Yenilen bir besin sonrası vücudun kaşınması, kızarıklıklar, şişme, hapşırma gibi bazı belirtiler herhangi bir maddeye karşı oluşan tepkiyi gösterdiği gibi; ten rengi, saç dökülmesi, tırnakların şekli gibi belirtiler de yine vücudun verdiği sinyaller arasında.
İdrar renginin de böbrek sağlığına dair dikkate alınması gereken önemli ipuçları verebildiğini belirten Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, özellikle çocukların bilinçlendirilmesi amacıyla yürüttükleri projeye değinerek şunları söyledi:
“Vakıf olarak hayata geçirdiğimiz projeler arasında yer alan öğrenci eğitimlerinde, idrar rengi ve sıklığı konusunu gerek sözlü, gerekse görsel çalışmalarla sıklıkla dile getiriyoruz. Günlük yaşantı içerisinde dikkat etmeleri, sağlıkları adına idrar sıklığı ve rengini takip etmeleri konusunda yapmış olduğumuz uyarı ve bilgilendirmeler, çocuklar tarafından ailelere de iletilebiliyor. Bu sebeple eğitimleri önemsiyor ve ara vermeden devam ediyoruz.”
İDRAR RENGİ VE KOKUSUNA DİKKAT!
Türk Böbrek Vakfı’ndan Nefroloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Bilal Görçin ise, idrar renginin verdiği ipuçlarının, günlük yaşamda sağlığa ilişkin bazı kararlar almaya ve sağlıklı alışkanlıklar benimsemeye teşvik edebileceğini, her tuvalete gidişte idrarın rengi ve kokusunu gözlemlemenin bir anlamda erken teşhis ve koruyucu hekimliğin ev veya işyerinde uygulanması olduğunu vurguladı:
“Böbreklerimiz karnımızın içerisinde en alt iki kaburganın altında ulaşılması zor iki organdır. En önemli görevi vücudumuzda her gün oluşan zehirli ve zararlı maddeleri kandan temizleyip atmaktır. Bunu, kişinin o gün aldığı sıvı miktarına göre idrar oluşturarak yapar. Böbreklerde oluşan idrar, idrar boruları yolu ile idrar torbasına (mesane) gelir. Mesanede belirli bir hacme ulaşan idrar, işeme hissi ile dışarı atılır. Teknolojinin bu kadar ileri olmadığı dönemlerde son ürün olan idrara bakılarak böbrekler hakkında tanılar düşünülmüştür. Çok eski hekimler idrar tahlili için, ‘idrara bakmak teleskop ile böbreğe bakmak gibidir’ demişler. İdrarın renginden ve kokusundan çeşitli hastalıkları teşhis etmişlerdir.”
HANGİ İDRAR RENGİ NEYİN İŞARETİ?
Normal idrarın rengi sarının her tonu olduğunu belirten ve “İdrara rengini veren, ürokrom maddesidir. Açık sarı veya suya yakın renk çok sıvı tüketildiğini ve idrar yoğunluğunun en düşük seviyede olduğunu gösterirken, en koyu sarı ise sıvının az tüketildiğini veya böbreğe az sıvı geldiğini işaret eder” diyen Dr. Görçin, idrar rengindeki değişikliklerin gıdalarla veya ilaçlarla bağlantılı olabildiğini belirterek, hangi rengin hangi durumla açıklanacağını şöyle anlattı:
İdrar rengi, özellikle böbrek hastalığı gibi önemli sağlık sorunları hakkında ip ucu verir. Vücudun sağlıklı bir şekilde çalıştığını anlamak için idrarın hem kokusuna hem de rengine bakılabilir. Ayrıca idrar rengindeki değişiklikler; virüsler, tüketilen besinler ve ilaçlar nedeniyle de olabilir. Sağlıklı idrar rengi sarı renkte olandır. Açık renkli idrar, çok su tüketildiğine işaret ederken koyu renkli idrar ise az sıvı tüketildiğini gösterir. İdrarda kan iki şekilde tespit edilir. Biri idrar testi sırasında rastlanan kan hücreleriyle diğeri ise gözle görülebilecek büyüklükte kan hücrelerinin olması gibi durumlarda idrardaki kan tespit edilir.
İdrar rengim neden su gibi?
Aslında idrarınız ne kadar renksizse, o kadar sağlıklısınız demektir. Açık sarı ya da renksiz bir idrar vücudunuzun yeterli sıvıya sahip olduğunu gösterir, çok su içen insanların idrarı genellikle böyle olur. Fakat diğer yandan çok fazla su içiyorsanız, bu su zehirlenmesinin işareti de olabilir, dikkatli olunmalı. Çok fazla su içilmediği halde açık renkli idrar görülmesi bazen de diyabet habercisi olabilir.
Anormal idrar nasıl olur?
Bazen idrarınız açık sarı-kehribar renk skalasının dışına çıkabilir. Böyle bir durum varsa, görebileceğiniz farklı idrar renkleri ve anlamları şöyle:
Yeşil veya mavi idrar: Bu genellikle yediğiniz bir şeyden dolayı meydana gelir. Bazı yiyecek, içecek ve ilaçların idrarınızı bu renge çevirme ihtimali var, özellikle mavi boya içeriyorlarsa. Mesela kuşkonmaz, idrarınızı yeşil yapabilir hatta idrarınızın kokusunu bile değiştirebilir.
Kırmızı veya pembe idrar: Doğal olarak kırmızı renkte olan bazı yiyecekler idrarınızın bu renklere dönüşmesine sebep olabilir. Kabız giderici ya da laksatif etkiye sahip bir takım ilaçlar da idrarınızı kırmızı yapabilir. Ve en önemlisi idrarınızda ve idrar yollarınızda kan olması büyümüş prostat, taş ve hatta böbrek kanserinin habercisi olabilir.
Bulanık idrar: Bu idrar yolları enfeksiyonu ya da böbrek taşının belirtisi olabilir. Erkekler için, idrar yollarında sperm kalması idrarı bulanık hale getirebilir.
Turuncu idrar: Yaban mersini, pancar ya da uzun süreli kullanılan boya içeren ilaçlar buna sebep olabilir. Portakal rengi idrarı oluşturan sağlık sebepleri arasında sarılık ve susuz kalma da olabilir.
Köpüklü idrar: Bazen idrarınızın köpüklü olması önemli bir durumun işareti olabilir. İdrarınızda aşırı köpük olması, çok fazla protein tükettiğiniz anlamına gelebilir.
Hangi durumlarda doktora gitmeli?
Çoğu zaman, idrarınızdaki ani değişime yediğiniz şeyler sebep olur. Renk değişikliklerini ve ne zaman ortaya çıktıklarını not edin. Eğer bir ilaç kullanıyor ve bu idrar değişikliklerinin bir ilaçtan dolayı olduğunu düşünüyorsanız, hemen doktorunuza danışın. Ayrıca idrarınızın değişmesine sebep olabilecek her semptomu da gözden geçirin, çünkü bir sağlık sorunun habercisi olabilir.
İdrarı kontrol ederken nelere dikkat etmeli?
* Normalden daha sık mı idrar yapıyorsunuz?
* İdrarınızı yaparken canınız acıyor mu?
* İdrarınızı yaparken zorlanıyor musunuz, aralıklarla mı geliyor?
* Her seferinde az miktarlarda mı idrar yapıyorsunuz?
* Geceleri çok sık kalkıp idrar yapma ihtiyacı hissediyor musunuz?
* Her zamankinden daha çok miktarda mı idrar yapıyorsunuz?
* Kontrolsüzce idrar kaçırdığınız oluyor mu?
Her idrar rengindeki değişim çok panik yapılacak acil bir durum anlamına gelmiyorsa da, yukarıdaki semptomlardan en az birini yaşıyorsunuz, doktora danışmanızı öneririz.
İdrar, böbreklerin süzdüğü atık maddeleri ve toksinleri içerir. Bu nedenle idrarın rengi, yapısı ve kokusu, vücudumuz hakkındaki pek çok bilgiyi de vermektedir. Özellikle böbrek sağlığına dair pek çok veri idrarın değerlendirilmesi ile anlaşılabilir. İdrarın normalden koyu ya da açık renkte olması zaman zaman herkesin kendi vücudunda gözlemleyeceği bir durumdur. Vücudun sıvı kaybettiği zamanlarda idrarın rengi de koyulaşır. Yeterli miktarda sıvı tükettiğinizde ise idrar normal, açık rengini alır. Ancak idrarın pembe-kırmızı ya da kahverengi renklerde olması ciddi rahatsızlıkların işareti olabilir.
İdrar rengi ve anlamı, altında yatan nedenler hakkında daha fazla bilgi için Dr. Arzu Akgül ile iletişime geçebilirsiniz.
İdrarın normal ve sağlıklı kabul edilen rengi açık sarıdır. Bu renk vücuda alınan sıvının yoğunluğuna göre de değişebilir. Özellikle yaz aylarında aşırı terleyerek, su kaybettiğimiz için idrarın rengi de daha koyu olabilir. Sıvı tüketimi yoğun olduğunda ise idrarın rengi de açılır ve şeffafa yakın bir hâl alabilir. İdrarda protein, enfeksiyon ya da toksin maddelerin olması durumunda ise idrarın rengi tamamen değişebilir. Aynı zamanda havuç, baklagiller vb. renkli besinlerin aşırı tüketilmesi de rengini değiştirebilir.
Normalden koyu, turuncuya kaçan renkteki idrar genellikle tehlikeli kabul edilir. Özellikle karaciğer ve safra kesesi rahatsızlıkları olan kişilerde görülür. Turuncu idrar görülen hastalarda deride sararma da olabilir. Bununla birlikte B kompleks vitaminlerin ve havucun fazla miktarda tüketilmesi durumunda da görülebilir. Bazı hastalarda, kemoterapi sürecinde de turuncu ve koyu renkli idrarla karşılaşılabilir.
Koyu sarı renkteki idrar da çoğu zaman normal kabul edilmektedir. Özellikle su tüketiminin az olduğu dönemlerde idrar daha yoğun ve koyu renkli olabilir.
Oldukça nadir görülmesine rağmen mavi idrar yapmak da mümkündür. Özellikle gıda boyası fazla olan besinlerin tüketildiği durumlarda idrar da boyanabilir. Mavi idrar kimi zaman da oldukça nadir görülen bir genetik hastalıkların habercisi olabilir. “Porfiri” adı verilen, az rastlanan bir sinir hastalığı da idrarın mor renkte olmasına neden olabilir.
Genellikle “nefrit” adı verilen bir böbrek iltihabının belirtisidir. Bu nedenle koyu kahverengi-bordo idrarla karşılaşan hastaların zaman kaybetmeden doktora başvurması tercih edilir. Bazı durumlarda ise aşırı baklagil tüketimi nedeniyle olabilir.
İdrarda kan görmek ya da idrarın yapısının köpüklü olması genellikle ciddi iltihapları düşündürür. Özellikle şeker ve tansiyon hastalarında, böbrekte hasar oluşmaya başladığında idrarda protein görülmesi sık karşılaştığımız bir durumdur. Bu da idrarın köpüklenmesine ve yapısının değişmesine neden olabilir. Aynı zamanda idrar yolu enfeksiyonu semptomlarına (sık idrara çıkma, yangılı idrar, idrarın tam boşaltılamaması hissi, kasık ağrısı) sahip kişilerde kanlı idrar görülmesi de oldukça tehlikelidir. İdrar yollarında, böbreği de etkileyen, ciddi bir iltihabın olduğu anlamına gelir. Bu nedenle köpüklü ya da kırmızı idrar yapan hastaların mutlaka bir uzmana başvurması gerekir. İdrarın rengini değerlendirirken aşağıdaki soruların yanıtlarını da değerlendirmek ve hasta öyküsüne göre detaylı tanı sürecine başlamak gerekir: