Serbest Müstezat Nazım Biçimi
Müstezat Nedir? Müstezat Örneği
Müstezat nedir? Müstezat örneği. Divan edebiyatı nazım şekillerinden müstezad…. Klasik Türk şiiri… Nazım şekilleri… Nazım biçimleri… Müstezad örneği… Detaylar Edebiyat Çocuk‘ta…
Müstezat nedir? Müstezat örneği
Sözlükte “artmış, arttırılmış, çoğalması istenen” anlamları ile geçen müstezat, bir nazım biçimi ve edebi bir terim olarak kullanılmaktadır. Divan edebiyatı nazım şekillerinden birisi olan müstezatlar, tüm mısralarına bir küçük dize ilave edilmiş nazım şeklinin adıdır.
Müstezat nazım biçiminin özellikleri
Müstezat, konu açısından gazele benzemektedir. Aşk, şarap, ayrılık ve doğa vb. konular müstezat nazım biçimi ile kaleme alınan şiirlerde sık sık ele alınmıştır. Bunun yanı sıra dinî, tasavvufî konularla ilgili yazılan müstezatlar da vardır. Bu nazım şeklinin diğer özelliklerini şöylece sıralayabiliriz:
- Genel olarak gazelin ve kasidenin tüm mısralarına kısa bir mısra ilave edilmesiyle oluşmaktadır fakat söz konusu kısa mısralar “ziyade” ismini almakta, bundan dolayı mısra olarak kabul edilmemektedir.
- Kafiye düzeni genel olarak gazele benzemektedir: aa/ xa/ xa/ xa/ xa…
- Ziyade dizeler, ilave edildikleri dizeler ile kafiyeli olmaktadır.
- Aruzun belli bir kalıbı ile yazılmaktadır. Genel olarak aruzun “mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün” kalıbı ile yazılan gazellerden türetilen ve beyitlerin dize aralarına “mef’ûlü fe’ûlün” kalıbı ile ilave edilen ziyade dizeler bulunmaktadır. Fakat nadiren de olsa başka aruz kalıpları ile kaleme alınan müstezatlar da bulunmaktadır.
- Divan şirinin sanatlı biçimlerinden biridir ancak çok fazla kullanılmamıştır.
- Türk şiirine Arap şiirinden geçmiştir. Bu nazım şeklinin edebiyatımızdaki ilk örneklerini Nesimi vermiştir. Şeyhi, Nevai, Necati Bey vb. pek çok şair de müstezat kaleme almıştır.
- Servet-i Fünûn şairleri bu nazım şeklinin bilinen vezin ve uyak sisteminde değişikliklere giderek serbest müstezat adıyla yeni bir nazım şekli üretmiştir.
Müstezat örneği
Bülbül yetişir bağrımı hûn etti figanın
Zabt eyle dehânın
Hançer gibi deldi yüreğimin tfğ-i zebanın
Te’sir-i lisânın
Ah eylemeğe başladı âyâ bu ne halet
Nolsun bu hararet
Bilmem yine bir derd mi var bülbül-i canın
Ol mürg-ü nihânın
Âh etse nola bülbül-i dil meşhedim üzre
Tâ mahşer olunca
Çok çekti gam-ı harını gülzâr-ı cihanın
Bu bâğ-ı fenanın
İzzet ne şeker çiğnedi tût? gibi bilmem
Açmış yeni bir söz
Reşk ile sulandı yine ağzı şuarânın
Sınf-ı fusehânın (İzzet Molla)
Serbest Müstezat Nedir? Serbest Müstezat Türünü İlk Kullanan Şair Kimdir?
Serbest Müstezat, Müstezatın daha özgür bir şekilde kullanılan haline verilen isimdir. Sembolizmin yaygın olduğu zamanlarda ilk defa Fransa'da görülmeye başlamıştır. Servet-i Fünun ile Fecr-i Ati şairleri de bu nazım biçimini kullanmışlardır.
Serbest Müstezat Nedir?
Serbest Müstezat aruz ile hece ölçüsünün farklı kalıpları ile yazılabilmektedir. Temelde alınan kalıpların farklı parçaları farklı düzenlerde kullanılabilir. Bunun dışında başka kalıplar ile bunların parçalarının kullanılması da mümkün olmaktadır. Uzun ya da kısa olan mısralar farklı düzenlerde sıralanabilmektedir. Bunun dışında bazen belli bir düzen kullanılmadığı da görülmektedir.
Kafiye örgülerinin düzenlenmesi de bir düzen dahilinde değildir. Şair bunu istediği gibi yapabilmektedir. Serbest müstezat, müstezattan daha özgür bir şekilde kullanılmaktadır. Sembolizmin yaygın olduğu dönemlerde ilk defa Fransa'da görülmüştür. Servet-i Fünun ile Fecr-i Ati şairleri serbest müstezat kullanmışlardır. Serbest Müstezatta nazımın nesre yaklaştırıldığı görülmektedir.
Serbest Müstezat, divan şiirinde bulunan müstezatın geliştirilmesi ile oluşturulmuştur. Yani doğrudan bir şekilde batı şiirinden alınmaktadır. Bu biçim, klasik nazım şekilleri ve tek ölçünün bir örnek olmasından kurtulmak ve ahenk yaratmak için oluşturulmuştur. Serbest nazıma geçişin bir basamağı olmuştur.
Serbest Müstezat Türünü İlk Kullanan Şair Kimdir?
Serbest müstezatı ilk defa aruzla ile deneyen şair Tevfik Fikret olmuştur.
Serbest müstezat özellikleri şu şekildedir;
Aruz ölçüsü kullanılmaktadır.
Kafiye belli bir düzen içerisinde değildir.
Serbest müstezat nazım biçiminde uzun ya da kısa dizeler düzenli ya da düzensiz bir şekilde yazılabilmektedir.
Kısa mısra ölçüleri şiirin de bir ölçüsüdür.
Türk edebiyatında Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati şairleri tarafından kullanılmıştır.
…Serbest Müstezat…
(Nazım Biçimleri)
1. Bu nazım şeklinde uzun, kısa, çok kısa dizeler Bazen düzenli, Bazen de düzensiz olarak tekrarlanırlar.
2. Kısa mısraların ölçüsü, şiirin ölçüsünün Bir Parçasıdır.
3. Kafiye düzeni belirli bir kurala bağlı değildir.
4. Aruz ölçüsüyle yazılır.
5. Edebiyatımızda özellikle Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âtî şairlerinin kullanığı bir nazım şeklidir.
Not 1: Bu nazım biçiminde düşünceler, dizeden dizeye atlayarak devam eder. Nazım, giderek nesre yaklaşmış olur.
Not 2: Serbest müstezat, serbest nazıma geçişi sağlamıştır.
KIŞ
Yine kış,
Yine şems-i mesâda (akşam güneşi), ah o bakış,
Yine yollarda serseri dolaşan
Âşiyânsız tuyur-ı pür-nâliş( inleyen yuvasız kuşlar)Tehi kalan ovalar
Sükût eder sanılır mevsimin gumûmuyla
Harab olan Sarı yollarda kalmamış ne gelen,
Ne giden,
Şimdi yalnız kavafil-i evrâk (yaprak yığını)
Mütemadî sürüklenir bir uzak
Ufk-ı pür-ıztırab u nermide.Yine kış, yine kış
Bütün emelleri bir ağlayan duman sarmış
Ahmet Hâşim
» “Nazım Biçimleri” Sayfasına Dön! «
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…