Rahim Filmi Adetten Kaç Gün Sonra Çekilir

Bebek sahibi olamayan pek çok çift günümüzde modern tanı ve tedavi uygulamaları ile hayallerine kavuşabiliyor.  Bu yöntemler arasında " ilaçlı rahim filmi" yani HSG ile gebeliğe engel sorunları öğrenmek önemli avantajlar sağlıyor. Aslında tanı yöntemi olarak kullanılan HSG, aynı zamanda rahim içindeki küçük yapışıklıkları açabildiği için bazı kadınlarda gebe kalma ihtimalini de arttırabiliyor. Memorial Hizmet Hastanesi Radyoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Safiye Ziyalan, ilaçlı rahim filmi olarak bilinen HSG hakkında bilgi verdi.

İşlem sırasında ağrı hissedilmiyor

Histerosalpingografi (HSG) yani ilaçlı rahim filmi bebeğin 9 ayını geçireceği rahim boşluğu ile tüpler ve bazen de tüplerin karın boşluğuna açıldığı yerde olabilecek sorunların belirlenmesinde başvurulan bir görüntüleme yöntemidir. Rahim filminin çekilebilmesi için rahim boşluğunun ve tüplerin radyokontrast özel bir sıvı ile doldurulması gerekmektedir. Her ne kadar kadınlar arasında korkulan bir işlem olsa da ilaçlı rahim filmi genellikle ağrısız bir görüntüleme yöntemidir. Kullanılan cihaz, doktor tecrübesi ile fiziksel ve psikolojik farklılıklara göre işlem sırasında az da olsa adet sancısına benzer ağrı hissedilebilmektedir. Gebeliği engelleyen faktörlerin belirlenmesinin yanında;

• Rahimde yapışıklık olması
• Tüplerin- kanalların tıkalı olup olmadığı, tıkalıysa ne kadar tıkalı olduğu
• Tekrar eden düşükler
• Miyom ve poliplerin belirlenmesi
• Rahimde doğumsal problemin varlığının tespitinde kullanılmaktadır.

Tüp bebek tedavisine başlamadan rahim filmi çektirilmeli

Bebek sahibi olmak isteyen çiftler tüp bebek ve aşılama gibi yöntemlere başvurmaktadır. Tüp bebek başarı oranını olumsuz yönde etkileyebilecek tüp ve rahim boşluğu bozukluklarının tedaviden önce belirlenmesi için ilaçlı rahim filmi önemli bir adımdır. Varsa sorunları önceden tespit edip tedavisini yapmak daha sonra tüp bebek tedavisine geçmek çiftlere hem zaman hem da maddi avantaj sağlamaktadır.

Tüpler kontrol ediliyor ve açılıyor

İlaçlı rahim filmi çekilirken hasta jinekolojik muayene pozisyonunda yatmaktadır. Rahim ağzını rahatça izleyebilmek için vajinaya bir alet yerleştirilir ve daha sonra özel bir enjektör ile rahme filmin çekilebilmesi için radyoopak sıvı ilaç verilir. Verilen sıvı rahim içerisine ve oradan tüplere ve tüpler açıksa karın içerisine kadar ilerler. Bu esnada rahim filmleri çekilmektedir. Yaklaşık 5 dakika süren işlem sırasında verilen sıvı tüpler- kanalların içine birikerek tıkanıklık yaratan salgı ya da doku kırıntılarını açabilmektedir. Bu nedenle ilaçlı rahim filmi çekildikten sonra hamilelik şansı artmaktadır. Ancak tüp açma müdahalelerin sorunun yerine ve cinsine göre genellikle cerrahi yöntemlerle yapıldığı unutulmamalıdır.

Adet döneminden sonra çekiliyor

İlaçlı rahim filmi çekilecek hastanın hamile olmadığından emin olunmalıdır. Gebelik şansının bulunmadığı adet sonrası dönem ilaçlı rahim filmi çekimi için en ideal zamandır. Bununla birlikte adetten sonraki günlerde rahim içindeki artan kalınlaşma net görüntü alınmasına engel olabilmektedir. Ayrıca adet döneminde daha açık olan rahim ağzı film çekimi için daha uygun durumdadır. Kanamanın aktif döneminde çekilen rahim filmleri enfeksiyon riski taşımaktadır. Tüm bu nedenlerle adetin 6-10. Günleri arası HSG için ideal zaman aralığıdır.

Rahim filmi olarak bilinen histerosalfingografi (HSG) işlemi rahim ve tüplerin iç kısmının görüntülenmesini sağlayan X ışını ile çekilen radyolojik tetkiktir. Daha çok tüplerin açık olup olmadığını değerlendirmek için yapılır. Rahim iç kısmının yüzeyinin düzgün büyüklükte ve şekilde olduğunu değerlendirmeye de yarar. Bu sorunların hepsi infertilite olarak bilinen kısırlığa sebep olur.

Tüplerin bağlanarak fonksiyonunun engellendiği operasyonları değerlendirmek için ameliyattan 2-3 ay sonra da uygulanabilir.

Gebelik, rahim iltihabı ve işlem tarihinde ağır kanama olması gibi durumlarda HSG filminin çekilmesinin uygun değildir.

HSG çekilmesinden 1-2 saat önce ağrı kesici içmeniz faydalı olabilir. Bazı kişilerin işlemden önce antibiyotik kullanması gerekebilir. HSG işlemi sırasında sedasyon veya uyutulmaya gerek yoktur. Ağrılı olmayan ve hasta tarafından çok rahatsızlık hissedilmeyen bir müdehaledir. İşlemden sonra evinize kadar araba kullanmanızda herhangi bir problem olmaz. Bir sonrak gün işinize gidebilirsiniz.

Rahim filmi hastane veya radyoloji bölümlerinde çekilir. Adetin ilk yarısında yani kanamanız başladıktan sonraki 1-14 gün arasında çekilir. Bu dönemde hamile olamayacağınız için test güvenliği açısından önemlidir. Ayrıca bu dönemde rahim içindeki dokular ince olduğu için film daha kaliteli olur.

Rahim filmi sırasında rahim ve tüplerin görünmesini sağlayan bir sıvı verilir. Bu sıvının içinde bir tür boya vardır. X ray ışını verildiğinde bu boya vücut dokularından farklı olarak beyaz görülür. Sıvı sayesinde rahim iç kısmının yüzeyinin düzeni ve tüplerin iç kısmı görülür. Boya içeride ilerlerkenki hareketi de işlem sırasında görülür ve doku hakkında fikir verir.

HSG sırasında karşılaşacağınız basamaklar şu şekilde sıralanabilir:

· Jinekolojik maueyene olacakmış gibi sırt üstü yatılırsınız ve ayaklarınızı yanlara açmanız istenir. Vajinaya spekulum yerleştirilir. Böylece rahim ağzınız görülür hale gerlir. Spekulum aleti takılması ağrı yapmaz.

· Rahim ağzına lokal anestezi uygulanabilir. Bu işlem sırasında hafif bir batma veya yanma hissi olabilir.

· Boyar madde olan ilacın içeri verilmesi için iki yöntemden birisi uygulanır. Rahim ağzı bir alet ile sabitlenir ve kanül denen metal bir boru, rahim ağzına yaklaştırılır ve hafifçe içeri itilir. Veya rahim ağzından içeri plastik ince bir boru ilerletilir. Bu borunun etrafında balon vardır ve tüp içeri girince bu balon şişirilir ve böylece tüp sabitlenmiş olur.

· Spekulum çıkarılır ve X-ışını makinası resim çekmesi için ayar yapılır.

· Sıvı yavaşça yerleştirilen tüpten içeri ilerletilir, sıvı rahim içi ve tüplerin içinden geçerek karın boşluğuna ilerler. İşte tam bu sırada karında hafif bir kramp hissedilebilir. Eğer tüplerden geçiş olmazsa hafif hareket etmeniz istenebilir.

· Görüntüler alındıktan sonra yerleştirilen aletler sırayla geri çıkarılır.

İşlemden sonra neler olacak?

Rahim filmi çekildikten sonraki ilk birkaç gün lekelenmeniz olabilir. Verilen boyar madde olan şeffaf sıvı ara ara çamaşırınıza gelebilir. Bu nedenle kimyasal bir koku olması normaldir. Kalın ve yapışkan bir akıntınız da olabilir. İşlemden sonra ilk gün ped kullanmanız iyi olur. Tampon kullanmanız önerilmez.

Rahim filmi işleminin riskleri var mıdır?

İşlem sonrası ciddi sorunların oluşması çok nadirdir. Film sırasında kullanılan maddeye allerjiniz olabilir, rahimde yaralanma veya infeksiyon gelişebilir.

Rahim filminden sonra şu belirtiler varsa mutlaka doktorunuzu aramalısınız:

· Pis kokulu vajinal akıntı

· Kusma

· Bayılma

· Ciddi karın ağrısı veya kramp

· Fazla miktarda vajinal kanama

· Ateş veya titreme

Op.Dr. Ebru Ünal

Rahim filmi (HSG); rahim içerisine bir kontrast sıvı verilerek röntgen filmi çekilmesi işlemidir. Bu işlemde rahim ve tüplerin görüntülenir, olası anomaliler tespit edilir. Özellikle kısırlık şikayeti ile doktora başvuran, kısırlık tedavisi görmesi gereken kadınlarda tüplerin açık mı kapalı mı olduğunu anlamak için rahim filmi çekilmesi gerekir. Buradan elde edilen verilere göre de tedavi süreci planlanır.

Rahim filmi (HSG) ne zaman çekilir?

Rahim filmi çekilmesi için en uygun dönem adet kanaması kesildikten sonraki ilk günlerdir. Çünkü bu film için kadının hamile olmaması gerekir, daha yeni adet olan kadının hamile olmadığından emin olunur. Adet kanaması bittikten sonra aradan 10-15 gün gibi uzun süre geçerse de yine döllenme ve hamilelik oluşabilir. Böyle bir durumda rahim filmi çekerken farkında olmadan bu hamileliğe zarar verilebilir. Bu nedenle adet kanaması bittikten sonra en fazla 3-5 gün içerisinde rahim filmi çekilmesi idealdir. Rahim filminin genellikle adet kanaması bittikten sonraki birkaç gün içerisinde çekilme sebeplerinden birisi de kanama varken çekilmesinin, adet kanının rahim içerisine verilen ilaçla beraber karın içerisine gidebilme riskidir.

Rahim filmi (HSG) nasıl çekilir?

Rahim filmi, bir kadın doğum kliniğinde, hastanede röntgen odasında çekilir. Röntgen odasında genellikle kadın doğum uzmanı, röntgen teknisyeni ya da radyoloji uzmanı bulunur. Rahim filmi çekimi için normalde genel veya lokal anestezi uygulanmaz. Çünkü fazla ağrı, rahatsızlık vermeyen basit bir işlemdir. Fakat kadın normal vajinal muayene bile olamayacak kadar çok korkuyorsa ve endişeleniyorsa nadiren anestezi verilebilir. Burada hasta, röntgen masasına sırt üstü yatar. Öncelikle bacaklarını açar ve aynı jinekolojik muayenede olduğu gibi muayene aleti (spekulum) takılır. Spekulum takılmasının ardından hastanın rahim ağzı (serviks) antiseptik solüsyon ile temizlenir. Spekulum takılmasıyla rahim ağzı net olarak görülür, işlem kolaylaşır. Ardından rahim ağzına doğru ince bir kanül (ince kalem şeklinde bir boru) uzatılır. Rahim içinin net görüntülenmesini sağlayacak olan kontrast, radyoopak sıvı (film çekimi için gereken ilaç) sıvı, bu kanül aracılığıyla rahim içine yavaş yavaş verilir. Bu radyoopak sıvının özelliği metal gibi röntgen ışınlarını geçirmemesi ve röntgen filminde net, parlak şekilde görülebilmesidir. Bunun benzeri sıvılar böbrek filmleri, barsak filmleri gibi röntgen çekimi işlemlerinde de sıklıkla kullanılır.

İşlem esnasında rahim içine verilen sıvı rahim içerisine ve oradan tüplere ve tüpler açıksa karın içerisine kadar ilerler. Bu sırada hasta kimi zaman çok hafif ağrı hissedebilir. Rahim içerisine ilaç verilirken karın bölgesinden birkaç kez röntgen filmi çekimi yapılır. Rahim filmi çekimi yapılan merkezlerde genellikle skopi denilen alet sayesinde karın içi, rahim, tüpler televizyon ekranında izlenir, verilen ilacın tüp içerisinde ilerlediği görülür. Ancak tanı için ille de ekrandan izlenebilmesi şartı aranmaz.

Rahim filmi çekimi bittikten sonra rahim ağzına yerleştirilen alet alınır ve spekulum (muayene aleti) çıkartılır. Bunun ardından kısa bir süre sonra hasta yerinden kalkmadan bir karın filmi daha çekilir. Rahim filmi çekimi ortalama 5 -10 dakika süren kısa süreli, basit bir işlemdir. Çekim bittikten sonra hasta isterse 5 – 10 dakika dinlenebilir, ardından masadan kalkabilir.

Rahim filmi çekimi ağrı yapar mı?

Rahim filmi, genel olarak ağrısız, acısız bir işlemdir. Ancak ağrı eşiği herkeste farklı olduğundan kimi zaman hafif ağrı hissedenler olabilir. Bununla birlikte rahim içine verilen kontrast sıvı, tüplere gelince hasta hafif bir ağrı hissedebilir ve eğer tüpler açıksa kontrast madde karın boşluğuna yayılır. Fakat bu ağrı çok düşük seviyededir ve film çekiminden kısa süre sonra geçer.

Rahim filmi normal görünüyorsa her iki tüp de açık ve rahim içinin şekli normal olarak değerlendirilir. Görüntülerde rahim içinde bir kitle (myom ya da polip gibi) görülmesi yada kontrast sıvının karın içine yayılmaması dolayısıyla tüplerin kapalı olduğunun tespit edilmesi anormal bir durumdur.

Rahim filmi sonuçlarının güvenirliği

Rahim filmi, günümüzün koşullarında rahim içinin ve tüplerin en net şekilde görüntülenmesine imkan veren metottur. Ancak rahim filminde tüplerin açık izlenmesi, kapalı izlenmesine göre daha güvenilir bir veridir. Çünkü rahim filmi çekimi esnasında tüpler kasılabilir (spazm) ve kapalı gibi görünebilir. Bu bağlamda rahim filminde kapalı izlenen tüpler kimi zaman aslında açık da olabilir. Doktor şüpheye düştüğünde bunu kesin olarak belirlemek için tüpleri laparoskopi ile değerlendirebilir. Fakat açık olduğu gözlenen tüplerin gerçekte kapalı olması mümkün değildir. Bazı vakalarda ise kadının tüplerinde bir miktar tıkanma varken rahim içine verilen kontrast maddenin etkisiyle tüpler açılabilir. İşte bu nedenle rahim filmi sonrasında kendiliğinden gebe kalan kadınlar da olabilir.

Rahim filmi sonrasında sorun yaşanır mı?

Rahim filmi kesinlikle kadına zarar veren, bir rahatsızlık yaratan bir işlem değildir. Ancak rahim filminden sonraki 1-2 gün içinde hasta ara sıra hafif kramplar hissedebilir, çok nadiren de olsa vajinal kanama görülebilir.

Rahim filmi sonrasında ilaç kullanmak gerekir mi?

Rahim filmi genellikle fazla ağrıya sebep olan, ekstra müdahale ya da tedavi gerektiren bir işlem değildir. Ancak rahim filminden sonraki 1 – 2 gün içinde hafif şiddette ağrı hissedilebilir. Doktor kimi zaman bu ağrılar için ağrı kesici reçete edebilir ya da gerekiyorsa antibiyotik kullanımını önerebilir. Doktorun önerdikleri dışında genellikle rahim filmi (HSG) çekimi sırasında veya sonrasında bir ilaç kullanılması gerekmez.

Rahim filmi çektirecek olanlara öneriler

• Rahim film çekileceği gün kadının aç karnına gelmesi gerekmez.
• Rahim filminde normalde anestezi uygulanmaz. Fakat bazı özel sebepler dolayısıyla hastaya genel anestezi uygulanacaksa, hastanın işlem öncesindeki en az 6 saat boyunca hiçbir yiyecek içecek almaması, aç ve susuz gelmesi gerekir.
• Rahim filmi çekimi öncesinde hastanın hazırlık amacıyla herhangi bir ilaç kullanılması gerekmez. Fakat özel koşullar dolayısıyla doktorun tavsiyesi ile hasta işlemden yarım saat önce bir ağrı kesici alıp işlemi daha kolay geçirebilir.

Rahim filmi sonuçları ne zaman alınır?

Rahim filminin çekimi ortalama 5 – 10 dakika kadar sürer. Film çekildikten sonra da sonuçlar genellikle 10-15 dakika içinde çıkar. Rahim filmleri aynı akciğer ve karın filmlerinde olduğu gibi siyah röntgen kağıtlarına basılır. Bu işlem kısa sürelidir, ancak radyoloji uzmanının filmleri inceleyip rapor yazması için zaman gerekir. Çünkü kadın doğum uzmanları rapor yazamaz. Filmlerin rapora dönüştürülme süresi filmin çekildiği merkeze ve oradaki yoğunluğa göre değişir. Normal şartlar altında genellikle bir kaç saat içerisinde hem filmler çıkmış hem de raporlanmış olur. Raporun kadın doğum uzmanı tarafından incelenmesiyle tüplerin açık olup olmadığı, rahim içinde ve karın içinde her hangi bir anomali olup olmadığı tespit edilir. Gebeliğe engel olan ya da kadının üreme sağlığına zarar veren bir durum tespit edilirse gerekli tedaviye başlanır. Bu bağlamda rahim filmi hem pek çok kadın hastalığı hem de özellikle kadın kısırlığı hakkında bilgi verir.