Retikülosit Sayımı Nedir
Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım
Retikülosit Sayımı Nedir? Nasıl Yapılır?
Hekimler tarafından kemik iliğindeki eritrosit üretim aktivitesi hakkında bilgi sahibi olunması amacıyla istenilen bir testtir.
Retikülosit oranı, anemilerin sebebe yönelik sınıflandırılmasına yardımcı olan bir parametredir.
Bu test için kol damarınızdan iğneyle alınan kan numunesi kullanılır. Bazı durumlarda bebeğin bir el parmağı veya topuğu iğneyle delinerek kan numunesi alınabilir.
Retikülosit genellikle olgun eritrositten daha büyüktür. Pembe-gri renge boyanır ve çekirdekleri yoktur.(2)
Retikülosit genellikle olgun eritrositten daha büyüktür. Pembe-gri renge boyanır ve çekirdekleri yoktur. Ancak retikülosit boyaları ile hücre içinde ince bazofilik boyanan RNA artıklarına rastlanır.
Olgun eritrositlerin ana hücreleri pronormoblastlar, kemik iliğinde meydana gelir. Pronormoblastlar olgunlaşırken bazofilik normoblastları, polikro matik normoblastları, ortokromatik normoblastları, son olarak retikülositleri meydana getirir.
Retikülositler, kemik iliğinde ve periferik kanda bulunur (2).
Retikülosit sayısı normalde eritrosit sayısının % 0,5-1,5’u kadardır. Eritrosit yapımının azaldığı durumlarda retikülosit sayısı azalır. Eritrosit yapımının arttığı durumlarda retikülosit sayısı da artar (2).
Normalde kırmızı kan hücrelerinin ömrü 120 gündür. Vücut eski kırmızı kan hücrelerini sürekli olarak dolaşımdan atıp kemik iliğinde yenilerini üreterek sayılarını sabit düzeyde tutmaya çalışmaktadır. Bu istkrarlı durum kırmızı kan hücreleri kaybında artış ve üretiminde azalmayla bozulunca anemi gelişecektir (1).
Periferik kanda retikülosit sayımı kemikiliğinin eritropoetik aktivitesini belirlemek için sık kullanılan bir tanı yöntemidir.(5,6)
Standart yöntemde metilen mavisi ile vital boyama yapılarak hazırlanan preparatlar ışık mikroskobunda değerlendirilir. Son yıllarda flow sitometrinin hematoloji laboratuvarlarında kullanılmaya başlamasıyla birlikte retikülosit sayımları bu yöntemle yapılmaya başlamıştır. Flow sitometri ile retikülosit sayımı ışık mikroskobu ile yapılan sayıma göre çok daha güvenilir ve hızlı bir yöntemdir.(5)
Retikülosit Sayımının Klinik Kullanım Alanları;
Retikülositler, kemik iliğinden periferik dolaşıma salınmış immatür çekirdeksiz eritrositlerdir. Eritropoezi artırdığı durumlar ve anemilerin tedavisi sırasında retikülosit sayısı artarken, aplastik anemi, renal hastalıklar, kronik hastalık anemisi, megaloblastik ve demir eksikliği anemisinde retikülosit sayısı düşer.
NUMUNE KABI; Mor kapaklı EDTA’lı tüp, tüpteki işaretli yere kadar kan alınmalıdır
NUMUNE TÜRÜ; EDTA’lı Tam Kan
NUMUNE MİKTARI; 4 ml
TRANSPORT SICAKLIĞI; Oda ısısı
NUMUNE RED SEBEBİ; Pıhtılı ve/veya hemolizli olması, uygun tüpe kan alınmaması
METOD; Flow sitometrik
İLİŞKİLİ TESTLER; Periferik yayma, Hemoglobin, Hematokrit, RBC, WBC, Trombsit sayımı (4)
Referans aralığı: % 0.50 – 2.50 (3)
Retikülositin hangi durumlarda artar veya azalır.
- Retikülositin Arttığı (Retikülositoz) Durumlar
Hemolitik anemi
Kan kayıpları
Hipoksi
Demir, folik asit veya B 12 vitamini tedavisi
- Retikülositin Azaldığı (Retikülopeni) Durumlar
Aplastik anemi
Kan transfüzyonu
Demir eksikliği anemisi
İnfeksiyonlar (2)
Retikülosit Sayım Metodları
- Schiling Metodu
Normoblast çekirdeğini kaybedince eritrositlerde çok az miktarda RNA kalır. Kalan
hücre retikülosittir. Hücre içinde RNA’yı gösteren özel boyalarla retikülositler boyanır. Retikülosit sayımının 1-2 saat içinde yapılması gerekir.
Testin Yapılışı
- Bir damla schilling boyası lam üzerine konur, diğer lam ile yayılır.
- Bir damla kan lamele alınıp daha önceden hazırlanmış boyalı lam üzerine kapatılır yada boya yayılmış lama kan damlası alınarak üzerine bir lamel kapatılır.
- Kanın uygun bir şekilde yayılması sağlandıktan sonra 10 dakika beklenir.
- Mikroskopta 1000 eritrosite isabet eden retikülosit miktarı sayılarak % olarak ifade edilir.
- Cook-Mayer-Troen Metodu
Testin Yapılışı
- Hazırlanan boya karıĢımından bir damla lam üzerine alınır. Üzerine küçük bir damla kan konarak karıştırılır.
- Üzerine lamel kapatılarak kenarlarındaki fazla sıvı süzgeç kağıdı ile çekilir.
- Lamelin etrafı vazelinlenerek 10-15 dakika beklenir.
- Mikroskopta 1000 eritrosite isabet eden retikülosit miktarı sayılarak % olarak ifade edilir. (2)
UYARI
Testleriniz için referans aralıklar size verilen laboratuvar raporunda bulunabilir. Bu değerler genellikle test sonuçlarının sağında bulunur. Laboratuvar raporunuz yoksa, referans aralığını almak için sağlık uzmanınıza veya test (ler) i gerçekleştiren laboratuvara danışın.
Laboratuvar test sonuçları kendi başına anlamlı değildir. Referans aralıklar, sağlıklı bir insan için beklenen değerlerdir. Bazen "normal" değerler olarak da adlandırılırlar. Test sonuçlarınızı referans değerler ile karşılaştırarak, siz ve sağlık uzmanınız, test sonuçlarınızdan herhangi birinin beklenen değerler aralığının dışında olup olmadığını görebilir. Beklenen aralıklar dışındaki değerler, olası koşulları veya hastalıkları tanımlamaya yardımcı olacak ipuçlarını sağlayabilir.
Laboratuvar testleri, test ekipmanı, kimyasal reaktifler ve tekniklerdeki farklılıklardan dolayı laboratuvardan laboratuvara değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle bu sitede çok az referans aralığı verilmiştir. Sonuçlarınızın "normal sınırlar içinde" olup olmadığını değerlendirmek için testinizi gerçekleştiren laboratuvar tarafından verilen aralık değerlerini kullanmanız ve doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
Kaynaklar:
1.https://labtestsonline.org/tests/reticulocytes
2.Anemi Tanısında Kullanılan Testler. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Tıbbi Laboratuvar Ders Notları. Ankara, 2011
3.http://www.gvntip.com.tr/panel/r_dosya/retikulosit_sayimi.pdf
4.Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi Laboratuvar Test Rehberi www.tyih.gov.tr
5.D'Onofrio G, Tichelli A, Foures C, Theodorsen L: İndicatırs of haematıpoietic recover after bone marrow transplantation: the role of reticulocyte measurements. Clin Lab Haematol Dec: 18 Suppl 1:45 (1996)
6.LazarusHM, Chahine A, Lacerna K, Wamble A, Laffaldano C, Straight M, rabinovitch A, Schimenti KJ, JacobbergerJ: Kinetics of erythrogenesis after bone marrow transplantation. Am J Clin Pathol Apr;97:574 (1992).
© Biyologlar.com
Retikülosit kırmızı kan hücreleri adı verilen alyuvarların bir önceki formuna verilen isimdir. Bu yazımda retikülosit nedir, retikülosit yüksekliği ve düşüklüğü neden olur gibi sorulara cevap verirken diğer yandan retikülosit normal değeri ve retikülosit özellikleri gibi bilgilere vakıf olacaksınız. Retikülosit sayımı, retikülosit neden yükselir ve retikülosit nasıl bakılır gibi onlarca sorunun cevabını yazımda bulacaksınız. Haydi başlayalım.
Retikülosit Nedir?
Vücudumuzda bulunan kanın içerisindeki alyuvarların oluşması belli aşamalardan geçmektedir. Alyuvarların öncüsü olarak kabul edilen retikülosit adındaki hücreler, çekirdeksiz ve olgunlaşmamışlardır. Bu hücrelerin belli bir oranda kanda bulunması, insanların sağlıklı olduğunu göstermesi açısından çok önemlidir.
Retiklosit nedir tıp? : Tıp biliminde retikülosit, alyuvarların öncü hücreleridir.
Retikülosit krizi nedir? – Çeşitli patolojik durumların varlığında retikülosit sayısının aniden fırlaması veya birden retikülosit yükselmesi olarak tariflenir.
Kırmızı kan hücreleri, insan vücudundaki oksijenin ciğerlerden alınıp dokulara ve organlara taşınması görevini üstlenmektedir. Bu görevlerini 120 gün boyunca yapan hücreler, bu süre sonunda parçalanırlar ve yerlerine retikülositlerden oluşan yeni alyuvarlar geçer. Bundan dolayı retikülosit sayısı son derece önemlidir. Buradaki eksiklik ve yükseklik, insan sağlığı için olumsuz bir durumdur.
Kısaca olgunlaşmamış kırmızı kan hücreleri olarak tanımlanan retikülositlerin sayısının ölçülmesi için testler yapılmaktadır. Bu testler sonucunda öğrenilecek retikülosit sayısı, kemik iliğinin yeterince kırmızı kan hücresi üretip üretmediğini gösteren en önemli detaylardan bir tanesi olarak dikkat çekmektedir. Bu test sonucunda elde edilecek sonuçlara göre uygun bir tedavi uygulanır ve nihayetinde retikülosit sayısının dengelenmesi sağlanır.
Bebeklerde retikülosit sayısı yenidoğanlarda ortalama yüzde 3 ile yüzde 7 aralığındadır. Prematüre bebeklerde ise retikülosit oranı daha yüksektir.
Retikülosit Testi Neden Yapılır?
Yapılacak olan kan testinde, retikülosit sayısı ya da yüzdesi tespit edilir. Elde edilecek olan sonuçlar referans değerleri ile karşılaştırılır. Bunlar hesaplanırken retikülosit sayım teknikleri kullanılır. Bu teknikler kullanılırken retikülosit boyası aktif olarak işe yarar.
Retikülosit oranı nedir? – Kandaki retikülosit normal değeri yüzde 0.2 ile yüzde 2 arasında dalgalanmalar gösterir. Kanda retikülosit sayısı dalgalanmaları bu oranı etkileyebilir.
Düzeltilmiş retikülosit sayısı nedir? – Bu sayı (Htc/45) x (% Retikülosit) formülüyle hesaplanır.
Testin uygulandığı durumların başında anemi ve kemik iliği bozukluklarına bağlı olarak kırmızı kan hücresini etkileyen durumlar gelmektedir. Bu testin yapılmasının diğer nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Farklı anemi türlerinin tespiti ve diğerlerinden ayırt edilmesi
- Yapılan farklı tetkiklerde kırmızı kan hücrelerine ait anormal sonuçlarının nedeninin araştırılması
- Kemik iliğinin uygun bir şekilde fonksiyonunu yerine getirip getirmediğinin anlanması
- Demir eksikliği anemisi tedavisinin izlenmesi
- Kemik iliği nakli sonrasındaki durumun izlenmesi
- Kemoterapi sonrasında kemik iliğinin fonksiyon durumlarının belirlenmesi
Retikülosit Testi Ne Zaman Yapılır?
Doktorlar bu testi her zaman istemezler. Doktorların retikülosit testine başvurduğu durumlar şu şekildedir:
- Kemik iliği fonksiyonlarıyla ilgili şüpheler var ise değerlendirme yapmak için bu test uygulanır.
- Solgunluk, enerji eksikliği ve nefes darlığı gibi bir takım anemi ve kronik kanama belirtileri olduğu durumlarda doktorlar tarafından istenir.
- Kemik iliği naklinden sonra sürecin izlenmesi için yapılır.
- Kanser tedavisi nedeniyle kemoterapi ve radyasyon alınmışsa, iliklerin durumunu görmek için yapılır.
- Kırmızı kan hücrelerini etkileyen bir durum teşhis edilmişse, doktorlar tarafından istenir.
- Kan ile ilgili yapılan CBC, hemoglobin, hematokrit gibi testlerde ciddi bir düşüş varsa da istenebilir.
Retikülosit Testine Nasıl Hazırlanılmalıdır?
Bu test, standart bir kan alma işlemi olmasına karşın, testten önce hazırlık yapılması gerekmektedir. Bu hazırlıklar, testi isteyen uzman doktorun tavsiyeleri ışığında yapılmalıdır. Kullanılan ilaçlar özellikle de kan inceltici özelliğe sahip olunanların mutlaka doktora söylenmesi gerekir. Bu ilaçlardan bazılarının testten önce alınmaması gerekebilir. Ayrıca doktor tarafından verilecek olan diyete de uyulmalıdır.
Retikülosit kısaltması var mı? – Bu parametre için genellikle bir kısaltma kullanmayız.
Retikülosit kaç olmalı? Retikülosit referans aralığı nedir? – Normal bir insanın vücudunda alyuvar üretimi durmaksızın devam ettiği için haliyle retikülositte olacaktır. Bu değer yüzde 0.2 ile 2 aralığındadır.
İnsanların yaşamış olduğu yerlerin rakımı da retikülosit sayısını etkilemektedir. Bu yerlerdeki oksijen seviyesinin düşük olması, söz konusu duruma neden olur. Ayrıca sigara kullanımı, gebelik ve yeni doğan bebeklerin retikülosit seviyeleri de farklıdır. Testten önce bu tür durumların doktorla paylaşılması faydalı olacaktır.
Retikülosit Testi Nasıl Yapılır?
Bu işlem yapılmadan önce kolun üst tarafının bandajla bağlanması, damarların şişmesini sağlar. Böylece damar yolu çok daha rahat bir şekilde bulunur. Bu aşamadan sonra iğne yardımı ile kan alınır ve uygun bir tüpe aktarımı sağlanır. Daha sonra ise laboratuvara gönderilir.
Mutlak retikülosit sayısı nedir? – Genellikle (% Retikülosit x RBC) formülüyle hesaplanır.
Çocuklarda ve bebeklerde ise bu süreç biraz daha farklı olabilmektedir. Küçük bir iğne ile cildin kanaması sağlandıktan sonra kandan ufak bir örnek alınır ve test bu şekilde yapılır.
Daha önceki dönemlerde bu test manuel olarak yapılırdı. Yani sağlık görevlisi mikroskop altında özel olarak hazırlanmış bir bölmeye sürülen kandaki retikülosit hücrelerini el ile sayardı. Bu sayımın doğruluğu noktasında her zaman şüpheler olmuştur. Günümüzde ise çok daha güvenli olan otomatik sistemler ile bu sayımlar yapılmaktadır.
Retikülosit Testi Riskleri Nelerdir?
Kan testi son derece basittir. Fakat gelişmesi muhtemel bir takım komplikasyonlar da vardır. Bunların başında aşırı kanama gelmektedir. Ayrıca kan alınan bölgede morarma da çok sık görülen bir durumdur. Bunların haricinde baş dönmesi ve bayılma ise çok daha az görülmektedir.
Retikülosit yapım indeksi nedir? – Bu değer önceki başlıklarda belirttiğim düzeltilmiş retikülosit sayısının düzeltme faktörüne bölümüyle elde edilebilir.
Retikülosit Yüksekliği Neden Olur?
Hemolitik anemi ya da farklı bir nedenden dolayı aşırı alyuvar yıkımının görülmesi üzerine vücut kırmız kan hücresi üretmeye başlar. Aşırı olan yıkımın karşılanması için retikülositler, tam olgunlaşmadan kana salınır ve retikülosit yüksekliği meydana gelir. Bu durumun nedeni anemiler olabileceği gibi farklı durumlar da olabilir. Retikülosit yüksekliği nedenleri şu şekildedir:
- Hemolitik anemiler sonucunda ortaya çıkan aşırı kan yakımı
- Aşırı kan kaybı
- Gebelik
- Lösemi
- Yüksek rakımlarda uzun süre bulunmak
- Eritoblastosiz Fetalis (Kan uyuşmazlığı)
- Farklı hastalıklardan dolayı dalağın alınması
- Dalağın kan hücrelerini aşırı yakması
- B12 eksikliği tedavisindeki ilk 2 haftalık süreç
- Orak hücreli anemi
- Böbrek hastalıkları
Retikülosit Düşüklüğü Neden Olur?
Kırmızı kan hücresi üretiminde sorun olduğunda ortaya çıkar. Bu durumun olası nedenlerini şu şekilde saymak mümkündür:
- Folik asit eksikliği
- Aplastik anemi
- Aşırı kansızlık
- Demir eksikliği anemisi
- B12 eksikliği
- Siroz
- Böbrek hastalıkları
- Radyasyon terapisinin yan etkileri
- Enfeksiyon, kanser ya da ilaç toksisitesinin neden olduğu kemik iliği yetmezliği
- Böbreküstü bezlerin yetersizliği
Bu aşamadan sonra belirlenecek uygun bir tedaviyle retikülosit sayısı dengelenir.
Referanslar: