden iç kısmı (endoserviks) ise ince ve hassas bir cilt (epitel) ile örtülüdür. İç kısmın hassas epitelinin dışarıya doğru genişlemesine rahim ağzı yarası veya servikal erozyon denir. Rahim ağzı kanalının içindeki hassas cilt ile dışındaki sağlam cilt arasındaki sınıra transformasyon zonu (geçiş hattı) denir. Bu geçiş hattının dışarıda konumlanması ile yar ortaya çıkmış olur.

Rahim ağzı yarası, ergen ve erişkin yaştaki kadınlarda sık görülen bir sorundur. Rahim ağzıdan yara bulunan bir kadında rahim ağzı kanseri olasılığın ekarte etmek için smear (sürüntü) testi yapılır. Ancak yara olması kanser olduğu anlamına gelmez. Rahim ağzındaki yara zemininden salgılanan sıvılar sperm hareketliliğini bozabilir ve sperm depolanmasını önleyebilir. Bu yolla gebe kalmayı zorlaştırabilir. Ama yara olması kısırlık nedeni değildir. Bu nedenlerle rahim ağzı yarası tam bir hastalık olmamakla birlikte problemlere neden olabilen bir sorundur.

Servikal erozyonun (ektropion) muayene sırasındaki görüntüsü

Rahim Ağzı Yarasının Belirtileri

Rahim ağzındaki yaralar sıklıkla belirti vermezler. Bu durumda tedavi edilmeleri de gerekli değildir. Bu tarz durumlarda kadın hastalıkları ve doğum doktorunuza muayeneye gidene kadar rahim ağzınızda yara olduğunu bilmezsiniz.

Peki belirti varsa nelerdir bu belirtiler?

• Sümüksü akıntı. Yara zemininden salgılanan bu sümüksü sıvı, başlangıçta mikroplu değildir. Bu durumda kokuya neden olmaz ve şeffaftır. Ancak mikrop üremesi için bir ortam oluşturabilir. Bu durumda akıntı beyaz, sarı veya yeşil renk alır, koku yapabilir. Sık sık vajinal enfeksiyonların olması ve tekrarlaması rahim ağzı yarasının bir belirtisi olabilir.
• Adet dışı kanama veya lekelenmeler. Yara zemini çok hassas olduğu için kendiliğinden kanayabileceği gibi cinsel temas sonrası kanama olması da nadir bir durum değildir.
• Kasık ağrısı. Aslında rahim ağzı yarası ağrı oluşturmaz. Ancak rahim ağzında enfeksiyon oluşmuşsa veya cinsel ilişki sırasında kasık ağrısına neden olabilir. Ağrı zaman zaman cinsel ilişkinin devamına izin vermeyecek kadar şiddetli olabilir.
• Benzer nedenlerle cinsel temas sonrası olduğu gibi vajinal muayene sonrası da kanama veya ağrı oluşabilir.
• Rahim ağzı yarası gebelik sırasında daha da şiddetlenebilir. Gebeliğin son aylarında görülen ilişki sonrası kanamalarının en sık nedeni rahim ağzı yaralarıdır.

Bu belirtiler rahim ağzı yarasından kaynaklandığında tanısını koymak ve tedavi etmek zor değildir. Ancak bu belirtiler daha zor tedavi edilen ve ciddi bazı başka hastalıklardan da kaynaklanabilir. Bu belirtilere yol açan ve ayırt edilmesi gereken hastalıklar şunlardır.

• Enfeskiyon
• Myom
• Polip
• Endometriozis
• Spiral ile ilgili sorunlar
• Gebelik ile ilgili sorunlar
• Rahim veya rahim ağzının kanseri

Rahim Ağzı Yarasının Nedenleri

• Servikal erozyonların nedeni genellikle belirlenemez.
• Hatta kimi kişilerde yara doğuştan beri vardır.
• Bazı kişilerde yaranın nedeni hormonal dalgalanmalardır. Bu nedenle şu gruplarda servikal erozyona daha sık rastlanır.
  • Üreme çağındaki kadınlarda,
  • Ergenlerde,
  • Gebelerde
  • Östrojen içeren doğum kontrol yöntemleri kullananlarda
  • Yine bu nedenle menopoz sonrası dönemde servikal erozyona çok nadiren rastlanır.

Rahim Ağzı Yarasında Tanı

Rahim ağzı yarasına çoğunlukla rutin muayene ve smear sırasında tanı konur. Muayene sırasında rahim ağzının kızarık ve kadifemsi olduğu görülür. Hatta muayene esnasında kanayabilir.

Rahim ağzı kanseri de kimi zaman yara gibi görülebilir. Olgunun kanser olmadığının kesinleşmesi için smear alınması gerekir. Rahim ağzı yarası kansere dönüşmez. Ancak yara olması kanser riskinde artışa neden olur.

Eğer rahim ağzında yara saptanmış ancak sizde bir belirti yapmıyorsa smear sonucu da iyi çıkmış ise tedavi olmayabilirsiniz. Ancak gelişme riski artan rahim ağzı kanserini önlemek için aşı olmanızda yarar var. Eğer bazı belirtiler var ise yaranın tedavisi gerekecektir.

Smear yanısıra kolposkopi yapılması da yararlı olur. Kolposkopi muayenehane ortamında, her hangi bir anestezi gerektirmeden ve ağrı ya da acıya yol açmadan yapılabilir. Dokuda kanser açısında şüpheli bir görünüm saptandığında hemen biyopsi alınabilir.

Rahim Ağzı Yarası Tedavi

Rahim ağzı yarası olan kadınların çoğunda her hangi bir belirti ve rahatsızlık yoktur. Bu olgularda smear sonuçları da iyi ise tedavi edilmesi gerekli değildir.

Ancak belirti veren olgularda öncelikle enfeksiyon tedavisi uygulanır. Enfeksiyon tedavisi sonrası belirtileri devam eden olgularda yaranın tedavisi yoluna gidilebilir.

Tedavi için koterizasyon uygulanır.

• Cerrahi yöntem. Rahim ağzının yara bulunan tabakasının çıkarılmasıdır. Bu yöntem çok eski yıllarda uygulanırdı. Günümüzde yalnızca şiddetli kanser şüphesi olan olgularda yapılmaktadır.
• Elektrokoterizasyon (yakma). Halk arasında yakma olarak da bilinen bu yöntemde doku elektrik akımı ile yakılır. Dokuda derin yanıklar oluşması riski olduğundan uzun yıllardır kullanılmayan bir yöntemdir.
• Gümüş nitrat ile koterizasyon (kimyasal koterizasyon). Zaman zaman vajina dokusunda da yanıklara yol açabildiğinden tercih edilen bir yöntem değildir.
• Kriokoterizasyon (dondurma). Halk arasında dondurma olarak da bilinen bu yöntemde sıvılaştırılmış azot gazı uygulanarak dokunun donması ve bu yolla iyileşmesi sağlanır. Tedavide uygulanan güncel yöntem dondurmadır.

Bu yöntemlerin tümü muayenehane ortamında güvenle uygulanabilir. İşlem öncesinde vajina içine lokal olarak enfeksiyon tedavisi (fitil veya krem) uygulanmış olmalıdır. İşlem yaklaşık 15-20 dakika sürer. İşlem sırasında veya sonrasında kayda değer bir ağrı hissetmezsiniz. Adet ağrısına benzeyen bir rahatsızlık işlem sırasında ve sonrasında birkaç gün olabilir. İşlemden sonra hemen günlük hayatınıza dönebilirsiniz. İşlem sonrası 10-15 gün kimi zaman kanlı olabilen vajinal akıntı olacaktır.

İşlemden sonraki rahim ağzının iyileşme süresidir. Bu sürede deniz, havuz ve dolu küvete girmeniz ve cinsel temasta bulunmanız ve tampon kullanmanız uygun değildir. Bu sürenin sonunda kontrole gelmelisiniz. Kontrolde enfeksiyon saptanabilir. Enfeksiyon tedavisi de yapıldıktan sonra yaranız ile ilgili bir sorununuz kalmamış olacaktır.

İşlemden sonraki günlerde şu belirtilerden birine rastlarsanız muayeneye gelmelisiniz.

• Kokulu akıntı
• Adetten şiddetli bir kanama
• Adetten uzun süren bir kanama

Rahim ağzı yarası başlı başına bir hastalık değildir. Rutin muayene sırasında saptanabilir. Belirti vermediği sürece tedavi edilmesi gerekmez. Örneğin gebelikte rastlanması bebeğe zarar vermez. Ancak kimi zaman gebelerde görülen ve düşük tehlikesi zannedilen kanamalar yaradan kaynaklanabilir. Geçmeyen veya tedavi sonrası yenileyen akıntı ve vajinal enfeksiyonlar, ilişki sonrası kanama veya ilişki sırasında kasık ağrısı durumunda yaranın tedavi edilmesi gerekir. Tedavisi çok zor değildir. Tedavi sonrası uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olmadan iyileşir.

Servikal Erozyon Oluşumu

Serviks rahmin alt parçası olup, jinekolojik muayenede vaginanın en üst kısmında ele gelir. Servikal erozyon serviks üstünde görülen kırmızı kadife gibi bir yaradır. Servikal kanal iç yüzünü sınırlayan ve mukus üreten kolumnar epitelin (silindirik epitel) serviksin dışına doğru ilerlemesi ile servikal erozyon ortaya çıkar. Serviksin vaginal yüzeyi ise sguamous epitel (çok katlı yassı epitel) ile döşelidir. Sguamoz ve kolumnar epitelin karşılaştığı alana Sguamo-Columnar Junction (SCJ) adı verilir. Servikal erozyon bölgesinde bulunan kolumnar epitel, çok katlı yassı epitelden çok daha ince olduğu için, altta yatan kan damarlarının parlak kırmızı görünmesine neden olur. ve bir spekulum yardımı ile jinekolojik muayene sırasında rahatlıkla izlenebilir. Servikal erozyon hastalık belirtisi olmayabilir, daha çok sağlıklı kadınlarda görülür. Önceleri servikal erozyonun kansere dönüştüğü bilinirdi, fakat bugün bunun doğru olmadığı ve servikal erozyonun tamamen benign bir durum olduğu bilinmektedir.

Servikal erozyon östrojen hormonuna bağlıdır. Genç kızlarda, gebelik sırasında ve doğum kontrol ilacı kullananlarda daha çok görülür.  

Servikal Erozyon Belirtileri

Artmış Vaginal Akıntı: Normal vaginal akıntı ekseriya açık, şeffaf, dokununca kaygan bir akıntıdır. Servikal enfeksiyon olduğu zaman, mukopürülan ve kötü kokulu akıntı yapan enfeksiyon hücreleri görülür.

Kanama: Servikal erozyon alanındaki kolumnar hücreler frajil olduğu için cinsel ilişkiden sonra ekseriya kanamaya neden olur. Bu durum gebelikte daha sık görülür.  

Servikal Erozyon Nedenleri

Servikal erezyonu olan kadınların büyük bir kısmında problem olmaz, fakat bazı durumlarda aşırı akıntı, ilişkiden sonra kanama (post-coital bleeding) şikayetleri ön plana çıkar. Doğum ya da düşük gibi olaylar sırasında serviks epiteli hasar görür ve enfeksiyon (servisitis) gelişir. Ara sıra servikste SCJ bölgesinde salgı yapan bezlerin kanalları enfeksiyon ile tıkanarak mukus dolu kistler (Nabothi kistleri) ortaya çıkar ki bu durum “kronik servisitis” olarak adlandırılır ve bu kistler yıllar sonra bile kaybolmaz. Servikal erozyon yapan nedenleri, kısaca östrojen hormonuna bağlı, enfeksiyona bağlı ve diğer nedenler başlığı altında inceleyebiliriz:

1-Östrojen Hormonu: Servikal erozyon vücutta dolaşan östrojen hormonunun etkisi ile ortaya çıkar.

Gebelikte: Gebelikte vücutta oluşan yüksek östrojen düzeyine bağlı olarak servikal erozyon çok sık ortaya çıkar. Özellikle ilk trimesterde, cinsel ilişkide orta derecede kanamaya neden olabilir. Doğumdan 3-6 ay sonra spontan olarak kaybolur.

Doğum Kontrol İlaçları Kullananlarda: Çeşitli dozlarla östrojen ve progesteron ihtiva eden bu ilaçlarda, özellikle östrojen seviyesi yüksek olanlarda servikal erozyon daha sık izlenir.

Yeni Doğan Kız Bebeklerde: Rahim içinde anneden kız bebeğe geçen östrojen hormonu servikal erozyona neden olur. Bu durum çocukluk çağında giderek ortadan kalkar (östrojen etkisinin giderek azalmasına bağlı olarak).

Hormon Replasman Tedavisi Alan Kadınlarda: Özellikle menopoz, prematür ovarian yetmezlik gibi östrojen tedavisi verilen kadınlarda servikal erezyon ortaya çıkabilir. Hormon tedavisi almayan menopozdaki kadınlarda östrojen seviyesi çok düşük olduğundan servikal erozyon genellikle görülmez.

2-Enfeksiyon:Çeşitli bakterial, fungal, parazitik, virütik hastalıklar ve özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyon hastalıklar (trichomonas enfeksiyonu, herpes virüs enfeksiyonu, erken sifiliz) servikal erozyona neden olabilir.

3-Diğer Nedenler: Kronik vaginal enfeksiyonlar, menses sırasında kullanılan ve uzun süre kalan vajinal tamponlar, cinsel ilişkiler, , kimyasal vaginal duşlar, vagina asiditesini değiştiren gebelik önlemek amacıyla kullanılan çeşitli kimyasal anti-spem jeller, köpükler ve diğer kontraseptif kremler gibi etkenler de servikal erozyon yapabilen nedenler arasında sayılabilir.  

Servikal Erozyon Testleri

Basit bir servikal erozyonun, servikste ülser yapan servikal kanser, sifiliz ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan ayırt edilmesi çok önemlidir. Bu nedenle servikal smear ve gerekirse servikal biopsi yapılmalıdır.  

Servikal Erozyon Tedavisi:

Hastada bir şikayete neden olmadığı takdirde servikal erezyon tedavisine gerek yoktur.

Servikal erozyona neden olan duruma bağlı olarak tedavisi değişiktir. Enfeksiyon varsa uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Vaginal akıntı, ilişkide kanama gibi şikayetler olursa koterizasyon (diathermy) ya da dondurma (cryotherapy) tedavileri yapılarak servikal erezyon ortadan kaldırılmalıdır. Bu işlemler genellikle ağrısız işlemler olup herhangi bir anestezi gerektirmez. Servikal erozyonu yakma ya da dondurma işleminden sonra 1-2 hafta devam eden vajinal pembe sulu bir alıntı olması normaldir. Bu tedavilerden sonra birkaç hafta servikal tampon koymak ya da ilişkiye girmek gibi enfeksiyona neden olabilecek uygulamalardan sakınılmalıdır. Tedavide serviks yüzey epitelini kalınlaştıran, vaginal yolla uygulanan östrojenli kremler de verilebilir.