Saçta Sirke

Saç biti, özellikle çocuklarda saçlı deri kaşıntılarında ilk akla gelmesi gereken hastalıklardandır. Baş biti ve komplikasyonları hastayı çok rahatsız eder. Bulaşıcılığı sebebiyle aile ve yakın çevre de bu durumdan etkilenir. Erken dönemde tedavi edilirse tedavisi daha kolay ve hızlıdır. Ancak komplikasyonlar oluşunca tedavisi daha uzun zaman alır. Bununla birlikte tüm olgularda doğru bir yaklaşım ile tedavisi mümkün ve kolay bir dermatolojik problemdir.

Saç Biti (Baş Biti) Nedir?

Saç biti, insan saçına yerleşen bir tür deri parazitinin oluşturduğu hastalıktır. İnsanda görülen üç tip bitlenme arasında en sık görülenidir. Diğer ikisi gövde ve kasık bitlenmeleridir.

Hastalığı oluşturan ‘Pediculus humanus capitis’ isimli bir parazittir. Uzunluğu 1,5-3 milimetredir. Dişiler erkeklerden uzundur. Üç çift bacağı vardır. Rengi çoğunlukla gri, bazen sarımsı kırmızıdır.

Bitler soğukta hareketsiz iken vücut ısısında hareketlidirler. Kan emerek beslenirler. Günde 2-8 kez kan emerler. Baş biti günde 3 ile 10 arasında yumurta bırakır. Bunların yaklaşık %70’i erişkin hale dönüşür.

Baş bitlerinin ortalama yaşam süresi 30-45 gündür. Parazit ve yumurtalarının yerleşim yeri genellikle başın arka kısmı ve kulak arkalarıdır. Çok nadiren saç dışında sakalda da görülebilir. Çoğu hastada sadece saça yerleştiğinden baş bitine saç biti de denir.

Saç Biti Yumurtaları (Sirkeler)

Saç biti yumurtalarına halk arasında ‘Sirke’ adı verilir. 0,7-1 mm boyutlarında olan sirkeler rahatça görülebilir. Bunlar parlak, sarımsı renkte, oval veya damla biçimlidir. Uygun şartlarda 8-9 günde yumurtalarından çıkan sirkeler görünür hal alır ve 9-12 günde olgunlaşırlar. Sirkeler insan vücudu dışında 10 gün canlı kalabilirken, erişkin saç biti 1-2 gün yaşayabilir ve evcil hayvanlar üzerinde yaşayamaz.

Saç Biti Nasıl Bulaşır?

Saç biti genellikle hasta bir kişiyle yakın fiziksel temas sonucunda bulaşır. Özellikle kafa kafaya değecek şekilde olan temaslar bulaşmayı çok kolaylaştırır. Okul öncesi ve okul çağı çocuklarının oyunlarında fiziksel temas ihtimali arttığı için saç biti bu yaşlarda en sık görülür.

Bunun dışında tarak, fırça, şapka, eşarp ve yastık gibi şahsi kullanılması gereken giysi ve gereçlerin ortak kullanılmasıyla bulaşabilir. Bu yüzden okullar, yurtlar gibi toplu yaşanan ve ortak eşya kullanılan kalabalık ortamlarda bit ve yumurtaları daha kolay bulaşır.

Kazak, çamaşır vb. çıkarırken ve saç tarama sırasında bitler hasta kişiden 1 metre uzağa bulaşabilirler.

Saç biti hasta veya kirli olmanın göstergesi değildir. Saç biti ile ilgili herhangi bir ciddi sağlık problemi yoktur. Parazitin bulaştığı herkeste hastalık oluşabilir.

Saç Biti Kimlerde Görülür?

Saç biti en çok okul öncesi ve okul çağı çocuklarında görülür. Kadınlarda erkeklerden daha sıktır. Yaşlılarda daha az görülür. Bunun sebebi bilinmemektedir.

Kötü hijyen koşullarının hastalığı arttırıcı olduğu düşünülmekle beraber baş biti, en temiz kişiler, topluluklar ya da okullarda da görülebilir.

Saç tipinin de bitlenmede etkili olabileceği düşünülmektedir. Örneğin baş bitleri beyazların saçlarında zencilere göre daha rahat tutunabilir.

Saç Bitinin Görülme Sıklığı Nedir?

Toplumdaki görülme sıklığı bilinmemektedir. %0-80 arasında değişen oranlarda görülebilmektedir. Savaş ve barış zamanlarındaki yaygınlığı çok değişkendir.

Hastalar çoğu zaman hastalığını gizlediği ya da istatistiki çalışmalar yetersiz olduğu için kesin rakamlar bulmak zordur. Hastane poliklinik taramalarında %1 gibi rakamlar görülebilirken okul taramalarında rakamlar bunun hayli üzerindedir.

Saç Bitinin Belirtileri Nelerdir?

Saç bitinde aşağıdaki belirtiler görülebilir;

• Erişkin bitler
• Yumurtalar
• Kaşıntı ve kaşıntıya bağlı belirtiler
• Bite karşı vücudun verdiği tepkiyle oluşan komplikasyonlar

Erişkin Bitler

Baş bitinin erişkin haline genellikle saçta, çok ender olarak da sakal veya diğer kıllı alanlarda rastlanır. Bitler en sık ense ve kulak arkasında görünürler. Kaşıntının olmadığı başlangıç dönemlerinde görmek tesadüfe kalmıştır.

Çoğu vakada az sayıda bulunur. Hastaların %60’ında 10 adet biti geçmez. %2-5 hastada 100 adete, çok ender durumlarda 1000 adete vardığı görülmüştür.

Bit Yumurtaları (Sirkeler)

Bitin kendisini görmek zorken yumurtalarını rahatça ve çok sayıda görebiliriz. Sirkeler saçlara sıkıca yapışıktırlar. Sirkeler en çok başın arka kısmına yerleşirler.

Canlı yumurtaları görmek baş biti tanısını koymada önemlidir. Bunların hastalığı sürdürecek yumurtalar mı yoksa boş yumurta kabukları mı olduğuna bakılmalıdır. Canlı yumurtalar saça ve saçlı deriye çok yakın olarak yapışmış durumdadırlar. Vurmakla saçtan uzaklaşmazlar.

Kaşıntı ve Komplikasyonlar

Baş bitlenmesinde kaşıntı ve buna bağlı belirtiler ortaya çıkar. Bitler daha çok geceleri kan emdiği için kaşıntı gece artar. Bitlenmedeki kaşıntının bitlerin tükürüğüne karşı alerjik bir reaksiyon sonucu olduğu düşünülmektedir. Kaşıntı bitlerin yerleştiği başın arka kısmı ve kulak arkasında fazladır.

Şiddetli kaşıntı sebebiyle ikincil enfeksiyonlar, egzama oluşumu ve bölgesel lenf bezi şişlikleri oluşur. Özellikle ensede küçük deri kabarıkcıkları ve deri kalınlaşması görülebilir. Bazen tüm vücuda yayılabilen belirsiz bir kaşıntı oluşabilir.

Saçlar kuru ve donuk görünümde olabilir. İkincil enfeksiyona bağlı cerahat ve sıvı çıkışı ile saçların keçeleşmesi kötü bir kokuya neden olur.

Yukarıda anlatılanlardan anlaşılacağı üzere baş bitinin belirtileri şu şekilde özetlenebilir;

Bite bağlı belirtiler:

• Saçlı deride erişkin bitler
• Saç ve saçlı deride parazit yumurtaları (Sirkeler)
• Saçlı deride kaşıntı

Baş bitinin komplikasyonlarına bağlı belirtiler: Bunlar kaşımaya ve parazitin kimyasal çıkartılarına bağlı oluşur;

• Sekonder (İkincil) Egzama: Kaşıntılı, sulantılı ve kabuklu plaklar oluşur.
• Sekonder (İkincil) Enfeksiyon: Çoğunlukla stafilakok bakterilerine bağlı oluşan enfeksiyondur. Cerahat ya da şeffaf akıntı ve kabuklanma yapabilir. Saçlar keçeleşerek kötü koku oluşabilir.
• Bölgesel Lenf Bezi Şişlikleri: Kaşınmaya ve ikincil enfeksiyona bağlı oluşur. Genellikle kulak arkası ve ense yerleşimlidirler.
• Tüm Vücutta Kaşıntı: Belirsiz, bu hastalığa özgü olmayan, düzensiz yaygın kaşıntılar olabilir.

Saç Biti Neden Kaşındırır?

Saç bitlenmesinin olmazsa olmazı kaşıntıdır. Kaşıntının oluşmasının birden fazla sebebi vardır. Başlıcaları aşağıda belirtilmiştir;

• Bitin kafadaki hareketleri ve kan emmesi
• Bitin kimyasal çıkartılarının oluşturduğu alerjik hassasiyet
• Komplikasyon olarak oluşan sekonder (ikincil) egzama
• Komplikasyon olarak oluşan sekonder (ikincil) enfeksiyon

Sirke ile Saç Kepeği Nasıl Ayırt Edilir?

Sirkeler (bit yumurtaları) saçlı derinin kepekleri ile karıştırılabilir. Kepek fiske ile vurulduğunda saçtan rahatça uzaklaşır. Sirkeler oval şekilli ve saça yapışıktır. Vurmakla saçtan uzaklaşmazlar. İki parmak arasında saçın ucuna kadar çekilerek temizlenebilir. Canlı bitler çekildikten sonra iki parmak arasında sıkıştırıldığında ‘çıt’ diye bir ses çıkarır.

Saç Biti Önlenebilir mi?

Saç biti önlenebilir bir problemdir. %100 garantisi olmamakla beraber bitin kendisinin ya da yumurtalarının bulaşmasını engellemek için şunlara dikkat edilmelidir;

• Hastalarla yakın fiziksel temas olmamalıdır.
• Tarak, fırça, şapka, yastık gibi eşyaların ve giysilerin kullanımı kişisel olmalı, ortak kullanımdan kaçınılmalıdır.
• Hasta kişiler tedavi olana kadar okula ve misafirliğe gitmemeli ve misafir kabul edilmemelidir.

Saç Biti Nasıl Teşhis Edilir?

Öncelikle saçlı deride kaşıntı şikâyeti olan kişide baş biti olabileceği akla gelmelidir. Bitin kendisi görülünce tanı kesinleşmiş olur. Ancak az sayıda oldukları için her zaman görmek mümkün olmaz. Bitin yumurtaları olan sirkeler ise bolca görülür. Bit ve yumurtalarının görüldüğü bölge çoğu hastada başın arka bölümüdür. Hastalık ilerlediğinde tüm saçlı deride görülür.

Bit ve sirkeleri tespit edebilmek için sık dişli taraklar kullanılabilir. Saçlar açıldıktan sonra kökünden ucuna kadar yavaşça ve itina ile birkaç kez taranır ve tarakta bit veya sirke varlığı araştırılır. Bitleri görmek daha zordur. Çünkü bitler hareket edebilir ve saklanabilirler. Hekim özel bir ışık altında saçlı deriyi inceler. Bu şekilde bit ve sirkeler tespit edilebilir.

Saç Biti Nasıl Tedavi Edilir?

Baş bitlenmesi yeni başladığında tedavisi daha hızlı ve kolaydır. Ancak gecikmiş hastalar genellikle komplikasyon oluşmuş şekilde hekime gelirler. Bu yüzden ikincil enfeksiyon ya da egzama oluşmuş vakalarda öncelikle bu komplikasyonların tedavisi yapılır. Daha sonra bitlenmenin tedavisine geçilir.

Bit ve Yumurtalarının Temizliği Nasıl Yapılır?

Bir yandan mekanik temizlik yapılırken diğer yandan bitleri öldürmek için kimyasal ajanlardan biri kullanılır. Bunlar krem, losyon, jel ya da şampuan şeklinde ilaçlardır. Tedavide aşağıdaki aşamalar sırayla uygulanmalıdır;

1. Saçlar önce ıslatılır ve normal şampuan ile ovalanır. Ardından durulanır ve havluyla kurulanır.
2. Daha sonra kurumuş ve temiz olan tüm saçlı deriye hekimin verdiği ilaç uygulanır. 10 dakika beklenir. Durulanır.
3. Daha sonra bir kabın içinde bir bardak su ile bir bardak sirke karıştırılır. Bu karışım saça masaj yapılarak yedirilir. 1 saat bekledikten sonra saç yıkanır ve hafifçe kurulanır. Bu işlemin amacı saça sıkıca yapışan yumurtaların gevşemesini ve saçtan kolayca uzaklaştırılabilecek bir hale gelmesini sağlamaktır.
4. Daha sonra saçlar hafif nemli iken ince dişli sirke tarağı ile kuvvetli ışık altında yavaşça ve sabırla taranır. Yumurtaların (sirkelerin) saçtan bir tane bile kalmadan temizlendiğine emin olana dek saç taranır.
5. İlk uygulamadan 7-10 gün sonra tedavi tekrarlanabilir. Buradaki amaç yumurtadan yeni çıkmış larvaların öldürülmesidir.

Küçük erkek çocuklarında saçları kesmek daha kolay verilen bir karar olduğu ve tedaviyi çok kolaylaştırdığı için saçların dibinden kesilmesi tavsiye edilebilir.

Sirkeleri Uzaklaştırmak Neden Önemlidir?

Bitlerin yumurtaları olan sirkeler ilaçla tedavi sonrası mutlaka uzaklaştırılmalıdır. Eğer sirkeler tamamen temizlenmez ise yumurtalarından çıkan yeni bitler hastalığı tekrar başlatırlar.

Tedavi Sonrası Saçlar Nasıl Taranmalıdır?

Islak tarama, bitleri uzaklaştırmada etkilidir. Önce saçlar ıslatılır. Saç kremi gibi bir kayganlaştırıcı saça uygulanır. Sık dişli tarakla 15-20 dakika saçlar taranır. Bu tarama işlemi iki hafta süreyle birkaç gün arayla tekrarlanır.

Bitler suya maruz kalınca hareket etmediğinden tarama ile uzaklaştırılabilirler. Bu yöntem kimyasal ajan kullanmak istemeyenler ve çok küçük çocuklar için iyi bir alternatiftir. Ancak uzun süreli bir tedavi yöntemidir.

Ortak Kullanılan Eşyalar Nasıl Temizlenir?

Tarak, fırça, şapka, eşarp, yastık kılıfı ve havlu gibi eşyalar sıcak suyla yıkanmalıdır. Yıkanamayanlar iki hafta ağzı kapatılmış plastik torbada bekletilebilir ya da kuru temizlemeye verilebilir.

Kilim, mobilya ve araba kılıfları iyice vakumlanmalıdır.

Saç Biti Tekrarlayabilir mi?

Etkili ve kişiye uygun bir tedavi gerçekleştirilir ise baş biti tedavisi genellikle başarı ile neticelenir. Ancak bazen çeşitli sebeplerle bitlenmenin tekrarlaması ile karşı karşıya kalınabilir. Bu sebepler aşağıda belirtilmiştir;

• İlaçlar bit ya da yumurtalarına yeterince etki etmeyebilir
• Saçta canlı yumurtalar kalmış olabilir
• Tedavi ajanına karşı direnç gelişebilir
• Saç biti olan diğer kişilerle temas devam ettiği için parazit tekrar bulaşabilir (Reenfestasyon)

Böyle durumlarda gerekirse farklı ajan kullanılarak 7-10 gün sonra tedavi tekrarlanır. Ayrıca yukarıda belirtildiği şekilde en az iki hafta süreyle ıslak tarama ve sirkelerin temizlenmesi dikkatle uygulanır. Mümkün olan kişilerde saçlar dibinden ya da olabildiğince kısaltılarak kesilir.

Görüldüğü üzere saç bitlenmesi, özellikle küçük çocuklarda rastlanan önemli sağlık sorunlarından biridir. Bulaşıcılığı sebebiyle toplumsal yaşantıyı da olumsuz etkileyebilir. Ancak bazı basit kurallara uymak ve dikkatli davranmak hem bitlenmenin ilerleyerek komplikasyonlar oluşturmasını engelleyecek hem de tedaviyi kolaylaştıracaktır. Anne-babaların ve öğretmenlerin düzenli aralıklarla çocukların saçlarını iyi bir ışık altında incelemeleri erken teşhis için önerilebilecek basit bir yöntemdir. Böylece yukarıda anlatılan ve tedaviyi zorlaştırarak profesyonel yardım gerektiren komplikasyonlar oluşmadan saç biti tespit edilebilir. Ancak her şeye rağmen hangi aşamada tespit edilirse edilsin saç biti ve komplikasyonları dermatoloji hekimleri tarafından tamamen tedavi edilebilir ve hastalar eski cilt sağlıklarına kavuşabilir.

Saç bitlenmesi insan saçında yaşayan ve üreyen çok küçük (1-2 mm), kanatsız, kan emerek beslenen gri böceklerin neden olduğu özellikle ensede kaşıntı şikayeti ile görülen bir paraziter deri hastalığıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Saç bitlenmesi, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Ancak halen toplu yaşam yerlerindeki kişileri özellikle, okul çağı çocuğu, ailesi ve sosyal çevresinin sağlığını tehdit eden bir problemdir.

Saç biti nasıl yaşar?

Saç biti uçamaz ve zıplayamaz. Erişkin bitlerin yaşam süresi ortalama 30 gündür. Bu sürede dişi bitler günde yaklaşık 10 adet sirke adı verilen yumurtayı genellikle geceleri saç diplerine bırakır. Kıla sıkıca yapışık halde olan sirkeler tipik olarak başın arkasında enseye yakın ve kulakların arkasında yerleşirler. Optimum şartlarda (30°C ve %70 nemde) yaklaşık 8-9 günde yumurtalarından çıkan sirkeler görünür hal alırlar. Sonraki 9-12 günde olgunlaşırlar. Sirkeler insan vücudu dışında kumaş ve battaniye üzerinde 10 gün kadar canlı kalabilirken saç biti yalnızca 1-2 gün yaşayabilir ve evcil hayvanlar üzerinde yaşayamaz.

Saç biti kimlerde, nerelerde görülür?

Saç bitlenmesi daha çok çocuklarda görülür. Okullar, yurtlar gibi toplu yaşanan ve ortak eşya kullanılan kalabalık ortamlarda daha kolay bulaş olur. Kızlarda daha sıktır. Bozuk hijyen saç bitlenmesi için bir risk faktörü değildir.

Saç biti nasıl bulaşır?

Hasta bir kişi ile yakın fiziksel temas (kafadan kafaya) veya o kişiye ait tarak, fırça, eşarp, yastık, şapka ve tüylü oyuncaklar gibi paylaşılan kişisel eşyalarla bulaşır. Saç tarama veya kazak değiştirirken bitler hasta kişiden 1 metre uzaklığa bulaşabilirler.

Bitlenmeyi nasıl anlarız?

Bitlenmeyi gösteren ilk ipucu; saçlı deri, ense ve kulak arkasındaki kaşınma hissidir. Kaşıntı, bitin salgısına karşı gelişmiş allerjik bir reaksiyondur. Biti tespit etmek için ense ve kulak arkasındaki saçlar dikkatle incelenmelidir. Bitler ışıktan kaçtıkları için yalnızca saç kılına sıkıca tutunmuş küçük yumurtalar (sirkeler) görülebilir.

Bit ve sirkeler ne ile karışır?

Sirkeler genellikle kepekle karıştırılır. Ancak kepekler saç teline hafifçe vurulduğunda ayrılıp yere düşerler. Sirkeleri saç üzerinden parmakla ayırmak olanaksız gibidir.

Bit ve sirke nasıl saptanır?

Sirke veya bitleri tespit edebilmek için özel sık dişli taraklar kullanılabilir. Saçlar, dolaşık kısımları açıldıktan sonra kökünden ucuna kadar iyice taranmalı ve her seferinde tarakta bit veya sirke varlığı dikkatlice araştırılmalıdır. Tüm saçlar en az iki kez bu şekilde taranmalıdır. Bitleri görmek sirkeleri görmekten daha zordur çünkü bitler hareket edebilir ve saklanabilirler. Bu durumda tanı konulması için saçlı deri özel bir ışık altında doktor tarafından incelenmelidir. Saç biti tespit edilmesi çocuk ve ailesi için üzücü bir durum olabilir.

Bitlenmenin temizlikle ilgisi var mıdır?

Saç biti kirli veya hasta olmanın bir göstergesi değildir. Uygun tedavi ile saç bitinden kurtulunabilir. Saç biti ile ilişkili herhangi bir ciddi veya uzun dönem sağlık problemi yoktur.

Saç bitlenmesinde tedavi nasıl yapılır?

Saç bitlenmesi olan kişilerle temasta olan herkes muayene edilip hasta ile birlikte tedavi edilmelidirler. Hastaların bit veya sirke barındırabilecek kişisel eşyaları ortak kullanılmamalıdır.

Önceden ortak kullanılan eşyalar nasıl temizlenir?

Fırça, tarak, şapka, baş örtüsü, yastık kılıfı, havlu gibi eşyalar sıcak suyla yıkanmalı, yıkanamayacak eşyalar kuru temizleme veya 2 hafta ağzı kapatılmış plastik torbada bekletilerek bitler ve yumurtalar tamamen temizlenmelidir. Kilim, mobilya, döşek ve araba koltukları iyice vakumlanmalıdır. Saçların traş edilmesi mekanik temizleme yöntemi olarak tedavide yardımcı olabilir.

Tedavi nasıl uygulanır?

Mekanik temizlikle birlikte hastalar kimyasal ajanlardan biri ile tedavi edilmelidir. Bitleri öldürmek için kullanılan ilaçlar temel tedavi yöntemidir. Saçlı deriye bölgesel olarak krem, losyon veya jel şeklinde uygulanır. Saçlar ıslatılıp şampuan ile ovalandıktan sonra durulanıp havlu ile kurulanır. Daha sonra kuru ve temiz olan tüm saçlı deriye bahsedilen ilaç uygulanıp 10 dakika kadar beklenerek durulanır. İlk uygulamadan 7-10 gün sonra tedavi tekrarı edilebilir. Buradaki amaç yumurtalardan yeni çıkmış larvaları öldürmektir.

Sirkeleri uzaklaştırmak neden önemlidir?

Bitlerin yumurtaları olan sirkeler şampuanla tedavi sonrasında mekanik olarak mutlaka uzaklaştırılmalıdır. Eğer sirkelerden tamamen kurtulmak mümkün olmaz ise bitlenme bir süre sonra yeniden görülebilir.

Saçların tedavi sonrası taranması nasıl yapılmalıdır?

Islak tarama, bitleri uzaklaştırmada etkili bir mekanik temizleme yöntemidir. Saçlar ıslatıldıktan sonra saç kremi gibi bir kayganlaştırıcı uygulanarak saçlar sık dişli taraklarla yaklaşık 15-30 dakika süreyle taranır. Bu tarama işlemi 2 hafta kadar her 3-4 günde bir bitler tamamen uzaklaşıncaya kadar tekrarlanır. Bitler suya maruz kaldıklarında geçici olarak hareket etmediklerinden tarama ile daha kolay uzaklaştırılırlar. Bu yöntem çok küçük çocuklar ve kimyasal ajan kullanmak istemeyenler için iyi bir alternatiftir. Ancak zaman alıcı uzun süreli bir tedavi yöntemidir.

Tedavi tekrarlanmalı mıdır?

Tedavide başarısızlık saç biti olan diğer kişilerle temasın devam etmesine, ilaçların yumurtalara yeterince etki etmemesine veya ajana karşı direnç gelişimine bağlıdır. Bir hafta sonra tedavi tekrarlanabilir.

http://turkdermatoloji.org.tr/icerik/detay/210