Rotator kılıf, CUFF ya da manşet olarak da adlandırılan omuzda bulunan ve omuzun dönme hareketini yaptıran kasların birleşik kiriş kısmı olarak açıklanabilir. Cuff yırtığı ya da hasarı durumunda kişinin mutlaka uygun şekilde tedavi görmesi gerekir.
Rotator kasları Supraspinatus, İnfraspinatus, Teres Minör ve Subskapularis olarak sıralanır. Rotator cuff, humerus (üst kol kemiği) kemiğinin üst ucunda yer alan omuz eklemini yapan baş kısmını çepeçevre saran adele-tendon şeklinde bir yapıdır.
Rotator kılıf ne işe yarar sorusu şu şekilde yanıtlanabilir; Omuz eklemini yerinde tutarak omuzun içe-dışa dönüş hareketlerini yaptırır.
Rotator kılıf yırtığı, travmatik (düşme,çarpma ve benzeri sebeplerden) gerçekleşebileceği gibi dejenerasyon olarak adlandırılan tendon liflerindeki yıpranma sebebiyle de olabilir.
Rotator manşet yırtığı kimlerde olur sorusu şu şekilde yantlanabilir; rotator kılıf yırtığı genç bireylerde travma sonucu görülebilir. Fakat genellikle 40 yaş üzerindeki kişilerde yıpranma sebepli karşımıza çıkar. Voleybolcular, tenisçiler, boyacılar gibi bazı meslek gruplarında da fazla görülebilir.
Omuz ağrıları, rahatsızlık, problem yaşanan kolu kaldıramama, eli enseye götürememe ya da elini sırtına götürememe gibi şikayetler olabilir.
Rotator kuf sendromu belirtileri aşağıdaki gibidir:
Rotator kılıf yırtığı tanısı muayene, röntgen ve MR ile konulmaktadır.
Röntgen incelemesi kemik kaynaklı bulguların tespitinde yararlıdır. Fakat, rotator manşetin direkt olarak izlenebildiği MR ve ultrasonografi gibi tetkikler çoğu zaman kesin tanı ve tedavinin planlanması için gerekli görülür . Rotator manşet yırtıkları parsiyel yani tam olmayan ya da tam yırtık şeklinde olabilir.
Rotator kılıf yırtıklarının tedavisi; yırtık oluşumuna ve oluş şekline, zamanına, hastanın yaşına, kasta yağlanma miktarına göre farklılık gösterir. Bazı yırtık tiplerinde acil ameliyat gerekirken belli grup yırtıklarda ise öncelikle Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uygulanabilir.
Hafif dereceli tendinitler 2 ile 4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşebilir. Daha ileri düzeydeki yırtıklar ise, tedavi edilmeyen Rotator Cuff tendinitleri kronik tendon hastalığına (tendinozis) , kısmi ya da tam rotator cuff yırtıklarına ilerleyebilir.
Rotator manşet yırtığı sebebi ile oluşan ağrılar için ağrı ve ödem giderici ilaçlar verilebilir. Omuz eklemini güçlendirme ve esnetme egzersizleri de bu yırtığa iyi gelen şeylerdendir. Tam bir rotator manşet yırtığı halinde ise kapalı bir cerrahi tedavi yöntemi olan artroskopi ile tedavi edilir.
Açık ya da artroskopik rotator kılıf onarımı uygulanmaktadır. Artroskopik teknikte hastanede kalış süresi kısa, yara yerinin küçük olması sebebi son yıllarda rotator kılıf yırtıklarının tedavisi uygulanması yaygınlaşmıştır.
Artoskopik rotator kılıf tamiri sonrasında hasta, 1 gece hastanede kalır. Ameliyat sonrasında yapılan cerrahi müdahalenin şekline göre standart veya özel olarak hazırlanmış bir omuz askısı kullanılır. Yine tamirin şekline göre değişiklik göstermekle beraber çoğunlukla ertesi gün sarkaç egzersizleri denilen basit omuz hareketlerine başlanır. İleri rehabilitasyon süreci operasyondan yaklaşık 1 buçuk ay sonra yani 6. haftadan sonra başlar. Hastanın kendisini en huzurlu hissedeceği dönem ameliyat sonrası 3-6. aylar arasındadır.
Rotator Manşet Yırtığı (Omuzda Kas Yırtığı)
Omuz eklemini sabitlemek ve hareket ettirmek için beraber çalışan kas ve tendon grubuna Rotator cuff, rotator manşet, bir diğer adıyla da döndürücü kılıf denir. Kürek kemiğini üst kola bağlayan kaslardan meydana gelir.
Burada yer alan tendonlar, omuz eklemini sabitlemeye ve hareket ettirmeye yardım eder. Omuz ağrılarına birçok neden yol açabilir. Fakat bu kas ve tendon grubundaki hasarlar akla ilk gelen nedenlerin arasında yer alır. Sıkça yırtılan kas, kolu yana doğru kaldırmamızı ve arkaya döndürmemizi sağlayan M.Supraspinatus kasıdır.
Rotator manşet yırtığı, darbe, kaza düşme gibi akut bir yaralanma sonucu oluşabileceği gibi, yıpranmaya bağlı kronik bir nedenle de oluşabilir. Ağır sporlar nedeniyle zorlayıcı bir hareket de bu yırtığa neden olabilir. Özellikle 40 yaş üzerinde kürek kemiğinin önünde yer alan akromion adlı kemik çıkıntının altında tendonun sıkışması sonrası oluştuğu düşünülmektedir. Öncelikle omuzdan kola yayılan ağrı meydana gelir. Kolun başın üzerine kaldırıldığı hareketlerde ağrı görülebilir. Etkilenen taraf üzerine yatıldığında, ağrı şiddetlenebilir. Kolda güçsüzlük görülür, saç taranması ve sırt kaşınması gibi aktiviteleri yapmada zorluk çekilebilir. Muayene testleri ile beraber teşhisi konulabilir. Aynı zamanda kesin bir sonuca ulaşmak röntgen ve MRG istenebilir.
Omuzda rotator manşet yırtığının oluşmasına neden olan bazı risk faktörleri bulunmaktadır. Bunlar;
• Tekrarlayıcı baş üzeri hareketler. (Fırlatma sporları, tavan boyama gibi)
• Sert bir şekilde düşme
• Yaşlanmaya bağlı dejenerasyon
• Rotator maşetin bulunduğu aralıkta daralma
• Rotator manşetin akromion denilen çıkıntının altındaki yüzey tarafından zedelenmesi
Rotator Cuff Yırtığının belirtileri arasında; hassas ve zayıf bir omuz, kol ve omuzlardaki ağrı, omuzu hareket kısıtlılığı, arkaya ulaşmakta zorluk yer alır. İlk olarak omuzdan kola yayılan bir ağrı yaşanır. Kolun başın üzerine kaldırıldığı hareketlerde de ağrı meydana gelebilir. Buna göre rotator manşet yırtığının belirgin belirtileri şöyledir;
• Sürekli ve tekrarlayıcı nitelikte ağrı
• Güçsüzlük
• Omuz hareketlerinde kısıtlılık
Yukarıda saydığımız belirtiler görülmeye başlandıysa en kısa zamanda uzman bir hekime başvurulmalıdır. Omuz ile ilgili genel öykünüz ve ayrıntılı fiziki muayene ile büyük ölçüde tanı konur. Röntgen incelemesi kemik kaynaklı bulguların tespitinde yararlıdır. Ancak rotator manşetin direkt izlenebildiği MR gibi tetkikler genellikle kesin tanı ve tedavinin planlanması için gereklidir.
Rotator manşet yırtıkları parsiyel (tam olmayan) veya tam yırtık biçiminde olabilir. Tendonun bütün kalınlığında olmayan parsiyel yırtıklar cerrahi olmayan tedaviye iyi yanıt verirler. Cerrahi dışı tedaviye yanıt vermeyen parsiyel yırtıklar ve tam yırtıklarda cerrahi tedavi gerekir.
Eğer omuzda tam bir yırtık yoksa ve bu yırtılma aşırı kullanım nedeniyle oluşmuşsa dinlenme önerilebilir. Rotator manşet yırtığı nedeniyle oluşan ağrılar için ağrı ve ödem giderici ilaçlar verilebilir. Omuz eklemini kuvvetlendirme ve esnetme egzersizleri de önemlidir.
Tam bir rotator manşet yırtığı durumunda ise kapalı bir cerrahi tedavi yöntemi olan artroskopik ile tedavi edilir. Artroskopi omuzda açılan 3-4 delikten kapalı yöntemle gerçekleştirilir. Kısmi yırtıklarda debridman denilen yırtık uçlarının temizlenmesi, kılıf içinde tendon yırtıklarının dikimi, kemiğe yakın ayrışma ve yırtıklarda kılıfın özel çapa tarzı tespit materyalleriyle kemiğe tutturulması ile uygulanır. Bütün bu uygulamalar artroskopik ameliyatıyla gerçekleştirilir. Ameliyatın ardından hastalar ertesi gün taburcu olabilirler.Yapılan uygulamaya göre, kol askısı 2 ile 6 hafta takılabilir. Egzersizlere ise, ameliyattan 1 hafta sonra başlanılabilir.
Tüm omuz hastalıklarında olduğu gibi rotator manşet yaralanmaları ardından normal fonksiyonlara dönüş biraz zaman alabilir. Cerrahi tedaviler sonrası bu zaman 3-6 ay olabilir. Temel prensip eklem hareketlerini arttırıcı ve kas gücünü geliştirici egzersizlerin düzenli ve uzman kişiler gözleminde yapılmasıdır.
Hekimin önereceği egzersiz programına uymak en az operasyon kadar önemlidir. Zira cerrahi tedavi sonrası erken rehabilitasyon, kalıcı sertlik veya hareket kaybı olasılığını azaltır. Uzman bir cerrah tarafından uygulanan tedavi ve sonrasında alınan fizyoterapi ile çok yüksek oranlarda başarı elde edilmektedir.