Reçetesiz Uyku Ilacı Alınır Mı

Doktor gözetiminde ve tavsiyesiyle kullanılması gereken uyku ilaçlarının bilinçsiz bir şekilde kimi zaman tavsiye üzerine kullanımı ağır sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Tavsiye üzerine ilaç kullanımının zararlarına değinen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, “Bu ilaç grubu temel olarak sinir sistemi üzerine etki ettiği için dikkat ve uyanıklığı bozmaktadır. O nedenle kişi sabah uyansa bile hala dikkat/odaklanma bozukluğu sürebilmekte yani artık (kalıntı) etki yaşanabilmektedir. Algılama ve harekete geçme yavaşladığı için kazalar ve zihinsel performansta azalma görülebilmektedir.” uyarısında bulundu. Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, uyku ilaçları ve doğru kullanımlarına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Uykuyla ilgili sorunların sayısız kaynağı olabileceğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Yertutanol, “Yetersiz fiziksel aktiviteden depresyona, alkol kullanımından fazla mavi ekran maruziyetine, çeşitli ilaçların kullanımından uyku apnesine, kaygı bozukluklarından kronik tıbbi hastalıklara (nörolojik, kardiyovasküler, solunumsal, endokrinolojik vs), bipolar bozukluktan vardiyalı işlerde çalışmaya varana kadar geniş bir yelpazede yer alan nedenlerden bahsetmek mümkündür. Bu kadar farklı etken görülebilmesi nedeniyle uyku sorunlarının tedavisi de değişkenlik göstermektedir. Tek bir uyku sorunu ve tek bir tedaviden bahsedilemez.” dedi.

Uyku ilaçlarının ancak basit davranışsal önerilerle çözülmeyen uyku sorunlarının hızlı ve geçici tedavisinde ilgili hekimin önerisi ile kullanılması gerektiğini vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, “Zira uyku ilacı önerilen psikiyatrik durumların çoğunda, uyku bozukluğunun asıl nedeni mevcut psikiyatrik bozukluğun (depresyon, kaygı bozukluğu, bağımlılık, şizofreni, bipolar bozukluk gibi) ta kendisidir. Bu nedenle asıl psikiyatrik bozukluğun tedavi edilmesi uyku bozukluğunun da ortadan kalkmasını sağlar. Böylece sıklıkla, uyku ilaçlarının uzun süreli kullanılmasına gerek kalmaz.”diye konuştu.

Uyku ilacı kullanımında mutlaka uzmana başvurulmasının önemli olduğunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, bilinçsiz ilaç kullanımına karşı uyarıda bulundu:

“Uyku ilaçları sinir sistemi üzerine etki eden ilaçlardır. Bu ilaçlar beynin uykuyla ilişkili alanlarındaki sinir hücrelerinin çalışma hızını yavaşlatarak ve beyindeki doğal kimyasalların düzeylerini değiştirerek etki yapmaktadır. Bu ilaçların etkilerinin başlama süreleri, etkilerini sürdürme süreleri ve etkilerinin sonlanma süreleri birbirinden farklılık göstermektedir. Kullanan kişinin genetik özellikleri, yaşı, başka ilaç kullanıyor olup olmadığı, başka bir tıbbi hastalığı olup olmadığı, alkol/madde bağımlılığı olup olmadığı, gebelik/emzirme durumu olup olmadığı, ağır bir işte çalışıp çalışmadığı, araç kullanıp kullanmadığı gibi birçok farklı özellik hekim tarafından değerlendirilerek ilaç seçimi yapılmaktadır. Tüm ilaçlarda olduğu gibi uyku ilaçlarında da yanlış ve bilinçsiz ilaç kullanımı faydadan çok zarara neden olabilmektedir.”

Tavsiye üzerine ilaç kullanımının zararlarına değinen Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, “İlaçlar belli bir amaca yönelik olarak laboratuvar ortamında üretilmiş, vücudun doğal yapısında bulunmayan kimyasallardır. Uyku ilaçlarının eş dost tavsiyesi ile kullanımının sonuçları tahmin edilenden ağır olabilmektedir. Bu ilaç grubu temel olarak sinir sistemi üzerine etki ettiği için dikkat ve uyanıklığı bozmaktadır. O nedenle kişi sabah uyansa bile hala dikkat/odaklanma bozukluğu sürebilmekte yani artık (kalıntı) etki yaşanabilmektedir. Algılama ve harekete geçme yavaşladığı için kazalar ve zihinsel performansta azalma görülebilmektedir.”uyarısında bulundu.

Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, bu ilaçların diğer birçok ilacın olduğu gibi kalp ve karaciğer üzerine olumsuz etkileri olabileceğini hatırlatarak “Hepsi olmasa bile uyku ilaçlarının bazıları bağımlılık yapabilmektedir. Yine hekim önerisi olmadan kullanılan uyku ilaçlarının bazıları, başka ilaçlarla veya alkol ile etkileşebilmektedir. Alkol ile birlikte kontrolsüzce kullanılan uyku ilaçlarının ölüme yol açması mümkündür. Gebe ya da emziren kadınlarda uyku ilaçları bebeğe zarar verebilmektedir. Diğer yandan bazı uyku ilaçları mevcut psikiyatrik hastalığı kötüleştirebilmekte veya görünür olmayan psikiyatrik hastalıkları tetikleyebilmekte yani açığa çıkarabilmektedir.” dedi.

Uyku ilaçlarının, uyku bozukluklarının küçük bir kısmında ve sıklıkla geçici sürelerde önerildiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Fatma Duygu Kaya Yertutanol, “Uyku bozukluklarının çoğunda tedavi, altta yatan asıl nedenin tedavisidir. Uyku ilacı gerektiren durumlarda ise öncelikle davranışsal önerilerin denenmesi yani temelde uyku hijyeni kurallarının uygulanması önerilmektedir.” dedi.

Önceki haftalarda uykunun öneminden, şifalı gücünden bahsettik. Bu yazımız ise uyumak için uyku ilaçlarından medet umanlara bir uyarı niteliğinde


Birçok insan uyumak için küçük bir haptan yardım almakta bir sakınca görmez. Ama bu küçük hap beraberinde büyük riskleri de getiriyor. Her şeyden önce uyku ilacıyla uyumak, uyumak değildir. Hani geçtiğimiz haftalarda uykunun önemini, faydalarını, vücut fonksiyonlarının sağlıklı çalışması açısından nasıl önemli olduğunu anlatmıştık ya; uyku ilacı alarak uyuduğunuzda bu faydaları sağlayamazsınız. Üstelik bu ilaçlar son derece tehlikelidir de! Öncelikle şunu bilmeniz gerekiyor: Bir uyku ilacı alıp, ertesi güne zinde başlamak diye bir şey söz konusu değil. Bu ilaçların etkisi, azalarak devam etse de yaklaşık 18 saat sürüyor. Yani, zaman zaman uyumak için bu ilaçlardan yardım alanlar, ertesi gün kendilerini sarhoş gibi hisseder, bırakın işlerine konsantre olmayı tüm günü sersem gibi geçirirler.

Üstelik halüsinasyon görenlerden uyurgezer bir hâlde dolaşanlara kadar bu ilaçların garip yan etkileri de vardır. Hatta uyurken giyinip direksiyon başına geçen ama sonra hiçbir şey hatırlamayan vakalar bile rapor edilmiş.

Doz giderek artar

Amerika ile kıyaslandığında ülkemizde uyku ilaçlarına erişim neyse ki daha zor. Piyasada satılan birkaç uyku ilacı dışında hemen hepsi yeşil reçete ile alınabiliyor. Reçeteli reçetesiz hepsinin tehlikeli yan etkileri var, ama en azından çoğu ilacı elinizi kolunuzu sallayarak girip eczaneden satın alamıyorsunuz. Bu bakımdan iyi haber.
Ancak maalesef bu ilaçlara ulaşmak isteyenlerin bir şekilde ulaşmayı başardıkları da bir gerçek. Üstelik bu ilaçların çoğu aslında uyku ilacı olarak değil, psikiyatrik hastalıklar için geliştirilmiş. Bir sürü yan etkileri var, bunlardan biri de uyku. Bu ilaçlarla ilgili bir başka sorun ise vücudun ilaca kısa sürede alışması, yani tolerans geliştirmesi. Bu yüzden aynı etkiyi görmek için devamlı dozu artırmanız gerekiyor. Başlangıçta bir tablet almak yeterliyken, bir süre sonra aynı etkiyi alabilmek için çok daha fazla tablet kullanmak zorunda kalıyorsunuz. 

Tehlikeli sularda

Tehlikeli yan etkiler dedik. Peki, bunlar neler?

Alzheimer riskini ciddi oranda artırıyorlar: Uyumak için alınan ilaçların (yukarıda da belirttiğim gibi bunların pek çoğu aslında uyku ilacı değil) Alzhemier riskini artırdığını da biliyor muydunuz? Bir çalışma için Kanada’nın Québec şehrine ait 6 yıllık veriler incelendiğinde, benzodiazepin grubu ilaçların (internete girip bu ismi yazın, bu gruptaki ilaçların ne kadar tanıdık olduğunu göreceksiniz) Alzheimer riskini %51 artırdığı görüldü.(1) İlaca maruz kalınan süre uzadıkça risk daha da artıyordu. Bu bulguları destekleyen başka çalışmalar da var.

Bağımlılık yapıyorlar: FDA’in bağımlılık yaptıkları gerekçesiyle benzodiazepin grubu ilaçların kullanımının 15 günle sınırlanması gerektiği yolunda uyarıda bulunduğunu da belirtmekte fayda var. Peki, o hâlde nasıl oluyor da etraf senelerdir bu ilaçlardan bir tane almadan uyuyamayanlarla dolu?

Ömürden çalıyorlar: Araştırmalar uyku ilacı kullananların kullanmayanlara kıyasla daha erken öldüğünü gösteriyor.(2) Uyku ilaçlarının kalp krizi geçirme(3) ve kansere yakalanma riskini(4) artırdığını işaret eden bilimsel çalışmalar var.




Uykuda solunum durmasına neden olabiliyorlar: Yukarıda vücudun kısa sürede bu ilaçlara alıştığını, bu yüzden de uyumak için dozu giderek artırmanız gerektiğini belirttik. Yüksek dozlarda alınan uyku ilacı ise siz uyurken, solunumun durmasına neden olarak ölüme sebebiyet verebilir. Özellikle uyku apnesi olanlar için risk daha da büyük. 40 yaşın üstündeki hemen herkeste az da olsa uyku apnesi sorunu bulunduğunu, 65 yaş üstündekilerin çoğunluğunun ise uyku apnesi teşhisi için gerekli tüm kriterlere sahip olduğunu biliyoruz.(5)

DENEYİN: UYKU ÇAYI

l Lavanta, 1 tatlı kaşığı
l Melisa, 1 tatlı kaşığı
l Ihlamur, 1 tatlı kaşığı
l Su, cc

Akşam yatağa girmeden en az üç saat önce yemek yemeyi kesin ve geceleri kahve ile çaydan uzak durun. Bu içeceklerin kafein muhteviyatı ve gece geç yenen yemekler uykunuzu kaçırır. Uykuya geçmenizi kolaylaştıracak bitkisel bir karışım için uyku çayını deneyin. Bitkileri porselen ya da cam bir bardağa koyun. Karışımın üstüne cc. kaynar su ekleyin. Ağzını kapatın. Yaklaşık 10 dakika demlendikten sonra için.

1 Benzodiazepine use and risk of Alzheimer’s disease: case-control study” Sophie Billioti de Gage, Yola Moride, Thierry Ducrue, British Medical Journal, BMJ g
2 “Mortality hazard associated with anxiolytic and hypnotic drug use in the National Population Health Survey,” Belleville monash.pw J Psychiatry. Sep;55(9)
3 Use of hypnotics and the risk of or mortality from heart disease: a meta-analysis of observational studies, J. Intern Med, Y. Kim, Jul; 33(4):
4 “Hypnotics’ association with mortality or cancer: a matched cohort study” Kripke DF, Langer RD, Kline LE. BMJ Open, ;2:e DOI: /bmjopen
5 “The prevalence of sleep-disordered breathing in the general population: results of the Asklepios Cohort,”rdrframe1 Fre Bauters, European Respiratory, Journal PA

İçindekiler:

1. Uyku ilacı reçetesiz alınır mı?
2. Uyku hapı kimlere zararlıdır?
3. Uyku ilacı bırakınca ne olur?
4. Yüksek dozda uyku ilacı öldürür mü?
5. Uyku hapı insana zarar verir mi?
6. Uyku hapı içersek ne olur?

Uyku ilacı reçetesiz alınır mı?

Uyku hapı kimlere zararlıdır?

Uyku ilacı bırakınca ne olur?

Yüksek dozda uyku ilacı öldürür mü?

Uyku hapı insana zarar verir mi?

Uyku hapı içersek ne olur?