Recep Tayyip Erdoğan In Çocukluğu

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan dün, babası Ahmet Erdoğan adına yapılan “Uluslararası Kaptan Ahmet Erdoğan Eğitim Kompleksi” açılış törenine katıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, okula rahmetli babası Kaptan Ahmet Erdoğan'ın adını vererek vefa gösterildiği için şükranlarını sundu. Rize'de doğan ve 17 yaşında İstanbul'a gelen babasının emekli olana kadar o günkü ismiyle Şirket-i Hayriye'de çalışarak kaptanlık seviyesine yükseldiğini kaydeden Erdoğan, “Kaptan Ahmet Erdoğan, babacığım, şu an burada olup isminin böyle bir okula verildiğini görseydi inanın bana gözlerinden sevincini okur, hatta gözyaşlarının yanaklarından sakallarına doğru süzüldüğünü hep birlikte görürdük. Kaptan Ahmet Erdoğan'ın 85 yıllık ömrünü emeği, onuru, inancı, ailesi için çalışarak aynı zamanda dimdik yaşayarak geçirmiş olması benim en büyük şeref belgemdir” diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, babası Ahmet Erdoğan adına yapılan okulu açmasının ardından baba Ahmet Erdoğan’ın hayatı merak konusu oldu.

Gazeteci-Yazar Soner Yalçın, “Kayıp Sicil” adlı kitabında, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın babası Ahmet Erdoğan’ı anlatmıştı.

SONER YALÇIN YAZMIŞTI

İşte Soner Yalçın, “Kayıp Sicil” kitabından ilgili bölüm:

“Ahmet Erdoğan biyografisine bakalım. Çünkü Erdoğanlarda bir sır var. Ahmet Erdoğan’ın ne zaman doğduğu net olarak bilinmiyor. Mezar taşında ‘1321’ yazıyor. ‘17345714226’ TC kimlik no bilgilerine göre:

Baba adı: Teyüp.

Ana adı: Fatuli.

Doğum: 1905.

Ölüm tarihi ise, 8 Aralık 1988 idi.

‘Molla Yunus’ torunu Ahmet Erdoğan’ı kocası savaştan dönmeyen Havuli ile evlendirdi. Havuli, Ahmet Erdoğan’dan 12 yaş büyüktü. Sabit’ten olma Gülin’den doğma Havuli hakkında pek bilgi yok. ‘Havuli’ adının aslında ‘Havva’ olduğu söylendi; iddiaya göre Lazlar ismi böyle telaffuz ediyordu. Tamamen uydurma bir gerekçe; hiç ayrıntıya girmeyeyim. Erdoğan’ın nüfus kütüğünde isimleri geçen Havuli, Fatuli, Farfuli diye isimler Lazcada yok. Ahmet-Havuli Erdoğan çiftinin iki oğulları oldu:

– Mehmet (d. 1926, ö. 1988)...

– Hasan (d. 1929, ö. 2006)...

Havuli’nin ilk evliliğinden kaç çocuğu vardı? Ahmet Erdoğan, bir süre sonra taşı toprağı altın olan İstanbul’un yolunu tuttu. Eşini ve çocuklarını götürmedi...

Tarih: 25 Kasım 1925 Şapka Kanunu kabul edildi. Türkiye’de bu kanuna karşı isyanın çıktığı yerlerden biri de Başbakan Erdoğan’ın ailesinin yaşadığı Rize/Potamya (Güneysu) idi. Potamya Ulu Cami imamı Hafız Şaban Hoca’nın liderlik yaptığı ayaklanmaya Muhtar Yakup da katıldı. Şeriatın korunması için Rize’yi basmayı, hapishaneyi boşaltmayı, hükümet konağını ele geçirmeyi hedeflediler. Ve önce Potamya’daki Jandarma Karakolu’nu bastılar. Karakol komutanı onbaşıyı asmak istediler. Onbaşı ‘Ben de sizdenim’ deyince canını kurtardı. Bu arada halkı tahrik etmek için Peçeli Mehmet, ‘Ey ahali, Ankara ihtilal içindedir. Mustafa Kemal üç yerinden yaralandı. İsmet Paşa ortadan kaldırıldı. Dindar paşalarımız hükümeti ellerinden aldılar. Şeriat kurtarılıyor. Korkulacak bir şey kalmamıştır’ diye halka konuşma yaptı. Halk galeyana geldi ve ‘Şapka giymeyeceğiz, askere de gitmeyeceğiz’ diye bağırmaya başladı. Ayaklanmanın asıl meselesi bir yıl önce 17 Eylül 1924’te Rize’ye gelen Mustafa Kemal’in tüm ricalara rağmen medreselerin bir daha açılmayacağını söylemesi ve din hocalarının işsiz kalmasına sebep olan icraatıydı. Üstelik askerlikten de muaf olmayacaklardı. Sıradan vatandaş olmayı kabul edememişlerdi. Rize Valisi Hurşit Bey Potamya’da olanları Ankara’ya bildirdi. Sonuçta isyan bastırıldı. 143 kişi tutuklandı. İstiklal Mahkemesi önüne çıkarıldı. Mahkeme Başkanı Afyon Milletvekili Ali Çetinkaya, mahkeme üyeleri, Gaziantep Milletvekili Kılıç Ali, Aydın Milletvekili Reşit Galip ve Rize Milletvekili Ali Zırh idi. Karar verildi: Sekiz kişi idama, 14 kişi 15 yıla, 22 kişi 10 yıla, 19 kişi 5 yıla mahkûm edildi. 80 kişi beraat etti. Potamya’dan Tarakçı Sabit, Peçeli Mehmet, Peçeli Arslan, Peçeli Yakup, Kolivalı Kadir, Kolivalı Şaban, Külünk Hasan ve Kanbur Mahmut isimli kişiler idam edildi. Rize’deki Şapka İsyanı’yla ilgili İstiklal Mahkemesi kararı ve bu 143 kişinin adı TBMM arşivinde var. Ve bu arada... İsyandan sonra birçok aile çocuklarını ‘beladan’ uzaklaştırmak için İstanbul’a gönderdi. Başbakan Erdoğan’ın babası Ahmet Erdoğan da bu nedenle mi İstanbul’a zorunlu göç etmişti? Başbakan Erdoğan her fırsatta İstiklal Mahkemeleri’ne sitem ediyor, Kel Ali’- den, Kılıç Ali’den, ‘Üç Aliler Divanı’ndan öfkeyle bahsediyor. Bunun sebebi Potamya (Güneysu)’daki şapka ayaklanması mı?

Göç gerekçesi yoksulluk olduğu söylenen Ahmet Erdoğan’ın İstanbul günlerine bakalım... ‘Reis Kaptan’ın (Ahmet Erdoğan), İstanbul’daki hatıraları hareketli ve renkli. Gençlik yıllarını İstanbul’un çılgın bölgelerinde, Pera’larda geçirdi. Beyoğlu’nu, Tophane’nin her tarafını karış karış öğrendi. Gece âleminin merkezinde denizciliğin verdiği duygusallıkla yaşadı.’ (s.15) Bu satırları, Bir Liderin Doğuşu kitabından aldım. Kitabın yazarları Hüseyin Besli ve Ömer Özbay. Her ikisi de Başbakan Erdoğan’a çok yakın isimler. Biliyoruz ki, ilgili kitap Erdoğan tarafından yazdırıldı. İtibariyle alıntı yaptığım satırları ifade eden Erdoğan’dı! Babasının ‘çapkın’ olduğunun altını çiziyordu. Ve... Sebebi bugüne kadar açığa çıkmadı; büyük bir sır olarak saklandı. ‘Çapkın’ Ahmet Erdoğan, iki çocuğunun annesi Havuli’den ayrıldı. Dikkat ediniz boşanmadı, ayrıldı. Aynı yıl... Tarih: 6 Mayıs 1953... Ahmet Erdoğan Beyoğlu’nda terzilik yapan; Mehmet’ten olma Havva’dan doğma 29 yaşındaki Tenzile Mutlu (d. 1924-ö. 2011) ile yaşamaya başladı. Ahmet-Tenzile Erdoğan, imam nikâhlıydı. Ahmet Erdoğan ile Tenzile’nin resmi nikâhı yoktu; bu nedenle resmi kayıtlara göre ilişkileri evlilik dışıydı. Erkeğin çokeşliliği ve tek taraflı boşanmasına ilişkin düzenlemelerin kaldırılması; kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanıyan Türk Medeni Kanunu, 17 Şubat 1926’da kabul edildi. Bu sebeple... Ahmet Erdoğan’ın eşi Havuli, Dumankaya köyünde 1980’de vefat edince ikinci eşi Tenzile ile resmi nikâh kıydı. Yıllar sonra İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olduğunda Erdoğan ne diyecekti: ‘Sadece imamlar resmi nikâh kıysın!’ (9 Mayıs 1995, Milliyet)

Rize tarihiyle ilgili yapılan çalışmalarda, bölgede Osmanlı döneminde çokeşliliğin az olduğu belirtiliyor. Dr. Pehlevan’ın çalışmasına göre, Rize’nin yüzde 95.51’i tekeşliydi. İkinci eşe sahip olanların oranıysa yüzde 3.52 idi. Ahmet Erdoğan ikinci evliliği neden yaptı? İstanbul’da yalnız kalmamak için mi? Ya da bir başka nedeni mi var?

Tarih: 26 Şubat 1954 Recep Tayyip de doğdu! Ahmet Erdoğan’ın dini nikâhla yaptığı ikinci evliliğinin tarihini tekrar anımsatayım: 6 Mayıs 1953. Evlilik ile Recep Tayyip’in doğumu arasında, 9 ay 20 gün süre var. Nasıl denk getirmişler! Tabii Recep Tayyip’in nüfus cüzdanındaki kayıt doğruysa! Recep Tayyip’e ‘Recep’ ayında doğduğu için bu ismin verildiği söylendi. 1954 yılının Recep ayı, Diyanet İşleri Başkanlığı’na göre 6 Mart’ta başlıyor. Er- doğan ise, 26 Şubat doğumlu! Yani Recep ayında doğmamış! Ahmet Erdoğan oğlunu nüfusa 8 Aralık 1954’te kaydettirdi: Recep Tayyip Erdoğan... Rize İli Güneysu (Potamya) İlçesi... Dumankaya Köyü (Pilihoz)...

Ahmet Erdoğan İstanbul’da kendine yeni hayat kurdu. ‘Reis Kaptan’ deniyordu... Kasımpaşa Kulaksız’da oturduğu ev; Kaptanoğlu Sokak’taydı. İddiaya göre bu nedenle ‘Kaptan’ deniyordu! İddia biraz zorlama gibi. Bilinir ki, Rize bölgesinde ‘Ağa’, ‘Hoca’, ‘Reis’ gibi saygınlık unvanları bölgenin ileri gelen kişileri için kullanılıyor. Ahmet Erdoğan bu tür bir ‘saygınlık imajı’ sonucu mu bu unvanı kullandı?

‘(Erdoğan’ın) Babası Hasköy ile Fener arasında sandalcılık yapan ve geçimini bu şekilde sağlayan biriydi. Tayyip’in babası Ahmet’in ideali Sütlüce ile Eyüp arasında yolcu taşımaktı. Zira o hat yolcu bakımından en verimli hatlardandı. Ahmet Efendi’nin ya da nam-ı diğer Reis Kaptan’ın sandalı dört yolcu alabiliyordu. Ahmet, yolcuları taşımak için akşama kadar kürek çekiyordu.’ (Ergün Poyraz, Takunyalı Führer, s. 55) Ailenin resmi açıklamasına göreyse denizcilik işletmelerinde kıyı kaptanlığıyla uğraşıyordu!

Ahmet Erdoğan, 1934’te çıkarılan soyadı kanunuyla ‘Erdoğan’ soyadını aldı. Köyde bulunan akrabaları da aynı soyadını aldığına göre, demek ki birlikte karar verildi. Ahmet Erdoğan’ın Tenzile’den Recep Tayyip’ten başka Mustafa (d. 1958) ve Vesile (d. 1965) adında iki çocuğu oldu. Ahmet Erdoğan’ın –hay maşallah– ilk çocuğu Mehmet Erdoğan ile son çocuğu Vesile arasındaki yaş farkı 40’tı! Kızı doğduğunda Ahmet Erdoğan, 62 yaşındaydı. Tenzile Erdoğan ise 44 yaşında!”

Odatv.com

Vizyona girmeden yapımcısının film ekibine olan borçları yüzünden gündeme gelen, vizyon sonrasındaysa IMDB’deki notu vesilesiyle (hali hazırda 10 üzerinden 1.8) konuşulan “Reis” filmini bir de sinemasal nitelikleriyle ele almanın zamanı geldi herhalde. Ne de olsa bir filmin gerçek değeri, zamanının ötesine geçip geçemeyeceği, yani kalıcılığı bu niteliklerle ölçülür, adli haberlerden ve kaynağı belirsiz oylamalardan değil.

Hüdaverdi Yavuz’un yönetmenliğini üstlendiği ve Cumhurbaşkanı’nın hayatını anlatmak üzere yol çıkan “Reis” Adnan Menderes’in idam edildiği gün başlıyor. Muhafazakâr kesimin büyük bir toplumsal travma olarak nitelediği ve her fırsatta dile getirdiği bu idam sahnesini Kasımpaşa’da bir kıraathanede radyodan duyan (bu arada o dönemde radyo spikerleri herhalde “son dakika gelişmesi” demiyorlardı, değil mi?) bir grup vatandaş öfke içinde isyan ediyorlar ve biz de yıllar sonra siyasete atılacak R.T. Erdoğan’ın politik bilinçlenmesinin temellerini öğrenmiş oluyoruz. Film bir yandan o yıllarda 9-10 yaşlarında olan ve bu küçük yaşına rağmen tüm mahallede büyükleri tarafından bile “Tayyip hoca” diye anılan (neden, belli değil, sırf imam hatipe hazırlandığı için mi?), arkadaşlarının ise ekseriyetle “Reis” diye hitap ettiği temiz yüzlü Tayyip ile 1994 yılında İstanbul Belediye Başkanlığı’na adaylığını koyan yetişkin Erdoğan arasında gidip geliyor. Çocukluğunda onun ileriki yaşlarda olacağı kişiye dönüşmesinde etkili olmuş kişi ve olayları tanırken, yetişkinliğinde de nasıl halk tarafından sevilip sayıldığını ve her türlü tehdide rağmen nasıl korkusuzca yürümeye devam ettiğini görüyor ve nihayetinde şiir okuduğu için hapse girdiğine tanık oluyoruz. Genel hatlarıyla film bundan ibaret.

“Reis”in ne yazık ki (ne yazık ki diyorum, zira Erdoğan’ın hayatından farklı açılardan bakan birkaç tane çok sağlam film çıkabilir kanımca) iyi yazılmış, iyi çekilmiş ve iyi oynanmış bir film olduğunu ileri sürmek imkânsız. Bir kere sahnelerin büyük kısmı fazlasıyla karanlık ve bu kötü ışık kullanımı oyuncuların yüzlerini görmemize bile engel oluyor çoğu sahnede. 60’lı yılların Kasımpaşası olsun, 90’lı yılların Eminönü’sü olsun, döneme ve kente ait sahnelerin hiç birinde de izleyiciye o dönemin ve o mahallelerin duygusunu geçirecek bir atmosfer, görsellik ve çevre düzeni çalışması yapılmamış, yapılan kadarı da çok eksik kalmış. Oyunculuklarda da izleyicide titreşim yaratacak, duygu uyandıracak, hadi bilemediniz gaza getirecek bir performans için hiç beklentiye girmeyin derim, zira yok. Sadece küçük Tayyip’i canlandıran Işık Yıldız’ın adı gibi bir ışık barındırdığını söyleyebilirim, hepsi o kadar. Nedense çok zayıf bir oyuncu kadrosu kurulmuş ve TV dizilerinin bile çok altında bir oyunculuk işçiliğiyle film kotarılmış. Ama tüm bu saydıklarım senaryoya dair problemlerin yanında solda sıfır kalır doğrusu.

Erdoğan gibi toplumum hatırı sayılır bir kesiminde ciddi bir bağlılık ve hayranlık yaratan bir liderin hayatını anlatırken çok sağlam bir senaryoya, akılda kalıcı sahnelere ve izleyiciyi kendisine bağlayan karakterlere ihtiyacınız vardır. Filmde küçük Tayyip’in kendisine rol model aldığını tahmin ettiğimiz (bunu söylerken Tayyip’in onlardan etkilendiğini gösteren çok az ipucu olduğundan yola çıkıyorum, daha çok büyükler Tayyip’ten etkileniyor sanki, tuhaf bir biçimde) kişilerin birisinin bir kabadayı, bir diğerinin psikopat bir kulüp başkanı ve bir başkasının da babası olduğunu görüyoruz ama bu tiplerin hiçbiri ince işçilikle ele alınmadığı için izleyici olarak Tayyip’in geçirdiği iddia edilen evrimi geçirmiyoruz. Kötü adamlarsa (uyuşturucu kullanan zengin çocuğu, gücü temsil eden paşa babası ve şeref yoksunu savcı gibi tipler) daha da beter bir özensizlikle ele alındığı için dramatik yapı iyiden iyiye çöküyor zira çatışmalar belirginleşmiyor, ele avuca gelmiyor. Öte yandan film kurgusu gereği (çoğu 60’larda, yüzde 20’si 90’larda) özdeşleştirmeyi zorlayan bir yapıya sahip ve duygusal anlamda da kuru olduğu için seyircinin katharsise ulaşmasına da imkân sağlamıyor. Bu filmin neden çekildiğini bilemeyiz elbette ama tahmin ettiğimiz gibi insanları “Reis”leri konusunda şevke getirmekse, bu şekilde olmaz. Yazının başlığında atıf yaptığım filmi (“Bir Liderin Çocukluğu” yön: Brady Corbet) izleyenler hatırlayacaktır, aslında “Reis”in yapması gereken her şeyi o filmde bulmak mümkün. Tabii Erdoğan’ın hayatı o şekilde ele alınsa herhalde film anında yasaklanırdı, o da başka.

Seyirci diğer Recep’i tercih ediyor...

Levent’te işlek bir AVM’de, cumartesi akşamüstü saati olmasına karşın ancak 4’te 1 doluluk oranıyla oynayan filmin gişede pek kıpırdanma yaratmayacağını söylemek müneccimlik olmaz. İzleyicinin yüzde 70’inin de 25 yaş altı erkeklerden oluştuğunu ve elbette “diğer Recep”in çok daha fazla ilgi gördüğünü söylemek gerek. Film bitmeden sinemadan ayrılanları saymıyorum bile.